Book 1. Chapter 87
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 87
1
[आ]
कतरस तव एतयॊः पूर्वं देवानाम एति सात्म्यताम
उभयॊर धावतॊ राजन सूर्या चन्द्रमसॊर इव
2
[य]
अनिकेतॊ गृहस्थेषु कामवृत्तेषु संयतः
गराम एव वसन भिक्षुस तयॊः पूर्वतरं गतः
3
अप्राप्य दीर्घम आयुस तु यः पराप्तॊ विकृतिं चरेत
तप्येत यदि तत कृत्वा चरेत सॊ ऽनयत ततस तपः
4
यद वै नृशंसं तद अपथ्यम आहुर; यः सेवते धर्मम अनर्थबुद्धिः
अस्वॊ ऽपय अनीशश च तथैव राजंस; तदार्जवं स समाधिस तदार्यम
5
[आ]
केनासि दूतः परहितॊ ऽदय राजन; युवा सरग्वी दर्शनीयः सुवर्चाः
कुत आगतः कतरस्यां दिशि तवम; उताहॊ सवित पार्थिवं सथानम अस्ति
6
[य]
इमं भौमं नरकं कषीणपुण्यः; परवेष्टुम उर्वीं गगनाद विप्रकीर्णः
उक्त्वाहं वः परपतिष्याम्य अनन्तरं; तवरन्ति मां बराह्मणा लॊकपालाः
7
सतां सकाशे तु वृतः परपातस; ते संगता गुणवन्तश च सर्वे
शक्राच च लब्धॊ हि वरॊ मयैष; पतिष्यता भूमितले नरेन्द्र
8
[आ]
पृच्छामि तवां मा परपत परपातं; यदि लॊकाः पार्थिव सन्ति मे ऽतर
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरिताः; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
9
[य]
यावत पृथिव्यां विहितं गवाश्वं; सहारण्यैः पशुभिः पर्वतैश च
तावल लॊका दिवि ते संस्थिता वै; तथा विजानीहि नरेन्द्र सिंह
10
[आ]
तांस ते ददामि मा परपत परपातं; ये मे लॊका दिवि राजेन्द्र सन्ति
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरितास; तान आक्रम कषिप्रम अमित्रसाह
11
[य]
नास्मद विधॊ ऽबराह्मणॊ बरह्मविच च; परतिग्रहे वर्तते राजमुख्य
यथा परदेयं सततं दविजेभ्यस; तथाददं पूर्वम अहं नरेन्द्र
12
नाब्राह्मणः कृपणॊ जातु जीवेद; या चापि सयाद बराह्मणी वीर पत्नी
सॊ ऽहं यदैवाकृत पूर्वं चरेयं; विवित्समानः किम उ तत्र साधु
13
[परतर्दन]
पृच्छामि तवां सपृहणीय रूप; परतर्दनॊ ऽहं यदि मे सन्ति लॊकाः
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरिताः; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
14
[य]
सन्ति लॊका बहवस ते नरेन्द्र; अप्य एकैकः सप्त सप्ताप्य अहानि
मधु चयुतॊ घृतपृक्ता विशॊकास; ते नान्तवन्तः परतिपालयन्ति
15
[पर]
तांस ते ददामि मा परपत परपातं; ये मे लॊकास तव ते वै भवन्तु
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरितास; तान आक्रम कषिप्रम अपेतमॊहः
16
[य]
न तुल्यतेजाः सुकृतं कामयेत; यॊगक्षेमं पार्थिव पार्थिवः सन
दैवादेशाद आपदं पराप्य विद्वांश; चरेन नृशंसं न हि जातु राजा
17
धर्म्यं मार्गं चेतयानॊ यशस्यं; कुर्यान नृपॊ धर्मम अवेक्षमाणः
न मद्विधॊ धर्मबुद्धिः परजानन; कुर्याद एवं कृपणं मां यथात्थ
18
कुर्याम अपूर्वं न कृतं यद अन्यैर; विवित्समानः किम उ तत्र साधु
बरुवाणम एवं नृपतिं ययातिं; नृपॊत्तमॊ वसु मनाब्रवीत तम
1
[ā]
kataras tv etayoḥ pūrvaṃ devānām eti sātmyatām
ubhayor dhāvato rājan sūryā candramasor iva
2
[y]
aniketo gṛhastheṣu kāmavṛtteṣu saṃyataḥ
grāma eva vasan bhikṣus tayoḥ pūrvataraṃ gataḥ
3
aprāpya dīrgham āyus tu yaḥ prāpto vikṛtiṃ caret
tapyeta yadi tat kṛtvā caret so 'nyat tatas tapaḥ
4
yad vai nṛśaṃsaṃ tad apathyam āhur; yaḥ sevate dharmam anarthabuddhiḥ
asvo 'py anīśaś ca tathaiva rājaṃs; tadārjavaṃ sa samādhis tadāryam
5
[ā]
kenāsi dūtaḥ prahito 'dya rājan; yuvā sragvī darśanīyaḥ suvarcāḥ
kuta āgataḥ katarasyāṃ diśi tvam; utāho svit pārthivaṃ sthānam asti
6
[y]
imaṃ bhaumaṃ narakaṃ kṣīṇapuṇyaḥ; praveṣṭum urvīṃ gaganād viprakīrṇaḥ
uktvāhaṃ vaḥ prapatiṣyāmy anantaraṃ; tvaranti māṃ brāhmaṇā lokapālāḥ
7
satāṃ sakāśe tu vṛtaḥ prapātas; te saṃgatā guṇavantaś ca sarve
śakrāc ca labdho hi varo mayaiṣa; patiṣyatā bhūmitale narendra
8
[ā]
pṛcchāmi tvāṃ mā prapata prapātaṃ; yadi lokāḥ pārthiva santi me 'tra
yady antarikṣe yadi vā divi śritāḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
9
[y]
yāvat pṛthivyāṃ vihitaṃ gavāśvaṃ; sahāraṇyaiḥ paśubhiḥ parvataiś ca
tāval lokā divi te saṃsthitā vai; tathā vijānīhi narendra siṃha
10
[ā]
tāṃs te dadāmi mā prapata prapātaṃ; ye me lokā divi rājendra santi
yady antarikṣe yadi vā divi śritās; tān ākrama kṣipram amitrasāha
11
[y]
nāsmad vidho 'brāhmaṇo brahmavic ca; pratigrahe vartate rājamukhya
yathā pradeyaṃ satataṃ dvijebhyas; tathādadaṃ pūrvam ahaṃ narendra
12
nābrāhmaṇaḥ kṛpaṇo jātu jīved; yā cāpi syād brāhmaṇī vīra patnī
so 'haṃ yadaivākṛta pūrvaṃ careyaṃ; vivitsamānaḥ kim u tatra sādhu
13
[pratardana]
pṛcchāmi tvāṃ spṛhaṇīya rūpa; pratardano 'haṃ yadi me santi lokāḥ
yady antarikṣe yadi vā divi śritāḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
14
[y]
santi lokā bahavas te narendra; apy ekaikaḥ sapta saptāpy ahāni
madhu cyuto ghṛtapṛktā viśokās; te nāntavantaḥ pratipālayanti
15
[pr]
tāṃs te dadāmi mā prapata prapātaṃ; ye me lokās tava te vai bhavantu
yady antarikṣe yadi vā divi śritās; tān ākrama kṣipram apetamohaḥ
16
[y]
na tulyatejāḥ sukṛtaṃ kāmayeta; yogakṣemaṃ pārthiva pārthivaḥ san
daivādeśād āpadaṃ prāpya vidvāṃś; caren nṛśaṃsaṃ na hi jātu rājā
17
dharmyaṃ mārgaṃ cetayāno yaśasyaṃ; kuryān nṛpo dharmam avekṣamāṇaḥ
na madvidho dharmabuddhiḥ prajānan; kuryād evaṃ kṛpaṇaṃ māṃ yathāttha
18
kuryām apūrvaṃ na kṛtaṃ yad anyair; vivitsamānaḥ kim u tatra sādhu
bruvāṇam evaṃ nṛpatiṃ yayātiṃ; nṛpottamo vasu manābravīt tam
Book 1
Chapter 87
1
[आ]
कतरस तव एतयॊः पूर्वं देवानाम एति सात्म्यताम
उभयॊर धावतॊ राजन सूर्या चन्द्रमसॊर इव
2
[य]
अनिकेतॊ गृहस्थेषु कामवृत्तेषु संयतः
गराम एव वसन भिक्षुस तयॊः पूर्वतरं गतः
3
अप्राप्य दीर्घम आयुस तु यः पराप्तॊ विकृतिं चरेत
तप्येत यदि तत कृत्वा चरेत सॊ ऽनयत ततस तपः
4
यद वै नृशंसं तद अपथ्यम आहुर; यः सेवते धर्मम अनर्थबुद्धिः
अस्वॊ ऽपय अनीशश च तथैव राजंस; तदार्जवं स समाधिस तदार्यम
5
[आ]
केनासि दूतः परहितॊ ऽदय राजन; युवा सरग्वी दर्शनीयः सुवर्चाः
कुत आगतः कतरस्यां दिशि तवम; उताहॊ सवित पार्थिवं सथानम अस्ति
6
[य]
इमं भौमं नरकं कषीणपुण्यः; परवेष्टुम उर्वीं गगनाद विप्रकीर्णः
उक्त्वाहं वः परपतिष्याम्य अनन्तरं; तवरन्ति मां बराह्मणा लॊकपालाः
7
सतां सकाशे तु वृतः परपातस; ते संगता गुणवन्तश च सर्वे
शक्राच च लब्धॊ हि वरॊ मयैष; पतिष्यता भूमितले नरेन्द्र
8
[आ]
पृच्छामि तवां मा परपत परपातं; यदि लॊकाः पार्थिव सन्ति मे ऽतर
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरिताः; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
9
[य]
यावत पृथिव्यां विहितं गवाश्वं; सहारण्यैः पशुभिः पर्वतैश च
तावल लॊका दिवि ते संस्थिता वै; तथा विजानीहि नरेन्द्र सिंह
10
[आ]
तांस ते ददामि मा परपत परपातं; ये मे लॊका दिवि राजेन्द्र सन्ति
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरितास; तान आक्रम कषिप्रम अमित्रसाह
11
[य]
नास्मद विधॊ ऽबराह्मणॊ बरह्मविच च; परतिग्रहे वर्तते राजमुख्य
यथा परदेयं सततं दविजेभ्यस; तथाददं पूर्वम अहं नरेन्द्र
12
नाब्राह्मणः कृपणॊ जातु जीवेद; या चापि सयाद बराह्मणी वीर पत्नी
सॊ ऽहं यदैवाकृत पूर्वं चरेयं; विवित्समानः किम उ तत्र साधु
13
[परतर्दन]
पृच्छामि तवां सपृहणीय रूप; परतर्दनॊ ऽहं यदि मे सन्ति लॊकाः
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरिताः; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
14
[य]
सन्ति लॊका बहवस ते नरेन्द्र; अप्य एकैकः सप्त सप्ताप्य अहानि
मधु चयुतॊ घृतपृक्ता विशॊकास; ते नान्तवन्तः परतिपालयन्ति
15
[पर]
तांस ते ददामि मा परपत परपातं; ये मे लॊकास तव ते वै भवन्तु
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरितास; तान आक्रम कषिप्रम अपेतमॊहः
16
[य]
न तुल्यतेजाः सुकृतं कामयेत; यॊगक्षेमं पार्थिव पार्थिवः सन
दैवादेशाद आपदं पराप्य विद्वांश; चरेन नृशंसं न हि जातु राजा
17
धर्म्यं मार्गं चेतयानॊ यशस्यं; कुर्यान नृपॊ धर्मम अवेक्षमाणः
न मद्विधॊ धर्मबुद्धिः परजानन; कुर्याद एवं कृपणं मां यथात्थ
18
कुर्याम अपूर्वं न कृतं यद अन्यैर; विवित्समानः किम उ तत्र साधु
बरुवाणम एवं नृपतिं ययातिं; नृपॊत्तमॊ वसु मनाब्रवीत तम
1
[ā]
kataras tv etayoḥ pūrvaṃ devānām eti sātmyatām
ubhayor dhāvato rājan sūryā candramasor iva
2
[y]
aniketo gṛhastheṣu kāmavṛtteṣu saṃyataḥ
grāma eva vasan bhikṣus tayoḥ pūrvataraṃ gataḥ
3
aprāpya dīrgham āyus tu yaḥ prāpto vikṛtiṃ caret
tapyeta yadi tat kṛtvā caret so 'nyat tatas tapaḥ
4
yad vai nṛśaṃsaṃ tad apathyam āhur; yaḥ sevate dharmam anarthabuddhiḥ
asvo 'py anīśaś ca tathaiva rājaṃs; tadārjavaṃ sa samādhis tadāryam
5
[ā]
kenāsi dūtaḥ prahito 'dya rājan; yuvā sragvī darśanīyaḥ suvarcāḥ
kuta āgataḥ katarasyāṃ diśi tvam; utāho svit pārthivaṃ sthānam asti
6
[y]
imaṃ bhaumaṃ narakaṃ kṣīṇapuṇyaḥ; praveṣṭum urvīṃ gaganād viprakīrṇaḥ
uktvāhaṃ vaḥ prapatiṣyāmy anantaraṃ; tvaranti māṃ brāhmaṇā lokapālāḥ
7
satāṃ sakāśe tu vṛtaḥ prapātas; te saṃgatā guṇavantaś ca sarve
śakrāc ca labdho hi varo mayaiṣa; patiṣyatā bhūmitale narendra
8
[ā]
pṛcchāmi tvāṃ mā prapata prapātaṃ; yadi lokāḥ pārthiva santi me 'tra
yady antarikṣe yadi vā divi śritāḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
9
[y]
yāvat pṛthivyāṃ vihitaṃ gavāśvaṃ; sahāraṇyaiḥ paśubhiḥ parvataiś ca
tāval lokā divi te saṃsthitā vai; tathā vijānīhi narendra siṃha
10
[ā]
tāṃs te dadāmi mā prapata prapātaṃ; ye me lokā divi rājendra santi
yady antarikṣe yadi vā divi śritās; tān ākrama kṣipram amitrasāha
11
[y]
nāsmad vidho 'brāhmaṇo brahmavic ca; pratigrahe vartate rājamukhya
yathā pradeyaṃ satataṃ dvijebhyas; tathādadaṃ pūrvam ahaṃ narendra
12
nābrāhmaṇaḥ kṛpaṇo jātu jīved; yā cāpi syād brāhmaṇī vīra patnī
so 'haṃ yadaivākṛta pūrvaṃ careyaṃ; vivitsamānaḥ kim u tatra sādhu
13
[pratardana]
pṛcchāmi tvāṃ spṛhaṇīya rūpa; pratardano 'haṃ yadi me santi lokāḥ
yady antarikṣe yadi vā divi śritāḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
14
[y]
santi lokā bahavas te narendra; apy ekaikaḥ sapta saptāpy ahāni
madhu cyuto ghṛtapṛktā viśokās; te nāntavantaḥ pratipālayanti
15
[pr]
tāṃs te dadāmi mā prapata prapātaṃ; ye me lokās tava te vai bhavantu
yady antarikṣe yadi vā divi śritās; tān ākrama kṣipram apetamohaḥ
16
[y]
na tulyatejāḥ sukṛtaṃ kāmayeta; yogakṣemaṃ pārthiva pārthivaḥ san
daivādeśād āpadaṃ prāpya vidvāṃś; caren nṛśaṃsaṃ na hi jātu rājā
17
dharmyaṃ mārgaṃ cetayāno yaśasyaṃ; kuryān nṛpo dharmam avekṣamāṇaḥ
na madvidho dharmabuddhiḥ prajānan; kuryād evaṃ kṛpaṇaṃ māṃ yathāttha
18
kuryām apūrvaṃ na kṛtaṃ yad anyair; vivitsamānaḥ kim u tatra sādhu
bruvāṇam evaṃ nṛpatiṃ yayātiṃ; nṛpottamo vasu manābravīt tam
