Book 1. Chapter 88
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 88
1
[वस]
पृच्छामि तवां वसु मना रौशदश्विर; यद्य अस्ति लॊकॊ दिवि मह्यं नरेन्द्र
यद्य अन्तरिक्षे परथितॊ महात्मन; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
2
[य]
यद अन्तरिक्षं पृथिवी दिशश च; यत तेजसा तपते भानुमांश च
लॊकास तावन्तॊ दिवि संस्थिता वै; ते नान्तवन्तः परतिपालयन्ति
3
[वस]
तांस ते ददामि पत मा परपातं; ये मे लॊकास तव ते वै भवन्तु
करीणीष्वैनांस तृणकेनापि राजन; परतिग्रहस ते यदि सम्यक परदुष्टः
4
[य]
न मिथ्याहं विक्रयं वै समरामि; वृथा गृहीतं शिशुकाच छङ्कमानः
कुर्यां न चैवाकृत पूर्वम अन्यैर; विवित्समानः किम उ तत्र साधु
5
[वस]
तांस तवं लॊकान परतिपद्यस्व राजन; मया दत्तान यदि नेष्टः करयस ते
अहं न तान वै परतिगन्ता नरेन्द्र; सर्वे लॊकास तव ते वै भवन्तु
6
[षिबि]
पृच्छामि तवां शिबिर औशीनरॊ ऽहं; ममापि लॊका यदि सन्तीह तात
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरिताः; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
7
[य]
न तवं वाचा हृदयेनापि विद्वन; परीप्समानान नावमंस्था नरेन्द्र
तेनानन्ता दिवि लॊकाः शरितास ते; विद्युद्रूपाः सवनवन्तॊ महान्तः
8
[ष]
तांस तवं लॊकान परतिपद्यस्व राजन; मया दत्तान यदि नेष्टः करयस ते
न चाहं तान परतिपत्स्येह दत्त्वा; यत्र गत्वा तवम उपास्से ह लॊकान
9
[य]
यथा तवम इन्द्र परतिमप्रभावस; ते चाप्य अनन्ता नरदेव लॊकाः
तथाद्य लॊके न रमे ऽनयदत्ते; तस्माच छिबे नाभिनन्दामि दायम
10
[आ]
न चेद एकैकशॊ राजँल लॊकान नः परतिनन्दसि
सर्वे परदाय भवते गन्तारॊ नरकं वयम
11
[य]
यद अर्हाय ददध्वं तत सन्तः सत्यानृशंस्यतः
अहं तु नाभिधृष्णॊमि यत्कृतं न मया पुरा
12
[आ]
कस्यैते परतिदृश्यन्ते रथाः पञ्च हिरण्मयाः
उच्चैः सन्तः परकाशन्ते जवलन्तॊ ऽगनिशिखा इव
13
[य]
युष्मान एते हि वक्ष्यन्ति रथाः पञ्च हिरण्मयाः
उच्चैः सन्तः परकाशन्ते जवलन्तॊ ऽगनिशिखा इव
14
[आ]
आतिष्ठस्व रथं राजन विक्रमस्व विहायसा
वयम अप्य अनुयास्यामॊ यदा कालॊ भविष्यति
15
[य]
सर्वैर इदानीं गन्तव्यं सहस्वर्गजितॊ वयम
एष नॊ विरजाः पन्था दृश्यते देव सद्मनः
16
[व]
ते ऽधिरुह्य रथान सर्वे परयाता नृपसत्तमाः
आक्रमन्तॊ दिवं भाभिर धर्मेणावृत्य रॊदसी
17
[आ]
अहं मन्ये पूर्वम एकॊ ऽसमि गन्ता; सखा चेन्द्रः सर्वथा मे महात्मा
कस्माद एवं शिबिर औशीनरॊ ऽयम; एकॊ ऽतयगात सर्ववेगेन वाहान
18
[य]
अददाद देव यानाय यावद वित्तम अविन्दत
उशीनरस्य पुत्रॊ ऽयं तस्माच छरेष्ठॊ हि नः शिबिः
19
दानं तपः सत्यम अथापि धर्मॊ हरीः; शरीः कषमा सौम्य तथा तितिक्षा
राजन्न एतान्य अप्रतिमस्य राज्ञः; शिबेः सथितान्य अनृशंसस्य बुद्ध्या
एवंवृत्तॊ हरीनिषेधश च यस्मात; तस्माच छिबिर अत्यगाद वै रथेन
20
[व]
अथाष्टकः पुनर एवान्वपृच्छन; मातामहं कौतुकाद इन्द्रकल्पम
पृच्छामि तवां नृपते बरूहि सत्यं; कुतश च कस्यासि सुतश च कस्य
कृतं तवया यद धि न तस्य कर्ता; लॊके तवदन्यः कषत्रियॊ बराह्मणॊ वा
21
[य]
ययातिर अस्मि नहुषस्य पुत्रः; पूरॊः पिता सार्वभौमस तव इहासम
गुह्यम अर्थं मामकेभ्यॊ बरवीमि; मातामहॊ ऽहं भवतां परकाशः
22
सर्वाम इमां पृथिवीं निर्जिगाय; परस्थे बद्ध्वा हय अददं बराह्मणेभ्यः
मेध्यान अश्वान एकशफान सुरूपांस; तदा देवाः पुण्यभाजॊ भवन्ति
23
अदाम अहं पृथिवीं बराह्मणेभ्यः; पूर्णाम इमाम अखिलां वाहनस्य
गॊभिः सुवर्णेन धनैश च मुख्यैस; तत्रासन गाः शतम अर्बुदानि
24
सत्येन मे दयौश च वसुंधरा च; तथैवाग्निर जवलते मानुषेषु
न मे पृथा वयाहृतम एव वाक्यं; सत्यं हि सन्तः परतिपूजयन्ति
सर्वे च देवा मुनयश च लॊकाः; सत्येन पूज्या इति मे मनॊगतम
25
यॊ नः सवर्गजितः सर्वान यथावृत्तं निवेदयेत
अनसूयुर दविजाग्रेभ्यः स लभेन नः सलॊकताम
26
[व]
एवं राजा स महात्मा हय अतीव; सवैर दौहित्रैस तारितॊ ऽमित्रसाहः
तयक्त्वा महीं परमॊदारकर्मा; सवर्गं गतः कर्मभिर वयाप्य पृथ्वीम
1
[vas]
pṛcchāmi tvāṃ vasu manā rauśadaśvir; yady asti loko divi mahyaṃ narendra
yady antarikṣe prathito mahātman; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
2
[y]
yad antarikṣaṃ pṛthivī diśaś ca; yat tejasā tapate bhānumāṃś ca
lokās tāvanto divi saṃsthitā vai; te nāntavantaḥ pratipālayanti
3
[vas]
tāṃs te dadāmi pata mā prapātaṃ; ye me lokās tava te vai bhavantu
krīṇīṣvaināṃs tṛṇakenāpi rājan; pratigrahas te yadi samyak praduṣṭaḥ
4
[y]
na mithyāhaṃ vikrayaṃ vai smarāmi; vṛthā gṛhītaṃ śiśukāc chaṅkamānaḥ
kuryāṃ na caivākṛta pūrvam anyair; vivitsamānaḥ kim u tatra sādhu
5
[vas]
tāṃs tvaṃ lokān pratipadyasva rājan; mayā dattān yadi neṣṭaḥ krayas te
ahaṃ na tān vai pratigantā narendra; sarve lokās tava te vai bhavantu
6
[ibi]
pṛcchāmi tvāṃ śibir auśīnaro 'haṃ; mamāpi lokā yadi santīha tāta
yady antarikṣe yadi vā divi śritāḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
7
[y]
na tvaṃ vācā hṛdayenāpi vidvan; parīpsamānān nāvamaṃsthā narendra
tenānantā divi lokāḥ śritās te; vidyudrūpāḥ svanavanto mahāntaḥ
8
[ṣ]
tāṃs tvaṃ lokān pratipadyasva rājan; mayā dattān yadi neṣṭaḥ krayas te
na cāhaṃ tān pratipatsyeha dattvā; yatra gatvā tvam upāsse ha lokān
9
[y]
yathā tvam indra pratimaprabhāvas; te cāpy anantā naradeva lokāḥ
tathādya loke na rame 'nyadatte; tasmāc chibe nābhinandāmi dāyam
10
[ā]
na ced ekaikaśo rājaṁl lokān naḥ pratinandasi
sarve pradāya bhavate gantāro narakaṃ vayam
11
[y]
yad arhāya dadadhvaṃ tat santaḥ satyānṛśaṃsyataḥ
ahaṃ tu nābhidhṛṣṇomi yatkṛtaṃ na mayā purā
12
[ā]
kasyaite pratidṛśyante rathāḥ pañca hiraṇmayāḥ
uccaiḥ santaḥ prakāśante jvalanto 'gniśikhā iva
13
[y]
yuṣmān ete hi vakṣyanti rathāḥ pañca hiraṇmayāḥ
uccaiḥ santaḥ prakāśante jvalanto 'gniśikhā iva
14
[ā]
tiṣṭhasva rathaṃ rājan vikramasva vihāyasā
vayam apy anuyāsyāmo yadā kālo bhaviṣyati
15
[y]
sarvair idānīṃ gantavyaṃ sahasvargajito vayam
eṣa no virajāḥ panthā dṛśyate deva sadmanaḥ
16
[v]
te 'dhiruhya rathān sarve prayātā nṛpasattamāḥ
kramanto divaṃ bhābhir dharmeṇāvṛtya rodasī
17
[ā]
ahaṃ manye pūrvam eko 'smi gantā; sakhā cendraḥ sarvathā me mahātmā
kasmād evaṃ śibir auśīnaro 'yam; eko 'tyagāt sarvavegena vāhān
18
[y]
adadād deva yānāya yāvad vittam avindata
uśīnarasya putro 'yaṃ tasmāc chreṣṭho hi naḥ śibiḥ
19
dānaṃ tapaḥ satyam athāpi dharmo hrīḥ; śrīḥ kṣamā saumya tathā titikṣā
rājann etāny apratimasya rājñaḥ; śibeḥ sthitāny anṛśaṃsasya buddhyā
evaṃvṛtto hrīniṣedhaś ca yasmāt; tasmāc chibir atyagād vai rathena
20
[v]
athāṣṭakaḥ punar evānvapṛcchan; mātāmahaṃ kautukād indrakalpam
pṛcchāmi tvāṃ nṛpate brūhi satyaṃ; kutaś ca kasyāsi sutaś ca kasya
kṛtaṃ tvayā yad dhi na tasya kartā; loke tvadanyaḥ kṣatriyo brāhmaṇo vā
21
[y]
yayātir asmi nahuṣasya putraḥ; pūroḥ pitā sārvabhaumas tv ihāsam
guhyam arthaṃ māmakebhyo bravīmi; mātāmaho 'haṃ bhavatāṃ prakāśaḥ
22
sarvām imāṃ pṛthivīṃ nirjigāya; prasthe baddhvā hy adadaṃ brāhmaṇebhyaḥ
medhyān aśvān ekaśaphān surūpāṃs; tadā devāḥ puṇyabhājo bhavanti
23
adām ahaṃ pṛthivīṃ brāhmaṇebhyaḥ; pūrṇām imām akhilāṃ vāhanasya
gobhiḥ suvarṇena dhanaiś ca mukhyais; tatrāsan gāḥ śatam arbudāni
24
satyena me dyauś ca vasuṃdharā ca; tathaivāgnir jvalate mānuṣeṣu
na me pṛthā vyāhṛtam eva vākyaṃ; satyaṃ hi santaḥ pratipūjayanti
sarve ca devā munayaś ca lokāḥ; satyena pūjyā iti me manogatam
25
yo naḥ svargajitaḥ sarvān yathāvṛttaṃ nivedayet
anasūyur dvijāgrebhyaḥ sa labhen naḥ salokatām
26
[v]
evaṃ rājā sa mahātmā hy atīva; svair dauhitrais tārito 'mitrasāhaḥ
tyaktvā mahīṃ paramodārakarmā; svargaṃ gataḥ karmabhir vyāpya pṛthvīm
Book 1
Chapter 88
1
[वस]
पृच्छामि तवां वसु मना रौशदश्विर; यद्य अस्ति लॊकॊ दिवि मह्यं नरेन्द्र
यद्य अन्तरिक्षे परथितॊ महात्मन; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
2
[य]
यद अन्तरिक्षं पृथिवी दिशश च; यत तेजसा तपते भानुमांश च
लॊकास तावन्तॊ दिवि संस्थिता वै; ते नान्तवन्तः परतिपालयन्ति
3
[वस]
तांस ते ददामि पत मा परपातं; ये मे लॊकास तव ते वै भवन्तु
करीणीष्वैनांस तृणकेनापि राजन; परतिग्रहस ते यदि सम्यक परदुष्टः
4
[य]
न मिथ्याहं विक्रयं वै समरामि; वृथा गृहीतं शिशुकाच छङ्कमानः
कुर्यां न चैवाकृत पूर्वम अन्यैर; विवित्समानः किम उ तत्र साधु
5
[वस]
तांस तवं लॊकान परतिपद्यस्व राजन; मया दत्तान यदि नेष्टः करयस ते
अहं न तान वै परतिगन्ता नरेन्द्र; सर्वे लॊकास तव ते वै भवन्तु
6
[षिबि]
पृच्छामि तवां शिबिर औशीनरॊ ऽहं; ममापि लॊका यदि सन्तीह तात
यद्य अन्तरिक्षे यदि वा दिवि शरिताः; कषेत्रज्ञं तवां तस्य धर्मस्य मन्ये
7
[य]
न तवं वाचा हृदयेनापि विद्वन; परीप्समानान नावमंस्था नरेन्द्र
तेनानन्ता दिवि लॊकाः शरितास ते; विद्युद्रूपाः सवनवन्तॊ महान्तः
8
[ष]
तांस तवं लॊकान परतिपद्यस्व राजन; मया दत्तान यदि नेष्टः करयस ते
न चाहं तान परतिपत्स्येह दत्त्वा; यत्र गत्वा तवम उपास्से ह लॊकान
9
[य]
यथा तवम इन्द्र परतिमप्रभावस; ते चाप्य अनन्ता नरदेव लॊकाः
तथाद्य लॊके न रमे ऽनयदत्ते; तस्माच छिबे नाभिनन्दामि दायम
10
[आ]
न चेद एकैकशॊ राजँल लॊकान नः परतिनन्दसि
सर्वे परदाय भवते गन्तारॊ नरकं वयम
11
[य]
यद अर्हाय ददध्वं तत सन्तः सत्यानृशंस्यतः
अहं तु नाभिधृष्णॊमि यत्कृतं न मया पुरा
12
[आ]
कस्यैते परतिदृश्यन्ते रथाः पञ्च हिरण्मयाः
उच्चैः सन्तः परकाशन्ते जवलन्तॊ ऽगनिशिखा इव
13
[य]
युष्मान एते हि वक्ष्यन्ति रथाः पञ्च हिरण्मयाः
उच्चैः सन्तः परकाशन्ते जवलन्तॊ ऽगनिशिखा इव
14
[आ]
आतिष्ठस्व रथं राजन विक्रमस्व विहायसा
वयम अप्य अनुयास्यामॊ यदा कालॊ भविष्यति
15
[य]
सर्वैर इदानीं गन्तव्यं सहस्वर्गजितॊ वयम
एष नॊ विरजाः पन्था दृश्यते देव सद्मनः
16
[व]
ते ऽधिरुह्य रथान सर्वे परयाता नृपसत्तमाः
आक्रमन्तॊ दिवं भाभिर धर्मेणावृत्य रॊदसी
17
[आ]
अहं मन्ये पूर्वम एकॊ ऽसमि गन्ता; सखा चेन्द्रः सर्वथा मे महात्मा
कस्माद एवं शिबिर औशीनरॊ ऽयम; एकॊ ऽतयगात सर्ववेगेन वाहान
18
[य]
अददाद देव यानाय यावद वित्तम अविन्दत
उशीनरस्य पुत्रॊ ऽयं तस्माच छरेष्ठॊ हि नः शिबिः
19
दानं तपः सत्यम अथापि धर्मॊ हरीः; शरीः कषमा सौम्य तथा तितिक्षा
राजन्न एतान्य अप्रतिमस्य राज्ञः; शिबेः सथितान्य अनृशंसस्य बुद्ध्या
एवंवृत्तॊ हरीनिषेधश च यस्मात; तस्माच छिबिर अत्यगाद वै रथेन
20
[व]
अथाष्टकः पुनर एवान्वपृच्छन; मातामहं कौतुकाद इन्द्रकल्पम
पृच्छामि तवां नृपते बरूहि सत्यं; कुतश च कस्यासि सुतश च कस्य
कृतं तवया यद धि न तस्य कर्ता; लॊके तवदन्यः कषत्रियॊ बराह्मणॊ वा
21
[य]
ययातिर अस्मि नहुषस्य पुत्रः; पूरॊः पिता सार्वभौमस तव इहासम
गुह्यम अर्थं मामकेभ्यॊ बरवीमि; मातामहॊ ऽहं भवतां परकाशः
22
सर्वाम इमां पृथिवीं निर्जिगाय; परस्थे बद्ध्वा हय अददं बराह्मणेभ्यः
मेध्यान अश्वान एकशफान सुरूपांस; तदा देवाः पुण्यभाजॊ भवन्ति
23
अदाम अहं पृथिवीं बराह्मणेभ्यः; पूर्णाम इमाम अखिलां वाहनस्य
गॊभिः सुवर्णेन धनैश च मुख्यैस; तत्रासन गाः शतम अर्बुदानि
24
सत्येन मे दयौश च वसुंधरा च; तथैवाग्निर जवलते मानुषेषु
न मे पृथा वयाहृतम एव वाक्यं; सत्यं हि सन्तः परतिपूजयन्ति
सर्वे च देवा मुनयश च लॊकाः; सत्येन पूज्या इति मे मनॊगतम
25
यॊ नः सवर्गजितः सर्वान यथावृत्तं निवेदयेत
अनसूयुर दविजाग्रेभ्यः स लभेन नः सलॊकताम
26
[व]
एवं राजा स महात्मा हय अतीव; सवैर दौहित्रैस तारितॊ ऽमित्रसाहः
तयक्त्वा महीं परमॊदारकर्मा; सवर्गं गतः कर्मभिर वयाप्य पृथ्वीम
1
[vas]
pṛcchāmi tvāṃ vasu manā rauśadaśvir; yady asti loko divi mahyaṃ narendra
yady antarikṣe prathito mahātman; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
2
[y]
yad antarikṣaṃ pṛthivī diśaś ca; yat tejasā tapate bhānumāṃś ca
lokās tāvanto divi saṃsthitā vai; te nāntavantaḥ pratipālayanti
3
[vas]
tāṃs te dadāmi pata mā prapātaṃ; ye me lokās tava te vai bhavantu
krīṇīṣvaināṃs tṛṇakenāpi rājan; pratigrahas te yadi samyak praduṣṭaḥ
4
[y]
na mithyāhaṃ vikrayaṃ vai smarāmi; vṛthā gṛhītaṃ śiśukāc chaṅkamānaḥ
kuryāṃ na caivākṛta pūrvam anyair; vivitsamānaḥ kim u tatra sādhu
5
[vas]
tāṃs tvaṃ lokān pratipadyasva rājan; mayā dattān yadi neṣṭaḥ krayas te
ahaṃ na tān vai pratigantā narendra; sarve lokās tava te vai bhavantu
6
[ibi]
pṛcchāmi tvāṃ śibir auśīnaro 'haṃ; mamāpi lokā yadi santīha tāta
yady antarikṣe yadi vā divi śritāḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tasya dharmasya manye
7
[y]
na tvaṃ vācā hṛdayenāpi vidvan; parīpsamānān nāvamaṃsthā narendra
tenānantā divi lokāḥ śritās te; vidyudrūpāḥ svanavanto mahāntaḥ
8
[ṣ]
tāṃs tvaṃ lokān pratipadyasva rājan; mayā dattān yadi neṣṭaḥ krayas te
na cāhaṃ tān pratipatsyeha dattvā; yatra gatvā tvam upāsse ha lokān
9
[y]
yathā tvam indra pratimaprabhāvas; te cāpy anantā naradeva lokāḥ
tathādya loke na rame 'nyadatte; tasmāc chibe nābhinandāmi dāyam
10
[ā]
na ced ekaikaśo rājaṁl lokān naḥ pratinandasi
sarve pradāya bhavate gantāro narakaṃ vayam
11
[y]
yad arhāya dadadhvaṃ tat santaḥ satyānṛśaṃsyataḥ
ahaṃ tu nābhidhṛṣṇomi yatkṛtaṃ na mayā purā
12
[ā]
kasyaite pratidṛśyante rathāḥ pañca hiraṇmayāḥ
uccaiḥ santaḥ prakāśante jvalanto 'gniśikhā iva
13
[y]
yuṣmān ete hi vakṣyanti rathāḥ pañca hiraṇmayāḥ
uccaiḥ santaḥ prakāśante jvalanto 'gniśikhā iva
14
[ā]
tiṣṭhasva rathaṃ rājan vikramasva vihāyasā
vayam apy anuyāsyāmo yadā kālo bhaviṣyati
15
[y]
sarvair idānīṃ gantavyaṃ sahasvargajito vayam
eṣa no virajāḥ panthā dṛśyate deva sadmanaḥ
16
[v]
te 'dhiruhya rathān sarve prayātā nṛpasattamāḥ
kramanto divaṃ bhābhir dharmeṇāvṛtya rodasī
17
[ā]
ahaṃ manye pūrvam eko 'smi gantā; sakhā cendraḥ sarvathā me mahātmā
kasmād evaṃ śibir auśīnaro 'yam; eko 'tyagāt sarvavegena vāhān
18
[y]
adadād deva yānāya yāvad vittam avindata
uśīnarasya putro 'yaṃ tasmāc chreṣṭho hi naḥ śibiḥ
19
dānaṃ tapaḥ satyam athāpi dharmo hrīḥ; śrīḥ kṣamā saumya tathā titikṣā
rājann etāny apratimasya rājñaḥ; śibeḥ sthitāny anṛśaṃsasya buddhyā
evaṃvṛtto hrīniṣedhaś ca yasmāt; tasmāc chibir atyagād vai rathena
20
[v]
athāṣṭakaḥ punar evānvapṛcchan; mātāmahaṃ kautukād indrakalpam
pṛcchāmi tvāṃ nṛpate brūhi satyaṃ; kutaś ca kasyāsi sutaś ca kasya
kṛtaṃ tvayā yad dhi na tasya kartā; loke tvadanyaḥ kṣatriyo brāhmaṇo vā
21
[y]
yayātir asmi nahuṣasya putraḥ; pūroḥ pitā sārvabhaumas tv ihāsam
guhyam arthaṃ māmakebhyo bravīmi; mātāmaho 'haṃ bhavatāṃ prakāśaḥ
22
sarvām imāṃ pṛthivīṃ nirjigāya; prasthe baddhvā hy adadaṃ brāhmaṇebhyaḥ
medhyān aśvān ekaśaphān surūpāṃs; tadā devāḥ puṇyabhājo bhavanti
23
adām ahaṃ pṛthivīṃ brāhmaṇebhyaḥ; pūrṇām imām akhilāṃ vāhanasya
gobhiḥ suvarṇena dhanaiś ca mukhyais; tatrāsan gāḥ śatam arbudāni
24
satyena me dyauś ca vasuṃdharā ca; tathaivāgnir jvalate mānuṣeṣu
na me pṛthā vyāhṛtam eva vākyaṃ; satyaṃ hi santaḥ pratipūjayanti
sarve ca devā munayaś ca lokāḥ; satyena pūjyā iti me manogatam
25
yo naḥ svargajitaḥ sarvān yathāvṛttaṃ nivedayet
anasūyur dvijāgrebhyaḥ sa labhen naḥ salokatām
26
[v]
evaṃ rājā sa mahātmā hy atīva; svair dauhitrais tārito 'mitrasāhaḥ
tyaktvā mahīṃ paramodārakarmā; svargaṃ gataḥ karmabhir vyāpya pṛthvīm
