Book 14. Chapter 29
The Mahabharata In Sanskrit
Book 14
Chapter 29
1
[बर]
अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम
कार्तवीर्यस्य संवादं समुद्रस्य च भामिनि
2
कार्तवीर्यार्जुनॊ नाम राजा बाहुसहस्रवान
येन सागरपर्यन्ता धनुषा निर्जिता मही
3
स कदा चित समुद्रान्ते विचरन बलदर्पितः
अवाकिरच छरशतैः समुद्रम इति नः शरुतम
4
तं समुद्रॊ नमस्कृत्य कृताञ्जलिर उवाच ह
मा मुञ्च वीर नाराचान बरूहि किं करवाणि ते
5
मदाश्रयाणि भूतानि तवद विसृष्टैर महेषुभिः
वध्यन्ते राजशार्दूल तेभ्यॊ देह्य अभयं विभॊ
6
[अ]
मत्समॊ यदि संग्रामे शरासनधरः कव चित
विद्यते तं ममाचक्ष्व यः समासीत मां मृधे
7
[स]
महर्षिर जमदग्निस ते यदि राजन परिश्रुतः
तस्य पुत्रस तवातिथ्यं यथावत कर्तुम अर्हति
8
ततः स राजा परययौ करॊधेन महता वृतः
स तम आश्रमम आगम्य रमम एवान्वपद्यत
9
स राम परतिकूलानि चकार सह बन्धुभिः
आयासं जनयाम आस रामस्य च महात्मनः
10
ततस तेजः परजज्वाल राजस्यामित तेजसः
परदहद रिपुसैन्यानि तदा कमललॊचने
11
ततः परशुम आदाय स तं बाहुसहस्रिणम
चिच्छेद सहसा रामॊ बाहुशाखम इव दरुमम
12
तं हतं पतितं दृष्ट्वा समेताः सर्वबान्धवाः
असीन आदाय शक्तीश च भार्गवं पर्यवारयन
13
रामॊ ऽपि धनुर आदाय रथम आरुह्य स तवरः
विसृजञ शरवर्षाणि वयधमत पार्थिवं बलम
14
ततस तु कषत्रियाः के चिज जमदग्निं निहत्य च
विविशुर गिरिदुर्गाणि मृगाः सिंहार्दिता इव
15
तेषां सवविहितं कर्म तद्भयान नानुतिष्ठताम
परजा वृषलतां पराप्ता बराह्मणानाम अदर्शनात
16
त एते दरमिडाः काशाः पुण्ड्राश च शबरैः सह
वृषलत्वं परिगता वयुत्थानात कषत्रधर्मतः
17
ततस तु हतवीरासु कषत्रियासु पुनः पुनः
दविजैर उत्पादितं कषत्रं जामदग्न्यॊ नयकृन्तत
18
एव विंशतिमेधान्ते रामं वाग अशरीरिणी
दिव्या परॊवाच मधुरा सर्वलॊकपरिश्रुता
19
राम राम निवर्तस्व कं गुणं तात पश्यसि
कषत्रबन्धून इमान पराणैर विप्रयॊज्य पुनः पुनः
20
तथैव तं महात्मानम ऋचीकप्रमुखास तदा
पितामहा महाभाग निवर्तस्वेत्य अथाब्रुवन
21
पितुर वधम अमृष्यंस तु रामः परॊवाच तान ऋषीन
नार्हन्तीह भवन्तॊ मां निवारयितुम इत्य उत
22
[पितरह]
नार्हसे कषत्रबन्धूंस तवं निहन्तुं जयतां वर
न हि युक्तं तवया हन्तुं बराह्मणेन सता नृपान
1
[br]
atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
kārtavīryasya saṃvādaṃ samudrasya ca bhāmini
2
kārtavīryārjuno nāma rājā bāhusahasravān
yena sāgaraparyantā dhanuṣā nirjitā mahī
3
sa kadā cit samudrānte vicaran baladarpitaḥ
avākirac charaśataiḥ samudram iti naḥ śrutam
4
taṃ samudro namaskṛtya kṛtāñjalir uvāca ha
mā muñca vīra nārācān brūhi kiṃ karavāṇi te
5
madāśrayāṇi bhūtāni tvad visṛṣṭair maheṣubhiḥ
vadhyante rājaśārdūla tebhyo dehy abhayaṃ vibho
6
[a]
matsamo yadi saṃgrāme śarāsanadharaḥ kva cit
vidyate taṃ mamācakṣva yaḥ samāsīta māṃ mṛdhe
7
[s]
maharṣir jamadagnis te yadi rājan pariśrutaḥ
tasya putras tavātithyaṃ yathāvat kartum arhati
8
tataḥ sa rājā prayayau krodhena mahatā vṛtaḥ
sa tam āśramam āgamya ramam evānvapadyata
9
sa rāma pratikūlāni cakāra saha bandhubhiḥ
āyāsaṃ janayām āsa rāmasya ca mahātmanaḥ
10
tatas tejaḥ prajajvāla rājasyāmita tejasaḥ
pradahad ripusainyāni tadā kamalalocane
11
tataḥ paraśum ādāya sa taṃ bāhusahasriṇam
ciccheda sahasā rāmo bāhuśākham iva drumam
12
taṃ hataṃ patitaṃ dṛṣṭvā sametāḥ sarvabāndhavāḥ
asīn ādāya śaktīś ca bhārgavaṃ paryavārayan
13
rāmo 'pi dhanur ādāya ratham āruhya sa tvaraḥ
visṛjañ śaravarṣāṇi vyadhamat pārthivaṃ balam
14
tatas tu kṣatriyāḥ ke cij jamadagniṃ nihatya ca
viviśur giridurgāṇi mṛgāḥ siṃhārditā iva
15
teṣāṃ svavihitaṃ karma tadbhayān nānutiṣṭhatām
prajā vṛṣalatāṃ prāptā brāhmaṇānām adarśanāt
16
ta ete dramiḍāḥ kāśāḥ puṇḍrāś ca śabaraiḥ saha
vṛṣalatvaṃ parigatā vyutthānāt kṣatradharmataḥ
17
tatas tu hatavīrāsu kṣatriyāsu punaḥ punaḥ
dvijair utpāditaṃ kṣatraṃ jāmadagnyo nyakṛntata
18
eva viṃśatimedhānte rāmaṃ vāg aśarīriṇī
divyā provāca madhurā sarvalokapariśrutā
19
rāma rāma nivartasva kaṃ guṇaṃ tāta paśyasi
kṣatrabandhūn imān prāṇair viprayojya punaḥ punaḥ
20
tathaiva taṃ mahātmānam ṛcīkapramukhās tadā
pitāmahā mahābhāga nivartasvety athābruvan
21
pitur vadham amṛṣyaṃs tu rāmaḥ provāca tān ṛṣīn
nārhantīha bhavanto māṃ nivārayitum ity uta
22
[pitarah]
nārhase kṣatrabandhūṃs tvaṃ nihantuṃ jayatāṃ vara
na hi yuktaṃ tvayā hantuṃ brāhmaṇena satā nṛpān
Book 14
Chapter 29
1
[बर]
अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम
कार्तवीर्यस्य संवादं समुद्रस्य च भामिनि
2
कार्तवीर्यार्जुनॊ नाम राजा बाहुसहस्रवान
येन सागरपर्यन्ता धनुषा निर्जिता मही
3
स कदा चित समुद्रान्ते विचरन बलदर्पितः
अवाकिरच छरशतैः समुद्रम इति नः शरुतम
4
तं समुद्रॊ नमस्कृत्य कृताञ्जलिर उवाच ह
मा मुञ्च वीर नाराचान बरूहि किं करवाणि ते
5
मदाश्रयाणि भूतानि तवद विसृष्टैर महेषुभिः
वध्यन्ते राजशार्दूल तेभ्यॊ देह्य अभयं विभॊ
6
[अ]
मत्समॊ यदि संग्रामे शरासनधरः कव चित
विद्यते तं ममाचक्ष्व यः समासीत मां मृधे
7
[स]
महर्षिर जमदग्निस ते यदि राजन परिश्रुतः
तस्य पुत्रस तवातिथ्यं यथावत कर्तुम अर्हति
8
ततः स राजा परययौ करॊधेन महता वृतः
स तम आश्रमम आगम्य रमम एवान्वपद्यत
9
स राम परतिकूलानि चकार सह बन्धुभिः
आयासं जनयाम आस रामस्य च महात्मनः
10
ततस तेजः परजज्वाल राजस्यामित तेजसः
परदहद रिपुसैन्यानि तदा कमललॊचने
11
ततः परशुम आदाय स तं बाहुसहस्रिणम
चिच्छेद सहसा रामॊ बाहुशाखम इव दरुमम
12
तं हतं पतितं दृष्ट्वा समेताः सर्वबान्धवाः
असीन आदाय शक्तीश च भार्गवं पर्यवारयन
13
रामॊ ऽपि धनुर आदाय रथम आरुह्य स तवरः
विसृजञ शरवर्षाणि वयधमत पार्थिवं बलम
14
ततस तु कषत्रियाः के चिज जमदग्निं निहत्य च
विविशुर गिरिदुर्गाणि मृगाः सिंहार्दिता इव
15
तेषां सवविहितं कर्म तद्भयान नानुतिष्ठताम
परजा वृषलतां पराप्ता बराह्मणानाम अदर्शनात
16
त एते दरमिडाः काशाः पुण्ड्राश च शबरैः सह
वृषलत्वं परिगता वयुत्थानात कषत्रधर्मतः
17
ततस तु हतवीरासु कषत्रियासु पुनः पुनः
दविजैर उत्पादितं कषत्रं जामदग्न्यॊ नयकृन्तत
18
एव विंशतिमेधान्ते रामं वाग अशरीरिणी
दिव्या परॊवाच मधुरा सर्वलॊकपरिश्रुता
19
राम राम निवर्तस्व कं गुणं तात पश्यसि
कषत्रबन्धून इमान पराणैर विप्रयॊज्य पुनः पुनः
20
तथैव तं महात्मानम ऋचीकप्रमुखास तदा
पितामहा महाभाग निवर्तस्वेत्य अथाब्रुवन
21
पितुर वधम अमृष्यंस तु रामः परॊवाच तान ऋषीन
नार्हन्तीह भवन्तॊ मां निवारयितुम इत्य उत
22
[पितरह]
नार्हसे कषत्रबन्धूंस तवं निहन्तुं जयतां वर
न हि युक्तं तवया हन्तुं बराह्मणेन सता नृपान
1
[br]
atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
kārtavīryasya saṃvādaṃ samudrasya ca bhāmini
2
kārtavīryārjuno nāma rājā bāhusahasravān
yena sāgaraparyantā dhanuṣā nirjitā mahī
3
sa kadā cit samudrānte vicaran baladarpitaḥ
avākirac charaśataiḥ samudram iti naḥ śrutam
4
taṃ samudro namaskṛtya kṛtāñjalir uvāca ha
mā muñca vīra nārācān brūhi kiṃ karavāṇi te
5
madāśrayāṇi bhūtāni tvad visṛṣṭair maheṣubhiḥ
vadhyante rājaśārdūla tebhyo dehy abhayaṃ vibho
6
[a]
matsamo yadi saṃgrāme śarāsanadharaḥ kva cit
vidyate taṃ mamācakṣva yaḥ samāsīta māṃ mṛdhe
7
[s]
maharṣir jamadagnis te yadi rājan pariśrutaḥ
tasya putras tavātithyaṃ yathāvat kartum arhati
8
tataḥ sa rājā prayayau krodhena mahatā vṛtaḥ
sa tam āśramam āgamya ramam evānvapadyata
9
sa rāma pratikūlāni cakāra saha bandhubhiḥ
āyāsaṃ janayām āsa rāmasya ca mahātmanaḥ
10
tatas tejaḥ prajajvāla rājasyāmita tejasaḥ
pradahad ripusainyāni tadā kamalalocane
11
tataḥ paraśum ādāya sa taṃ bāhusahasriṇam
ciccheda sahasā rāmo bāhuśākham iva drumam
12
taṃ hataṃ patitaṃ dṛṣṭvā sametāḥ sarvabāndhavāḥ
asīn ādāya śaktīś ca bhārgavaṃ paryavārayan
13
rāmo 'pi dhanur ādāya ratham āruhya sa tvaraḥ
visṛjañ śaravarṣāṇi vyadhamat pārthivaṃ balam
14
tatas tu kṣatriyāḥ ke cij jamadagniṃ nihatya ca
viviśur giridurgāṇi mṛgāḥ siṃhārditā iva
15
teṣāṃ svavihitaṃ karma tadbhayān nānutiṣṭhatām
prajā vṛṣalatāṃ prāptā brāhmaṇānām adarśanāt
16
ta ete dramiḍāḥ kāśāḥ puṇḍrāś ca śabaraiḥ saha
vṛṣalatvaṃ parigatā vyutthānāt kṣatradharmataḥ
17
tatas tu hatavīrāsu kṣatriyāsu punaḥ punaḥ
dvijair utpāditaṃ kṣatraṃ jāmadagnyo nyakṛntata
18
eva viṃśatimedhānte rāmaṃ vāg aśarīriṇī
divyā provāca madhurā sarvalokapariśrutā
19
rāma rāma nivartasva kaṃ guṇaṃ tāta paśyasi
kṣatrabandhūn imān prāṇair viprayojya punaḥ punaḥ
20
tathaiva taṃ mahātmānam ṛcīkapramukhās tadā
pitāmahā mahābhāga nivartasvety athābruvan
21
pitur vadham amṛṣyaṃs tu rāmaḥ provāca tān ṛṣīn
nārhantīha bhavanto māṃ nivārayitum ity uta
22
[pitarah]
nārhase kṣatrabandhūṃs tvaṃ nihantuṃ jayatāṃ vara
na hi yuktaṃ tvayā hantuṃ brāhmaṇena satā nṛpān
