Gaelic. An T Iasgair
*
"The Celtic Dragon Myth", by J.F. Campbell, [1911],
p. 155
An T-iasgair 1
Bha iasgair ann roimhid de sheann duine s bhiodh e a falbh a dhiasgach daonnan. Latha dhe na lithean chaidh e dhiasgach, s cha robh e a faighinn dearg. Am bial na h-oidhche de thachair ris ach iasg. Tharruinn e e, s chuir e a lmh a mach a bhreith air. "An ann a brath mis a thoirt leat a tha thu?" ars an t-iasg. "Mat s ann, s math leam gon dfhuair mi thu," ars 2 an t-iasgair. "Chan e sin is fherra dhuit," ars an t-iasg, "ach lig mis air mais s theid thu ga leithid so de dhite mireach s gheibh thu go leir de dhiasg," ars an t-iasg. Lig e air ais e. Chaidh e dhachaidh. "An dfhuair thu dearg idir?" ars a bhean ris nur a chaidh e dhachaidh. "Cha dfhuair," ars esan, "gheibh mi gu leir am mireach."
"Nach bochd a thinig thu falamh an nochd," ars ise.
"Chan eil comas againn air," ars esan.
An lar na mhireach dhfhalbh e. Thug e fad an latha a fiachainn am faigheadh e iasg, s cha
p. 156
dfhuair e dearg. Am bial na h-oidhche, an am tighinn dachaidh, rib an t-iasg e. Tharruing en t-iasg, s rug e air go thoirt leis. "An ann a brath mo thoirt leat an nochd a tha thu?" ars an t-iasg. "S ann," ars esan. "S math leam tfhaotainn gu dthoirt leam. Chan e sin is fherra duit, ach fg mis an nochd fhathasd, s am mireach gheibh thu iasg na leir." Dhfhg e e s chaidh e dachaidh.
"An dthainig thu falamh an nochd a rithisd?" ars a bhean. "Thinig," ars esan. "O cha bhidh sinn be," ars ise. Chaidh e laighe s chaidil en oidhche sin.
An lar na mhireach dhfhalbh e dhiasgach a rithisd s cha robh e a faighinn dearg. Am bial na h-oidhche nur a bha e dol dachaidh rib an t-iasg a rithisd e. Tharruinn e e s rug e air. "An ann a brath mo thoirt leat a nochd a tha thu?" ars an t-iasg. "Mat s ann," ars esan. "Chan fhg thu tuillidh mi? Chan fhg," ars esan. "Chan eil duin cloinn agad?" ars an t-iasg. "Chan eil," ars esan. "Nur theid thu dhachaidh leam 1-sa cha lig thu duine sam bith am sgoltadh ach thu fhn. 2 Tha lir agad? Tha," ars am bodach. "Cha chuir thu anns a phoit an nochd ach bdeag den ghrthan s bdeag den chridhe dhuit fhn, s do d bhean s don lir s don ghalla. Gheibh thun sin tr chnmhan aig taobh a chinn agam-sa agus theid thu mach agus tiodhlcaidh thu sa ghradh
p. 157
iad. An oidhche bhios clann aig do bhean theid thu mach agus togaidh tu cnaimh agus cinnidh craobh far am bin cnimh. Bidh tr mic aig do mhnaoi agus bidh tr craobhan an ite nan tr chnamhan a bhios fo shnodhach a shamhradh s a gheamhradh a h-uile latha go brch an eadh s a bhios do chlann be. H-uile siubhal a bhios mac aig do mhnaoi, bidh searrach aig an lir agus cuilean aig a ghala."
Chaidh e dachaidh, s sgoilt en t-iasg s chuir e bdeag anns a phoite dha fhn agus da mhnaoi, don lir agus don ghala, den ghrthan s den chridhe. Chaidh e laigh is chaidil e an oidhche sin.
An ceann tr rithean thainig saothair chloinne air a mhnaoi, s rug i leanabh mic. "De sin, a dhuine, a than so?" ars ise. "Tha leanabh mic," ars esan. "Bu 1 mhath sin nam biodh rud ann a gheibheadh e," ars ise. "Tha sin ann," ars esan. Thug e sil uaidh. Bha searrach aig an lir: bha cuilean aig a ghalla: bha craobh anns a ghradh aig h-aon de na cnamhan.
An ceann tr rithean bha leanabh mic aice. "De than sin? a dhuin" ars ise. "Th leanabh mic," ars esan. "Bu mhath sin," ars ise, "nam biodh rud ann a gheibheadh e. Tha sin ann," ars esan. Thug e sil uaidh s chunnaic en darna searrach aig an lir s an darna c aig a ghalla s an darna craobh as an darna cnimh anns a ghradh.
An ceann tr rithean a rithist bha ### treas
p. 158
leanabh mic aice. "De than sin, a dhuine?" ars ise. "Tha leanabh mic," ars esan. "Bu mhath sin nam biodh rud ann a gheibheadh e," ars ise. "Tha sin ann," ars esan. Thug e sil uaidh s chunnaic en treas searrach aig an lir s an treas c aig a ghala s an treas craobh aig an treas cnimh anns a ghradh. Ghleidh am bodach na tr chnmhan.
Bha a chlann a cinntinn suas gus an robh iad a tighinn gu cronnachd s gu gliocas. Thuirt am fear a bu shine ra athair: bidh mi fhn afalbh a dhiarraidh an fhortain. Chan eil sin ach bochd dhomh-sa an deis fhad s a bha mi gun 1 ur faicinn," ars esan. Ma tha thu dol gu falbh tha each agus c agad an so a rugadh an oidhche rugadh tu fhn, s bheir thu leat iad," ars am bodach. "Bheir thu leat strian agus thig an t-each s cuiridh e cheann san strein." Thug e leis an strian s chuir an t-each a cheann innte s lean an c e. Fhuair am bodach an cnimh a bhaig a chraoibh a chinn an oidhch a rugadh e. Shn e na laimh e s dhfhs e na chlaidheamh chinn-ir na dhrn.
"Taing duit, a rgh nan ceud agus nan cumhachd," ars an gille, "tha sgoil agus foghlum agus ionnsachadh agam-sa nis; ach a chraobh ud sa ghradh bidh i fo shnodhach s fo dhuilleach bho fhoghar gu samhradh s bho earrach gu geamhradh gus am faigh mis am bs s nur a gheibh mis am bs tuitidh an snodhach di."
Dhfhg e beannachd aig athair s aig a mhathair
p. 159
[paragraph continues] s thug e gu astar. Gum bu cham gach rathad s gum bu reidh gach slighe gus an drainig e pileas righ na Grige. Bha e gun chuid gun airgiod gun fios a bhi aige de a dhianadh e. Cha rachadh e stigh don phileas. Ghabh e gus an tigh a biomallaiche bhan sin uile gu leir ris an canadh iad tigh mucair. Cheangail en t-each aig an dorusd. Ghabh e stigh. Dhfhoighnichd em faigheadh e
fantail an siud an nochd. Cha dthuirt bean a mhucair am faigheadh no nach faigheadh. Cha robh duine cloinne aig a mhucair. Cha robh fios aige cit an gabhadh e. Dhfhan e far an robh e. Eadar sin agus treis dhen oidhche tighinn thainig am mucair. Dhfhoighnichd e co bu leis an t-each a bhaig an dorusd. Thuirt an t-ganach gum bu leis-san.
"A bhean, an dthug thu biadh don choigreach?" ars am mucair. "Cha tug, cha diarr e orm e," ars ise. "Deasaich biadh dha." Thisich i air deasachadh bidh dha. "Den naigheachd a thagad as a bhaile mhr?" ars a bhean. Na bha naigheachdan agam-sa tha fios agad fhn orra ach chan eil fhios am am bheil fios aig a choigreach air. Chan eil de mhic no nigheanan aig righ na Greig ach an aon nighean. Thainig brath a ionnsuidh mur am bi e am mireach aig a chladach le a aon nighean a toirt air dheas limh do Mhaca Mr Rgh na Sorcha, gur e a chlach is irde clach is sle, s a chlach is sle clach is irde na chaisteal. Chruinnich e na bha na rioghachd de shluagh uile
p. 160
gu leir cuideachd, fiach am faigheadh e duine sam bith a dhfhalbhadh a ghleidheadh na nighinn, s gum faigheadh en darna leith d a rioghachd ri bhe, s an rioghachd uile gu leir air a mharbh, s a nighean ra psadh.
Cha dfhuair e duine be a ghabhadh as laimh falbh leis an nighinn ach aona chcaire claghann ruadh a bha a gearradh fel a stigh aige le sgithinn mhir. Cuiribh an t-suipeir air digh," ars an t-ganach a thainig, s biodh a bhraiceas reidh trth, chionn tha rnis a falbh trth anns a mhaduinn, s gnothaichean agam ri urrachan mra. Thig mi rithisd san anmoch.
Dhfhalbh e sa mhaduinn. Ghabh e air muin an eich s lean an cU e. Chunnaic e nighean rgh na Grige s an cocaire claghann ruadh ri a taobh; sgian mhr aige na dhrn an ite claidheamh. "Gad a thigeadh na bheil san t-Sorcha, siud mar a dhianainn-sa orra," theireadh an ccaire claghann ruadh, s e dinneadh na sgithinn anns a ghainmhich. Ghobh 1 e null far an robh iad s bheannaich e do nighean righ na Grige s bheannaich nighean righ na Grige dha. "Obh! obh," ars an cocaire claghann ruadh, "de than so, no de a thachair oirnn? Fiach am falaich thu mis," ars esan. "Dem falach a ni mis ort?" ars ise. Rug i air s thilg i ann an ite dugharrach e far am faiceadh e h-uile duine s nach faiceadh duin e. "Nach falamh a thinig thun so, a nighean rgh na Grige,"
p. 161
ars an t-ganach. "Cha robh duine be anns an rioghachd a thigeadh comhla rium ach ccaire claghann ruadh a bhaig mathair."
"Suidhidh mi fhin comhla riut treis," ars esan. "Des ciall-dsgaidh dhuit ma thig an cadal ort?" ars ise. "Mo chuilean gaolach fhn mo tharruinn leis an rann s mo tharruing an aghaidh an ranna." Ann an ine ghoirid thuit esan na chadal. Cha bfhad a bha e na chadal nur a chunnaic is an fhiarge a dol dhan iar s am muir a fs mr.
"A chuilean ghaolaich," ars ise, "disg do mhaighstir."
Dhfhalbh an cuilean agus tharruing e leis an rann e agus an aghaidh an ranna s dhisg e e. Nur a sheall e uaidh chunnaic e lach moidearra misgiamhach a tighinn ann an luing. Dhianadh e stiir na deireadh s ball na toiseach. Gach ball a bhiodh fuasgailte gun ceangladh e, s gach ball a bhiodh ceangailte gum fuasgladh e. A mhuc a bu mhotha ag itheadh na muice bu 1 lugha s a mhuc a bu lugha a dianamh 2 mar a dhfhaodadh i: faochaga croma ciar a chladaich a sior urgadaich air a h-rlar aig fheobhas s bhan t-igear ga stiradh. Ghabh e gu it acair leatha s leag e a cuid sheltan. Thug en dgh-dheireadh aice ionnsuidh an dgh-thoisich. Thug e leum an sin
air tr s tharruing e air tir air trigh Thug en ath leum a stigh na bronn s thisich e air e fhin 3 a chur na eideadh. Ghabh mac an Iasgair
p. 162
sios s sheall e air a fad agus air a liad. Chuir e a dh laimh timchioll oirre s thog e i s dhfhg e i sia fad fhn am brigh na trgha i.
"Con aona bheadagan a bhan rioghachd na Grige aig an robh a chridhe a leithid siud de bhallachd-buird 1 a dhianamh orm fhn no air mo luing? Ach bheir mise air righ na Grige a gheall a bhith le a nighinn a toirt domh air dheis laimh air a chladach, gur h-i a chlach is isle clach is irde, s a chlach is irde clach is isle na chaisteal, mur an cum e a ghealladh rium-sa," ars am fear a bha san luing. Tha en so fhathast s cha do theich e s chan eil duine n rioghachd na Grige is miosa na mise," arsa mac an Iasgair. Thisich an dithisd air a cheile. Dhianadh iad bogan air achreagan agus creagan air a bhogan; an t-ite bu lugha rachadh iad fodha rachadh iad fodha gun glitinean; s an t-ite bu mhotha rachadh iad fodha rachadh iad fodha gan silean. Smaointich mac an Iasgair gum bu dona dha tuiteam anns a chiad bhlr s an dfhiachadh e. Thug en togail ud air agus leag e e. "Am bs as do chionn! de teirig?" arsa mac an Iasgair. "S mr sin, s mi mac mr righ na Sorcha. Ach dem bs a tha thu brath a thoirt domh?" ars esan. "Dem bs a bheireadh tu fhn domh-sa nam biodh tu an deigh mo leagail an toiseach?" arsa mac an Iasgair. "An ceann a thoirt as an amhuich agad," arsa mac mr righ na Sorcha. "Mat chan e sin a ni mis ort-sa," ars
p. 163
esan, "ach cuiridh mi ceangal an taod gu daor agus gu docair ort, agus mionnan, gach buill a bhuaileas thu gum buail thu le righ na Grige e agus gum bi thu nad ghaisgeach drachdach dha gu brch." Dhfhalbh e s thug e leis e suas gu brr a bhruthaich, s dhfhg en sin e. Ghabh e air muin an eich s ghabh e dachaidh. 1
Chaidh an ccaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rgh mar gum be fhn a dhianadh an treubhas. Chuireadh cairt agus gille a dhiarraidh mhic mhir righ na Sorcha. Chuireadh e fo shileadh na lchraidh s fo rs choinnlean. Rainig mac an Iasgair tigh a mhucair. Chuireadh biadh is deoch air a bhial-thaobh. Cha bfhad a bha e stigh nur a thainig am mucair dachaidh. Dhfhoighnic mac an Iasgair den naigheachd a bh aige. Thuirt e gur minic 2 a theireadh nach robh claidheamh math an droch thruaill aig a chcaire chlaghann ruadh agus an t-euchd a rinn e. Ach tha em mireach ri falbh fhathasd agus an earar, ars am mucair. "Tubaist air na daoin-uaisle bha gnothuch agam fhn riu s cha dfhuair mi aig an tigh iad s feumaidh mi falbh am mireach fhathast."
Chaidh e laigh an oidhche sin s chaidil e. Moch s a mhaduinn dheirich e s an deigh a bhiadh a ghabhail chaidh e air muin an eich s dhfhalbh e. Ghabh e lom, dreach far an robh nighean rgh na Grige: chuir e a cheann air a gln.
"De s ciall-dsgaidh dhuit ma thuiteas thu d
p. 164
chadal?" ars ise. "Th, barr na lghdaig deis a thoirt diom," ars esan. Ann an ine ghoirid chaidil e. Cha robh e fada na chadal nur a chunnaic is an soitheach a tighinn. Thug i dheth barr na lughdaig dheis s dhuisg e.
Thainig mac miadhonach righ na Sorcha gu tr. Choinnich mac an Iasgair e s rinn e a cheart leithid air s a rinn e air a bhrathair an de. Chaidh e air muin an eich s ghabh e air falbh.
Chaidh an ccaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rgh s co ach esan s e cumail a mach gur h-e fhn a bha dianamh gach gniomh gaisgeil. An am an athaidh agus an anmoich ghabh mac an iasgair gu tigh a mhucair mar a bbhaist. Cha bfhad a bha e stigh nur a thainig am mucair dachaidh. "S minig 1 a theireadh nach robh claidheamh math an droch thruaill aig a chcaire chlaghann ruadh," ars am mucair. "De an t-euchd a rinn an ccaire claghann ruadh an drsd?" arsa mac an Iasgair. "Mac miadhonach righ na Sorcha a cheangal," ars am mucair. "Tham mireach agam fhn ri thoirt fhathast mar a bhagam an diu," arsa mac an Iasgair.
An lar na mhireach chaidh e air muin an eich s dhfhalbh e. Rainig e far an robh nighean righ na Grige. Chuir e a cheann air a "Des ciall-dsgaidh dhuit ma chaidleas thu?" ars ise. "Barr na lughdaig eile a thoirt diom," ars esan. An ine ghoirid thuit e na chadal. Cha bfhad a
p. 165
bha e na chadal nur a chunnaic ise soitheach a tighinn. Thug i barr na lughdaig eile dheth s dhisg e. Chaidh an ccaire claghann ruadh am falach leis an eagal mar a bbhaist da. Thainig mac beag righ na Sorcha air tr. Rinn mac an Iasgair air mar a rinn e air cch. Chaidh e air muin an eich s ghabh e air falbh. Chaidh an ccaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rgh, s co ach esan, s mu bfhior e fhn gur h-e rinn gach euchd. Thugadh mac beag righ na Sorcha ceangailte gu tigh an righ, s bha nis triuir mhac righ na Sorcha ceangailte stigh fo shileadh na lchraidh s fo rs nan coinnlean 1; s gach cnimh a lomadh na h-uaislean aig a chuirm ga thilgeadh orra le masladh agus le tmailte. Anns an fheasgair rainig mac an Iasgair tigh a mhucair. Cha robh e fad a stigh nur a thainig am mucair. "De do naigheachd an nochd?" arsa mac an Iasgair ris a mhucair. "Tha sin agam naigheachd," ars am mucair, "gum bheil triuir mhac righ na Sorcha a nis ceangailte aig a chcaire chlaghann ruadh s gum bheil e fhn agus nighean an righ ri psadh am mireach. Nach en gaisgeach e," arsa mac an Iasgair.
Bha banais eibhinn shunndach aighearach ri bhith aig nighean an righ s aig a chcaire ruadh. Chuireadh brath air a h- uile duine burrainn coiseachd anns an rioghachd thun na bainnse.
p. 166
[paragraph continues] Chuireadh b rath air a mhucair s cha dfhiathaicheadh an coigreach; s cha rachadh am mucair ann on nach robh esan a dol ann. "De bu choireach, a mhucair, nach deachaidh thu-sa thun na bainnse?" 1 ars mac an Iasgair. "Cha rachainn-sa ann agus thu fhn fhgail," ars am mucair. "S math am bord-bainnse thaig nighean righ na Grige an drsd," arsa mac an Iasgair, "bfhearr leam fhn gun robh e againn air ar bial-thaobh. Fhalbh 2 thus, a chuilein ghaolaich, agus sn thu fhn agus na bi ceacharra adol suas. Theirig a steach do sheombr na bainnse agus an tuthailt tha snte air a bhord air bial-thaobh an rgh agus bhean-nabainnse, thoir thugam-sa an so e."
Dhfhalbh an c agus ghabh e suas. Chaidh e stigh don t-seombar. Rug e air an tuthailt agus chruinnich e i s thug e leis Ghabh e sios leatha gu tigh a mhucair. Sgaoil e air a bhord air am bial-thaobh i.
"Am bheil duine sam bith," ars comhairleach a bhaig an righ, "nach eil an so fhathasd? s fhad on a chuala mi e: s lidir cui.lean a uchd treir. Fhalbhaibh agus seallaibh am bheil am mucair a stigh, no co tha comhla ris."
Ghabh iad a sios s chunnaic iad a h-uile sgath de na bhair a bhrd air bial-thaobh a mhucair agus a choigrich. "Thuirt mi roimhid: s lidir cuilean a uchd treir. S minic ("i.e." mairg) a dhianadh a leithid siud de bhanais don chcaire chlaghann
p. 167
ruadh, s nach creid mi gur h-e a cheangail na gaisgich," arsa n comhairleach nur a thill an fheadhainn a chaidh sios s a dhinnis iad mar a bha. "Falbhadh a bheag-bhuidheann ghaisgeach sos is thugadh iad a nios am ionnsuidh-sa ceangailt e," ars an righ.
"Ghabh a bhuidheann sos. Co dhiarr oirbh-se na bhair brd an righ thoirt leibh?" arsa na chaidh a sios ris a mhucair agus ri mac an Iasgair. "Cha dthug sinne leinn riamh e, s cha do chairich sinn as a so fhathast," arsa mac an Iasgair. "Mur an dthug thusa leat e thug do ch leis e agus tha do ch momhail," ars d-san. "Na bithibh a bruidhinn ris ach beiribh air, s thugaibh leibh ceangailte e, mar a dhiarradh oirnn," arsa fear den bhuidheann."
"Eirich 1 thu-sa, chuilean, agus tarruinn iad leis an rann, agus tarruinn iad an aghaidh an ranna anns an lb ud a muigh," arsa mac an Iasgair.
Rug an cuilean orra agus tharruing e iad an aghaidh an ranna agus leis an rann anns an lba. Dhfhalbh iad suas nan conablaich mar sin dhionnsuidh an righ.
"Nach dthuirt mi roimhid gum bu lidir cuilean a uchd treir," ars an comhairleach. "Fhalbh thus," ars an righ ra ghille agus cuir an rdugh an "coach" agus gun rachamaid a dhiarraidh a choigrich." Chuir an gille an rdugh an coach agus chaidh an righ agus a nighean a dhiarraidh a
p. 168
choigrich. Chan fhalbhadh e leo gun am mucair a bhith leis. Chaidh e fhin s am mucair an sin a stigh sa "choach" leis an righ agus le a nighean agus dhfhalbh iad gu tigh an righ. Chaidh iad a stigh do sheombar na bainnse agus shuidh iad. "Tha rud a dhth a nis orm-s," ars nighean an rgh, "agus suidhibh socair samhach timchioll an tseombair" s rinig i esan. "Cuir a mach do lamh," ars ise. "Tha mo lamh goirt," ars esan. Thug i spadhadh air a laimh s tharruinn i mach Chuir in sin a lamh na pca, s thug i barr na lughdaig deis aig as s chuir i siud air a lughdaig.
"S fior sin," ars ise, "s tu-sa rinn an t-euchd. Cha bhi dhfhear psda no dolain agam-sa gu brach ach thu-sa; s cuiribh air a h-aghaidh a bhanais."
Dheirich esan s chaidh e sios s dhfhuasgail e triir chloinne righ na Sorcha. Thugadh dachaidh pears eaglais is phs iad. Chaidh iad a laighe is chaidil iad an oidhche sin. An lr na mhireach thug e sil uaidh a null a mach air an uinneig s chunnaic e caisteal dubh thall mu a choinneamh. Dhfhoighnie e de n caisteal a bhan siud. Thuirt ise ris nach robh ach caisteal a bhaig an droch chreutair. Dheirich 1 e s ghabh e mach. Thug e leis each agus a ch s ghabh e null ionnsuidh a chaisteil. Chaidh e stigh s chunnaic e boirionnach an sin s i a cireadh a cinn.
"Co as a thinig thu, a mhic athar mo ghaoil
p. 169
agus mathar mo ghridh? Thig a nios s gun innseadh tu naigheachd domh s gun innsinn-sa naigheachd duit." Ghabh e sos far an robh i. Rug i air an t-slachdan dhraoidheachd s rinn i carragh-creige dheth. Rinn i leithid eile air a ch agus air an each. Sheall am bodach am mach s bha a chraobh an deigh an duilleach a chall. "S for sin," ars esan, "tha mise gun mhac an diu. Tha mis a falbh," ars am mac miadhonach gus am faigh mi eirig mo bhrathar a thogail." Chaidh e air muin eich s lean a ch e s thug am bodach dha cnimh s dhfhas an cnmh na chlaidheamh chinn-ir na laimh. "Tha ionnsachadh is fghlum agam-sa a nis," ars esan is dhfhalbh e. Gum bu cham gach rathad s gum bu reidh gach slighe gus an dthainig e lom dreach gu tigh a mhucair. Cha do chruthaicheadh na bu choltaiche ra cheile na e fhein is a bhrathair.
"De thug dhuit fuireachd an raoir o aobhar do mhnatha agus do leannain?" Chuireadh suas gu tigh an rgh e. Ghabh ise na choinneamh agus na chomhdhail s dil aice gur h-e a fear a bhann. Cha robh fios aige air an t-saoghal de mar a gheibheadh e fantail gun dol a leaba bhrathar an oidhche sin. Se thuirt e rithe gun robh geall mr eadar e fhn agus duin uasal s nach burrainn e dol a laighe, ach gun caidleadh e air a bhord aig bial na leapa. Rinn e siud. Thug e sil uaidh anns a mhaduinn s de chunnaic e ach an caisteal. "Den caisteal a than siud?" ars e rithe-sa. "Nach
p. 170
dinnis mi sin duit an oidhche roimhid?" ars ise. Dheirich 1 e s chaidh e mach. Thug e leis each s a ch s ghabh e null ionnsuidh a chaisteil. Chaidh e stigh s rinn is air mar a rinn i air a bhrathair.
Sheall am bodach a mach s bhan duilleach air tuiteam bharr an darna craobh. 2 "S fhior sin," ars am mac g, "cha bhe mo bhrathair. Bidh mise a falbh a thogail eirig."
Thug e leis each s a ch. Thug athair cnimh dha na laimh. Dhfhs an cnaimh na chlaidheamh chinn-ir na dhrn.
"Taing dhuit-s, a righ nan ceud s nan cumhachd: tha gach ionnsachadh is fghlum agam-sa a nis."
Ghabh e air falbh. Gum bu 3 cham gach slighe s gum bu reidh gach rathad da gus an d rinig e pileas righ na Grige. Chunnaic ise mach thromh na h-uinneagan e s ghabh i mach na choinneamh agus na chomhdhail. Thug i leatha dhachaidh e. "Bha na leir duit fuireachd a chiad oidhche gun fuireachd an raoir," ars ise, s i a saoilsinn gur h-e a fear a bhann.
"S iomadh duine a bhios gnothuch aige ri uaislean air chor s nach bi fios aca cuin a thig iad," ars esan. Chaidh iad a laighe s chuir esan claidheamh fuar eatorra. Anns a mhaduinn an lr na mhaireach thug esan sil uaidh, s chunnaic e caisteal mar a chunnaic cch. Dhfhoighnic e
p. 171
den caisteal a bhan siud. "Nach dinnis mi sin duit an raoir s an oidhche roimh sin?" ars ise. Dheirich e s thug e leis each s a ch s ghabh e null thun a chaisteil. Chaidh e stigh s chunnaic e boirionnach an sin a corradh a cinn.
"Thig a nios, fheudail, a mhic athar mo ghaoil agus mthar mo ghridh,s gun innseadh tu naigheachd domh, s gun innsinn naigheachd duit," ars ise. Cha robh amharus math sam bith aig oirre. 1 Thug en leum sin a suas s leag e i s chuir en claidheamh air an amhuich aice.
"Am bs as do chionn! De tirig?" ars esan. "Is mr sin," ars 2 ise. "Drong ir agus drong airgid. Is leam sin agus do bhs," ars esan. Thug en ceann di. Thug e uaithe na h-iuchraichean s dhfhiach en tigh. Fhuair e aon sembar ln ir is airgid. Fhuair e sembar ln aodaichean dhaoinuaisle. Fhuair e sembar ln dhollaidean agus strianan. Fhuair e sembar ln bhrgan agus bhtainnean. Fhuair e sembar ln dhaoin air an tionndadh nan carraghnan creige. Rug e air ballan an ath-bheothachaidh s thisich e air a dhrtadh orra gus an dthug e be iad. Bha a bhrithrean fhn nam miosg. Thug e aodach s a chuid fhn do na h-uile duine bhan sin agus drlach ir is airgid. Chaidh e fhn s a bhrithrean a suas gus a phileas.
"Is ann agad," ars esan ra bhrthair, "a than aon bhoireannach is fhearr air an do shil uisg athar riamh.
p. 172
\"D mar tha thu-sa ga aithneachadh sin?" ars a bhrthair.
"Is ann comhla rithe bha mi fhn an raoir," ars esan. Bhuail an t-eud a bhrthair agus tionndar ris agus tilgear an ceann deth leis a chlaidheamh.
Sheall am bodach a mach agus bha a chraobh aig an fhear g air tuiteam s bhan d chraobh eile nan seasamh.
"Is fhior e," ars esan. "Tha mo mhac as ige marbh, s than dithisd eile be rithisd."
Bhan d bhrthair an oidhche sin am pileas an rgh. An lar na mhireach dhfhalbh iad nan dithisd ann an "coach". Rinig iad tigh an athar. Thug iad le e, e-fhn s am mathair gu pileas righ na Grige. An lar na mhireach chuir iad iad an caisteal daibh fhn. Bhan roghachd aig a bhrthair bu shine agus nighean an righ aige psda.
Footnotes
155:1 1 Reciter: Alasdair Mac Neill, Ceanntangaval, Barra; Alasdair Mac Ruairidh Bhin. A very complete version with several new incidents not in printed version of the Mermaid.
155:2 Ms. urs.
156:1 Ms. leom-sa.
156:2 So Ms.
157:1 Ms. bo.
158:1 Ms. gon.
160:1 = ghabh.
161:1 Ms. bo.
161:2 Ms. dianadh.
161:3 So Ms.
162:1 Mockery. Phrase: dhfhg e ballachd air = he left a mark on him.
163:1 Barra dialect.
163:2 Barra dialect for mairg.
164:1 For mairg.
165:1 Beneath the drippings from the black (sooty) rafters and the resin of the (pine) candles.
166:1 Was not invited.
166:2 Ms. Thalla.
167:1 Ms. (dialectal).
168:1 Ms. dh'iridh
170:1 Ms. dhiridh.
170:2 Usually "craobh" is feminine.
170:3 Ms. gom bo.
171:1 Ms. urra.
171:2 Ms. urs.
"The Celtic Dragon Myth", by J.F. Campbell, [1911],
p. 155
An T-iasgair 1
Bha iasgair ann roimhid de sheann duine s bhiodh e a falbh a dhiasgach daonnan. Latha dhe na lithean chaidh e dhiasgach, s cha robh e a faighinn dearg. Am bial na h-oidhche de thachair ris ach iasg. Tharruinn e e, s chuir e a lmh a mach a bhreith air. "An ann a brath mis a thoirt leat a tha thu?" ars an t-iasg. "Mat s ann, s math leam gon dfhuair mi thu," ars 2 an t-iasgair. "Chan e sin is fherra dhuit," ars an t-iasg, "ach lig mis air mais s theid thu ga leithid so de dhite mireach s gheibh thu go leir de dhiasg," ars an t-iasg. Lig e air ais e. Chaidh e dhachaidh. "An dfhuair thu dearg idir?" ars a bhean ris nur a chaidh e dhachaidh. "Cha dfhuair," ars esan, "gheibh mi gu leir am mireach."
"Nach bochd a thinig thu falamh an nochd," ars ise.
"Chan eil comas againn air," ars esan.
An lar na mhireach dhfhalbh e. Thug e fad an latha a fiachainn am faigheadh e iasg, s cha
p. 156
dfhuair e dearg. Am bial na h-oidhche, an am tighinn dachaidh, rib an t-iasg e. Tharruing en t-iasg, s rug e air go thoirt leis. "An ann a brath mo thoirt leat an nochd a tha thu?" ars an t-iasg. "S ann," ars esan. "S math leam tfhaotainn gu dthoirt leam. Chan e sin is fherra duit, ach fg mis an nochd fhathasd, s am mireach gheibh thu iasg na leir." Dhfhg e e s chaidh e dachaidh.
"An dthainig thu falamh an nochd a rithisd?" ars a bhean. "Thinig," ars esan. "O cha bhidh sinn be," ars ise. Chaidh e laighe s chaidil en oidhche sin.
An lar na mhireach dhfhalbh e dhiasgach a rithisd s cha robh e a faighinn dearg. Am bial na h-oidhche nur a bha e dol dachaidh rib an t-iasg a rithisd e. Tharruinn e e s rug e air. "An ann a brath mo thoirt leat a nochd a tha thu?" ars an t-iasg. "Mat s ann," ars esan. "Chan fhg thu tuillidh mi? Chan fhg," ars esan. "Chan eil duin cloinn agad?" ars an t-iasg. "Chan eil," ars esan. "Nur theid thu dhachaidh leam 1-sa cha lig thu duine sam bith am sgoltadh ach thu fhn. 2 Tha lir agad? Tha," ars am bodach. "Cha chuir thu anns a phoit an nochd ach bdeag den ghrthan s bdeag den chridhe dhuit fhn, s do d bhean s don lir s don ghalla. Gheibh thun sin tr chnmhan aig taobh a chinn agam-sa agus theid thu mach agus tiodhlcaidh thu sa ghradh
p. 157
iad. An oidhche bhios clann aig do bhean theid thu mach agus togaidh tu cnaimh agus cinnidh craobh far am bin cnimh. Bidh tr mic aig do mhnaoi agus bidh tr craobhan an ite nan tr chnamhan a bhios fo shnodhach a shamhradh s a gheamhradh a h-uile latha go brch an eadh s a bhios do chlann be. H-uile siubhal a bhios mac aig do mhnaoi, bidh searrach aig an lir agus cuilean aig a ghala."
Chaidh e dachaidh, s sgoilt en t-iasg s chuir e bdeag anns a phoite dha fhn agus da mhnaoi, don lir agus don ghala, den ghrthan s den chridhe. Chaidh e laigh is chaidil e an oidhche sin.
An ceann tr rithean thainig saothair chloinne air a mhnaoi, s rug i leanabh mic. "De sin, a dhuine, a than so?" ars ise. "Tha leanabh mic," ars esan. "Bu 1 mhath sin nam biodh rud ann a gheibheadh e," ars ise. "Tha sin ann," ars esan. Thug e sil uaidh. Bha searrach aig an lir: bha cuilean aig a ghalla: bha craobh anns a ghradh aig h-aon de na cnamhan.
An ceann tr rithean bha leanabh mic aice. "De than sin? a dhuin" ars ise. "Th leanabh mic," ars esan. "Bu mhath sin," ars ise, "nam biodh rud ann a gheibheadh e. Tha sin ann," ars esan. Thug e sil uaidh s chunnaic en darna searrach aig an lir s an darna c aig a ghalla s an darna craobh as an darna cnimh anns a ghradh.
An ceann tr rithean a rithist bha ### treas
p. 158
leanabh mic aice. "De than sin, a dhuine?" ars ise. "Tha leanabh mic," ars esan. "Bu mhath sin nam biodh rud ann a gheibheadh e," ars ise. "Tha sin ann," ars esan. Thug e sil uaidh s chunnaic en treas searrach aig an lir s an treas c aig a ghala s an treas craobh aig an treas cnimh anns a ghradh. Ghleidh am bodach na tr chnmhan.
Bha a chlann a cinntinn suas gus an robh iad a tighinn gu cronnachd s gu gliocas. Thuirt am fear a bu shine ra athair: bidh mi fhn afalbh a dhiarraidh an fhortain. Chan eil sin ach bochd dhomh-sa an deis fhad s a bha mi gun 1 ur faicinn," ars esan. Ma tha thu dol gu falbh tha each agus c agad an so a rugadh an oidhche rugadh tu fhn, s bheir thu leat iad," ars am bodach. "Bheir thu leat strian agus thig an t-each s cuiridh e cheann san strein." Thug e leis an strian s chuir an t-each a cheann innte s lean an c e. Fhuair am bodach an cnimh a bhaig a chraoibh a chinn an oidhch a rugadh e. Shn e na laimh e s dhfhs e na chlaidheamh chinn-ir na dhrn.
"Taing duit, a rgh nan ceud agus nan cumhachd," ars an gille, "tha sgoil agus foghlum agus ionnsachadh agam-sa nis; ach a chraobh ud sa ghradh bidh i fo shnodhach s fo dhuilleach bho fhoghar gu samhradh s bho earrach gu geamhradh gus am faigh mis am bs s nur a gheibh mis am bs tuitidh an snodhach di."
Dhfhg e beannachd aig athair s aig a mhathair
p. 159
[paragraph continues] s thug e gu astar. Gum bu cham gach rathad s gum bu reidh gach slighe gus an drainig e pileas righ na Grige. Bha e gun chuid gun airgiod gun fios a bhi aige de a dhianadh e. Cha rachadh e stigh don phileas. Ghabh e gus an tigh a biomallaiche bhan sin uile gu leir ris an canadh iad tigh mucair. Cheangail en t-each aig an dorusd. Ghabh e stigh. Dhfhoighnichd em faigheadh e
fantail an siud an nochd. Cha dthuirt bean a mhucair am faigheadh no nach faigheadh. Cha robh duine cloinne aig a mhucair. Cha robh fios aige cit an gabhadh e. Dhfhan e far an robh e. Eadar sin agus treis dhen oidhche tighinn thainig am mucair. Dhfhoighnichd e co bu leis an t-each a bhaig an dorusd. Thuirt an t-ganach gum bu leis-san.
"A bhean, an dthug thu biadh don choigreach?" ars am mucair. "Cha tug, cha diarr e orm e," ars ise. "Deasaich biadh dha." Thisich i air deasachadh bidh dha. "Den naigheachd a thagad as a bhaile mhr?" ars a bhean. Na bha naigheachdan agam-sa tha fios agad fhn orra ach chan eil fhios am am bheil fios aig a choigreach air. Chan eil de mhic no nigheanan aig righ na Greig ach an aon nighean. Thainig brath a ionnsuidh mur am bi e am mireach aig a chladach le a aon nighean a toirt air dheas limh do Mhaca Mr Rgh na Sorcha, gur e a chlach is irde clach is sle, s a chlach is sle clach is irde na chaisteal. Chruinnich e na bha na rioghachd de shluagh uile
p. 160
gu leir cuideachd, fiach am faigheadh e duine sam bith a dhfhalbhadh a ghleidheadh na nighinn, s gum faigheadh en darna leith d a rioghachd ri bhe, s an rioghachd uile gu leir air a mharbh, s a nighean ra psadh.
Cha dfhuair e duine be a ghabhadh as laimh falbh leis an nighinn ach aona chcaire claghann ruadh a bha a gearradh fel a stigh aige le sgithinn mhir. Cuiribh an t-suipeir air digh," ars an t-ganach a thainig, s biodh a bhraiceas reidh trth, chionn tha rnis a falbh trth anns a mhaduinn, s gnothaichean agam ri urrachan mra. Thig mi rithisd san anmoch.
Dhfhalbh e sa mhaduinn. Ghabh e air muin an eich s lean an cU e. Chunnaic e nighean rgh na Grige s an cocaire claghann ruadh ri a taobh; sgian mhr aige na dhrn an ite claidheamh. "Gad a thigeadh na bheil san t-Sorcha, siud mar a dhianainn-sa orra," theireadh an ccaire claghann ruadh, s e dinneadh na sgithinn anns a ghainmhich. Ghobh 1 e null far an robh iad s bheannaich e do nighean righ na Grige s bheannaich nighean righ na Grige dha. "Obh! obh," ars an cocaire claghann ruadh, "de than so, no de a thachair oirnn? Fiach am falaich thu mis," ars esan. "Dem falach a ni mis ort?" ars ise. Rug i air s thilg i ann an ite dugharrach e far am faiceadh e h-uile duine s nach faiceadh duin e. "Nach falamh a thinig thun so, a nighean rgh na Grige,"
p. 161
ars an t-ganach. "Cha robh duine be anns an rioghachd a thigeadh comhla rium ach ccaire claghann ruadh a bhaig mathair."
"Suidhidh mi fhin comhla riut treis," ars esan. "Des ciall-dsgaidh dhuit ma thig an cadal ort?" ars ise. "Mo chuilean gaolach fhn mo tharruinn leis an rann s mo tharruing an aghaidh an ranna." Ann an ine ghoirid thuit esan na chadal. Cha bfhad a bha e na chadal nur a chunnaic is an fhiarge a dol dhan iar s am muir a fs mr.
"A chuilean ghaolaich," ars ise, "disg do mhaighstir."
Dhfhalbh an cuilean agus tharruing e leis an rann e agus an aghaidh an ranna s dhisg e e. Nur a sheall e uaidh chunnaic e lach moidearra misgiamhach a tighinn ann an luing. Dhianadh e stiir na deireadh s ball na toiseach. Gach ball a bhiodh fuasgailte gun ceangladh e, s gach ball a bhiodh ceangailte gum fuasgladh e. A mhuc a bu mhotha ag itheadh na muice bu 1 lugha s a mhuc a bu lugha a dianamh 2 mar a dhfhaodadh i: faochaga croma ciar a chladaich a sior urgadaich air a h-rlar aig fheobhas s bhan t-igear ga stiradh. Ghabh e gu it acair leatha s leag e a cuid sheltan. Thug en dgh-dheireadh aice ionnsuidh an dgh-thoisich. Thug e leum an sin
air tr s tharruing e air tir air trigh Thug en ath leum a stigh na bronn s thisich e air e fhin 3 a chur na eideadh. Ghabh mac an Iasgair
p. 162
sios s sheall e air a fad agus air a liad. Chuir e a dh laimh timchioll oirre s thog e i s dhfhg e i sia fad fhn am brigh na trgha i.
"Con aona bheadagan a bhan rioghachd na Grige aig an robh a chridhe a leithid siud de bhallachd-buird 1 a dhianamh orm fhn no air mo luing? Ach bheir mise air righ na Grige a gheall a bhith le a nighinn a toirt domh air dheis laimh air a chladach, gur h-i a chlach is isle clach is irde, s a chlach is irde clach is isle na chaisteal, mur an cum e a ghealladh rium-sa," ars am fear a bha san luing. Tha en so fhathast s cha do theich e s chan eil duine n rioghachd na Grige is miosa na mise," arsa mac an Iasgair. Thisich an dithisd air a cheile. Dhianadh iad bogan air achreagan agus creagan air a bhogan; an t-ite bu lugha rachadh iad fodha rachadh iad fodha gun glitinean; s an t-ite bu mhotha rachadh iad fodha rachadh iad fodha gan silean. Smaointich mac an Iasgair gum bu dona dha tuiteam anns a chiad bhlr s an dfhiachadh e. Thug en togail ud air agus leag e e. "Am bs as do chionn! de teirig?" arsa mac an Iasgair. "S mr sin, s mi mac mr righ na Sorcha. Ach dem bs a tha thu brath a thoirt domh?" ars esan. "Dem bs a bheireadh tu fhn domh-sa nam biodh tu an deigh mo leagail an toiseach?" arsa mac an Iasgair. "An ceann a thoirt as an amhuich agad," arsa mac mr righ na Sorcha. "Mat chan e sin a ni mis ort-sa," ars
p. 163
esan, "ach cuiridh mi ceangal an taod gu daor agus gu docair ort, agus mionnan, gach buill a bhuaileas thu gum buail thu le righ na Grige e agus gum bi thu nad ghaisgeach drachdach dha gu brch." Dhfhalbh e s thug e leis e suas gu brr a bhruthaich, s dhfhg en sin e. Ghabh e air muin an eich s ghabh e dachaidh. 1
Chaidh an ccaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rgh mar gum be fhn a dhianadh an treubhas. Chuireadh cairt agus gille a dhiarraidh mhic mhir righ na Sorcha. Chuireadh e fo shileadh na lchraidh s fo rs choinnlean. Rainig mac an Iasgair tigh a mhucair. Chuireadh biadh is deoch air a bhial-thaobh. Cha bfhad a bha e stigh nur a thainig am mucair dachaidh. Dhfhoighnic mac an Iasgair den naigheachd a bh aige. Thuirt e gur minic 2 a theireadh nach robh claidheamh math an droch thruaill aig a chcaire chlaghann ruadh agus an t-euchd a rinn e. Ach tha em mireach ri falbh fhathasd agus an earar, ars am mucair. "Tubaist air na daoin-uaisle bha gnothuch agam fhn riu s cha dfhuair mi aig an tigh iad s feumaidh mi falbh am mireach fhathast."
Chaidh e laigh an oidhche sin s chaidil e. Moch s a mhaduinn dheirich e s an deigh a bhiadh a ghabhail chaidh e air muin an eich s dhfhalbh e. Ghabh e lom, dreach far an robh nighean rgh na Grige: chuir e a cheann air a gln.
"De s ciall-dsgaidh dhuit ma thuiteas thu d
p. 164
chadal?" ars ise. "Th, barr na lghdaig deis a thoirt diom," ars esan. Ann an ine ghoirid chaidil e. Cha robh e fada na chadal nur a chunnaic is an soitheach a tighinn. Thug i dheth barr na lughdaig dheis s dhuisg e.
Thainig mac miadhonach righ na Sorcha gu tr. Choinnich mac an Iasgair e s rinn e a cheart leithid air s a rinn e air a bhrathair an de. Chaidh e air muin an eich s ghabh e air falbh.
Chaidh an ccaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rgh s co ach esan s e cumail a mach gur h-e fhn a bha dianamh gach gniomh gaisgeil. An am an athaidh agus an anmoich ghabh mac an iasgair gu tigh a mhucair mar a bbhaist. Cha bfhad a bha e stigh nur a thainig am mucair dachaidh. "S minig 1 a theireadh nach robh claidheamh math an droch thruaill aig a chcaire chlaghann ruadh," ars am mucair. "De an t-euchd a rinn an ccaire claghann ruadh an drsd?" arsa mac an Iasgair. "Mac miadhonach righ na Sorcha a cheangal," ars am mucair. "Tham mireach agam fhn ri thoirt fhathast mar a bhagam an diu," arsa mac an Iasgair.
An lar na mhireach chaidh e air muin an eich s dhfhalbh e. Rainig e far an robh nighean righ na Grige. Chuir e a cheann air a "Des ciall-dsgaidh dhuit ma chaidleas thu?" ars ise. "Barr na lughdaig eile a thoirt diom," ars esan. An ine ghoirid thuit e na chadal. Cha bfhad a
p. 165
bha e na chadal nur a chunnaic ise soitheach a tighinn. Thug i barr na lughdaig eile dheth s dhisg e. Chaidh an ccaire claghann ruadh am falach leis an eagal mar a bbhaist da. Thainig mac beag righ na Sorcha air tr. Rinn mac an Iasgair air mar a rinn e air cch. Chaidh e air muin an eich s ghabh e air falbh. Chaidh an ccaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rgh, s co ach esan, s mu bfhior e fhn gur h-e rinn gach euchd. Thugadh mac beag righ na Sorcha ceangailte gu tigh an righ, s bha nis triuir mhac righ na Sorcha ceangailte stigh fo shileadh na lchraidh s fo rs nan coinnlean 1; s gach cnimh a lomadh na h-uaislean aig a chuirm ga thilgeadh orra le masladh agus le tmailte. Anns an fheasgair rainig mac an Iasgair tigh a mhucair. Cha robh e fad a stigh nur a thainig am mucair. "De do naigheachd an nochd?" arsa mac an Iasgair ris a mhucair. "Tha sin agam naigheachd," ars am mucair, "gum bheil triuir mhac righ na Sorcha a nis ceangailte aig a chcaire chlaghann ruadh s gum bheil e fhn agus nighean an righ ri psadh am mireach. Nach en gaisgeach e," arsa mac an Iasgair.
Bha banais eibhinn shunndach aighearach ri bhith aig nighean an righ s aig a chcaire ruadh. Chuireadh brath air a h- uile duine burrainn coiseachd anns an rioghachd thun na bainnse.
p. 166
[paragraph continues] Chuireadh b rath air a mhucair s cha dfhiathaicheadh an coigreach; s cha rachadh am mucair ann on nach robh esan a dol ann. "De bu choireach, a mhucair, nach deachaidh thu-sa thun na bainnse?" 1 ars mac an Iasgair. "Cha rachainn-sa ann agus thu fhn fhgail," ars am mucair. "S math am bord-bainnse thaig nighean righ na Grige an drsd," arsa mac an Iasgair, "bfhearr leam fhn gun robh e againn air ar bial-thaobh. Fhalbh 2 thus, a chuilein ghaolaich, agus sn thu fhn agus na bi ceacharra adol suas. Theirig a steach do sheombr na bainnse agus an tuthailt tha snte air a bhord air bial-thaobh an rgh agus bhean-nabainnse, thoir thugam-sa an so e."
Dhfhalbh an c agus ghabh e suas. Chaidh e stigh don t-seombar. Rug e air an tuthailt agus chruinnich e i s thug e leis Ghabh e sios leatha gu tigh a mhucair. Sgaoil e air a bhord air am bial-thaobh i.
"Am bheil duine sam bith," ars comhairleach a bhaig an righ, "nach eil an so fhathasd? s fhad on a chuala mi e: s lidir cui.lean a uchd treir. Fhalbhaibh agus seallaibh am bheil am mucair a stigh, no co tha comhla ris."
Ghabh iad a sios s chunnaic iad a h-uile sgath de na bhair a bhrd air bial-thaobh a mhucair agus a choigrich. "Thuirt mi roimhid: s lidir cuilean a uchd treir. S minic ("i.e." mairg) a dhianadh a leithid siud de bhanais don chcaire chlaghann
p. 167
ruadh, s nach creid mi gur h-e a cheangail na gaisgich," arsa n comhairleach nur a thill an fheadhainn a chaidh sios s a dhinnis iad mar a bha. "Falbhadh a bheag-bhuidheann ghaisgeach sos is thugadh iad a nios am ionnsuidh-sa ceangailt e," ars an righ.
"Ghabh a bhuidheann sos. Co dhiarr oirbh-se na bhair brd an righ thoirt leibh?" arsa na chaidh a sios ris a mhucair agus ri mac an Iasgair. "Cha dthug sinne leinn riamh e, s cha do chairich sinn as a so fhathast," arsa mac an Iasgair. "Mur an dthug thusa leat e thug do ch leis e agus tha do ch momhail," ars d-san. "Na bithibh a bruidhinn ris ach beiribh air, s thugaibh leibh ceangailte e, mar a dhiarradh oirnn," arsa fear den bhuidheann."
"Eirich 1 thu-sa, chuilean, agus tarruinn iad leis an rann, agus tarruinn iad an aghaidh an ranna anns an lb ud a muigh," arsa mac an Iasgair.
Rug an cuilean orra agus tharruing e iad an aghaidh an ranna agus leis an rann anns an lba. Dhfhalbh iad suas nan conablaich mar sin dhionnsuidh an righ.
"Nach dthuirt mi roimhid gum bu lidir cuilean a uchd treir," ars an comhairleach. "Fhalbh thus," ars an righ ra ghille agus cuir an rdugh an "coach" agus gun rachamaid a dhiarraidh a choigrich." Chuir an gille an rdugh an coach agus chaidh an righ agus a nighean a dhiarraidh a
p. 168
choigrich. Chan fhalbhadh e leo gun am mucair a bhith leis. Chaidh e fhin s am mucair an sin a stigh sa "choach" leis an righ agus le a nighean agus dhfhalbh iad gu tigh an righ. Chaidh iad a stigh do sheombar na bainnse agus shuidh iad. "Tha rud a dhth a nis orm-s," ars nighean an rgh, "agus suidhibh socair samhach timchioll an tseombair" s rinig i esan. "Cuir a mach do lamh," ars ise. "Tha mo lamh goirt," ars esan. Thug i spadhadh air a laimh s tharruinn i mach Chuir in sin a lamh na pca, s thug i barr na lughdaig deis aig as s chuir i siud air a lughdaig.
"S fior sin," ars ise, "s tu-sa rinn an t-euchd. Cha bhi dhfhear psda no dolain agam-sa gu brach ach thu-sa; s cuiribh air a h-aghaidh a bhanais."
Dheirich esan s chaidh e sios s dhfhuasgail e triir chloinne righ na Sorcha. Thugadh dachaidh pears eaglais is phs iad. Chaidh iad a laighe is chaidil iad an oidhche sin. An lr na mhireach thug e sil uaidh a null a mach air an uinneig s chunnaic e caisteal dubh thall mu a choinneamh. Dhfhoighnie e de n caisteal a bhan siud. Thuirt ise ris nach robh ach caisteal a bhaig an droch chreutair. Dheirich 1 e s ghabh e mach. Thug e leis each agus a ch s ghabh e null ionnsuidh a chaisteil. Chaidh e stigh s chunnaic e boirionnach an sin s i a cireadh a cinn.
"Co as a thinig thu, a mhic athar mo ghaoil
p. 169
agus mathar mo ghridh? Thig a nios s gun innseadh tu naigheachd domh s gun innsinn-sa naigheachd duit." Ghabh e sos far an robh i. Rug i air an t-slachdan dhraoidheachd s rinn i carragh-creige dheth. Rinn i leithid eile air a ch agus air an each. Sheall am bodach am mach s bha a chraobh an deigh an duilleach a chall. "S for sin," ars esan, "tha mise gun mhac an diu. Tha mis a falbh," ars am mac miadhonach gus am faigh mi eirig mo bhrathar a thogail." Chaidh e air muin eich s lean a ch e s thug am bodach dha cnimh s dhfhas an cnmh na chlaidheamh chinn-ir na laimh. "Tha ionnsachadh is fghlum agam-sa a nis," ars esan is dhfhalbh e. Gum bu cham gach rathad s gum bu reidh gach slighe gus an dthainig e lom dreach gu tigh a mhucair. Cha do chruthaicheadh na bu choltaiche ra cheile na e fhein is a bhrathair.
"De thug dhuit fuireachd an raoir o aobhar do mhnatha agus do leannain?" Chuireadh suas gu tigh an rgh e. Ghabh ise na choinneamh agus na chomhdhail s dil aice gur h-e a fear a bhann. Cha robh fios aige air an t-saoghal de mar a gheibheadh e fantail gun dol a leaba bhrathar an oidhche sin. Se thuirt e rithe gun robh geall mr eadar e fhn agus duin uasal s nach burrainn e dol a laighe, ach gun caidleadh e air a bhord aig bial na leapa. Rinn e siud. Thug e sil uaidh anns a mhaduinn s de chunnaic e ach an caisteal. "Den caisteal a than siud?" ars e rithe-sa. "Nach
p. 170
dinnis mi sin duit an oidhche roimhid?" ars ise. Dheirich 1 e s chaidh e mach. Thug e leis each s a ch s ghabh e null ionnsuidh a chaisteil. Chaidh e stigh s rinn is air mar a rinn i air a bhrathair.
Sheall am bodach a mach s bhan duilleach air tuiteam bharr an darna craobh. 2 "S fhior sin," ars am mac g, "cha bhe mo bhrathair. Bidh mise a falbh a thogail eirig."
Thug e leis each s a ch. Thug athair cnimh dha na laimh. Dhfhs an cnaimh na chlaidheamh chinn-ir na dhrn.
"Taing dhuit-s, a righ nan ceud s nan cumhachd: tha gach ionnsachadh is fghlum agam-sa a nis."
Ghabh e air falbh. Gum bu 3 cham gach slighe s gum bu reidh gach rathad da gus an d rinig e pileas righ na Grige. Chunnaic ise mach thromh na h-uinneagan e s ghabh i mach na choinneamh agus na chomhdhail. Thug i leatha dhachaidh e. "Bha na leir duit fuireachd a chiad oidhche gun fuireachd an raoir," ars ise, s i a saoilsinn gur h-e a fear a bhann.
"S iomadh duine a bhios gnothuch aige ri uaislean air chor s nach bi fios aca cuin a thig iad," ars esan. Chaidh iad a laighe s chuir esan claidheamh fuar eatorra. Anns a mhaduinn an lr na mhaireach thug esan sil uaidh, s chunnaic e caisteal mar a chunnaic cch. Dhfhoighnic e
p. 171
den caisteal a bhan siud. "Nach dinnis mi sin duit an raoir s an oidhche roimh sin?" ars ise. Dheirich e s thug e leis each s a ch s ghabh e null thun a chaisteil. Chaidh e stigh s chunnaic e boirionnach an sin a corradh a cinn.
"Thig a nios, fheudail, a mhic athar mo ghaoil agus mthar mo ghridh,s gun innseadh tu naigheachd domh, s gun innsinn naigheachd duit," ars ise. Cha robh amharus math sam bith aig oirre. 1 Thug en leum sin a suas s leag e i s chuir en claidheamh air an amhuich aice.
"Am bs as do chionn! De tirig?" ars esan. "Is mr sin," ars 2 ise. "Drong ir agus drong airgid. Is leam sin agus do bhs," ars esan. Thug en ceann di. Thug e uaithe na h-iuchraichean s dhfhiach en tigh. Fhuair e aon sembar ln ir is airgid. Fhuair e sembar ln aodaichean dhaoinuaisle. Fhuair e sembar ln dhollaidean agus strianan. Fhuair e sembar ln bhrgan agus bhtainnean. Fhuair e sembar ln dhaoin air an tionndadh nan carraghnan creige. Rug e air ballan an ath-bheothachaidh s thisich e air a dhrtadh orra gus an dthug e be iad. Bha a bhrithrean fhn nam miosg. Thug e aodach s a chuid fhn do na h-uile duine bhan sin agus drlach ir is airgid. Chaidh e fhn s a bhrithrean a suas gus a phileas.
"Is ann agad," ars esan ra bhrthair, "a than aon bhoireannach is fhearr air an do shil uisg athar riamh.
p. 172
\"D mar tha thu-sa ga aithneachadh sin?" ars a bhrthair.
"Is ann comhla rithe bha mi fhn an raoir," ars esan. Bhuail an t-eud a bhrthair agus tionndar ris agus tilgear an ceann deth leis a chlaidheamh.
Sheall am bodach a mach agus bha a chraobh aig an fhear g air tuiteam s bhan d chraobh eile nan seasamh.
"Is fhior e," ars esan. "Tha mo mhac as ige marbh, s than dithisd eile be rithisd."
Bhan d bhrthair an oidhche sin am pileas an rgh. An lar na mhireach dhfhalbh iad nan dithisd ann an "coach". Rinig iad tigh an athar. Thug iad le e, e-fhn s am mathair gu pileas righ na Grige. An lar na mhireach chuir iad iad an caisteal daibh fhn. Bhan roghachd aig a bhrthair bu shine agus nighean an righ aige psda.
Footnotes
155:1 1 Reciter: Alasdair Mac Neill, Ceanntangaval, Barra; Alasdair Mac Ruairidh Bhin. A very complete version with several new incidents not in printed version of the Mermaid.
155:2 Ms. urs.
156:1 Ms. leom-sa.
156:2 So Ms.
157:1 Ms. bo.
158:1 Ms. gon.
160:1 = ghabh.
161:1 Ms. bo.
161:2 Ms. dianadh.
161:3 So Ms.
162:1 Mockery. Phrase: dhfhg e ballachd air = he left a mark on him.
163:1 Barra dialect.
163:2 Barra dialect for mairg.
164:1 For mairg.
165:1 Beneath the drippings from the black (sooty) rafters and the resin of the (pine) candles.
166:1 Was not invited.
166:2 Ms. Thalla.
167:1 Ms. (dialectal).
168:1 Ms. dh'iridh
170:1 Ms. dhiridh.
170:2 Usually "craobh" is feminine.
170:3 Ms. gom bo.
171:1 Ms. urra.
171:2 Ms. urs.
