Book 14. Chapter 10
The Mahabharata In Sanskrit
Book 14
Chapter 10
1
[इ]
एवम एतद बरह्मबलं गरीयॊ; न बरह्मतः किं चिद अन्यद गरीयः
आविक्षितस्य तु बलं न मृष्ये; वज्रम अस्मै परहरिष्यामि घॊरम
2
धृतराष्ट्र परहितॊ गच्छ मरुत्तं; संवर्तेन सहितं तं वदस्व
बृहस्पतिं तवम उपशिक्षस्व राजन; वज्रं वा ते परहरिष्यामि घॊरम
3
[व]
ततॊ गत्वा घृतराष्ट्रॊ नरेन्द्रं; परॊवाचेदं वचनं वासवस्य
गन्धर्वं मां धृतराष्ट्रं निबॊध; तवाम आगतं वकु कामं नरेन्द्र
4
ऐन्द्रं वाक्यं शृणु मे राजसिंह; यत पराह लॊकाधिपतिर महात्मा
बृहस्पतिं याजकं तवं वृणीष्व; वज्रं वा ते परहरिष्यामि घॊरम
वचश चेद एतन न करिष्यसे मे; पराहैतद एतावद अचिन्त्यकर्मा
5
[म]
तवं चैवैतद वेत्थ पुरंदरश च; विश्वे देवा वसवश चाश्विनौ च
मित्रद्रॊहे निष्कृतिर वै यथैव; नास्तीति लॊकेषु सदैव वादः
6
बृहस्पतिर याजयिता महेन्द्रं; देव शरेष्ठं वज्रभृतां वरिष्ठम
संवर्तॊ मां याजयिताद्य राजन; न ते वाक्यं तस्य वा रॊचयामि
7
[गन्धर्व]
घॊरॊ नादः शरूयते वासवस्य; नभस्तले गर्जतॊ राजसिंह
वयक्तं वज्रं मॊक्ष्यते ते महेन्द्रः; कषेमं राजंश चिन्त्यताम एष कालः
8
इत्य एवम उक्तॊ धृतराष्ट्रेण राजा; शरुत्वा नादं नदतॊ वासवस्य
तपॊनित्यं धर्मविदां वरिष्ठं; संवर्तं तं जञापयाम आस कार्यम
9
[म]
इमम अश्मानं पलवमानम आराद; अध्वा दूरं तेन न दृश्यते ऽदय
परपद्ये ऽहं शर्म विप्रेन्द्र तवत्तः; परयच्छ तस्माद अभयं विप्रमुख्य
10
अयम आयाति वै वज्री दिशॊ विद्यॊतयन दश
अमानुषेण घॊरेण सदस्यास तरासिता हि नः
11
[स]
भयं शक्राद वयेतु ते राजसिंह; परणॊत्स्ये ऽहं भयम एतत सुघॊरम
संस्तम्भिन्या विद्यया कषिप्रम एव; मा भैस तवम अस्माद भव चापि परतीतः
12
अहं संस्तम्भयिष्यामि मा भैस तवं शक्रतॊ नृप
सर्वेषाम एव देवानां कषपितान्य आयुधानि मे
13
दिशॊ वज्रं वरजतां वायुर एतु; वर्षं भूत्वा निपततु काननेषु
आपः पलवन्त्व अन्तरिक्षे वृथा च; सौदामिनी दृश्यतां मा बिभस तवम
14
अथॊ वह्निस तरातुवा सर्वतस ते; कामवर्षं वर्षतु वासवॊ वा
वज्रं तथा सथापयतां च वायुर; महाघॊरं पलवमानं जलौघैः
15
[म]
घॊरः शब्दः शरूयते वै महास्वनॊ; वज्रस्यैष सहितॊ मारुतेन
आत्मा हि मे परव्यथते मुहुर मुहुर; न मे सवास्थ्यं जायते चाद्य विप्र
16
[स]
वज्राद उग्राद वयेतु भयं तवाद्य; वातॊ भूत्वा हन्मि नरेन्द्र वज्रम
भयं तयक्त्वा वरम अन्यं वृणीष्व; कं ते कामं तपसा साधयामि
17
[म]
इन्द्रः साक्षात सहसाभ्येतु विप्र; हविर यज्ञे परतिगृह्णातु चैव
सवं सवं धिष्ण्यं चैव जुषन्तु देवाः; सुतं सॊमं परतिगृह्णन्तु चैव
18
[स]
अयम इन्द्रॊ हरिभिर आयाति राजन; देवैः सर्वैः सहितः सॊमपीथी
मन्त्राहूतॊ यज्ञम इमं मयाद्य; पश्यस्वैनं मन्त्रविस्रस्त कायम
19
[व]
ततॊ देवैः सहितॊ देवराजॊ; रथे युक्त्वा तान हरीन वाजिमुख्यान
आयाद यज्ञम अधि राज्ञः पिपासुर; आविक्षितस्याप्रमेयस्य सॊमम
20
तम आयान्तं सहितं देवसंघैः; परत्युद्ययौ स पुरॊधा मरुत्तः
चक्रे पूजां देवराजाय चाग्र्यां; यथाशास्त्रं विधिवत परीयमाणः
21
[स]
सवागतं ते पुरुहूतेह विद्वन; यज्ञॊ ऽदयायं संनिहिते तवयीन्द्र
शॊशुभ्यते बलवृत्रघ्न भूयः; पिबस्व सॊमं सुतम उद्यतं मया
22
[म]
शिवेन मां पश्य नमश च ते ऽसतु; पराप्तॊ यज्ञः सफलं जीवितं मे
अयं यज्ञं कुरुते मे सुरेन्द्र; बृहस्पतेर अवरॊ जन्मना यः
23
[इ]
जानामि ते गुरुम एनं तपॊधनं; बृहस्पतेर अनुजं तिग्मतेजसम
यस्याह्वानाद आगतॊ ऽहं नरेन्द्र; परीतिर मे ऽदय तवयि मनुः परनष्टः
24
[स]
यदि परीतस तवम असि वै देवराज; तस्मात सवयं शाधि यज्ञे विधानम
सवयं सर्वान कुरु मार्गान सुरेन्द्र; जानात्व अयं सर्वलॊकश च देव
25
[व]
एवम उक्तस तव आङ्गिरसेन शक्रः; समादिदेश सवयम एव देवान
सभाः करियन्ताम आवसथाश च मुख्याः; सहस्रशश चित्रभौमाः समृद्धाः
26
कॢप्त सथूणाः कुरुतारॊहणानि; गन्धर्वाणाम अप्सरसां च शीघ्रम
येषु नृत्येरन्न अप्सरसः सहस्रशः; सवर्गॊद्देशः करियतां यज्ञवाटः
27
इत्य उक्तास ते चक्रुर आशु परतीता; दिवौकसः शक्र वाक्यान नरेन्द्र
ततॊ वाक्यं पराह राजानम इन्द्रः; परीतॊ राजन पूजयानॊ मरुत्तम
28
एष तवयाहम इह राजन समेत्य; ये चाप्य अन्ये तव पूर्वे नरेन्द्राः
सर्वाश चान्या देवताः परीयमाणा; हविस तुभ्यं परतिगृह्णन्तु राजन
29
आग्नेयं वै लॊहितम आलभन्तां; वैश्वदेवं बहुरूपं विराजन
नीलं चॊक्षाणं मेध्यम अभ्यालभन्तां; चलच छिश्नं मत परदिष्टं दविजेन्द्राः
30
ततॊ यज्ञॊ ववृधे तस्य राज्ञॊ; यत्र देवाः सवयम अन्नानि जह्रुः
यस्मिञ शक्रॊ बराह्मणैः पूज्यमानः; सदस्यॊ ऽभूद धरिमान देवराजः
31
ततः संवर्तश चित्यगतॊ महात्मा; यथा वह्निः परज्वलितॊ दवितीयः
हवींष्य उच्चैर आह्वयन देवसंघाञ; जुहावाग्नौ मन्त्रवत सुप्रतीतः
32
ततः पीत्वा बलभित सॊमम अग्र्यं; ये चाप्य अन्ये सॊमपा वै दिवौकसः
सर्वे ऽनुज्ञाताः परययुः पार्थिवेन; यथाजॊषं तर्पिताः परीतिमन्तः
33
ततॊ राजा जातरूपस्य राशीन; पदे पदे कारयाम आस हृष्टः
दविजातिभ्यॊ विसृजन भूरि वित्तं; रराज वित्तेश इवारि हन्ता
34
ततॊ वित्तं विविधं संनिधाय; यथॊत्साहं कारयित्वा च कॊशम
अनुज्ञातॊ गुरुणा संनिवृत्य; शशास गाम अखिलां सागरान्ताम
35
एवंगुणः संबभूवेह राजा; यस्य करतौ तत सुवर्णं परभूतम
तत तवं समादाय नरेन्द्र वित्तं; यजस्व देवांस तर्पयानॊ विधानैः
36
[व]
ततॊ राजा पाण्डवॊ हृष्टरूपः; शरुत्वा वाक्यं सत्यवत्याः सुतस्य
मनश चक्रे तेन वित्तेन यष्टुं; ततॊ ऽमात्यैर मन्त्रयाम आस भूयः
1
[i]
evam etad brahmabalaṃ garīyo; na brahmataḥ kiṃ cid anyad garīyaḥ
āvikṣitasya tu balaṃ na mṛṣye; vajram asmai prahariṣyāmi ghoram
2
dhṛtarāṣṭra prahito gaccha maruttaṃ; saṃvartena sahitaṃ taṃ vadasva
bṛhaspatiṃ tvam upaśikṣasva rājan; vajraṃ vā te prahariṣyāmi ghoram
3
[v]
tato gatvā ghṛtarāṣṭro narendraṃ; provācedaṃ vacanaṃ vāsavasya
gandharvaṃ māṃ dhṛtarāṣṭraṃ nibodha; tvām āgataṃ vaku kāmaṃ narendra
4
aindraṃ vākyaṃ śṛu me rājasiṃha; yat prāha lokādhipatir mahātmā
bṛhaspatiṃ yājakaṃ tvaṃ vṛṇīva; vajraṃ vā te prahariṣyāmi ghoram
vacaś ced etan na kariṣyase me; prāhaitad etāvad acintyakarmā
5
[m]
tvaṃ caivaitad vettha puraṃdaraś ca; viśve devā vasavaś cāśvinau ca
mitradrohe niṣkṛtir vai yathaiva; nāstīti lokeṣu sadaiva vādaḥ
6
bṛhaspatir yājayitā mahendraṃ; deva śreṣṭhaṃ vajrabhṛtāṃ variṣṭham
saṃvarto māṃ yājayitādya rājan; na te vākyaṃ tasya vā rocayāmi
7
[gandharva]
ghoro nādaḥ śrūyate vāsavasya; nabhastale garjato rājasiṃha
vyaktaṃ vajraṃ mokṣyate te mahendraḥ; kṣemaṃ rājaṃś cintyatām eṣa kālaḥ
8
ity evam ukto dhṛtarāṣṭreṇa rājā; śrutvā nādaṃ nadato vāsavasya
taponityaṃ dharmavidāṃ variṣṭhaṃ; saṃvartaṃ taṃ jñāpayām āsa kāryam
9
[m]
imam aśmānaṃ plavamānam ārād; adhvā dūraṃ tena na dṛśyate 'dya
prapadye 'haṃ śarma viprendra tvattaḥ; prayaccha tasmād abhayaṃ vipramukhya
10
ayam āyāti vai vajrī diśo vidyotayan daśa
amānuṣeṇa ghoreṇa sadasyās trāsitā hi naḥ
11
[s]
bhayaṃ śakrād vyetu te rājasiṃha; praṇotsye 'haṃ bhayam etat sughoram
saṃstambhinyā vidyayā kṣipram eva; mā bhais tvam asmād bhava cāpi pratītaḥ
12
ahaṃ saṃstambhayiṣyāmi mā bhais tvaṃ śakrato nṛpa
sarveṣām eva devānāṃ kṣapitāny āyudhāni me
13
diśo vajraṃ vrajatāṃ vāyur etu; varṣaṃ bhūtvā nipatatu kānaneṣu
āpaḥ plavantv antarikṣe vṛthā ca; saudāminī dṛśyatāṃ mā bibhas tvam
14
atho vahnis trātuvā sarvatas te; kāmavarṣaṃ varṣatu vāsavo vā
vajraṃ tathā sthāpayatāṃ ca vāyur; mahāghoraṃ plavamānaṃ jalaughaiḥ
15
[m]
ghoraḥ śabdaḥ śrūyate vai mahāsvano; vajrasyaiṣa sahito mārutena
ātmā hi me pravyathate muhur muhur; na me svāsthyaṃ jāyate cādya vipra
16
[s]
vajrād ugrād vyetu bhayaṃ tavādya; vāto bhūtvā hanmi narendra vajram
bhayaṃ tyaktvā varam anyaṃ vṛṇīva; kaṃ te kāmaṃ tapasā sādhayāmi
17
[m]
indraḥ sākṣāt sahasābhyetu vipra; havir yajñe pratigṛhṇātu caiva
svaṃ svaṃ dhiṣṇyaṃ caiva juṣantu devāḥ; sutaṃ somaṃ pratigṛhṇantu caiva
18
[s]
ayam indro haribhir āyāti rājan; devaiḥ sarvaiḥ sahitaḥ somapīthī
mantrāhūto yajñam imaṃ mayādya; paśyasvainaṃ mantravisrasta kāyam
19
[v]
tato devaiḥ sahito devarājo; rathe yuktvā tān harīn vājimukhyān
āyād yajñam adhi rājñaḥ pipāsur; āvikṣitasyāprameyasya somam
20
tam āyāntaṃ sahitaṃ devasaṃghaiḥ; pratyudyayau sa purodhā maruttaḥ
cakre pūjāṃ devarājāya cāgryāṃ; yathāśāstraṃ vidhivat prīyamāṇaḥ
21
[s]
svāgataṃ te puruhūteha vidvan; yajño 'dyāyaṃ saṃnihite tvayīndra
śośubhyate balavṛtraghna bhūyaḥ; pibasva somaṃ sutam udyataṃ mayā
22
[m]
śivena māṃ paśya namaś ca te 'stu; prāpto yajñaḥ saphalaṃ jīvitaṃ me
ayaṃ yajñaṃ kurute me surendra; bṛhaspater avaro janmanā yaḥ
23
[i]
jānāmi te gurum enaṃ tapodhanaṃ; bṛhaspater anujaṃ tigmatejasam
yasyāhvānād āgato 'haṃ narendra; prītir me 'dya tvayi manuḥ pranaṣṭaḥ
24
[s]
yadi prītas tvam asi vai devarāja; tasmāt svayaṃ śādhi yajñe vidhānam
svayaṃ sarvān kuru mārgān surendra; jānātv ayaṃ sarvalokaś ca deva
25
[v]
evam uktas tv āṅgirasena śakraḥ; samādideśa svayam eva devān
sabhāḥ kriyantām āvasathāś ca mukhyāḥ; sahasraśaś citrabhaumāḥ samṛddhāḥ
26
kḷpta sthūṇāḥ kurutārohaṇāni; gandharvāṇām apsarasāṃ ca śīghram
yeṣu nṛtyerann apsarasaḥ sahasraśaḥ; svargoddeśaḥ kriyatāṃ yajñavāṭaḥ
27
ity uktās te cakrur āśu pratītā; divaukasaḥ śakra vākyān narendra
tato vākyaṃ prāha rājānam indraḥ; prīto rājan pūjayāno maruttam
28
eṣa tvayāham iha rājan sametya; ye cāpy anye tava pūrve narendrāḥ
sarvāś cānyā devatāḥ prīyamāṇā; havis tubhyaṃ pratigṛhṇantu rājan
29
gneyaṃ vai lohitam ālabhantāṃ; vaiśvadevaṃ bahurūpaṃ virājan
nīlaṃ cokṣāṇaṃ medhyam abhyālabhantāṃ; calac chiśnaṃ mat pradiṣṭaṃ dvijendrāḥ
30
tato yajño vavṛdhe tasya rājño; yatra devāḥ svayam annāni jahruḥ
yasmiñ śakro brāhmaṇaiḥ pūjyamānaḥ; sadasyo 'bhūd dharimān devarājaḥ
31
tataḥ saṃvartaś cityagato mahātmā; yathā vahniḥ prajvalito dvitīyaḥ
havīṃṣy uccair āhvayan devasaṃghāñ; juhāvāgnau mantravat supratītaḥ
32
tataḥ pītvā balabhit somam agryaṃ; ye cāpy anye somapā vai divaukasaḥ
sarve 'nujñātāḥ prayayuḥ pārthivena; yathājoṣaṃ tarpitāḥ prītimantaḥ
33
tato rājā jātarūpasya rāśīn; pade pade kārayām āsa hṛṣṭaḥ
dvijātibhyo visṛjan bhūri vittaṃ; rarāja vitteśa ivāri hantā
34
tato vittaṃ vividhaṃ saṃnidhāya; yathotsāhaṃ kārayitvā ca kośam
anujñāto guruṇā saṃnivṛtya; śaśāsa gām akhilāṃ sāgarāntām
35
evaṃguṇaḥ saṃbabhūveha rājā; yasya kratau tat suvarṇaṃ prabhūtam
tat tvaṃ samādāya narendra vittaṃ; yajasva devāṃs tarpayāno vidhānaiḥ
36
[v]
tato rājā pāṇḍavo hṛṣṭarūpaḥ; śrutvā vākyaṃ satyavatyāḥ sutasya
manaś cakre tena vittena yaṣṭuṃ; tato 'mātyair mantrayām āsa bhūyaḥ
Book 14
Chapter 10
1
[इ]
एवम एतद बरह्मबलं गरीयॊ; न बरह्मतः किं चिद अन्यद गरीयः
आविक्षितस्य तु बलं न मृष्ये; वज्रम अस्मै परहरिष्यामि घॊरम
2
धृतराष्ट्र परहितॊ गच्छ मरुत्तं; संवर्तेन सहितं तं वदस्व
बृहस्पतिं तवम उपशिक्षस्व राजन; वज्रं वा ते परहरिष्यामि घॊरम
3
[व]
ततॊ गत्वा घृतराष्ट्रॊ नरेन्द्रं; परॊवाचेदं वचनं वासवस्य
गन्धर्वं मां धृतराष्ट्रं निबॊध; तवाम आगतं वकु कामं नरेन्द्र
4
ऐन्द्रं वाक्यं शृणु मे राजसिंह; यत पराह लॊकाधिपतिर महात्मा
बृहस्पतिं याजकं तवं वृणीष्व; वज्रं वा ते परहरिष्यामि घॊरम
वचश चेद एतन न करिष्यसे मे; पराहैतद एतावद अचिन्त्यकर्मा
5
[म]
तवं चैवैतद वेत्थ पुरंदरश च; विश्वे देवा वसवश चाश्विनौ च
मित्रद्रॊहे निष्कृतिर वै यथैव; नास्तीति लॊकेषु सदैव वादः
6
बृहस्पतिर याजयिता महेन्द्रं; देव शरेष्ठं वज्रभृतां वरिष्ठम
संवर्तॊ मां याजयिताद्य राजन; न ते वाक्यं तस्य वा रॊचयामि
7
[गन्धर्व]
घॊरॊ नादः शरूयते वासवस्य; नभस्तले गर्जतॊ राजसिंह
वयक्तं वज्रं मॊक्ष्यते ते महेन्द्रः; कषेमं राजंश चिन्त्यताम एष कालः
8
इत्य एवम उक्तॊ धृतराष्ट्रेण राजा; शरुत्वा नादं नदतॊ वासवस्य
तपॊनित्यं धर्मविदां वरिष्ठं; संवर्तं तं जञापयाम आस कार्यम
9
[म]
इमम अश्मानं पलवमानम आराद; अध्वा दूरं तेन न दृश्यते ऽदय
परपद्ये ऽहं शर्म विप्रेन्द्र तवत्तः; परयच्छ तस्माद अभयं विप्रमुख्य
10
अयम आयाति वै वज्री दिशॊ विद्यॊतयन दश
अमानुषेण घॊरेण सदस्यास तरासिता हि नः
11
[स]
भयं शक्राद वयेतु ते राजसिंह; परणॊत्स्ये ऽहं भयम एतत सुघॊरम
संस्तम्भिन्या विद्यया कषिप्रम एव; मा भैस तवम अस्माद भव चापि परतीतः
12
अहं संस्तम्भयिष्यामि मा भैस तवं शक्रतॊ नृप
सर्वेषाम एव देवानां कषपितान्य आयुधानि मे
13
दिशॊ वज्रं वरजतां वायुर एतु; वर्षं भूत्वा निपततु काननेषु
आपः पलवन्त्व अन्तरिक्षे वृथा च; सौदामिनी दृश्यतां मा बिभस तवम
14
अथॊ वह्निस तरातुवा सर्वतस ते; कामवर्षं वर्षतु वासवॊ वा
वज्रं तथा सथापयतां च वायुर; महाघॊरं पलवमानं जलौघैः
15
[म]
घॊरः शब्दः शरूयते वै महास्वनॊ; वज्रस्यैष सहितॊ मारुतेन
आत्मा हि मे परव्यथते मुहुर मुहुर; न मे सवास्थ्यं जायते चाद्य विप्र
16
[स]
वज्राद उग्राद वयेतु भयं तवाद्य; वातॊ भूत्वा हन्मि नरेन्द्र वज्रम
भयं तयक्त्वा वरम अन्यं वृणीष्व; कं ते कामं तपसा साधयामि
17
[म]
इन्द्रः साक्षात सहसाभ्येतु विप्र; हविर यज्ञे परतिगृह्णातु चैव
सवं सवं धिष्ण्यं चैव जुषन्तु देवाः; सुतं सॊमं परतिगृह्णन्तु चैव
18
[स]
अयम इन्द्रॊ हरिभिर आयाति राजन; देवैः सर्वैः सहितः सॊमपीथी
मन्त्राहूतॊ यज्ञम इमं मयाद्य; पश्यस्वैनं मन्त्रविस्रस्त कायम
19
[व]
ततॊ देवैः सहितॊ देवराजॊ; रथे युक्त्वा तान हरीन वाजिमुख्यान
आयाद यज्ञम अधि राज्ञः पिपासुर; आविक्षितस्याप्रमेयस्य सॊमम
20
तम आयान्तं सहितं देवसंघैः; परत्युद्ययौ स पुरॊधा मरुत्तः
चक्रे पूजां देवराजाय चाग्र्यां; यथाशास्त्रं विधिवत परीयमाणः
21
[स]
सवागतं ते पुरुहूतेह विद्वन; यज्ञॊ ऽदयायं संनिहिते तवयीन्द्र
शॊशुभ्यते बलवृत्रघ्न भूयः; पिबस्व सॊमं सुतम उद्यतं मया
22
[म]
शिवेन मां पश्य नमश च ते ऽसतु; पराप्तॊ यज्ञः सफलं जीवितं मे
अयं यज्ञं कुरुते मे सुरेन्द्र; बृहस्पतेर अवरॊ जन्मना यः
23
[इ]
जानामि ते गुरुम एनं तपॊधनं; बृहस्पतेर अनुजं तिग्मतेजसम
यस्याह्वानाद आगतॊ ऽहं नरेन्द्र; परीतिर मे ऽदय तवयि मनुः परनष्टः
24
[स]
यदि परीतस तवम असि वै देवराज; तस्मात सवयं शाधि यज्ञे विधानम
सवयं सर्वान कुरु मार्गान सुरेन्द्र; जानात्व अयं सर्वलॊकश च देव
25
[व]
एवम उक्तस तव आङ्गिरसेन शक्रः; समादिदेश सवयम एव देवान
सभाः करियन्ताम आवसथाश च मुख्याः; सहस्रशश चित्रभौमाः समृद्धाः
26
कॢप्त सथूणाः कुरुतारॊहणानि; गन्धर्वाणाम अप्सरसां च शीघ्रम
येषु नृत्येरन्न अप्सरसः सहस्रशः; सवर्गॊद्देशः करियतां यज्ञवाटः
27
इत्य उक्तास ते चक्रुर आशु परतीता; दिवौकसः शक्र वाक्यान नरेन्द्र
ततॊ वाक्यं पराह राजानम इन्द्रः; परीतॊ राजन पूजयानॊ मरुत्तम
28
एष तवयाहम इह राजन समेत्य; ये चाप्य अन्ये तव पूर्वे नरेन्द्राः
सर्वाश चान्या देवताः परीयमाणा; हविस तुभ्यं परतिगृह्णन्तु राजन
29
आग्नेयं वै लॊहितम आलभन्तां; वैश्वदेवं बहुरूपं विराजन
नीलं चॊक्षाणं मेध्यम अभ्यालभन्तां; चलच छिश्नं मत परदिष्टं दविजेन्द्राः
30
ततॊ यज्ञॊ ववृधे तस्य राज्ञॊ; यत्र देवाः सवयम अन्नानि जह्रुः
यस्मिञ शक्रॊ बराह्मणैः पूज्यमानः; सदस्यॊ ऽभूद धरिमान देवराजः
31
ततः संवर्तश चित्यगतॊ महात्मा; यथा वह्निः परज्वलितॊ दवितीयः
हवींष्य उच्चैर आह्वयन देवसंघाञ; जुहावाग्नौ मन्त्रवत सुप्रतीतः
32
ततः पीत्वा बलभित सॊमम अग्र्यं; ये चाप्य अन्ये सॊमपा वै दिवौकसः
सर्वे ऽनुज्ञाताः परययुः पार्थिवेन; यथाजॊषं तर्पिताः परीतिमन्तः
33
ततॊ राजा जातरूपस्य राशीन; पदे पदे कारयाम आस हृष्टः
दविजातिभ्यॊ विसृजन भूरि वित्तं; रराज वित्तेश इवारि हन्ता
34
ततॊ वित्तं विविधं संनिधाय; यथॊत्साहं कारयित्वा च कॊशम
अनुज्ञातॊ गुरुणा संनिवृत्य; शशास गाम अखिलां सागरान्ताम
35
एवंगुणः संबभूवेह राजा; यस्य करतौ तत सुवर्णं परभूतम
तत तवं समादाय नरेन्द्र वित्तं; यजस्व देवांस तर्पयानॊ विधानैः
36
[व]
ततॊ राजा पाण्डवॊ हृष्टरूपः; शरुत्वा वाक्यं सत्यवत्याः सुतस्य
मनश चक्रे तेन वित्तेन यष्टुं; ततॊ ऽमात्यैर मन्त्रयाम आस भूयः
1
[i]
evam etad brahmabalaṃ garīyo; na brahmataḥ kiṃ cid anyad garīyaḥ
āvikṣitasya tu balaṃ na mṛṣye; vajram asmai prahariṣyāmi ghoram
2
dhṛtarāṣṭra prahito gaccha maruttaṃ; saṃvartena sahitaṃ taṃ vadasva
bṛhaspatiṃ tvam upaśikṣasva rājan; vajraṃ vā te prahariṣyāmi ghoram
3
[v]
tato gatvā ghṛtarāṣṭro narendraṃ; provācedaṃ vacanaṃ vāsavasya
gandharvaṃ māṃ dhṛtarāṣṭraṃ nibodha; tvām āgataṃ vaku kāmaṃ narendra
4
aindraṃ vākyaṃ śṛu me rājasiṃha; yat prāha lokādhipatir mahātmā
bṛhaspatiṃ yājakaṃ tvaṃ vṛṇīva; vajraṃ vā te prahariṣyāmi ghoram
vacaś ced etan na kariṣyase me; prāhaitad etāvad acintyakarmā
5
[m]
tvaṃ caivaitad vettha puraṃdaraś ca; viśve devā vasavaś cāśvinau ca
mitradrohe niṣkṛtir vai yathaiva; nāstīti lokeṣu sadaiva vādaḥ
6
bṛhaspatir yājayitā mahendraṃ; deva śreṣṭhaṃ vajrabhṛtāṃ variṣṭham
saṃvarto māṃ yājayitādya rājan; na te vākyaṃ tasya vā rocayāmi
7
[gandharva]
ghoro nādaḥ śrūyate vāsavasya; nabhastale garjato rājasiṃha
vyaktaṃ vajraṃ mokṣyate te mahendraḥ; kṣemaṃ rājaṃś cintyatām eṣa kālaḥ
8
ity evam ukto dhṛtarāṣṭreṇa rājā; śrutvā nādaṃ nadato vāsavasya
taponityaṃ dharmavidāṃ variṣṭhaṃ; saṃvartaṃ taṃ jñāpayām āsa kāryam
9
[m]
imam aśmānaṃ plavamānam ārād; adhvā dūraṃ tena na dṛśyate 'dya
prapadye 'haṃ śarma viprendra tvattaḥ; prayaccha tasmād abhayaṃ vipramukhya
10
ayam āyāti vai vajrī diśo vidyotayan daśa
amānuṣeṇa ghoreṇa sadasyās trāsitā hi naḥ
11
[s]
bhayaṃ śakrād vyetu te rājasiṃha; praṇotsye 'haṃ bhayam etat sughoram
saṃstambhinyā vidyayā kṣipram eva; mā bhais tvam asmād bhava cāpi pratītaḥ
12
ahaṃ saṃstambhayiṣyāmi mā bhais tvaṃ śakrato nṛpa
sarveṣām eva devānāṃ kṣapitāny āyudhāni me
13
diśo vajraṃ vrajatāṃ vāyur etu; varṣaṃ bhūtvā nipatatu kānaneṣu
āpaḥ plavantv antarikṣe vṛthā ca; saudāminī dṛśyatāṃ mā bibhas tvam
14
atho vahnis trātuvā sarvatas te; kāmavarṣaṃ varṣatu vāsavo vā
vajraṃ tathā sthāpayatāṃ ca vāyur; mahāghoraṃ plavamānaṃ jalaughaiḥ
15
[m]
ghoraḥ śabdaḥ śrūyate vai mahāsvano; vajrasyaiṣa sahito mārutena
ātmā hi me pravyathate muhur muhur; na me svāsthyaṃ jāyate cādya vipra
16
[s]
vajrād ugrād vyetu bhayaṃ tavādya; vāto bhūtvā hanmi narendra vajram
bhayaṃ tyaktvā varam anyaṃ vṛṇīva; kaṃ te kāmaṃ tapasā sādhayāmi
17
[m]
indraḥ sākṣāt sahasābhyetu vipra; havir yajñe pratigṛhṇātu caiva
svaṃ svaṃ dhiṣṇyaṃ caiva juṣantu devāḥ; sutaṃ somaṃ pratigṛhṇantu caiva
18
[s]
ayam indro haribhir āyāti rājan; devaiḥ sarvaiḥ sahitaḥ somapīthī
mantrāhūto yajñam imaṃ mayādya; paśyasvainaṃ mantravisrasta kāyam
19
[v]
tato devaiḥ sahito devarājo; rathe yuktvā tān harīn vājimukhyān
āyād yajñam adhi rājñaḥ pipāsur; āvikṣitasyāprameyasya somam
20
tam āyāntaṃ sahitaṃ devasaṃghaiḥ; pratyudyayau sa purodhā maruttaḥ
cakre pūjāṃ devarājāya cāgryāṃ; yathāśāstraṃ vidhivat prīyamāṇaḥ
21
[s]
svāgataṃ te puruhūteha vidvan; yajño 'dyāyaṃ saṃnihite tvayīndra
śośubhyate balavṛtraghna bhūyaḥ; pibasva somaṃ sutam udyataṃ mayā
22
[m]
śivena māṃ paśya namaś ca te 'stu; prāpto yajñaḥ saphalaṃ jīvitaṃ me
ayaṃ yajñaṃ kurute me surendra; bṛhaspater avaro janmanā yaḥ
23
[i]
jānāmi te gurum enaṃ tapodhanaṃ; bṛhaspater anujaṃ tigmatejasam
yasyāhvānād āgato 'haṃ narendra; prītir me 'dya tvayi manuḥ pranaṣṭaḥ
24
[s]
yadi prītas tvam asi vai devarāja; tasmāt svayaṃ śādhi yajñe vidhānam
svayaṃ sarvān kuru mārgān surendra; jānātv ayaṃ sarvalokaś ca deva
25
[v]
evam uktas tv āṅgirasena śakraḥ; samādideśa svayam eva devān
sabhāḥ kriyantām āvasathāś ca mukhyāḥ; sahasraśaś citrabhaumāḥ samṛddhāḥ
26
kḷpta sthūṇāḥ kurutārohaṇāni; gandharvāṇām apsarasāṃ ca śīghram
yeṣu nṛtyerann apsarasaḥ sahasraśaḥ; svargoddeśaḥ kriyatāṃ yajñavāṭaḥ
27
ity uktās te cakrur āśu pratītā; divaukasaḥ śakra vākyān narendra
tato vākyaṃ prāha rājānam indraḥ; prīto rājan pūjayāno maruttam
28
eṣa tvayāham iha rājan sametya; ye cāpy anye tava pūrve narendrāḥ
sarvāś cānyā devatāḥ prīyamāṇā; havis tubhyaṃ pratigṛhṇantu rājan
29
gneyaṃ vai lohitam ālabhantāṃ; vaiśvadevaṃ bahurūpaṃ virājan
nīlaṃ cokṣāṇaṃ medhyam abhyālabhantāṃ; calac chiśnaṃ mat pradiṣṭaṃ dvijendrāḥ
30
tato yajño vavṛdhe tasya rājño; yatra devāḥ svayam annāni jahruḥ
yasmiñ śakro brāhmaṇaiḥ pūjyamānaḥ; sadasyo 'bhūd dharimān devarājaḥ
31
tataḥ saṃvartaś cityagato mahātmā; yathā vahniḥ prajvalito dvitīyaḥ
havīṃṣy uccair āhvayan devasaṃghāñ; juhāvāgnau mantravat supratītaḥ
32
tataḥ pītvā balabhit somam agryaṃ; ye cāpy anye somapā vai divaukasaḥ
sarve 'nujñātāḥ prayayuḥ pārthivena; yathājoṣaṃ tarpitāḥ prītimantaḥ
33
tato rājā jātarūpasya rāśīn; pade pade kārayām āsa hṛṣṭaḥ
dvijātibhyo visṛjan bhūri vittaṃ; rarāja vitteśa ivāri hantā
34
tato vittaṃ vividhaṃ saṃnidhāya; yathotsāhaṃ kārayitvā ca kośam
anujñāto guruṇā saṃnivṛtya; śaśāsa gām akhilāṃ sāgarāntām
35
evaṃguṇaḥ saṃbabhūveha rājā; yasya kratau tat suvarṇaṃ prabhūtam
tat tvaṃ samādāya narendra vittaṃ; yajasva devāṃs tarpayāno vidhānaiḥ
36
[v]
tato rājā pāṇḍavo hṛṣṭarūpaḥ; śrutvā vākyaṃ satyavatyāḥ sutasya
manaś cakre tena vittena yaṣṭuṃ; tato 'mātyair mantrayām āsa bhūyaḥ
