Book 1. Chapter 26
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 26
1
[स]
सपृष्टमात्रा तु पद्भ्यां स गरुडेन बलीयसा
अभज्यत तरॊः शाखा भग्नां चैनाम अधारयत
2
तां भग्नां स महाशाखां समयन समवलॊकयन
अथात्र लम्बतॊ ऽपश्यद वालखिल्यान अधॊमुखान
3
स तद्विनाशसंत्रासाद अनुपत्य खगाधिपः
शाखाम आस्येन जग्राह तेषाम एवान्ववेक्षया
शनैः पर्यपतत पक्षी पर्वतान परविशातयन
4
एवं सॊ ऽभयपतद देशान बहून सगज कच्छपः
दयार्थं वालखिल्यानां न च सथानम अविन्दत
5
स गत्वा पर्वतश्रेष्ठं गन्धमादनम अव्ययम
ददर्श कश्यपं तत्र पितरं तपसि सथितम
6
ददर्श तं पिता चापि दिव्यरूपं विहंगमम
तेजॊ वीर्यबलॊपेतं मनॊमारुतरंहसम
7
शैलशृङ्गप्रतीकाशं बरह्मदण्डम इवॊद्यतम
अचिन्त्यम अनभिज्ञेयं सर्वभूतभयंकरम
8
मायावीर्यधरं साक्षाद अग्निम इद्धम इवॊद्यतम
अप्रधृष्यम अजेयं च देवदानवराक्षसैः
9
भेत्तारं गिरिशृङ्गाणां नदी जलविशॊषणम
लॊकसंलॊडनं घॊरं कृतान्तसमदर्शनम
10
तम आगतम अभिप्रेक्ष्य भगवान कश्यपस तदा
विदित्वा चास्य संकल्पम इदं वचनम अब्रवीत
11
पुत्र मा साहसं कार्षीर मा सद्यॊ लप्स्यसे वयथाम
मा तवा दहेयुः संक्रुद्धा वालखिल्या मरीचिपाः
12
परसादयाम आस स तान कश्यपः पुत्रकारणात
वालखिल्यांस तपःसिद्धान इदम उद्दिश्य कारणम
13
परजाहितार्थम आरम्भॊ गरुडस्य तपॊधनाः
चिकीर्षति महत कर्म तदनुज्ञातुम अर्हथ
14
एवम उक्ता भगवता मुनयस ते समभ्ययुः
मुक्त्वा शाखां गिरिं पुण्यं हिमवन्तं तपॊ ऽरथिनः
15
ततस तेष्व अपयातेषु पितरं विनतात्मजः
शाखा वयाक्षिप्तवदनः पर्यपृच्छत कश्यपम
16
भगवन कव विमुञ्चामि तरुशाखाम इमाम अहम
वर्जितं बराह्मणैर देशम आख्यातु भगवान मम
17
ततॊ निष्पुरुषं शैलं हिमसंरुद्ध कन्दरम
अगम्यं मनसाप्य अन्यैस तस्याचख्यौ स कश्यपः
18
तं पर्वत महाकुक्षिम आविश्य मनसा खगाः
जवेनाभ्यपतत तार्क्ष्यः सशाखा गजकच्छपः
19
न तां वध्रः परिणहेच छतचर्मा महान अणुः
शाखिनॊ महतीं शाखां यां परगृह्य ययौ खगः
20
ततः स शतसाहस्रं यॊजनान्तरम आगतः
कालेन नातिमहता गरुडः पततां वरः
21
स तं गत्वा कषणेनैव पर्वतं वचनात पितुः
अमुञ्चन महतीं शाखां सस्वनां तत्र खेचरः
22
पक्षानिलहतश चास्य पराकम्पत स शैलराट
मुमॊच पुष्पवर्षं च समागलित पादपः
23
शृङ्गाणि च वयशीर्यन्त गिरेस तस्य समन्ततः
मणिकाञ्चनचित्राणि शॊभयन्ति महागिरिम
24
शाखिनॊ बहवश चापि शाखयाभिहतास तया
काञ्चनैः कुसुमैर भान्ति विद्युत्वन्त इवाम्बुदाः
25
ते हेमविकचा भूयॊ युक्ताः पर्वतधातुभिः
वयराजञ शाखिनस तत्र सूर्यांशुप्रतिरञ्जिताः
26
ततस तस्य गिरेः शृङ्गम आस्थाय स खगॊत्तमः
भक्षयाम आस गरुडस ताव उभौ गजकच्छपौ
27
ततः पर्वतकूटाग्राद उत्पपात मनॊजवः
परावर्तन्ताथ देवानाम उत्पाता भयवेदिनः
28
इन्द्रस्य वर्जं दयितं परजज्वाल वयथान्वितम
सधूमा चापतत सार्चिर दिवॊल्का नभसश चयुता
29
तथा वसूनां रुद्राणाम आदित्यानां च सर्वशः
साध्यानां मरुतां चैव ये चान्ये देवता गणाः
सवं सवं परहरणं तेषां परस्परम उपाद्रवत
30
अभूतपूर्वं संग्रामे तदा देवासुरे ऽपि च
ववुर वाताः सनिर्घाताः पेतुर उल्काः समन्ततः
31
निरभ्रम अपि चाकाशं परजगर्ज महास्वनम
देवानाम अपि यॊ देवः सॊ ऽपय अवर्षद असृक तदा
32
मम्लुर माल्यानि देवानां शेमुस तेजांसि चैव हि
उत्पातमेघा रौद्राश च ववर्षुः शॊणितं बहु
रजांसि मुकुटान्य एषाम उत्थितानि वयधर्षयन
33
ततस तराससमुद्विग्नः सह देवैः शतक्रतुः
उत्पातान दारुणान पश्यन्न इत्य उवाच बृहस्पतिम
34
किमर्थं भगवन घॊरा महॊत्पाताः समुत्थिताः
न च शत्रुं परपश्यामि युधि यॊ नः परधर्षयेत
35
[बृह]
तवापराधाद देवेन्द्र परमादाच च शतक्रतॊ
तपसा वालखिल्यानां भूतम उत्पन्नम अद्भुतम
36
कश्यपस्य मुनेः पुत्रॊ विनतायाश च खेचरः
हर्तुं सॊमम अनुप्राप्तॊ बलवान कामरूपवान
37
समर्थॊ बलिनां शरेष्ठॊ हर्तुं सॊमं विहंगमः
सर्वं संभावयाम्य अस्मिन्न असाध्यम अपि साधयेत
38
[स]
शरुत्वैतद वचनं शक्रः परॊवाचामृत रक्षिणः
महावीर्यबलः पक्षी हर्तुं सॊमम इहॊद्यतः
39
युष्मान संबॊधयाम्य एष यथा स न हरेद बलात
अतुलं हि बलं तस्य बृहस्पतिर उवाच मे
40
तच छरुत्वा विबुधा वाक्यं विस्मिता यत्नम आस्थिताः
परिवार्यामृतं तस्थुर वज्री चेन्द्रः शतक्रतुः
41
धारयन्तॊ महार्हाणि कवचानि मनस्विनः
काञ्चनानि विचित्राणि वैडूर्य विकृतानि च
42
विविधानि च शस्त्राणि घॊररूपाण्य अनेकशः
शिततीक्ष्णाग्र धाराणि समुद्यम्य सहस्रशः
43
सविस्फुलिङ्गज्वालानि सधूमानि च सर्वशः
चक्राणि परिघांश चैव तरिशूलानि परश्वधान
44
शक्तीश च विविधास तीक्ष्णाः करवालांश च निर्मलान
सवदेहरूपाण्य आदाय गदाश चॊग्रप्रदर्शनाः
45
तैः शस्त्रैर भानुमद्भिस ते दिव्याभरणभूषिताः
भानुमन्तः सुरगणास तस्थुर विगतकल्मषाः
46
अनुपम बलवीर्यतेजसॊ; धृतमनसः परिरक्षणे ऽमृतस्य
असुरपुरविदारणाः सुरा; जवलनसमिद्ध वपुः परकाशिनः
47
इति समरवरं सुरास्थितं; परिघसहस्रशतैः समाकुलम
विगलितम इव चाम्बरान्तरे; तपन मरीचिविभासितं बभौ
1
[s]
spṛṣṭamātrā tu padbhyāṃ sa garuḍena balīyasā
abhajyata taroḥ śākhā bhagnāṃ cainām adhārayat
2
tāṃ bhagnāṃ sa mahāśākhāṃ smayan samavalokayan
athātra lambato 'paśyad vālakhilyān adhomukhān
3
sa tadvināśasaṃtrāsād anupatya khagādhipaḥ
śkhām āsyena jagrāha teṣām evānvavekṣayā
śanaiḥ paryapatat pakṣī parvatān praviśātayan
4
evaṃ so 'bhyapatad deśān bahūn sagaja kacchapaḥ
dayārthaṃ vālakhilyānāṃ na ca sthānam avindata
5
sa gatvā parvataśreṣṭhaṃ gandhamādanam avyayam
dadarśa kaśyapaṃ tatra pitaraṃ tapasi sthitam
6
dadarśa taṃ pitā cāpi divyarūpaṃ vihaṃgamam
tejo vīryabalopetaṃ manomārutaraṃhasam
7
ailaśṛṅgapratīkāśaṃ brahmadaṇḍam ivodyatam
acintyam anabhijñeyaṃ sarvabhūtabhayaṃkaram
8
māyāvīryadharaṃ sākṣād agnim iddham ivodyatam
apradhṛṣyam ajeyaṃ ca devadānavarākṣasaiḥ
9
bhettāraṃ giriśṛṅgāṇāṃ nadī jalaviśoṣaṇam
lokasaṃloḍanaṃ ghoraṃ kṛtāntasamadarśanam
10
tam āgatam abhiprekṣya bhagavān kaśyapas tadā
viditvā cāsya saṃkalpam idaṃ vacanam abravīt
11
putra mā sāhasaṃ kārṣīr mā sadyo lapsyase vyathām
mā tvā daheyuḥ saṃkruddhā vālakhilyā marīcipāḥ
12
prasādayām āsa sa tān kaśyapaḥ putrakāraṇāt
vālakhilyāṃs tapaḥsiddhān idam uddiśya kāraṇam
13
prajāhitārtham ārambho garuḍasya tapodhanāḥ
cikīrṣati mahat karma tadanujñātum arhatha
14
evam uktā bhagavatā munayas te samabhyayuḥ
muktvā śākhāṃ giriṃ puṇyaṃ himavantaṃ tapo 'rthinaḥ
15
tatas teṣv apayāteṣu pitaraṃ vinatātmajaḥ
śkhā vyākṣiptavadanaḥ paryapṛcchata kaśyapam
16
bhagavan kva vimuñcāmi taruśākhām imām aham
varjitaṃ brāhmaṇair deśam ākhyātu bhagavān mama
17
tato niṣpuruṣaṃ śailaṃ himasaṃruddha kandaram
agamyaṃ manasāpy anyais tasyācakhyau sa kaśyapaḥ
18
taṃ parvata mahākukṣim āviśya manasā khagāḥ
javenābhyapatat tārkṣyaḥ saśākhā gajakacchapaḥ
19
na tāṃ vadhraḥ pariṇahec chatacarmā mahān aṇuḥ
śkhino mahatīṃ śākhāṃ yāṃ pragṛhya yayau khagaḥ
20
tataḥ sa śatasāhasraṃ yojanāntaram āgataḥ
kālena nātimahatā garuḍaḥ patatāṃ varaḥ
21
sa taṃ gatvā kṣaṇenaiva parvataṃ vacanāt pituḥ
amuñcan mahatīṃ śākhāṃ sasvanāṃ tatra khecaraḥ
22
pakṣānilahataś cāsya prākampata sa śailarāṭ
mumoca puṣpavarṣaṃ ca samāgalita pādapaḥ
23
śṛgāṇi ca vyaśīryanta gires tasya samantataḥ
maṇikāñcanacitrāṇi śobhayanti mahāgirim
24
śkhino bahavaś cāpi śākhayābhihatās tayā
kāñcanaiḥ kusumair bhānti vidyutvanta ivāmbudāḥ
25
te hemavikacā bhūyo yuktāḥ parvatadhātubhiḥ
vyarājañ śākhinas tatra sūryāṃśupratirañjitāḥ
26
tatas tasya gireḥ śṛgam āsthāya sa khagottamaḥ
bhakṣayām āsa garuḍas tāv ubhau gajakacchapau
27
tataḥ parvatakūṭāgrād utpapāta manojavaḥ
prāvartantātha devānām utpātā bhayavedinaḥ
28
indrasya varjaṃ dayitaṃ prajajvāla vyathānvitam
sadhūmā cāpatat sārcir divolkā nabhasaś cyutā
29
tathā vasūnāṃ rudrāṇām ādityānāṃ ca sarvaśaḥ
sādhyānāṃ marutāṃ caiva ye cānye devatā gaṇāḥ
svaṃ svaṃ praharaṇaṃ teṣāṃ parasparam upādravat
30
abhūtapūrvaṃ saṃgrāme tadā devāsure 'pi ca
vavur vātāḥ sanirghātāḥ petur ulkāḥ samantataḥ
31
nirabhram api cākāśaṃ prajagarja mahāsvanam
devānām api yo devaḥ so 'py avarṣad asṛk tadā
32
mamlur mālyāni devānāṃ śemus tejāṃsi caiva hi
utpātameghā raudrāś ca vavarṣuḥ śoṇitaṃ bahu
rajāṃsi mukuṭāny eṣām utthitāni vyadharṣayan
33
tatas trāsasamudvignaḥ saha devaiḥ śatakratuḥ
utpātān dāruṇān paśyann ity uvāca bṛhaspatim
34
kimarthaṃ bhagavan ghorā mahotpātāḥ samutthitāḥ
na ca śatruṃ prapaśyāmi yudhi yo naḥ pradharṣayet
35
[bṛh]
tavāparādhād devendra pramādāc ca śatakrato
tapasā vālakhilyānāṃ bhūtam utpannam adbhutam
36
kaśyapasya muneḥ putro vinatāyāś ca khecaraḥ
hartuṃ somam anuprāpto balavān kāmarūpavān
37
samartho balināṃ śreṣṭho hartuṃ somaṃ vihaṃgamaḥ
sarvaṃ saṃbhāvayāmy asminn asādhyam api sādhayet
38
[s]
śrutvaitad vacanaṃ śakraḥ provācāmṛta rakṣiṇaḥ
mahāvīryabalaḥ pakṣī hartuṃ somam ihodyataḥ
39
yuṣmān saṃbodhayāmy eṣa yathā sa na hared balāt
atulaṃ hi balaṃ tasya bṛhaspatir uvāca me
40
tac chrutvā vibudhā vākyaṃ vismitā yatnam āsthitāḥ
parivāryāmṛtaṃ tasthur vajrī cendraḥ śatakratuḥ
41
dhārayanto mahārhāṇi kavacāni manasvinaḥ
kāñcanāni vicitrāṇi vaiḍūrya vikṛtāni ca
42
vividhāni ca śastrāṇi ghorarūpāṇy anekaśaḥ
śitatīkṣṇāgra dhārāṇi samudyamya sahasraśaḥ
43
savisphuliṅgajvālāni sadhūmāni ca sarvaśaḥ
cakrāṇi parighāṃś caiva triśūlāni paraśvadhān
44
aktīś ca vividhās tīkṣṇāḥ karavālāṃś ca nirmalān
svadeharūpāṇy ādāya gadāś cograpradarśanāḥ
45
taiḥ śastrair bhānumadbhis te divyābharaṇabhūṣitāḥ
bhānumantaḥ suragaṇās tasthur vigatakalmaṣāḥ
46
anupama balavīryatejaso; dhṛtamanasaḥ parirakṣaṇe 'mṛtasya
asurapuravidāraṇāḥ surā; jvalanasamiddha vapuḥ prakāśinaḥ
47
iti samaravaraṃ surāsthitaṃ; parighasahasraśataiḥ samākulam
vigalitam iva cāmbarāntare; tapana marīcivibhāsitaṃ babhau
Book 1
Chapter 26
1
[स]
सपृष्टमात्रा तु पद्भ्यां स गरुडेन बलीयसा
अभज्यत तरॊः शाखा भग्नां चैनाम अधारयत
2
तां भग्नां स महाशाखां समयन समवलॊकयन
अथात्र लम्बतॊ ऽपश्यद वालखिल्यान अधॊमुखान
3
स तद्विनाशसंत्रासाद अनुपत्य खगाधिपः
शाखाम आस्येन जग्राह तेषाम एवान्ववेक्षया
शनैः पर्यपतत पक्षी पर्वतान परविशातयन
4
एवं सॊ ऽभयपतद देशान बहून सगज कच्छपः
दयार्थं वालखिल्यानां न च सथानम अविन्दत
5
स गत्वा पर्वतश्रेष्ठं गन्धमादनम अव्ययम
ददर्श कश्यपं तत्र पितरं तपसि सथितम
6
ददर्श तं पिता चापि दिव्यरूपं विहंगमम
तेजॊ वीर्यबलॊपेतं मनॊमारुतरंहसम
7
शैलशृङ्गप्रतीकाशं बरह्मदण्डम इवॊद्यतम
अचिन्त्यम अनभिज्ञेयं सर्वभूतभयंकरम
8
मायावीर्यधरं साक्षाद अग्निम इद्धम इवॊद्यतम
अप्रधृष्यम अजेयं च देवदानवराक्षसैः
9
भेत्तारं गिरिशृङ्गाणां नदी जलविशॊषणम
लॊकसंलॊडनं घॊरं कृतान्तसमदर्शनम
10
तम आगतम अभिप्रेक्ष्य भगवान कश्यपस तदा
विदित्वा चास्य संकल्पम इदं वचनम अब्रवीत
11
पुत्र मा साहसं कार्षीर मा सद्यॊ लप्स्यसे वयथाम
मा तवा दहेयुः संक्रुद्धा वालखिल्या मरीचिपाः
12
परसादयाम आस स तान कश्यपः पुत्रकारणात
वालखिल्यांस तपःसिद्धान इदम उद्दिश्य कारणम
13
परजाहितार्थम आरम्भॊ गरुडस्य तपॊधनाः
चिकीर्षति महत कर्म तदनुज्ञातुम अर्हथ
14
एवम उक्ता भगवता मुनयस ते समभ्ययुः
मुक्त्वा शाखां गिरिं पुण्यं हिमवन्तं तपॊ ऽरथिनः
15
ततस तेष्व अपयातेषु पितरं विनतात्मजः
शाखा वयाक्षिप्तवदनः पर्यपृच्छत कश्यपम
16
भगवन कव विमुञ्चामि तरुशाखाम इमाम अहम
वर्जितं बराह्मणैर देशम आख्यातु भगवान मम
17
ततॊ निष्पुरुषं शैलं हिमसंरुद्ध कन्दरम
अगम्यं मनसाप्य अन्यैस तस्याचख्यौ स कश्यपः
18
तं पर्वत महाकुक्षिम आविश्य मनसा खगाः
जवेनाभ्यपतत तार्क्ष्यः सशाखा गजकच्छपः
19
न तां वध्रः परिणहेच छतचर्मा महान अणुः
शाखिनॊ महतीं शाखां यां परगृह्य ययौ खगः
20
ततः स शतसाहस्रं यॊजनान्तरम आगतः
कालेन नातिमहता गरुडः पततां वरः
21
स तं गत्वा कषणेनैव पर्वतं वचनात पितुः
अमुञ्चन महतीं शाखां सस्वनां तत्र खेचरः
22
पक्षानिलहतश चास्य पराकम्पत स शैलराट
मुमॊच पुष्पवर्षं च समागलित पादपः
23
शृङ्गाणि च वयशीर्यन्त गिरेस तस्य समन्ततः
मणिकाञ्चनचित्राणि शॊभयन्ति महागिरिम
24
शाखिनॊ बहवश चापि शाखयाभिहतास तया
काञ्चनैः कुसुमैर भान्ति विद्युत्वन्त इवाम्बुदाः
25
ते हेमविकचा भूयॊ युक्ताः पर्वतधातुभिः
वयराजञ शाखिनस तत्र सूर्यांशुप्रतिरञ्जिताः
26
ततस तस्य गिरेः शृङ्गम आस्थाय स खगॊत्तमः
भक्षयाम आस गरुडस ताव उभौ गजकच्छपौ
27
ततः पर्वतकूटाग्राद उत्पपात मनॊजवः
परावर्तन्ताथ देवानाम उत्पाता भयवेदिनः
28
इन्द्रस्य वर्जं दयितं परजज्वाल वयथान्वितम
सधूमा चापतत सार्चिर दिवॊल्का नभसश चयुता
29
तथा वसूनां रुद्राणाम आदित्यानां च सर्वशः
साध्यानां मरुतां चैव ये चान्ये देवता गणाः
सवं सवं परहरणं तेषां परस्परम उपाद्रवत
30
अभूतपूर्वं संग्रामे तदा देवासुरे ऽपि च
ववुर वाताः सनिर्घाताः पेतुर उल्काः समन्ततः
31
निरभ्रम अपि चाकाशं परजगर्ज महास्वनम
देवानाम अपि यॊ देवः सॊ ऽपय अवर्षद असृक तदा
32
मम्लुर माल्यानि देवानां शेमुस तेजांसि चैव हि
उत्पातमेघा रौद्राश च ववर्षुः शॊणितं बहु
रजांसि मुकुटान्य एषाम उत्थितानि वयधर्षयन
33
ततस तराससमुद्विग्नः सह देवैः शतक्रतुः
उत्पातान दारुणान पश्यन्न इत्य उवाच बृहस्पतिम
34
किमर्थं भगवन घॊरा महॊत्पाताः समुत्थिताः
न च शत्रुं परपश्यामि युधि यॊ नः परधर्षयेत
35
[बृह]
तवापराधाद देवेन्द्र परमादाच च शतक्रतॊ
तपसा वालखिल्यानां भूतम उत्पन्नम अद्भुतम
36
कश्यपस्य मुनेः पुत्रॊ विनतायाश च खेचरः
हर्तुं सॊमम अनुप्राप्तॊ बलवान कामरूपवान
37
समर्थॊ बलिनां शरेष्ठॊ हर्तुं सॊमं विहंगमः
सर्वं संभावयाम्य अस्मिन्न असाध्यम अपि साधयेत
38
[स]
शरुत्वैतद वचनं शक्रः परॊवाचामृत रक्षिणः
महावीर्यबलः पक्षी हर्तुं सॊमम इहॊद्यतः
39
युष्मान संबॊधयाम्य एष यथा स न हरेद बलात
अतुलं हि बलं तस्य बृहस्पतिर उवाच मे
40
तच छरुत्वा विबुधा वाक्यं विस्मिता यत्नम आस्थिताः
परिवार्यामृतं तस्थुर वज्री चेन्द्रः शतक्रतुः
41
धारयन्तॊ महार्हाणि कवचानि मनस्विनः
काञ्चनानि विचित्राणि वैडूर्य विकृतानि च
42
विविधानि च शस्त्राणि घॊररूपाण्य अनेकशः
शिततीक्ष्णाग्र धाराणि समुद्यम्य सहस्रशः
43
सविस्फुलिङ्गज्वालानि सधूमानि च सर्वशः
चक्राणि परिघांश चैव तरिशूलानि परश्वधान
44
शक्तीश च विविधास तीक्ष्णाः करवालांश च निर्मलान
सवदेहरूपाण्य आदाय गदाश चॊग्रप्रदर्शनाः
45
तैः शस्त्रैर भानुमद्भिस ते दिव्याभरणभूषिताः
भानुमन्तः सुरगणास तस्थुर विगतकल्मषाः
46
अनुपम बलवीर्यतेजसॊ; धृतमनसः परिरक्षणे ऽमृतस्य
असुरपुरविदारणाः सुरा; जवलनसमिद्ध वपुः परकाशिनः
47
इति समरवरं सुरास्थितं; परिघसहस्रशतैः समाकुलम
विगलितम इव चाम्बरान्तरे; तपन मरीचिविभासितं बभौ
1
[s]
spṛṣṭamātrā tu padbhyāṃ sa garuḍena balīyasā
abhajyata taroḥ śākhā bhagnāṃ cainām adhārayat
2
tāṃ bhagnāṃ sa mahāśākhāṃ smayan samavalokayan
athātra lambato 'paśyad vālakhilyān adhomukhān
3
sa tadvināśasaṃtrāsād anupatya khagādhipaḥ
śkhām āsyena jagrāha teṣām evānvavekṣayā
śanaiḥ paryapatat pakṣī parvatān praviśātayan
4
evaṃ so 'bhyapatad deśān bahūn sagaja kacchapaḥ
dayārthaṃ vālakhilyānāṃ na ca sthānam avindata
5
sa gatvā parvataśreṣṭhaṃ gandhamādanam avyayam
dadarśa kaśyapaṃ tatra pitaraṃ tapasi sthitam
6
dadarśa taṃ pitā cāpi divyarūpaṃ vihaṃgamam
tejo vīryabalopetaṃ manomārutaraṃhasam
7
ailaśṛṅgapratīkāśaṃ brahmadaṇḍam ivodyatam
acintyam anabhijñeyaṃ sarvabhūtabhayaṃkaram
8
māyāvīryadharaṃ sākṣād agnim iddham ivodyatam
apradhṛṣyam ajeyaṃ ca devadānavarākṣasaiḥ
9
bhettāraṃ giriśṛṅgāṇāṃ nadī jalaviśoṣaṇam
lokasaṃloḍanaṃ ghoraṃ kṛtāntasamadarśanam
10
tam āgatam abhiprekṣya bhagavān kaśyapas tadā
viditvā cāsya saṃkalpam idaṃ vacanam abravīt
11
putra mā sāhasaṃ kārṣīr mā sadyo lapsyase vyathām
mā tvā daheyuḥ saṃkruddhā vālakhilyā marīcipāḥ
12
prasādayām āsa sa tān kaśyapaḥ putrakāraṇāt
vālakhilyāṃs tapaḥsiddhān idam uddiśya kāraṇam
13
prajāhitārtham ārambho garuḍasya tapodhanāḥ
cikīrṣati mahat karma tadanujñātum arhatha
14
evam uktā bhagavatā munayas te samabhyayuḥ
muktvā śākhāṃ giriṃ puṇyaṃ himavantaṃ tapo 'rthinaḥ
15
tatas teṣv apayāteṣu pitaraṃ vinatātmajaḥ
śkhā vyākṣiptavadanaḥ paryapṛcchata kaśyapam
16
bhagavan kva vimuñcāmi taruśākhām imām aham
varjitaṃ brāhmaṇair deśam ākhyātu bhagavān mama
17
tato niṣpuruṣaṃ śailaṃ himasaṃruddha kandaram
agamyaṃ manasāpy anyais tasyācakhyau sa kaśyapaḥ
18
taṃ parvata mahākukṣim āviśya manasā khagāḥ
javenābhyapatat tārkṣyaḥ saśākhā gajakacchapaḥ
19
na tāṃ vadhraḥ pariṇahec chatacarmā mahān aṇuḥ
śkhino mahatīṃ śākhāṃ yāṃ pragṛhya yayau khagaḥ
20
tataḥ sa śatasāhasraṃ yojanāntaram āgataḥ
kālena nātimahatā garuḍaḥ patatāṃ varaḥ
21
sa taṃ gatvā kṣaṇenaiva parvataṃ vacanāt pituḥ
amuñcan mahatīṃ śākhāṃ sasvanāṃ tatra khecaraḥ
22
pakṣānilahataś cāsya prākampata sa śailarāṭ
mumoca puṣpavarṣaṃ ca samāgalita pādapaḥ
23
śṛgāṇi ca vyaśīryanta gires tasya samantataḥ
maṇikāñcanacitrāṇi śobhayanti mahāgirim
24
śkhino bahavaś cāpi śākhayābhihatās tayā
kāñcanaiḥ kusumair bhānti vidyutvanta ivāmbudāḥ
25
te hemavikacā bhūyo yuktāḥ parvatadhātubhiḥ
vyarājañ śākhinas tatra sūryāṃśupratirañjitāḥ
26
tatas tasya gireḥ śṛgam āsthāya sa khagottamaḥ
bhakṣayām āsa garuḍas tāv ubhau gajakacchapau
27
tataḥ parvatakūṭāgrād utpapāta manojavaḥ
prāvartantātha devānām utpātā bhayavedinaḥ
28
indrasya varjaṃ dayitaṃ prajajvāla vyathānvitam
sadhūmā cāpatat sārcir divolkā nabhasaś cyutā
29
tathā vasūnāṃ rudrāṇām ādityānāṃ ca sarvaśaḥ
sādhyānāṃ marutāṃ caiva ye cānye devatā gaṇāḥ
svaṃ svaṃ praharaṇaṃ teṣāṃ parasparam upādravat
30
abhūtapūrvaṃ saṃgrāme tadā devāsure 'pi ca
vavur vātāḥ sanirghātāḥ petur ulkāḥ samantataḥ
31
nirabhram api cākāśaṃ prajagarja mahāsvanam
devānām api yo devaḥ so 'py avarṣad asṛk tadā
32
mamlur mālyāni devānāṃ śemus tejāṃsi caiva hi
utpātameghā raudrāś ca vavarṣuḥ śoṇitaṃ bahu
rajāṃsi mukuṭāny eṣām utthitāni vyadharṣayan
33
tatas trāsasamudvignaḥ saha devaiḥ śatakratuḥ
utpātān dāruṇān paśyann ity uvāca bṛhaspatim
34
kimarthaṃ bhagavan ghorā mahotpātāḥ samutthitāḥ
na ca śatruṃ prapaśyāmi yudhi yo naḥ pradharṣayet
35
[bṛh]
tavāparādhād devendra pramādāc ca śatakrato
tapasā vālakhilyānāṃ bhūtam utpannam adbhutam
36
kaśyapasya muneḥ putro vinatāyāś ca khecaraḥ
hartuṃ somam anuprāpto balavān kāmarūpavān
37
samartho balināṃ śreṣṭho hartuṃ somaṃ vihaṃgamaḥ
sarvaṃ saṃbhāvayāmy asminn asādhyam api sādhayet
38
[s]
śrutvaitad vacanaṃ śakraḥ provācāmṛta rakṣiṇaḥ
mahāvīryabalaḥ pakṣī hartuṃ somam ihodyataḥ
39
yuṣmān saṃbodhayāmy eṣa yathā sa na hared balāt
atulaṃ hi balaṃ tasya bṛhaspatir uvāca me
40
tac chrutvā vibudhā vākyaṃ vismitā yatnam āsthitāḥ
parivāryāmṛtaṃ tasthur vajrī cendraḥ śatakratuḥ
41
dhārayanto mahārhāṇi kavacāni manasvinaḥ
kāñcanāni vicitrāṇi vaiḍūrya vikṛtāni ca
42
vividhāni ca śastrāṇi ghorarūpāṇy anekaśaḥ
śitatīkṣṇāgra dhārāṇi samudyamya sahasraśaḥ
43
savisphuliṅgajvālāni sadhūmāni ca sarvaśaḥ
cakrāṇi parighāṃś caiva triśūlāni paraśvadhān
44
aktīś ca vividhās tīkṣṇāḥ karavālāṃś ca nirmalān
svadeharūpāṇy ādāya gadāś cograpradarśanāḥ
45
taiḥ śastrair bhānumadbhis te divyābharaṇabhūṣitāḥ
bhānumantaḥ suragaṇās tasthur vigatakalmaṣāḥ
46
anupama balavīryatejaso; dhṛtamanasaḥ parirakṣaṇe 'mṛtasya
asurapuravidāraṇāḥ surā; jvalanasamiddha vapuḥ prakāśinaḥ
47
iti samaravaraṃ surāsthitaṃ; parighasahasraśataiḥ samākulam
vigalitam iva cāmbarāntare; tapana marīcivibhāsitaṃ babhau
