Book 1. Chapter 184
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 184
1
[वै]
धृष्टद्युम्नस तु पाञ्चाल्यः पृष्ठतः कुरुनन्दनौ
अन्वगच्छत तदा यान्तौ भार्गवस्य निवेशनम
2
सॊ ऽजञायमानः पुरुषान अवधाय समन्ततः
सवयम आरान निविष्टॊ ऽभूद भार्गवस्य निवेशने
3
साये ऽथ भीमस तु रिपुप्रमाथी; जिष्णुर यमौ चापि महानुभावौ
भैक्षं चरित्वा तु युधिष्ठिराय; निवेदयां चक्रुर अदीनसत्त्वाः
4
ततस तु कुन्ती दरुपदात्मजां; ताम उवाच काले वचनं वदान्या
अतॊ ऽगरम आदाय कुरुष्व भद्रे; बलिं च विप्राय च देहि भिक्षाम
5
ये चान्नम इच्छन्ति ददस्व तेभ्यः; परिश्रिता ये परितॊ मनुष्याः
ततश च शेषं परविभज्य शीघ्रम; अर्धं चतुर्णां मम चात्मनश च
6
अर्धं च भीमाय ददाहि भद्रे; य एष मत्तर्षभ तुल्यरूपः
शयामॊ युवा संहननॊपपन्न; एषॊ हि वीरॊ बहुभुक सदैव
7
सा हृष्टरूपैव तु राजपुत्री; तस्या वचः साध्व अविशङ्कमाना
यथावद उक्तं परचकार साध्वी; ते चापि सर्वे ऽभयवजह्रुर अन्नम
8
कुशैस तु भूमौ शयनं चकार; माद्री सुतः सहदेवस तरस्वी
यथात्मीयान्य अजिनानि सर्वे; संस्तीर्य वीराः सुषुपुर धरण्याम
9
अगस्त्यशास्ताम अभितॊ दिशं तु; शिरांसि तेषां कुरुसत्तमानाम
कुन्ती पुरस्तात तु बभूव तेषां; कृष्णा तिरश चैव बभूव पत्तः
10
अशेत भूमौ सह पाण्डुपुत्रैः; पादॊपधानेव कृता कुशेषु
न तत्र दुःखं च बभूव तस्या; न चावमेने कुरुपुंगवांस तान
11
ते तत्र शूराः कथयां बभूवुः; कथा विचित्राः पृतनाधिकाराः
अस्त्राणि दिव्यानि रथांश च नागान; खड्गान गदाश चापि परश्वधांश च
12
तेषां कथास ताः परिकीर्त्यमानाः; पाञ्चालराजस्य सुतस तदानीम
शुश्राव कृष्णां च तथा निषण्णां; ते चापि सर्वे ददृशुर मनुष्याः
13
धृष्टद्युम्नॊ राजपुत्रस तु सर्वं; वृत्तं तेषां कथितं चैव रात्रौ
सर्वं राज्ञे दरुपदायाखिलेन; निवेदयिष्यंस तवरितॊ जगाम
14
पाञ्चालराजस तु विषण्णरूपस; तान पाण्डवान अप्रतिविन्दमानः
धृष्टद्युम्नं पर्यपृच्छन महात्मा; कव सा गता केन नीता च कृष्णा
15
कच चिन न शूद्रेण न हीनजेन; वैश्येन वा करदेनॊपपन्ना
कच चित पदं मूर्ध्नि न मे निदिग्धं; कच चिन माला पतिता न शमशाने
16
कच चित सवर्ण परवरॊ मनुष्य; उद्रिक्त वर्कॊ ऽपय उत वेह कच चित
कच चिन न वामॊ मम मूर्ध्नि पादः; कृष्णाभिमर्शेन कृतॊ ऽदय पुत्र
17
कच चिच च यक्ष्ये परमप्रप्रीतः; संयुज्य पार्थेन नरर्षभेण
बरवीहि तत्त्वेन महानुभावः; कॊ ऽसौ विजेता दुहितुर ममाद्य
18
विचित्रवीर्यस्य तु कच चिद अद्य; कुरुप्रवीरस्य धरन्ति पुत्राः
कच चित तु पार्थेन यवीयसाद्य; धनुर गृहीतं निहतं च लक्ष्यम
1
[vai]
dhṛṣṭadyumnas tu pāñcālyaḥ pṛṣṭhataḥ kurunandanau
anvagacchat tadā yāntau bhārgavasya niveśanam
2
so 'jñāyamānaḥ puruṣān avadhāya samantataḥ
svayam ārān niviṣṭo 'bhūd bhārgavasya niveśane
3
sāye 'tha bhīmas tu ripupramāthī; jiṣṇur yamau cāpi mahānubhāvau
bhaikṣaṃ caritvā tu yudhiṣṭhirāya; nivedayāṃ cakrur adīnasattvāḥ
4
tatas tu kuntī drupadātmajāṃ; tām uvāca kāle vacanaṃ vadānyā
ato 'gram ādāya kuruṣva bhadre; baliṃ ca viprāya ca dehi bhikṣām
5
ye cānnam icchanti dadasva tebhyaḥ; pariśritā ye parito manuṣyāḥ
tataś ca śeṣaṃ pravibhajya śīghram; ardhaṃ caturṇāṃ mama cātmanaś ca
6
ardhaṃ ca bhīmāya dadāhi bhadre; ya eṣa mattarṣabha tulyarūpaḥ
śyāmo yuvā saṃhananopapanna; eṣo hi vīro bahubhuk sadaiva
7
sā hṛṣṭarūpaiva tu rājaputrī; tasyā vacaḥ sādhv aviśaṅkamānā
yathāvad uktaṃ pracakāra sādhvī; te cāpi sarve 'bhyavajahrur annam
8
kuśais tu bhūmau śayanaṃ cakāra; mādrī sutaḥ sahadevas tarasvī
yathātmīyāny ajināni sarve; saṃstīrya vīrāḥ suṣupur dharaṇyām
9
agastyaśāstām abhito diśaṃ tu; śirāṃsi teṣāṃ kurusattamānām
kuntī purastāt tu babhūva teṣāṃ; kṛṣṇā tiraś caiva babhūva pattaḥ
10
aśeta bhūmau saha pāṇḍuputraiḥ; pādopadhāneva kṛtā kuśeṣu
na tatra duḥkhaṃ ca babhūva tasyā; na cāvamene kurupuṃgavāṃs tān
11
te tatra śūrāḥ kathayāṃ babhūvuḥ; kathā vicitrāḥ pṛtanādhikārāḥ
astrāṇi divyāni rathāṃś ca nāgān; khaḍgān gadāś cāpi paraśvadhāṃś ca
12
teṣāṃ kathās tāḥ parikīrtyamānāḥ; pāñcālarājasya sutas tadānīm
śuśrāva kṛṣṇāṃ ca tathā niṣaṇṇāṃ; te cāpi sarve dadṛśur manuṣyāḥ
13
dhṛṣṭadyumno rājaputras tu sarvaṃ; vṛttaṃ teṣāṃ kathitaṃ caiva rātrau
sarvaṃ rājñe drupadāyākhilena; nivedayiṣyaṃs tvarito jagāma
14
pāñcālarājas tu viṣaṇṇarūpas; tān pāṇḍavān aprativindamānaḥ
dhṛṣṭadyumnaṃ paryapṛcchan mahātmā; kva sā gatā kena nītā ca kṛṣṇā
15
kac cin na śūdreṇa na hīnajena; vaiśyena vā karadenopapannā
kac cit padaṃ mūrdhni na me nidigdhaṃ; kac cin mālā patitā na śmaśāne
16
kac cit savarṇa pravaro manuṣya; udrikta varko 'py uta veha kac cit
kac cin na vāmo mama mūrdhni pādaḥ; kṛṣṇbhimarśena kṛto 'dya putra
17
kac cic ca yakṣye paramapraprītaḥ; saṃyujya pārthena nararṣabheṇa
bravīhi tattvena mahānubhāvaḥ; ko 'sau vijetā duhitur mamādya
18
vicitravīryasya tu kac cid adya; kurupravīrasya dharanti putrāḥ
kac cit tu pārthena yavīyasādya; dhanur gṛhītaṃ nihataṃ ca lakṣyam
Book 1
Chapter 184
1
[वै]
धृष्टद्युम्नस तु पाञ्चाल्यः पृष्ठतः कुरुनन्दनौ
अन्वगच्छत तदा यान्तौ भार्गवस्य निवेशनम
2
सॊ ऽजञायमानः पुरुषान अवधाय समन्ततः
सवयम आरान निविष्टॊ ऽभूद भार्गवस्य निवेशने
3
साये ऽथ भीमस तु रिपुप्रमाथी; जिष्णुर यमौ चापि महानुभावौ
भैक्षं चरित्वा तु युधिष्ठिराय; निवेदयां चक्रुर अदीनसत्त्वाः
4
ततस तु कुन्ती दरुपदात्मजां; ताम उवाच काले वचनं वदान्या
अतॊ ऽगरम आदाय कुरुष्व भद्रे; बलिं च विप्राय च देहि भिक्षाम
5
ये चान्नम इच्छन्ति ददस्व तेभ्यः; परिश्रिता ये परितॊ मनुष्याः
ततश च शेषं परविभज्य शीघ्रम; अर्धं चतुर्णां मम चात्मनश च
6
अर्धं च भीमाय ददाहि भद्रे; य एष मत्तर्षभ तुल्यरूपः
शयामॊ युवा संहननॊपपन्न; एषॊ हि वीरॊ बहुभुक सदैव
7
सा हृष्टरूपैव तु राजपुत्री; तस्या वचः साध्व अविशङ्कमाना
यथावद उक्तं परचकार साध्वी; ते चापि सर्वे ऽभयवजह्रुर अन्नम
8
कुशैस तु भूमौ शयनं चकार; माद्री सुतः सहदेवस तरस्वी
यथात्मीयान्य अजिनानि सर्वे; संस्तीर्य वीराः सुषुपुर धरण्याम
9
अगस्त्यशास्ताम अभितॊ दिशं तु; शिरांसि तेषां कुरुसत्तमानाम
कुन्ती पुरस्तात तु बभूव तेषां; कृष्णा तिरश चैव बभूव पत्तः
10
अशेत भूमौ सह पाण्डुपुत्रैः; पादॊपधानेव कृता कुशेषु
न तत्र दुःखं च बभूव तस्या; न चावमेने कुरुपुंगवांस तान
11
ते तत्र शूराः कथयां बभूवुः; कथा विचित्राः पृतनाधिकाराः
अस्त्राणि दिव्यानि रथांश च नागान; खड्गान गदाश चापि परश्वधांश च
12
तेषां कथास ताः परिकीर्त्यमानाः; पाञ्चालराजस्य सुतस तदानीम
शुश्राव कृष्णां च तथा निषण्णां; ते चापि सर्वे ददृशुर मनुष्याः
13
धृष्टद्युम्नॊ राजपुत्रस तु सर्वं; वृत्तं तेषां कथितं चैव रात्रौ
सर्वं राज्ञे दरुपदायाखिलेन; निवेदयिष्यंस तवरितॊ जगाम
14
पाञ्चालराजस तु विषण्णरूपस; तान पाण्डवान अप्रतिविन्दमानः
धृष्टद्युम्नं पर्यपृच्छन महात्मा; कव सा गता केन नीता च कृष्णा
15
कच चिन न शूद्रेण न हीनजेन; वैश्येन वा करदेनॊपपन्ना
कच चित पदं मूर्ध्नि न मे निदिग्धं; कच चिन माला पतिता न शमशाने
16
कच चित सवर्ण परवरॊ मनुष्य; उद्रिक्त वर्कॊ ऽपय उत वेह कच चित
कच चिन न वामॊ मम मूर्ध्नि पादः; कृष्णाभिमर्शेन कृतॊ ऽदय पुत्र
17
कच चिच च यक्ष्ये परमप्रप्रीतः; संयुज्य पार्थेन नरर्षभेण
बरवीहि तत्त्वेन महानुभावः; कॊ ऽसौ विजेता दुहितुर ममाद्य
18
विचित्रवीर्यस्य तु कच चिद अद्य; कुरुप्रवीरस्य धरन्ति पुत्राः
कच चित तु पार्थेन यवीयसाद्य; धनुर गृहीतं निहतं च लक्ष्यम
1
[vai]
dhṛṣṭadyumnas tu pāñcālyaḥ pṛṣṭhataḥ kurunandanau
anvagacchat tadā yāntau bhārgavasya niveśanam
2
so 'jñāyamānaḥ puruṣān avadhāya samantataḥ
svayam ārān niviṣṭo 'bhūd bhārgavasya niveśane
3
sāye 'tha bhīmas tu ripupramāthī; jiṣṇur yamau cāpi mahānubhāvau
bhaikṣaṃ caritvā tu yudhiṣṭhirāya; nivedayāṃ cakrur adīnasattvāḥ
4
tatas tu kuntī drupadātmajāṃ; tām uvāca kāle vacanaṃ vadānyā
ato 'gram ādāya kuruṣva bhadre; baliṃ ca viprāya ca dehi bhikṣām
5
ye cānnam icchanti dadasva tebhyaḥ; pariśritā ye parito manuṣyāḥ
tataś ca śeṣaṃ pravibhajya śīghram; ardhaṃ caturṇāṃ mama cātmanaś ca
6
ardhaṃ ca bhīmāya dadāhi bhadre; ya eṣa mattarṣabha tulyarūpaḥ
śyāmo yuvā saṃhananopapanna; eṣo hi vīro bahubhuk sadaiva
7
sā hṛṣṭarūpaiva tu rājaputrī; tasyā vacaḥ sādhv aviśaṅkamānā
yathāvad uktaṃ pracakāra sādhvī; te cāpi sarve 'bhyavajahrur annam
8
kuśais tu bhūmau śayanaṃ cakāra; mādrī sutaḥ sahadevas tarasvī
yathātmīyāny ajināni sarve; saṃstīrya vīrāḥ suṣupur dharaṇyām
9
agastyaśāstām abhito diśaṃ tu; śirāṃsi teṣāṃ kurusattamānām
kuntī purastāt tu babhūva teṣāṃ; kṛṣṇā tiraś caiva babhūva pattaḥ
10
aśeta bhūmau saha pāṇḍuputraiḥ; pādopadhāneva kṛtā kuśeṣu
na tatra duḥkhaṃ ca babhūva tasyā; na cāvamene kurupuṃgavāṃs tān
11
te tatra śūrāḥ kathayāṃ babhūvuḥ; kathā vicitrāḥ pṛtanādhikārāḥ
astrāṇi divyāni rathāṃś ca nāgān; khaḍgān gadāś cāpi paraśvadhāṃś ca
12
teṣāṃ kathās tāḥ parikīrtyamānāḥ; pāñcālarājasya sutas tadānīm
śuśrāva kṛṣṇāṃ ca tathā niṣaṇṇāṃ; te cāpi sarve dadṛśur manuṣyāḥ
13
dhṛṣṭadyumno rājaputras tu sarvaṃ; vṛttaṃ teṣāṃ kathitaṃ caiva rātrau
sarvaṃ rājñe drupadāyākhilena; nivedayiṣyaṃs tvarito jagāma
14
pāñcālarājas tu viṣaṇṇarūpas; tān pāṇḍavān aprativindamānaḥ
dhṛṣṭadyumnaṃ paryapṛcchan mahātmā; kva sā gatā kena nītā ca kṛṣṇā
15
kac cin na śūdreṇa na hīnajena; vaiśyena vā karadenopapannā
kac cit padaṃ mūrdhni na me nidigdhaṃ; kac cin mālā patitā na śmaśāne
16
kac cit savarṇa pravaro manuṣya; udrikta varko 'py uta veha kac cit
kac cin na vāmo mama mūrdhni pādaḥ; kṛṣṇbhimarśena kṛto 'dya putra
17
kac cic ca yakṣye paramapraprītaḥ; saṃyujya pārthena nararṣabheṇa
bravīhi tattvena mahānubhāvaḥ; ko 'sau vijetā duhitur mamādya
18
vicitravīryasya tu kac cid adya; kurupravīrasya dharanti putrāḥ
kac cit tu pārthena yavīyasādya; dhanur gṛhītaṃ nihataṃ ca lakṣyam
