Book 1. Chapter 27
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 27
1
[ष]
कॊ ऽपराधॊ महेन्द्रस्य कः परमादश च सूतज
तपसा वालखिल्यानां संभूतॊ गरुडः कथम
2
कश्यपस्य दविजातेश च कथं वै पक्षिराट सुतः
अधृष्यः सर्वभूतानाम अवध्यश चाभवत कथम
3
कथं च कामचारी स कामवीर्यश च खेचरः
एतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं पुराणे यदि पठ्यते
4
[स]
विषयॊ ऽयं पुराणस्य यन मां तवं परिपृच्छसि
शृणु मे वदतः सर्वम एतत संक्षेपतॊ दविज
5
यजतः पुत्र कामस्य कश्यपस्य परजापतेः
साहाय्यम ऋषयॊ देवा गन्धर्वाश च ददुः किल
6
तत्रेध्मानयने शक्रॊ नियुक्तः कश्यपेन ह
मुनयॊ वालखिल्याश च ये चान्ये देवता गणाः
7
शक्रस तु वीर्यसदृशम इध्म भारं गिरिप्रभम
समुद्यम्यानयाम आस नातिकृच्छ्राद इव परभुः
8
अथापश्यद ऋषीन हरस्वान अङ्गुष्ठॊदर पर्वणः
पलाशवृन्तिकाम एकां सहितान वहतः पथि
9
परलीनान सवेष्व इवाङ्गेषु निराहारांस तपॊधनान
कलिश्यमानान मन्दबलान गॊष्पदे संप्लुतॊदके
10
तांश च सर्वान समयाविष्टॊ वीर्यॊन्मत्तः पुरंदरः
अवहस्यात्यगाच छीघ्रं लङ्घयित्वावमन्य च
11
ते ऽथ रॊषसमाविष्टाः सुभृशं जातमन्यवः
आरेभिरे महत कर्म तदा शक्र भयंकरम
12
जुहुवुस ते सुतपसॊ विधिवज जातवेदसम
मन्त्रैर उच्चावचैर विप्रा येन कामेन तच छृणु
13
कामवीर्यः कामगमॊ देवराजभयप्रदः
इन्द्रॊ ऽनयः सर्वदेवानां भवेद इति यतव्रताः
14
इन्द्राच छतगुणः शौर्ये वीर्ये चैव मनॊजवः
तपसॊ नः फलेनाद्य दारुणः संभवत्व इति
15
तद बुद्ध्वा भृशसंतप्तॊ देवराजः शतक्रतुः
जगाम शरणं तत्र कश्यपं संशितव्रतम
16
तच छरुत्वा देवराजस्य कश्यपॊ ऽथ परजापतिः
वालखिल्यान उपागम्य कर्मसिद्धिम अपृच्छत
17
एवम अस्त्व इति तं चापि परत्यूचुः सत्यवादिनः
तान कश्यप उवाचेदं सान्त्वपूर्वं परजापतिः
18
अयम इन्द्रस तरिभुवने नियॊगाद बरह्मणः कृतः
इन्द्रार्थं च भवन्तॊ ऽपि यत्नवन्तस तपॊधनाः
19
न मिथ्या बरह्मणॊ वाक्यं कर्तुम अर्हथ सत्तमाः
भवतां च न मिथ्यायं संकल्पॊ मे चिकीर्षितः
20
भवत्व एष पतत्रीणाम इन्द्रॊ ऽतिबलसत्त्ववान
परसादः करियतां चैव देवराजस्य याचतः
21
एवम उक्ताः कश्यपेन वालखिल्यास तपॊधनाः
परत्यूचुर अभिसंपूज्य मुनिश्रेष्ठं परजापतिम
22
इन्द्रार्थॊ ऽयं समारम्भः सर्वेषां नः परजापते
अपत्यार्थं समारम्भॊ भवतश चायम ईप्सितः
23
तद इदं सफलं कर्म तवया वै परतिगृह्यताम
तथा चैव विधत्स्वात्र यथा शरेयॊ ऽनुपश्यसि
24
एतस्मिन्न एव काले तु देवी दाक्षायणी शुभा
विनता नाम कल्याणी पुत्र कामा यशस्विनी
25
तपस तप्त्वा वरतपरा सनाता पुंसवने शुचिः
उपचक्राम भर्तारं ताम उवाचाथ कश्यपः
26
आरम्भः सफलॊ देवि भवितायं तवेप्सितः
जनयिष्यसि पुत्रौ दवौ वीरौ तरिभुवनेश्वरौ
27
तपसा वालखिल्यानां मम संकल्पजौ तथा
भविष्यतॊ महाभागौ पुत्रौ ते लॊकपूजितौ
28
उवाच चैनां भगवान मारीचः पुनर एव ह
धार्यताम अप्रमादेन गर्भॊ ऽयं सुमहॊदयः
29
एकः सर्वपतत्रीणाम इन्द्रत्वं कारयिष्यति
लॊकसंभावितॊ वीरः कामवीर्यॊ विहंगमः
30
शतक्रतुम अथॊवाच परीयमाणः परजापतिः
तवत्सहायौ खगाव एतौ भरातरौ ते भविष्यतः
31
नैताभ्यां भविता दॊषः सकाशात ते पुरंदर
वयेतु ते शक्र संतापस तवम एवेन्द्रॊ भविष्यसि
32
न चाप्य एवं तवया भूयः कषेप्तया बरह्मवादिनः
न चावमान्या दर्पात ते वाग विषा भृशकॊपनाः
33
एवम उक्तॊ जगामेन्द्रॊ निर्विशङ्कस तरिविष्टपम
विनता चापि सिद्धार्था बभूव मुदिता तदा
34
जनयाम आस पुत्रौ दवाव अरुणं गरुडं तथा
अरुणस तयॊस तु विकल आदित्यस्य पुरःसरः
35
पतत्रीणां तु गरुड इन्द्रत्वेनाभ्यषिच्यत
तस्यैतत कर्म सुमहच छरूयतां भृगुनन्दन
1
[ṣ]
ko 'parādho mahendrasya kaḥ pramādaś ca sūtaja
tapasā vālakhilyānāṃ saṃbhūto garuḍaḥ katham
2
kaśyapasya dvijāteś ca kathaṃ vai pakṣirāṭ sutaḥ
adhṛṣyaḥ sarvabhūtānām avadhyaś cābhavat katham
3
kathaṃ ca kāmacārī sa kāmavīryaś ca khecaraḥ
etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ purāṇe yadi paṭhyate
4
[s]
viṣayo 'yaṃ purāṇasya yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi
śṛu me vadataḥ sarvam etat saṃkṣepato dvija
5
yajataḥ putra kāmasya kaśyapasya prajāpateḥ
sāhāyyam ṛṣayo devā gandharvāś ca daduḥ kila
6
tatredhmānayane śakro niyuktaḥ kaśyapena ha
munayo vālakhilyāś ca ye cānye devatā gaṇāḥ
7
akras tu vīryasadṛśam idhma bhāraṃ giriprabham
samudyamyānayām āsa nātikṛcchrād iva prabhuḥ
8
athāpaśyad ṛṣīn hrasvān aṅguṣṭhodara parvaṇaḥ
palāśavṛntikām ekāṃ sahitān vahataḥ pathi
9
pralīnān sveṣv ivāṅgeṣu nirāhārāṃs tapodhanān
kliśyamānān mandabalān goṣpade saṃplutodake
10
tāṃś ca sarvān smayāviṣṭo vīryonmattaḥ puraṃdaraḥ
avahasyātyagāc chīghraṃ laṅghayitvāvamanya ca
11
te 'tha roṣasamāviṣṭāḥ subhṛśaṃ jātamanyavaḥ
ārebhire mahat karma tadā śakra bhayaṃkaram
12
juhuvus te sutapaso vidhivaj jātavedasam
mantrair uccāvacair viprā yena kāmena tac chṛṇu
13
kāmavīryaḥ kāmagamo devarājabhayapradaḥ
indro 'nyaḥ sarvadevānāṃ bhaved iti yatavratāḥ
14
indrāc chataguṇaḥ śaurye vīrye caiva manojavaḥ
tapaso naḥ phalenādya dāruṇaḥ saṃbhavatv iti
15
tad buddhvā bhṛśasaṃtapto devarājaḥ śatakratuḥ
jagāma śaraṇaṃ tatra kaśyapaṃ saṃśitavratam
16
tac chrutvā devarājasya kaśyapo 'tha prajāpatiḥ
vālakhilyān upāgamya karmasiddhim apṛcchata
17
evam astv iti taṃ cāpi pratyūcuḥ satyavādinaḥ
tān kaśyapa uvācedaṃ sāntvapūrvaṃ prajāpatiḥ
18
ayam indras tribhuvane niyogād brahmaṇaḥ kṛtaḥ
indrārthaṃ ca bhavanto 'pi yatnavantas tapodhanāḥ
19
na mithyā brahmaṇo vākyaṃ kartum arhatha sattamāḥ
bhavatāṃ ca na mithyāyaṃ saṃkalpo me cikīrṣitaḥ
20
bhavatv eṣa patatrīṇām indro 'tibalasattvavān
prasādaḥ kriyatāṃ caiva devarājasya yācataḥ
21
evam uktāḥ kaśyapena vālakhilyās tapodhanāḥ
pratyūcur abhisaṃpūjya muniśreṣṭhaṃ prajāpatim
22
indrārtho 'yaṃ samārambhaḥ sarveṣāṃ naḥ prajāpate
apatyārthaṃ samārambho bhavataś cāyam īpsitaḥ
23
tad idaṃ saphalaṃ karma tvayā vai pratigṛhyatām
tathā caiva vidhatsvātra yathā śreyo 'nupaśyasi
24
etasminn eva kāle tu devī dākṣāyaṇī śubhā
vinatā nāma kalyāṇī putra kāmā yaśasvinī
25
tapas taptvā vrataparā snātā puṃsavane śuciḥ
upacakrāma bhartāraṃ tām uvācātha kaśyapaḥ
26
rambhaḥ saphalo devi bhavitāyaṃ tavepsitaḥ
janayiṣyasi putrau dvau vīrau tribhuvaneśvarau
27
tapasā vālakhilyānāṃ mama saṃkalpajau tathā
bhaviṣyato mahābhāgau putrau te lokapūjitau
28
uvāca caināṃ bhagavān mārīcaḥ punar eva ha
dhāryatām apramādena garbho 'yaṃ sumahodayaḥ
29
ekaḥ sarvapatatrīṇām indratvaṃ kārayiṣyati
lokasaṃbhāvito vīraḥ kāmavīryo vihaṃgamaḥ
30
atakratum athovāca prīyamāṇaḥ prajāpatiḥ
tvatsahāyau khagāv etau bhrātarau te bhaviṣyataḥ
31
naitābhyāṃ bhavitā doṣaḥ sakāśāt te puraṃdara
vyetu te śakra saṃtāpas tvam evendro bhaviṣyasi
32
na cāpy evaṃ tvayā bhūyaḥ kṣeptayā brahmavādinaḥ
na cāvamānyā darpāt te vāg viṣā bhṛśakopanāḥ
33
evam ukto jagāmendro nirviśaṅkas triviṣṭapam
vinatā cāpi siddhārthā babhūva muditā tadā
34
janayām āsa putrau dvāv aruṇaṃ garuḍaṃ tathā
aruṇas tayos tu vikala ādityasya puraḥsaraḥ
35
patatrīṇāṃ tu garuḍa indratvenābhyaṣicyata
tasyaitat karma sumahac chrūyatāṃ bhṛgunandana
Book 1
Chapter 27
1
[ष]
कॊ ऽपराधॊ महेन्द्रस्य कः परमादश च सूतज
तपसा वालखिल्यानां संभूतॊ गरुडः कथम
2
कश्यपस्य दविजातेश च कथं वै पक्षिराट सुतः
अधृष्यः सर्वभूतानाम अवध्यश चाभवत कथम
3
कथं च कामचारी स कामवीर्यश च खेचरः
एतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं पुराणे यदि पठ्यते
4
[स]
विषयॊ ऽयं पुराणस्य यन मां तवं परिपृच्छसि
शृणु मे वदतः सर्वम एतत संक्षेपतॊ दविज
5
यजतः पुत्र कामस्य कश्यपस्य परजापतेः
साहाय्यम ऋषयॊ देवा गन्धर्वाश च ददुः किल
6
तत्रेध्मानयने शक्रॊ नियुक्तः कश्यपेन ह
मुनयॊ वालखिल्याश च ये चान्ये देवता गणाः
7
शक्रस तु वीर्यसदृशम इध्म भारं गिरिप्रभम
समुद्यम्यानयाम आस नातिकृच्छ्राद इव परभुः
8
अथापश्यद ऋषीन हरस्वान अङ्गुष्ठॊदर पर्वणः
पलाशवृन्तिकाम एकां सहितान वहतः पथि
9
परलीनान सवेष्व इवाङ्गेषु निराहारांस तपॊधनान
कलिश्यमानान मन्दबलान गॊष्पदे संप्लुतॊदके
10
तांश च सर्वान समयाविष्टॊ वीर्यॊन्मत्तः पुरंदरः
अवहस्यात्यगाच छीघ्रं लङ्घयित्वावमन्य च
11
ते ऽथ रॊषसमाविष्टाः सुभृशं जातमन्यवः
आरेभिरे महत कर्म तदा शक्र भयंकरम
12
जुहुवुस ते सुतपसॊ विधिवज जातवेदसम
मन्त्रैर उच्चावचैर विप्रा येन कामेन तच छृणु
13
कामवीर्यः कामगमॊ देवराजभयप्रदः
इन्द्रॊ ऽनयः सर्वदेवानां भवेद इति यतव्रताः
14
इन्द्राच छतगुणः शौर्ये वीर्ये चैव मनॊजवः
तपसॊ नः फलेनाद्य दारुणः संभवत्व इति
15
तद बुद्ध्वा भृशसंतप्तॊ देवराजः शतक्रतुः
जगाम शरणं तत्र कश्यपं संशितव्रतम
16
तच छरुत्वा देवराजस्य कश्यपॊ ऽथ परजापतिः
वालखिल्यान उपागम्य कर्मसिद्धिम अपृच्छत
17
एवम अस्त्व इति तं चापि परत्यूचुः सत्यवादिनः
तान कश्यप उवाचेदं सान्त्वपूर्वं परजापतिः
18
अयम इन्द्रस तरिभुवने नियॊगाद बरह्मणः कृतः
इन्द्रार्थं च भवन्तॊ ऽपि यत्नवन्तस तपॊधनाः
19
न मिथ्या बरह्मणॊ वाक्यं कर्तुम अर्हथ सत्तमाः
भवतां च न मिथ्यायं संकल्पॊ मे चिकीर्षितः
20
भवत्व एष पतत्रीणाम इन्द्रॊ ऽतिबलसत्त्ववान
परसादः करियतां चैव देवराजस्य याचतः
21
एवम उक्ताः कश्यपेन वालखिल्यास तपॊधनाः
परत्यूचुर अभिसंपूज्य मुनिश्रेष्ठं परजापतिम
22
इन्द्रार्थॊ ऽयं समारम्भः सर्वेषां नः परजापते
अपत्यार्थं समारम्भॊ भवतश चायम ईप्सितः
23
तद इदं सफलं कर्म तवया वै परतिगृह्यताम
तथा चैव विधत्स्वात्र यथा शरेयॊ ऽनुपश्यसि
24
एतस्मिन्न एव काले तु देवी दाक्षायणी शुभा
विनता नाम कल्याणी पुत्र कामा यशस्विनी
25
तपस तप्त्वा वरतपरा सनाता पुंसवने शुचिः
उपचक्राम भर्तारं ताम उवाचाथ कश्यपः
26
आरम्भः सफलॊ देवि भवितायं तवेप्सितः
जनयिष्यसि पुत्रौ दवौ वीरौ तरिभुवनेश्वरौ
27
तपसा वालखिल्यानां मम संकल्पजौ तथा
भविष्यतॊ महाभागौ पुत्रौ ते लॊकपूजितौ
28
उवाच चैनां भगवान मारीचः पुनर एव ह
धार्यताम अप्रमादेन गर्भॊ ऽयं सुमहॊदयः
29
एकः सर्वपतत्रीणाम इन्द्रत्वं कारयिष्यति
लॊकसंभावितॊ वीरः कामवीर्यॊ विहंगमः
30
शतक्रतुम अथॊवाच परीयमाणः परजापतिः
तवत्सहायौ खगाव एतौ भरातरौ ते भविष्यतः
31
नैताभ्यां भविता दॊषः सकाशात ते पुरंदर
वयेतु ते शक्र संतापस तवम एवेन्द्रॊ भविष्यसि
32
न चाप्य एवं तवया भूयः कषेप्तया बरह्मवादिनः
न चावमान्या दर्पात ते वाग विषा भृशकॊपनाः
33
एवम उक्तॊ जगामेन्द्रॊ निर्विशङ्कस तरिविष्टपम
विनता चापि सिद्धार्था बभूव मुदिता तदा
34
जनयाम आस पुत्रौ दवाव अरुणं गरुडं तथा
अरुणस तयॊस तु विकल आदित्यस्य पुरःसरः
35
पतत्रीणां तु गरुड इन्द्रत्वेनाभ्यषिच्यत
तस्यैतत कर्म सुमहच छरूयतां भृगुनन्दन
1
[ṣ]
ko 'parādho mahendrasya kaḥ pramādaś ca sūtaja
tapasā vālakhilyānāṃ saṃbhūto garuḍaḥ katham
2
kaśyapasya dvijāteś ca kathaṃ vai pakṣirāṭ sutaḥ
adhṛṣyaḥ sarvabhūtānām avadhyaś cābhavat katham
3
kathaṃ ca kāmacārī sa kāmavīryaś ca khecaraḥ
etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ purāṇe yadi paṭhyate
4
[s]
viṣayo 'yaṃ purāṇasya yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi
śṛu me vadataḥ sarvam etat saṃkṣepato dvija
5
yajataḥ putra kāmasya kaśyapasya prajāpateḥ
sāhāyyam ṛṣayo devā gandharvāś ca daduḥ kila
6
tatredhmānayane śakro niyuktaḥ kaśyapena ha
munayo vālakhilyāś ca ye cānye devatā gaṇāḥ
7
akras tu vīryasadṛśam idhma bhāraṃ giriprabham
samudyamyānayām āsa nātikṛcchrād iva prabhuḥ
8
athāpaśyad ṛṣīn hrasvān aṅguṣṭhodara parvaṇaḥ
palāśavṛntikām ekāṃ sahitān vahataḥ pathi
9
pralīnān sveṣv ivāṅgeṣu nirāhārāṃs tapodhanān
kliśyamānān mandabalān goṣpade saṃplutodake
10
tāṃś ca sarvān smayāviṣṭo vīryonmattaḥ puraṃdaraḥ
avahasyātyagāc chīghraṃ laṅghayitvāvamanya ca
11
te 'tha roṣasamāviṣṭāḥ subhṛśaṃ jātamanyavaḥ
ārebhire mahat karma tadā śakra bhayaṃkaram
12
juhuvus te sutapaso vidhivaj jātavedasam
mantrair uccāvacair viprā yena kāmena tac chṛṇu
13
kāmavīryaḥ kāmagamo devarājabhayapradaḥ
indro 'nyaḥ sarvadevānāṃ bhaved iti yatavratāḥ
14
indrāc chataguṇaḥ śaurye vīrye caiva manojavaḥ
tapaso naḥ phalenādya dāruṇaḥ saṃbhavatv iti
15
tad buddhvā bhṛśasaṃtapto devarājaḥ śatakratuḥ
jagāma śaraṇaṃ tatra kaśyapaṃ saṃśitavratam
16
tac chrutvā devarājasya kaśyapo 'tha prajāpatiḥ
vālakhilyān upāgamya karmasiddhim apṛcchata
17
evam astv iti taṃ cāpi pratyūcuḥ satyavādinaḥ
tān kaśyapa uvācedaṃ sāntvapūrvaṃ prajāpatiḥ
18
ayam indras tribhuvane niyogād brahmaṇaḥ kṛtaḥ
indrārthaṃ ca bhavanto 'pi yatnavantas tapodhanāḥ
19
na mithyā brahmaṇo vākyaṃ kartum arhatha sattamāḥ
bhavatāṃ ca na mithyāyaṃ saṃkalpo me cikīrṣitaḥ
20
bhavatv eṣa patatrīṇām indro 'tibalasattvavān
prasādaḥ kriyatāṃ caiva devarājasya yācataḥ
21
evam uktāḥ kaśyapena vālakhilyās tapodhanāḥ
pratyūcur abhisaṃpūjya muniśreṣṭhaṃ prajāpatim
22
indrārtho 'yaṃ samārambhaḥ sarveṣāṃ naḥ prajāpate
apatyārthaṃ samārambho bhavataś cāyam īpsitaḥ
23
tad idaṃ saphalaṃ karma tvayā vai pratigṛhyatām
tathā caiva vidhatsvātra yathā śreyo 'nupaśyasi
24
etasminn eva kāle tu devī dākṣāyaṇī śubhā
vinatā nāma kalyāṇī putra kāmā yaśasvinī
25
tapas taptvā vrataparā snātā puṃsavane śuciḥ
upacakrāma bhartāraṃ tām uvācātha kaśyapaḥ
26
rambhaḥ saphalo devi bhavitāyaṃ tavepsitaḥ
janayiṣyasi putrau dvau vīrau tribhuvaneśvarau
27
tapasā vālakhilyānāṃ mama saṃkalpajau tathā
bhaviṣyato mahābhāgau putrau te lokapūjitau
28
uvāca caināṃ bhagavān mārīcaḥ punar eva ha
dhāryatām apramādena garbho 'yaṃ sumahodayaḥ
29
ekaḥ sarvapatatrīṇām indratvaṃ kārayiṣyati
lokasaṃbhāvito vīraḥ kāmavīryo vihaṃgamaḥ
30
atakratum athovāca prīyamāṇaḥ prajāpatiḥ
tvatsahāyau khagāv etau bhrātarau te bhaviṣyataḥ
31
naitābhyāṃ bhavitā doṣaḥ sakāśāt te puraṃdara
vyetu te śakra saṃtāpas tvam evendro bhaviṣyasi
32
na cāpy evaṃ tvayā bhūyaḥ kṣeptayā brahmavādinaḥ
na cāvamānyā darpāt te vāg viṣā bhṛśakopanāḥ
33
evam ukto jagāmendro nirviśaṅkas triviṣṭapam
vinatā cāpi siddhārthā babhūva muditā tadā
34
janayām āsa putrau dvāv aruṇaṃ garuḍaṃ tathā
aruṇas tayos tu vikala ādityasya puraḥsaraḥ
35
patatrīṇāṃ tu garuḍa indratvenābhyaṣicyata
tasyaitat karma sumahac chrūyatāṃ bhṛgunandana
