Book 1. Chapter 128
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 128
1
[वै]
ततः शिष्यान समानीय आचार्यार्थम अचॊदयत
दरॊणः सर्वान अशेषेण दक्षिणार्थं महीपते
2
पाञ्चालराजं दरुपदं गृहीत्वा रणमूर्धनि
पर्यानयत भद्रं वः सा सयात परमदक्षिणा
3
तथेत्य उक्त्वा तु ते सर्वे रथैस तूर्णं परहारिणः
आचार्य धनदानार्थं दरॊणेन सहिता ययुः
4
ततॊ ऽभिजग्मुः पाञ्चालान निघ्नन्तस ते नरर्षभाः
ममृदुस तस्य नगरं दरुपदस्य महौजसः
5
ते यज्ञसेनं दरुपदं गृहीत्वा रणमूर्धनि
उपाजह्रुः सहामात्यं दरॊणाय भरतर्षभाः
6
भग्नदर्पं हृतधनं तथा च वशम आगतम
स वैरं मनसा धयात्वा दरॊणॊ दरुपदम अब्रवीत
7
परमृद्य तरसा राष्ट्रं पुरं ते मृदितं मया
पराप्य जीवन रिपुवशं सखिपूर्वं किम इष्यते
8
एवम उक्त्वा परहस्यैनं निश्चित्य पुनर अब्रवीत
मा भैः पराणभयाद राजन कषमिणॊ बराह्मणा वयम
9
आश्रमे करीडितं यत तु तवया बाल्ये मया सह
तेन संवर्धितः सनेहस तवया मे कषत्रियर्षभ
10
परार्थयेयं तवया सख्यं पुनर एव नरर्षभ
वरं ददामि ते राजन राज्यस्यार्धम अवाप्नुहि
11
अराजा किल नॊ राज्ञां सखा भवितुम अर्हति
अतः परयतितं राज्ये यज्ञसेन मया तव
12
राजासि दक्षिणे कूले भागीरथ्याहम उत्तरे
सखायं मां विजानीहि पाञ्चाल यदि मन्यसे
13
[दरुपद]
अनाश्चर्यम इदं बरह्मन विक्रान्तेषु महात्मसु
परीये तवयाहं तवत्तश च परीतिम इच्छामि शाश्वतीम
14
[वै]
एवम उक्तस तु तं दरॊणॊ मॊक्षयाम आस भारत
सत्कृत्य चैनं परीतात्मा राज्यार्धं परत्यपादयत
15
माकन्दीम अथ गङ्गायास तीरे जनपदायुताम
सॊ ऽधयावसद दीनमनाः काम्पिल्यं च पुरॊत्तमम
दक्षिणांश चैव पाञ्चालान यावच चर्मण्वती नदी
16
दरॊणेन वैरं दरुपदः संस्मरन न शशाम ह
कषात्रेण च बलेनास्य नापश्यत स पराजयम
17
हीनं विदित्वा चात्मानं बराह्मणेन बलेन च
पुत्र जन्म परीप्सन वै स राजा तद अधारयत
अहिच छत्रं च विषयं दरॊणः समभिपद्यत
18
एवं राजन्न अहिच छत्रा पुरी जनपदायुता
युधि निर्जित्य पार्थेन दरॊणाय परतिपादिता
1
[vai]
tataḥ śiṣyān samānīya ācāryārtham acodayat
droṇaḥ sarvān aśeṣeṇa dakṣiṇārthaṃ mahīpate
2
pāñcālarājaṃ drupadaṃ gṛhītvā raṇamūrdhani
paryānayata bhadraṃ vaḥ sā syāt paramadakṣiṇā
3
tathety uktvā tu te sarve rathais tūrṇaṃ prahāriṇaḥ
ācārya dhanadānārthaṃ droṇena sahitā yayuḥ
4
tato 'bhijagmuḥ pāñcālān nighnantas te nararṣabhāḥ
mamṛdus tasya nagaraṃ drupadasya mahaujasaḥ
5
te yajñasenaṃ drupadaṃ gṛhītvā raṇamūrdhani
upājahruḥ sahāmātyaṃ droṇāya bharatarṣabhāḥ
6
bhagnadarpaṃ hṛtadhanaṃ tathā ca vaśam āgatam
sa vairaṃ manasā dhyātvā droṇo drupadam abravīt
7
pramṛdya tarasā rāṣṭraṃ puraṃ te mṛditaṃ mayā
prāpya jīvan ripuvaśaṃ sakhipūrvaṃ kim iṣyate
8
evam uktvā prahasyainaṃ niścitya punar abravīt
mā bhaiḥ prāṇabhayād rājan kṣamiṇo brāhmaṇā vayam
9
ārame krīḍitaṃ yat tu tvayā bālye mayā saha
tena saṃvardhitaḥ snehas tvayā me kṣatriyarṣabha
10
prārthayeyaṃ tvayā sakhyaṃ punar eva nararṣabha
varaṃ dadāmi te rājan rājyasyārdham avāpnuhi
11
arājā kila no rājñāṃ sakhā bhavitum arhati
ataḥ prayatitaṃ rājye yajñasena mayā tava
12
rājāsi dakṣiṇe kūle bhāgīrathyāham uttare
sakhāyaṃ māṃ vijānīhi pāñcāla yadi manyase
13
[drupada]
anāścaryam idaṃ brahman vikrānteṣu mahātmasu
prīye tvayāhaṃ tvattaś ca prītim icchāmi śāśvatīm
14
[vai]
evam uktas tu taṃ droṇo mokṣayām āsa bhārata
satkṛtya cainaṃ prītātmā rājyārdhaṃ pratyapādayat
15
mākandīm atha gaṅgāyās tīre janapadāyutām
so 'dhyāvasad dīnamanāḥ kāmpilyaṃ ca purottamam
dakṣiṇāṃś caiva pāñcālān yāvac carmaṇvatī nadī
16
droṇena vairaṃ drupadaḥ saṃsmaran na śaśāma ha
kṣātreṇa ca balenāsya nāpaśyat sa parājayam
17
hīnaṃ viditvā cātmānaṃ brāhmaṇena balena ca
putra janma parīpsan vai sa rājā tad adhārayat
ahic chatraṃ ca viṣayaṃ droṇaḥ samabhipadyata
18
evaṃ rājann ahic chatrā purī janapadāyutā
yudhi nirjitya pārthena droṇāya pratipāditā
Book 1
Chapter 128
1
[वै]
ततः शिष्यान समानीय आचार्यार्थम अचॊदयत
दरॊणः सर्वान अशेषेण दक्षिणार्थं महीपते
2
पाञ्चालराजं दरुपदं गृहीत्वा रणमूर्धनि
पर्यानयत भद्रं वः सा सयात परमदक्षिणा
3
तथेत्य उक्त्वा तु ते सर्वे रथैस तूर्णं परहारिणः
आचार्य धनदानार्थं दरॊणेन सहिता ययुः
4
ततॊ ऽभिजग्मुः पाञ्चालान निघ्नन्तस ते नरर्षभाः
ममृदुस तस्य नगरं दरुपदस्य महौजसः
5
ते यज्ञसेनं दरुपदं गृहीत्वा रणमूर्धनि
उपाजह्रुः सहामात्यं दरॊणाय भरतर्षभाः
6
भग्नदर्पं हृतधनं तथा च वशम आगतम
स वैरं मनसा धयात्वा दरॊणॊ दरुपदम अब्रवीत
7
परमृद्य तरसा राष्ट्रं पुरं ते मृदितं मया
पराप्य जीवन रिपुवशं सखिपूर्वं किम इष्यते
8
एवम उक्त्वा परहस्यैनं निश्चित्य पुनर अब्रवीत
मा भैः पराणभयाद राजन कषमिणॊ बराह्मणा वयम
9
आश्रमे करीडितं यत तु तवया बाल्ये मया सह
तेन संवर्धितः सनेहस तवया मे कषत्रियर्षभ
10
परार्थयेयं तवया सख्यं पुनर एव नरर्षभ
वरं ददामि ते राजन राज्यस्यार्धम अवाप्नुहि
11
अराजा किल नॊ राज्ञां सखा भवितुम अर्हति
अतः परयतितं राज्ये यज्ञसेन मया तव
12
राजासि दक्षिणे कूले भागीरथ्याहम उत्तरे
सखायं मां विजानीहि पाञ्चाल यदि मन्यसे
13
[दरुपद]
अनाश्चर्यम इदं बरह्मन विक्रान्तेषु महात्मसु
परीये तवयाहं तवत्तश च परीतिम इच्छामि शाश्वतीम
14
[वै]
एवम उक्तस तु तं दरॊणॊ मॊक्षयाम आस भारत
सत्कृत्य चैनं परीतात्मा राज्यार्धं परत्यपादयत
15
माकन्दीम अथ गङ्गायास तीरे जनपदायुताम
सॊ ऽधयावसद दीनमनाः काम्पिल्यं च पुरॊत्तमम
दक्षिणांश चैव पाञ्चालान यावच चर्मण्वती नदी
16
दरॊणेन वैरं दरुपदः संस्मरन न शशाम ह
कषात्रेण च बलेनास्य नापश्यत स पराजयम
17
हीनं विदित्वा चात्मानं बराह्मणेन बलेन च
पुत्र जन्म परीप्सन वै स राजा तद अधारयत
अहिच छत्रं च विषयं दरॊणः समभिपद्यत
18
एवं राजन्न अहिच छत्रा पुरी जनपदायुता
युधि निर्जित्य पार्थेन दरॊणाय परतिपादिता
1
[vai]
tataḥ śiṣyān samānīya ācāryārtham acodayat
droṇaḥ sarvān aśeṣeṇa dakṣiṇārthaṃ mahīpate
2
pāñcālarājaṃ drupadaṃ gṛhītvā raṇamūrdhani
paryānayata bhadraṃ vaḥ sā syāt paramadakṣiṇā
3
tathety uktvā tu te sarve rathais tūrṇaṃ prahāriṇaḥ
ācārya dhanadānārthaṃ droṇena sahitā yayuḥ
4
tato 'bhijagmuḥ pāñcālān nighnantas te nararṣabhāḥ
mamṛdus tasya nagaraṃ drupadasya mahaujasaḥ
5
te yajñasenaṃ drupadaṃ gṛhītvā raṇamūrdhani
upājahruḥ sahāmātyaṃ droṇāya bharatarṣabhāḥ
6
bhagnadarpaṃ hṛtadhanaṃ tathā ca vaśam āgatam
sa vairaṃ manasā dhyātvā droṇo drupadam abravīt
7
pramṛdya tarasā rāṣṭraṃ puraṃ te mṛditaṃ mayā
prāpya jīvan ripuvaśaṃ sakhipūrvaṃ kim iṣyate
8
evam uktvā prahasyainaṃ niścitya punar abravīt
mā bhaiḥ prāṇabhayād rājan kṣamiṇo brāhmaṇā vayam
9
ārame krīḍitaṃ yat tu tvayā bālye mayā saha
tena saṃvardhitaḥ snehas tvayā me kṣatriyarṣabha
10
prārthayeyaṃ tvayā sakhyaṃ punar eva nararṣabha
varaṃ dadāmi te rājan rājyasyārdham avāpnuhi
11
arājā kila no rājñāṃ sakhā bhavitum arhati
ataḥ prayatitaṃ rājye yajñasena mayā tava
12
rājāsi dakṣiṇe kūle bhāgīrathyāham uttare
sakhāyaṃ māṃ vijānīhi pāñcāla yadi manyase
13
[drupada]
anāścaryam idaṃ brahman vikrānteṣu mahātmasu
prīye tvayāhaṃ tvattaś ca prītim icchāmi śāśvatīm
14
[vai]
evam uktas tu taṃ droṇo mokṣayām āsa bhārata
satkṛtya cainaṃ prītātmā rājyārdhaṃ pratyapādayat
15
mākandīm atha gaṅgāyās tīre janapadāyutām
so 'dhyāvasad dīnamanāḥ kāmpilyaṃ ca purottamam
dakṣiṇāṃś caiva pāñcālān yāvac carmaṇvatī nadī
16
droṇena vairaṃ drupadaḥ saṃsmaran na śaśāma ha
kṣātreṇa ca balenāsya nāpaśyat sa parājayam
17
hīnaṃ viditvā cātmānaṃ brāhmaṇena balena ca
putra janma parīpsan vai sa rājā tad adhārayat
ahic chatraṃ ca viṣayaṃ droṇaḥ samabhipadyata
18
evaṃ rājann ahic chatrā purī janapadāyutā
yudhi nirjitya pārthena droṇāya pratipāditā
