Book 13. Chapter 45
The Mahabharata In Sanskrit
Book 13
Chapter 45
1
[य]
कन्यायाः पराप्तशुल्कायाः पतिश चेन नास्ति कश चन
तत्र का परतिपत्तिः सयात तन मे बरूहि पितामह
2
[भ]
या पुत्रकस्याप्य अरिक्थस्य परतिपत सा तदा भवेत
3
अथ चेत साहरेच छुल्कं करीता शुल्क परदस्य सा
तस्यार्थे ऽपत्यम ईहेत येन नयायेन शक्नुयात
4
न तस्या मन्त्रवत कार्यं कश चित कुर्वीत किं चन
5
सवयं वृतेति सावित्री पित्रा वै परत्यपद्यत
तत तस्यान्ये परशंसन्ति धर्मज्ञा नेतरे जनाः
6
एतत तु नापरे चक्रुर न परे जातु साधवः
साधूनां पुनर आचारॊ गरीयॊ धर्मलक्षणम
7
अस्मिन्न एव परकरणे सुक्रतुर वाक्यम अब्रवीत
नप्ता विदेहराजस्य जनकस्य महात्मनः
8
असद आचरिते मार्गे कथं सयाद अनुकीर्तनम
अनुप्रश्नः संशयॊ वा सताम एतद उपालभेत
9
असद एव हि धर्मस्य परमादॊ धर्म आसुरः
नानुशुश्रुम जात्व एताम इमां पूर्वेषु जन्मसु
10
भार्या पत्यॊर हि संबन्ध सत्रीपुंसॊस तुल्य एव सः
रतिः साधारणॊ धर्म इति चाह स पार्थिवः
11
[य]
अथ केन परमाणेन पुंसाम आदीयते धनम
पुत्रवद धि पितुस तस्य कन्या भवितुम अर्हति
12
[भ]
यथैवात्मा तथा पुत्रः पुत्रेण दुहिता समा
तस्याम आत्मनि तिष्ठन्त्यां कथम अन्यॊ धनं हरेत
13
मातुश च यौतकं यत सयात कुमारी भाग एव सः
दौहित्र एव वा रिक्थम अपुत्रस्य पितुर हरेत
14
ददाति हि स पिण्डं वै पितुर मातामहस्य च
पुत्र दौहित्रयॊर नेह विशेषॊ धर्मतः समृतः
15
अन्यत्र जातया सा हि परजया पुत्र ईहते
दुहितान्यत्र जातेन पुत्रेणापि विशिष्यते
16
दौहित्रकेण धर्मेण नात्र पश्यामि कारणम
विक्रीतासु च ये पुत्रा भवन्ति पितुर एव ते
17
असूयवस तव अधर्मिष्ठाः परस्वादायिनः शठाः
आसुराद अधिसंभूता धर्माद विषमवृत्तयः
18
अत्र गाथा यमॊद्गीताः कीर्तयन्ति पुरा विदः
धर्मज्ञा धर्मशास्त्रेषु निबद्धा धर्मसेतुषु
19
यॊ मनुष्यः कवकं पुत्रं विक्रीय धनम इच्छति
कन्यां वा जीवितार्थाय यः शुल्केन परयच्छति
20
सप्तावरे महाघॊरे निरये कालसाह्वये
सवेदं मूत्रं पुरीषं च तस्मिन परेत उपाश्नुते
21
आर्षे गॊमिथुनं शुल्कं के चिद आहुर मृषैव तत
अल्पं वा बहु वा राजन विक्रयस तावद एव सः
22
यद्य अप्य आचरितः कैश चिन नैष धर्मः कथं चन
अन्येषाम अपि दृश्यन्ते लॊभतः संप्रवृत्तयः
23
वश्यां कुमारीं विहितां ये च ताम उपभुञ्जते
एते पापस्य कर्तारस तमस्य अन्धे ऽथ शेरते
24
अन्यॊ ऽपय अथ न विक्रेयॊ मनुष्यः किं पुनः परजाः
अधर्ममूलैर हि धनैर न तैर अर्थॊ ऽसति कश चन
1
[y]
kanyāyāḥ prāptaśulkāyāḥ patiś cen nāsti kaś cana
tatra kā pratipattiḥ syāt tan me brūhi pitāmaha
2
[bh]
yā putrakasyāpy arikthasya pratipat sā tadā bhavet
3
atha cet sāharec chulkaṃ krītā śulka pradasya sā
tasyārthe 'patyam īheta yena nyāyena śaknuyāt
4
na tasyā mantravat kāryaṃ kaś cit kurvīta kiṃ cana
5
svayaṃ vṛteti sāvitrī pitrā vai pratyapadyata
tat tasyānye praśaṃsanti dharmajñā netare janāḥ
6
etat tu nāpare cakrur na pare jātu sādhavaḥ
sādhūnāṃ punar ācāro garīyo dharmalakṣaṇam
7
asminn eva prakaraṇe sukratur vākyam abravīt
naptā videharājasya janakasya mahātmanaḥ
8
asad ācarite mārge kathaṃ syād anukīrtanam
anupraśnaḥ saṃśayo vā satām etad upālabhet
9
asad eva hi dharmasya pramādo dharma āsuraḥ
nānuśuśruma jātv etām imāṃ pūrveṣu janmasu
10
bhāryā patyor hi saṃbandha strīpuṃsos tulya eva saḥ
ratiḥ sādhāraṇo dharma iti cāha sa pārthivaḥ
11
[y]
atha kena pramāṇena puṃsām ādīyate dhanam
putravad dhi pitus tasya kanyā bhavitum arhati
12
[bh]
yathaivātmā tathā putraḥ putreṇa duhitā samā
tasyām ātmani tiṣṭhantyāṃ katham anyo dhanaṃ haret
13
mātuś ca yautakaṃ yat syāt kumārī bhāga eva saḥ
dauhitra eva vā riktham aputrasya pitur haret
14
dadāti hi sa piṇḍaṃ vai pitur mātāmahasya ca
putra dauhitrayor neha viśeṣo dharmataḥ smṛtaḥ
15
anyatra jātayā sā hi prajayā putra īhate
duhitānyatra jātena putreṇāpi viśiṣyate
16
dauhitrakeṇa dharmeṇa nātra paśyāmi kāraṇam
vikrītāsu ca ye putrā bhavanti pitur eva te
17
asūyavas tv adharmiṣṭhāḥ parasvādāyinaḥ śaṭhāḥ
surād adhisaṃbhūtā dharmād viṣamavṛttayaḥ
18
atra gāthā yamodgītāḥ kīrtayanti purā vidaḥ
dharmajñā dharmaśāstreṣu nibaddhā dharmasetuṣu
19
yo manuṣyaḥ kvakaṃ putraṃ vikrīya dhanam icchati
kanyāṃ vā jīvitārthāya yaḥ śulkena prayacchati
20
saptāvare mahāghore niraye kālasāhvaye
svedaṃ mūtraṃ purīṣaṃ ca tasmin preta upāśnute
21
rṣe gomithunaṃ śulkaṃ ke cid āhur mṛṣaiva tat
alpaṃ vā bahu vā rājan vikrayas tāvad eva saḥ
22
yady apy ācaritaḥ kaiś cin naiṣa dharmaḥ kathaṃ cana
anyeṣām api dṛśyante lobhataḥ saṃpravṛttayaḥ
23
vaśyāṃ kumārīṃ vihitāṃ ye ca tām upabhuñjate
ete pāpasya kartāras tamasy andhe 'tha śerate
24
anyo 'py atha na vikreyo manuṣyaḥ kiṃ punaḥ prajāḥ
adharmamūlair hi dhanair na tair artho 'sti kaś cana
Book 13
Chapter 45
1
[य]
कन्यायाः पराप्तशुल्कायाः पतिश चेन नास्ति कश चन
तत्र का परतिपत्तिः सयात तन मे बरूहि पितामह
2
[भ]
या पुत्रकस्याप्य अरिक्थस्य परतिपत सा तदा भवेत
3
अथ चेत साहरेच छुल्कं करीता शुल्क परदस्य सा
तस्यार्थे ऽपत्यम ईहेत येन नयायेन शक्नुयात
4
न तस्या मन्त्रवत कार्यं कश चित कुर्वीत किं चन
5
सवयं वृतेति सावित्री पित्रा वै परत्यपद्यत
तत तस्यान्ये परशंसन्ति धर्मज्ञा नेतरे जनाः
6
एतत तु नापरे चक्रुर न परे जातु साधवः
साधूनां पुनर आचारॊ गरीयॊ धर्मलक्षणम
7
अस्मिन्न एव परकरणे सुक्रतुर वाक्यम अब्रवीत
नप्ता विदेहराजस्य जनकस्य महात्मनः
8
असद आचरिते मार्गे कथं सयाद अनुकीर्तनम
अनुप्रश्नः संशयॊ वा सताम एतद उपालभेत
9
असद एव हि धर्मस्य परमादॊ धर्म आसुरः
नानुशुश्रुम जात्व एताम इमां पूर्वेषु जन्मसु
10
भार्या पत्यॊर हि संबन्ध सत्रीपुंसॊस तुल्य एव सः
रतिः साधारणॊ धर्म इति चाह स पार्थिवः
11
[य]
अथ केन परमाणेन पुंसाम आदीयते धनम
पुत्रवद धि पितुस तस्य कन्या भवितुम अर्हति
12
[भ]
यथैवात्मा तथा पुत्रः पुत्रेण दुहिता समा
तस्याम आत्मनि तिष्ठन्त्यां कथम अन्यॊ धनं हरेत
13
मातुश च यौतकं यत सयात कुमारी भाग एव सः
दौहित्र एव वा रिक्थम अपुत्रस्य पितुर हरेत
14
ददाति हि स पिण्डं वै पितुर मातामहस्य च
पुत्र दौहित्रयॊर नेह विशेषॊ धर्मतः समृतः
15
अन्यत्र जातया सा हि परजया पुत्र ईहते
दुहितान्यत्र जातेन पुत्रेणापि विशिष्यते
16
दौहित्रकेण धर्मेण नात्र पश्यामि कारणम
विक्रीतासु च ये पुत्रा भवन्ति पितुर एव ते
17
असूयवस तव अधर्मिष्ठाः परस्वादायिनः शठाः
आसुराद अधिसंभूता धर्माद विषमवृत्तयः
18
अत्र गाथा यमॊद्गीताः कीर्तयन्ति पुरा विदः
धर्मज्ञा धर्मशास्त्रेषु निबद्धा धर्मसेतुषु
19
यॊ मनुष्यः कवकं पुत्रं विक्रीय धनम इच्छति
कन्यां वा जीवितार्थाय यः शुल्केन परयच्छति
20
सप्तावरे महाघॊरे निरये कालसाह्वये
सवेदं मूत्रं पुरीषं च तस्मिन परेत उपाश्नुते
21
आर्षे गॊमिथुनं शुल्कं के चिद आहुर मृषैव तत
अल्पं वा बहु वा राजन विक्रयस तावद एव सः
22
यद्य अप्य आचरितः कैश चिन नैष धर्मः कथं चन
अन्येषाम अपि दृश्यन्ते लॊभतः संप्रवृत्तयः
23
वश्यां कुमारीं विहितां ये च ताम उपभुञ्जते
एते पापस्य कर्तारस तमस्य अन्धे ऽथ शेरते
24
अन्यॊ ऽपय अथ न विक्रेयॊ मनुष्यः किं पुनः परजाः
अधर्ममूलैर हि धनैर न तैर अर्थॊ ऽसति कश चन
1
[y]
kanyāyāḥ prāptaśulkāyāḥ patiś cen nāsti kaś cana
tatra kā pratipattiḥ syāt tan me brūhi pitāmaha
2
[bh]
yā putrakasyāpy arikthasya pratipat sā tadā bhavet
3
atha cet sāharec chulkaṃ krītā śulka pradasya sā
tasyārthe 'patyam īheta yena nyāyena śaknuyāt
4
na tasyā mantravat kāryaṃ kaś cit kurvīta kiṃ cana
5
svayaṃ vṛteti sāvitrī pitrā vai pratyapadyata
tat tasyānye praśaṃsanti dharmajñā netare janāḥ
6
etat tu nāpare cakrur na pare jātu sādhavaḥ
sādhūnāṃ punar ācāro garīyo dharmalakṣaṇam
7
asminn eva prakaraṇe sukratur vākyam abravīt
naptā videharājasya janakasya mahātmanaḥ
8
asad ācarite mārge kathaṃ syād anukīrtanam
anupraśnaḥ saṃśayo vā satām etad upālabhet
9
asad eva hi dharmasya pramādo dharma āsuraḥ
nānuśuśruma jātv etām imāṃ pūrveṣu janmasu
10
bhāryā patyor hi saṃbandha strīpuṃsos tulya eva saḥ
ratiḥ sādhāraṇo dharma iti cāha sa pārthivaḥ
11
[y]
atha kena pramāṇena puṃsām ādīyate dhanam
putravad dhi pitus tasya kanyā bhavitum arhati
12
[bh]
yathaivātmā tathā putraḥ putreṇa duhitā samā
tasyām ātmani tiṣṭhantyāṃ katham anyo dhanaṃ haret
13
mātuś ca yautakaṃ yat syāt kumārī bhāga eva saḥ
dauhitra eva vā riktham aputrasya pitur haret
14
dadāti hi sa piṇḍaṃ vai pitur mātāmahasya ca
putra dauhitrayor neha viśeṣo dharmataḥ smṛtaḥ
15
anyatra jātayā sā hi prajayā putra īhate
duhitānyatra jātena putreṇāpi viśiṣyate
16
dauhitrakeṇa dharmeṇa nātra paśyāmi kāraṇam
vikrītāsu ca ye putrā bhavanti pitur eva te
17
asūyavas tv adharmiṣṭhāḥ parasvādāyinaḥ śaṭhāḥ
surād adhisaṃbhūtā dharmād viṣamavṛttayaḥ
18
atra gāthā yamodgītāḥ kīrtayanti purā vidaḥ
dharmajñā dharmaśāstreṣu nibaddhā dharmasetuṣu
19
yo manuṣyaḥ kvakaṃ putraṃ vikrīya dhanam icchati
kanyāṃ vā jīvitārthāya yaḥ śulkena prayacchati
20
saptāvare mahāghore niraye kālasāhvaye
svedaṃ mūtraṃ purīṣaṃ ca tasmin preta upāśnute
21
rṣe gomithunaṃ śulkaṃ ke cid āhur mṛṣaiva tat
alpaṃ vā bahu vā rājan vikrayas tāvad eva saḥ
22
yady apy ācaritaḥ kaiś cin naiṣa dharmaḥ kathaṃ cana
anyeṣām api dṛśyante lobhataḥ saṃpravṛttayaḥ
23
vaśyāṃ kumārīṃ vihitāṃ ye ca tām upabhuñjate
ete pāpasya kartāras tamasy andhe 'tha śerate
24
anyo 'py atha na vikreyo manuṣyaḥ kiṃ punaḥ prajāḥ
adharmamūlair hi dhanair na tair artho 'sti kaś cana
