Book 1. Chapter 137
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 137
1
[वै]
अथ रात्र्यां वयतीतायाम अशॊषॊ नागरॊ जनः
तत्राजगाम तवरितॊ दिदृक्षुः पाण्डुनन्दनान
2
निर्वापयन्तॊ जवलनं ते जना ददृशुस ततः
जातुषं तद्गृहं दग्धम अमात्यं च पुरॊचनम
3
नूनं दुर्यॊधनेनेदं विहितं पापकर्मणा
पाण्डवानां विनाशाय इत्य एवं चुक्रुषुर जनाः
4
विदिते धृतराष्ट्रस्य धार्तराष्ट्रॊ न संशयः
दग्धवान पाण्डुदायादान न हय एनं परतिषिद्धवान
5
नूनं शांतनवॊ भीष्मॊ न धर्मम अनुवर्तते
दरॊणश च विदुरश चैव कृपश चान्ये च कौरवाः
6
ते वयं धृतराष्ट्रस्य परेषयामॊ दुरात्मनः
संवृत्तस ते परः कामः पाण्डवान दग्धवान असि
7
ततॊ वयपॊहमानास ते पाण्डवार्थे हुताशनम
निषादीं ददृशुर दग्धां पञ्च पुत्राम अनागसम
8
खनकेन तु तेनैव वेश्म शॊधयता बिलम
पांसुभिः परत्यपिहितं पुरुषैस तैर अलक्षितम
9
ततस ते परेषयाम आसुर धृतराष्ट्रस्य नागराः
पाण्डवान अग्निना दग्धान अमात्यं च पुरॊचनम
10
शरुत्वा तु धृतराष्ट्रस तद राजा सुमहद अप्रियम
विनाशं पाण्डुपुत्राणां विललाप सुदुःखितः
11
अद्य पाण्डुर मृतॊ राजा भराता मम सुदुर्लभः
तेषु वीरेषु दग्धेषु मात्रा सह विशेषतः
12
गच्छन्तु पुरुषाः शीघ्रं नगरं वारणावतम
सत्कारयन्तु तान वीरान कुन्ति राजसुतां च ताम
13
कारयन्तु च कुल्यानि शुभ्राणि च महान्ति च
ये च तत्र मृतास तेषां सुहृदॊ ऽरचन्तु तान अपि
14
एवंगते मया शक्यं यद यत कारयितुं हितम
पाण्डवानां च कुन्त्याश च तत सर्वं करियतां धनैः
15
एवम उक्त्वा ततश चक्रे जञातिभिः परिवारितः
उदकं पाण्डुपुत्राणां धृतराष्ट्रॊ ऽमबिका सुतः
16
चुक्रुशुः कौरवाः सर्वे भृशं शॊकपरायणाः
विदुरस तव अल्पशश चक्रे शॊकं वेद परं हि सः
17
पाण्डवाश चापि निर्गत्य नगराद वारणावतात
जवेन परययू राजन दक्षिणां दिशम आश्रिताः
18
विज्ञाय निशि पन्थानं नक्षत्रैर दक्षिणामुखाः
यतमाना वनं राजन गहनं परतिपेदिरे
19
ततः शरान्ताः पिपासार्ता निद्रान्धाः पाण्डुनन्दनाः
पुनर ऊचुर महावीर्यं भीमसेनम इदं वचः
20
इतः कष्टतरं किं नु यद वयं गहने वने
दिशश च न परजानीमॊ गन्तुं चैव न शक्रुमः
21
तं च पापं न जानीमॊ यदि दग्धः पुरॊचनः
कथं नु विप्रमुच्येम भयाद अस्माद अलक्षिताः
22
पुनर अस्मान उपादाय तथैव वरज भारत
तवं हि नॊ बलवान एकॊ यथा सततगस तथा
23
इत्य उक्तॊ धर्मराजेन भीमसेनॊ महाबलः
आदाय कुन्तीं भरातॄंश च जगामाशु महाबलः
1
[vai]
atha rātryāṃ vyatītāyām aśoṣo nāgaro janaḥ
tatrājagāma tvarito didṛkṣuḥ pāṇḍunandanān
2
nirvāpayanto jvalanaṃ te janā dadṛśus tataḥ
jātuṣaṃ tadgṛhaṃ dagdham amātyaṃ ca purocanam
3
nūnaṃ duryodhanenedaṃ vihitaṃ pāpakarmaṇā
pāṇḍavānāṃ vināśāya ity evaṃ cukruṣur janāḥ
4
vidite dhṛtarāṣṭrasya dhārtarāṣṭro na saṃśayaḥ
dagdhavān pāṇḍudāyādān na hy enaṃ pratiṣiddhavān
5
nūnaṃ śātanavo bhīṣmo na dharmam anuvartate
droṇaś ca viduraś caiva kṛpaś cānye ca kauravāḥ
6
te vayaṃ dhṛtarāṣṭrasya preṣayāmo durātmanaḥ
saṃvṛttas te paraḥ kāmaḥ pāṇḍavān dagdhavān asi
7
tato vyapohamānās te pāṇḍavārthe hutāśanam
niṣādīṃ dadṛśur dagdhāṃ pañca putrām anāgasam
8
khanakena tu tenaiva veśma śodhayatā bilam
pāṃsubhiḥ pratyapihitaṃ puruṣais tair alakṣitam
9
tatas te preṣayām āsur dhṛtarāṣṭrasya nāgarāḥ
pāṇḍavān agninā dagdhān amātyaṃ ca purocanam
10
rutvā tu dhṛtarāṣṭras tad rājā sumahad apriyam
vināśaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ vilalāpa suduḥkhitaḥ
11
adya pāṇḍur mṛto rājā bhrātā mama sudurlabhaḥ
teṣu vīreṣu dagdheṣu mātrā saha viśeṣataḥ
12
gacchantu puruṣāḥ śghraṃ nagaraṃ vāraṇāvatam
satkārayantu tān vīrān kunti rājasutāṃ ca tām
13
kārayantu ca kulyāni śubhrāṇi ca mahānti ca
ye ca tatra mṛtās teṣāṃ suhṛdo 'rcantu tān api
14
evaṃgate mayā śakyaṃ yad yat kārayituṃ hitam
pāṇḍavānāṃ ca kuntyāś ca tat sarvaṃ kriyatāṃ dhanaiḥ
15
evam uktvā tataś cakre jñātibhiḥ parivāritaḥ
udakaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ dhṛtarāṣṭro 'mbikā sutaḥ
16
cukruśuḥ kauravāḥ sarve bhṛśaṃ śokaparāyaṇāḥ
viduras tv alpaśaś cakre śokaṃ veda paraṃ hi saḥ
17
pāṇḍavāś cāpi nirgatya nagarād vāraṇāvatāt
javena prayayū rājan dakṣiṇāṃ diśam āśritāḥ
18
vijñāya niśi panthānaṃ nakṣatrair dakṣiṇāmukhāḥ
yatamānā vanaṃ rājan gahanaṃ pratipedire
19
tataḥ śrāntāḥ pipāsārtā nidrāndhāḥ pāṇḍunandanāḥ
punar ūcur mahāvīryaṃ bhīmasenam idaṃ vacaḥ
20
itaḥ kaṣṭataraṃ kiṃ nu yad vayaṃ gahane vane
diśaś ca na prajānīmo gantuṃ caiva na śakrumaḥ
21
taṃ ca pāpaṃ na jānīmo yadi dagdhaḥ purocanaḥ
kathaṃ nu vipramucyema bhayād asmād alakṣitāḥ
22
punar asmān upādāya tathaiva vraja bhārata
tvaṃ hi no balavān eko yathā satatagas tathā
23
ity ukto dharmarājena bhīmaseno mahābalaḥ
ādāya kuntīṃ bhrātṝṃś ca jagāmāśu mahābalaḥ
Book 1
Chapter 137
1
[वै]
अथ रात्र्यां वयतीतायाम अशॊषॊ नागरॊ जनः
तत्राजगाम तवरितॊ दिदृक्षुः पाण्डुनन्दनान
2
निर्वापयन्तॊ जवलनं ते जना ददृशुस ततः
जातुषं तद्गृहं दग्धम अमात्यं च पुरॊचनम
3
नूनं दुर्यॊधनेनेदं विहितं पापकर्मणा
पाण्डवानां विनाशाय इत्य एवं चुक्रुषुर जनाः
4
विदिते धृतराष्ट्रस्य धार्तराष्ट्रॊ न संशयः
दग्धवान पाण्डुदायादान न हय एनं परतिषिद्धवान
5
नूनं शांतनवॊ भीष्मॊ न धर्मम अनुवर्तते
दरॊणश च विदुरश चैव कृपश चान्ये च कौरवाः
6
ते वयं धृतराष्ट्रस्य परेषयामॊ दुरात्मनः
संवृत्तस ते परः कामः पाण्डवान दग्धवान असि
7
ततॊ वयपॊहमानास ते पाण्डवार्थे हुताशनम
निषादीं ददृशुर दग्धां पञ्च पुत्राम अनागसम
8
खनकेन तु तेनैव वेश्म शॊधयता बिलम
पांसुभिः परत्यपिहितं पुरुषैस तैर अलक्षितम
9
ततस ते परेषयाम आसुर धृतराष्ट्रस्य नागराः
पाण्डवान अग्निना दग्धान अमात्यं च पुरॊचनम
10
शरुत्वा तु धृतराष्ट्रस तद राजा सुमहद अप्रियम
विनाशं पाण्डुपुत्राणां विललाप सुदुःखितः
11
अद्य पाण्डुर मृतॊ राजा भराता मम सुदुर्लभः
तेषु वीरेषु दग्धेषु मात्रा सह विशेषतः
12
गच्छन्तु पुरुषाः शीघ्रं नगरं वारणावतम
सत्कारयन्तु तान वीरान कुन्ति राजसुतां च ताम
13
कारयन्तु च कुल्यानि शुभ्राणि च महान्ति च
ये च तत्र मृतास तेषां सुहृदॊ ऽरचन्तु तान अपि
14
एवंगते मया शक्यं यद यत कारयितुं हितम
पाण्डवानां च कुन्त्याश च तत सर्वं करियतां धनैः
15
एवम उक्त्वा ततश चक्रे जञातिभिः परिवारितः
उदकं पाण्डुपुत्राणां धृतराष्ट्रॊ ऽमबिका सुतः
16
चुक्रुशुः कौरवाः सर्वे भृशं शॊकपरायणाः
विदुरस तव अल्पशश चक्रे शॊकं वेद परं हि सः
17
पाण्डवाश चापि निर्गत्य नगराद वारणावतात
जवेन परययू राजन दक्षिणां दिशम आश्रिताः
18
विज्ञाय निशि पन्थानं नक्षत्रैर दक्षिणामुखाः
यतमाना वनं राजन गहनं परतिपेदिरे
19
ततः शरान्ताः पिपासार्ता निद्रान्धाः पाण्डुनन्दनाः
पुनर ऊचुर महावीर्यं भीमसेनम इदं वचः
20
इतः कष्टतरं किं नु यद वयं गहने वने
दिशश च न परजानीमॊ गन्तुं चैव न शक्रुमः
21
तं च पापं न जानीमॊ यदि दग्धः पुरॊचनः
कथं नु विप्रमुच्येम भयाद अस्माद अलक्षिताः
22
पुनर अस्मान उपादाय तथैव वरज भारत
तवं हि नॊ बलवान एकॊ यथा सततगस तथा
23
इत्य उक्तॊ धर्मराजेन भीमसेनॊ महाबलः
आदाय कुन्तीं भरातॄंश च जगामाशु महाबलः
1
[vai]
atha rātryāṃ vyatītāyām aśoṣo nāgaro janaḥ
tatrājagāma tvarito didṛkṣuḥ pāṇḍunandanān
2
nirvāpayanto jvalanaṃ te janā dadṛśus tataḥ
jātuṣaṃ tadgṛhaṃ dagdham amātyaṃ ca purocanam
3
nūnaṃ duryodhanenedaṃ vihitaṃ pāpakarmaṇā
pāṇḍavānāṃ vināśāya ity evaṃ cukruṣur janāḥ
4
vidite dhṛtarāṣṭrasya dhārtarāṣṭro na saṃśayaḥ
dagdhavān pāṇḍudāyādān na hy enaṃ pratiṣiddhavān
5
nūnaṃ śātanavo bhīṣmo na dharmam anuvartate
droṇaś ca viduraś caiva kṛpaś cānye ca kauravāḥ
6
te vayaṃ dhṛtarāṣṭrasya preṣayāmo durātmanaḥ
saṃvṛttas te paraḥ kāmaḥ pāṇḍavān dagdhavān asi
7
tato vyapohamānās te pāṇḍavārthe hutāśanam
niṣādīṃ dadṛśur dagdhāṃ pañca putrām anāgasam
8
khanakena tu tenaiva veśma śodhayatā bilam
pāṃsubhiḥ pratyapihitaṃ puruṣais tair alakṣitam
9
tatas te preṣayām āsur dhṛtarāṣṭrasya nāgarāḥ
pāṇḍavān agninā dagdhān amātyaṃ ca purocanam
10
rutvā tu dhṛtarāṣṭras tad rājā sumahad apriyam
vināśaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ vilalāpa suduḥkhitaḥ
11
adya pāṇḍur mṛto rājā bhrātā mama sudurlabhaḥ
teṣu vīreṣu dagdheṣu mātrā saha viśeṣataḥ
12
gacchantu puruṣāḥ śghraṃ nagaraṃ vāraṇāvatam
satkārayantu tān vīrān kunti rājasutāṃ ca tām
13
kārayantu ca kulyāni śubhrāṇi ca mahānti ca
ye ca tatra mṛtās teṣāṃ suhṛdo 'rcantu tān api
14
evaṃgate mayā śakyaṃ yad yat kārayituṃ hitam
pāṇḍavānāṃ ca kuntyāś ca tat sarvaṃ kriyatāṃ dhanaiḥ
15
evam uktvā tataś cakre jñātibhiḥ parivāritaḥ
udakaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ dhṛtarāṣṭro 'mbikā sutaḥ
16
cukruśuḥ kauravāḥ sarve bhṛśaṃ śokaparāyaṇāḥ
viduras tv alpaśaś cakre śokaṃ veda paraṃ hi saḥ
17
pāṇḍavāś cāpi nirgatya nagarād vāraṇāvatāt
javena prayayū rājan dakṣiṇāṃ diśam āśritāḥ
18
vijñāya niśi panthānaṃ nakṣatrair dakṣiṇāmukhāḥ
yatamānā vanaṃ rājan gahanaṃ pratipedire
19
tataḥ śrāntāḥ pipāsārtā nidrāndhāḥ pāṇḍunandanāḥ
punar ūcur mahāvīryaṃ bhīmasenam idaṃ vacaḥ
20
itaḥ kaṣṭataraṃ kiṃ nu yad vayaṃ gahane vane
diśaś ca na prajānīmo gantuṃ caiva na śakrumaḥ
21
taṃ ca pāpaṃ na jānīmo yadi dagdhaḥ purocanaḥ
kathaṃ nu vipramucyema bhayād asmād alakṣitāḥ
22
punar asmān upādāya tathaiva vraja bhārata
tvaṃ hi no balavān eko yathā satatagas tathā
23
ity ukto dharmarājena bhīmaseno mahābalaḥ
ādāya kuntīṃ bhrātṝṃś ca jagāmāśu mahābalaḥ
