Book 12. Chapter 156

The Mahabharata In Sanskrit


Book 12

Chapter 156

1

[य]

सत�यं धर�मे परशंसन�ति विप�रर�षिपितृदेवताः

सत�यम इच�छाम�य अहं शरॊत�ं तन मे बरूहि पितामह

2

सत�यं किं लक�षणं राजन कथं वा तद अवाप�यते

सत�यं पराप�य भवेत किं च कथं चैव तद उच�यते

3

[भ]

चात�र�वर�ण�यस�य धर�माणां संकरॊ न परशस�यते

अविकारितमं सत�यं सर�ववर�णेष� भारत

4

सत�यं सत�स� सदा धर�मः सत�यं धर�मः सनातनः

सत�यम �व नमस�येत सत�यं हि परमा गतिः

5

सत�यं धर�मस तपॊयॊगः सत�यं बरह�म सनातनम

सत�यं यज�ञः परः परॊक�तः सत�ये सर�वं परतिष�ठितम

6

आचारान इह सत�यस�य यथावद अन�पूर�वशः

लक�षणं च परवक�ष�यामि सत�यस�येह यथाक�रमम

7

पराप�यते हि यथासत�यं तच च शरॊत�ं तवम अर�हसि

सत�यं तरयॊदश विधं सर�वलॊकेष� भारत

8

सत�यं च समता चैव दमश चैव न संशयः

अमात�सर�यं कषमा चैव हरीस तितिक�षानसूयता

9

तयागॊ धयानम अथार�यत�वं धृतिश च सततं सथिरा

अहिंसा चैव राजेन�द�र सत�याकारास तरयॊदश

10

सत�यं नामाव�ययं नित�यम अविकारि तथैव च

सर�वधर�माविर�द�धं च यॊगेनैतद अवाप�यते

11

आत�मनीष�टे तथानिष�टे रिपौ च समता तथा

इच�छा दवेषक�षयं पराप�य कामक�रॊधक�षयं तथा

12

दमॊ नान�यस�पृहा नित�यं धैर�यं गाम�भीर�यम �व च

अभयं करॊधशमनं जञानेनैतद अवाप�यते

13

अमात�सर�यं ब�धाः पराह�र दानं धर�मे च संयमम

अवस�थितेन नित�यं च सत�येनामत�सरी भवेत

14

अक�षमायाः कषमायाश च परियाणीहाप�रियाणि च

कषमते सर�वतः साध�ः साध�व आप�नॊति च सत�यवान

15

कल�याणं क�र�ते गाढं हरीमान न शलाघते कव चित

परशान�तवान मना नित�यं हरीस त� धर�माद अवाप�यते

16

धर�मार�थहेतॊः कषमते तितिक�षा कषान�तिर उच�यते

लॊकसंग�रहणार�थं त� सा त� धैर�येण लभ�यते

17

तयागः सनेहस�य यस तयागॊ विषयाणां तथैव च

रागद�वेषप�रहीणस�य तयागॊ भवति नान�यथा

18

आर�यता नाम भूतानां यः करॊति परयत�नतः

श�भं कर�म निराकारॊ वीतरागत�वम �व च

19

धृतिर नाम स�खे द�ःखे यथा नाप�नॊति विक�रियाम

तां भजेत सदा पराज�ञॊ य इच�छेद भूतिम आत�मनः

20

सर�वथा कषमिणा भाव�यं तथा सत�यपरेण च

वीतहर�षभयक�रॊधॊ धृतिम आप�नॊति पण�डितः

21

अद�रॊहः सर�वभूतेष� कर�मणा मनसा गिरा

अन�ग�रहश च दानं च सतां धर�मः सनातनः

22

�ते तरयॊदशाकाराः पृथक सत�यैक लक�षणाः

भजन�ते सत�यम �वेह बृंहयन�ति च भारत

23

नान�तः शक�यॊ ग�णानां हि वक�त�ं सत�यस�य भारत

अतः सत�यं परशंसन�ति विप�राः स पितृदेवताः

24

नास�ति सत�यात परॊ धर�मॊ नानृतात पातकं परम

सथितिर हि सत�यं धर�मस�य तस�मात सत�यं न लॊपयेत

25

उपैति सत�याद दानं हि तथा यज�ञाः स दक�षिणाः

वरताग�निहॊत�रं वेदाश च ये चान�ये धर�मनिश�चयाः

26

अश�वमेध सहस�रं च सत�यं च त�लया धृतम

अश�वमेध सहस�राद धि सत�यम �वातिरिच�यते

1

[y]

satyaṃ dharme praśaṃsanti viprarṣipitṛdevat�ḥ

satyam icch�my ahaṃ śrotuṃ tan me brūhi pit�maha

2

satyaṃ kiṃ lakṣaṇaṃ r�jan kathaṃ v� tad av�pyate

satyaṃ pr�pya bhavet kiṃ ca kathaṃ caiva tad ucyate

3

[bh]

c�turvarṇyasya dharm�ṇ�ṃ saṃkaro na praśasyate

avik�ritamaṃ satyaṃ sarvavarṇeṣu bh�rata

4

satyaṃ satsu sad� dharmaḥ satyaṃ dharmaḥ san�tanaḥ

satyam eva namasyeta satyaṃ hi param� gatiḥ

5

satyaṃ dharmas tapoyogaḥ satyaṃ brahma san�tanam

satyaṃ yajñaḥ paraḥ proktaḥ satye sarvaṃ pratiṣṭhitam

6

�c�r�n iha satyasya yath�vad anupūrvaśaḥ

lakṣaṇaṃ ca pravakṣy�mi satyasyeha yath�kramam

7

pr�pyate hi yath�satyaṃ tac ca śrotuṃ tvam arhasi

satyaṃ trayodaśa vidhaṃ sarvalokeṣu bh�rata

8

satyaṃ ca samat� caiva damaś caiva na saṃśayaḥ

am�tsaryaṃ kṣam� caiva hrīs titikṣ�nasūyat�

9

ty�go dhy�nam ath�ryatvaṃ dhṛtiś ca satataṃ sthir�

ahiṃs� caiva r�jendra saty�k�r�s trayodaśa

10

satyaṃ n�m�vyayaṃ nityam avik�ri tathaiva ca

sarvadharm�viruddhaṃ ca yogenaitad av�pyate

11

�tmanīṣṭe tath�niṣṭe ripau ca samat� tath�

icch� dveṣakṣayaṃ pr�pya k�makrodhakṣayaṃ tath�

12

damo n�nyaspṛh� nityaṃ dhairyaṃ g�mbhīryam eva ca

abhayaṃ krodhaśamanaṃ jñ�nenaitad av�pyate

13

am�tsaryaṃ budh�ḥ pr�hur d�naṃ dharme ca saṃyamam

avasthitena nityaṃ ca satyen�matsarī bhavet

14

akṣam�y�ḥ kṣam�y�ś ca priy�ṇīh�priy�ṇi ca

kṣamate sarvataḥ s�dhuḥ s�dhv �pnoti ca satyav�n

15

kaly�ṇaṃ kurute g��haṃ hrīm�n na śl�ghate kva cit

praś�ntav�n man� nityaṃ hrīs tu dharm�d av�pyate

16

dharm�rthahetoḥ kṣamate titikṣ� kṣ�ntir ucyate

lokasaṃgrahaṇ�rthaṃ tu s� tu dhairyeṇa labhyate

17

ty�gaḥ snehasya yas ty�go viṣay�ṇ�ṃ tathaiva ca

r�gadveṣaprahīṇasya ty�go bhavati n�nyath�

18

�ryat� n�ma bhūt�n�ṃ yaḥ karoti prayatnataḥ

śubhaṃ karma nir�k�ro vītar�gatvam eva ca

19

dhṛtir n�ma sukhe duḥkhe yath� n�pnoti vikriy�m

t�ṃ bhajeta sad� pr�jño ya icched bhūtim �tmanaḥ

20

sarvath� kṣamiṇ� bh�vyaṃ tath� satyapareṇa ca

vītaharṣabhayakrodho dhṛtim �pnoti paṇ�itaḥ

21

adrohaḥ sarvabhūteṣu karmaṇ� manas� gir�

anugrahaś ca d�naṃ ca sat�ṃ dharmaḥ san�tanaḥ

22

ete trayodaś�k�r�ḥ pṛthak satyaika lakṣaṇ�ḥ

bhajante satyam eveha bṛṃhayanti ca bh�rata

23

n�ntaḥ śakyo guṇ�n�ṃ hi vaktuṃ satyasya bh�rata

ataḥ satyaṃ praśaṃsanti vipr�ḥ sa pitṛdevat�ḥ

24

n�sti saty�t paro dharmo n�nṛt�t p�takaṃ param

sthitir hi satyaṃ dharmasya tasm�t satyaṃ na lopayet

25

upaiti saty�d d�naṃ hi tath� yajñ�ḥ sa dakṣiṇ�ḥ

vrat�gnihotraṃ ved�ś ca ye c�nye dharmaniścay�ḥ

26

aśvamedha sahasraṃ ca satyaṃ ca tulay� dhṛtam

aśvamedha sahasr�d dhi satyam ev�tiricyate