Book 14. Chapter 8

The Mahabharata In Sanskrit


Book 14

Chapter 8

1

[स]

गिरेर हिमवतः पृष�ठे प�ञ�जवान नाम पर�वतः

तप�यते यत�र भगवांस तपॊनित�यम उमापतिः

2

वनस�पतीनां मूलेष� टङ�केष� शिखरेष� च

ग�हास� शैलराजस�य यथाकामं यथास�खम

3

उमा सहायॊ भगवान यत�र नित�यं महेश�वरः

आस�ते शूली महातेजा नाना भूतगणावृतः

4

तत�र र�द�राश च साध�याश च विश�वे ऽथ वसवस तथा

यमश च वर�णश चैव क�बेरश च सहान�गः

5

भूतानि च पिशाचाश चनासत�याव अश�विनाव अपि

गन�धर�वाप�सरसश चैव यक�षा देवर�षयस तथा

6

आदित�या मर�तश चैव यात�धानाश च सर�वशः

उपासन�ते महात�मानं बह�रूपम उमापतिम

7

रमते भगवांस तत�र क�बेरान�चरैः सह

विकृतैर विकृताकारैः करीडद�भिः पृथिवीपते

शरिया जवलन दृश�यते वै बालादित�य समद�य�तिः

8

न रूपं दृश�यते तस�य संस�थानं वा कथं चन

निर�देष�ट�ं पराणिभिः कैश चित पराकृतैर मांसलॊचनैः

9

नॊष�णं न शिशिरं तत�र न वाय�र न च भास�करः

न जरा कष�त�पिपासे वा न मृत�य�र न भयं नृप

10

तस�य शैलस�य पार�श�वेष� सर�वेष� जयतां वर

धातवॊ जातरूपस�य रश�मयः सवित�र यथा

11

रक�ष�यन�ते ते क�बेरस�य सहायैर उद�यताय�धैः

चिकीर�षद�भिः परियं राजन क�बेरस�य महात�मनः

12

तस�मै भगवते कृत�वा नमः शर�वाय वेधसे

र�द�राय शितिकण�ठाय स�रूपाय स�वर�चसे

13

कपर�दिने करालाय हर�यक�ष�णे वरदाय च

तर�यक�ष�णे पूष�णॊ दन�तभिदे वामनाय शिवाय च

14

याम�यायाव�यक�त केशाय सद�वृत�ते शंकराय च

कषेम�याय हरि नेत�राय सथाणवे प�र�षाय च

15

हरि केशाय म�ण�डाय कृशायॊत�तारणाय च

भास�कराय स�तीर�थाय देवदेवाय रंहसे

16

उष�णीषिणे स�वक�त�राय सहस�राक�षाय मीढ�षे

गिरिशाय परशान�ताय यतये चीरवाससे

17

बिल�वदण�डाय सिद�धाय सर�वदण�डधराय च

मृगव�याधाय महते धन�विने ऽथ भवाय च

18

वराय सौम�य वक�त�राय पश�हस�ताय वर�षिणे

हिरण�यबाहवे राजन�न उग�राय पतये दिशाम

19

पशूनां पतये चैव भूतानां पतये तथा

वृषाय मातृभक�ताय सेनान�ये मध�यमाय च

20

सर�व हस�ताय पतये धन�विने भार�गवाय च

अजाय कृष�ण नेत�राय विरूपाक�षाय चैव ह

21

तीक�ष�णदंष�ट�राय तीक�ष�णाय वैश�वानर म�खाय च

महाद�य�तये ऽनङ�गाय सर�वाङ�गाय परजावते

22

तथा श�क�राधिपतये पृथवे कृत�ति वाससे

कपालमालिने नित�यं स�वर�णम�क�टाय च

23

महादेवाय कृष�णाय तर�यम�बकायानघाय च

करॊधनाय नृशंसाय मृदवे बाह�शालिने

24

दण�डिने तप�ततपसे तथैव करूरकर�मणे

सहस�रशिरसे चैव सहस�रचरणाय च

नमः सवधा सवरूपाय बह�रूपाय दंष�ट�रिणे

25

पिनाकिनं महादेवं महायॊगिनम अव�ययम

तरिशूलपाणिं वरदं तयम�बकं भ�वनेश�वरम

26

तरिप�रघ�नं तरिनयनं तरिलॊकेशं महौजसम

परभवं सर�वभूतानां धारणं धरणीधरम

27

ईशानं शंकरं सर�वं शिवं विश�वेश�वरं भवम

उमापतिं पश�पतिं विश�वरूपं महेश�वरम

28

विरूपाक�षं दश भ�जं तिष�यगॊवृषभध�वजम

उग�रं सथाण�ं शिवं घॊरं शर�वं गौरी शमीश�वरम

29

शितिकण�ठम अजं श�क�रं पृथ�ं पृथ� हरं हरम

विश�वरूपं विरूपाक�षं बह�रूपम उमापतिम

30

परणम�य शिरसा देवम अनङ�गाङ�गहरं हरम

शरण�यं शरणं याहि महादेवं चत�र�म�खम

31

�वं कृत�वा नमस तस�मै महादेवाय रंहसे

महात�मने कषितिपते तत स�वर�णम अवाप�स�यसि

स�वर�णम आहरिष�यन�तस तत�र गच�छन�त� ते नराः

32

[व]

इत�य उक�तः स वचस तस�य चक�रे कारंधमात�मजः

ततॊ ऽतिमान�षं सर�वं चक�रे यज�ञस�य संविधिम

सौवर�णानि च भाण�डानि संचक�र�स तत�र शिल�पिनः

33

बृहस�पतिस त� तां शर�त�वा मर�त�तस�य महीपतेः

समृद�धिमति देवेभ�यः संतापम अकरॊद भृशम

34

स तप�यमानॊ वैवर�ण�यं कृशत�वं चागमत परम

भविष�यति हि मे शत�र�ः संवर�तॊ वस�मान इति

35

तं शर�त�वा भृशसंतप�तं देवराजॊ बृहस�पतिम

अभिगम�यामर वृतः परॊवाचेदं वचस तदा

1

[s]

girer himavataḥ pṛṣṭhe puñjav�n n�ma parvataḥ

tapyate yatra bhagav�ṃs taponityam um�patiḥ

2

vanaspatīn�ṃ mūleṣu ṭaṅkeṣu śikhareṣu ca

guh�su śailar�jasya yath�k�maṃ yath�sukham

3

um� sah�yo bhagav�n yatra nityaṃ maheśvaraḥ

�ste śūlī mah�tej� n�n� bhūtagaṇ�vṛtaḥ

4

tatra rudr�ś ca s�dhy�ś ca viśve 'tha vasavas tath�

yamaś ca varuṇaś caiva kuberaś ca sah�nugaḥ

5

bhūt�ni ca piś�c�ś can�saty�v aśvin�v api

gandharv�psarasaś caiva yakṣ� devarṣayas tath�

6

�dity� marutaś caiva y�tudh�n�ś ca sarvaśaḥ

up�sante mah�tm�naṃ bahurūpam um�patim

7

ramate bhagav�ṃs tatra kuber�nucaraiḥ saha

vikṛtair vikṛt�k�raiḥ krī�adbhiḥ pṛthivīpate

śriy� jvalan dṛśyate vai b�l�ditya samadyutiḥ

8

na rūpaṃ dṛśyate tasya saṃsth�naṃ v� kathaṃ cana

nirdeṣṭuṃ pr�ṇibhiḥ kaiś cit pr�kṛtair m�ṃsalocanaiḥ

9

noṣṇaṃ na śiśiraṃ tatra na v�yur na ca bh�skaraḥ

na jar� kṣutpip�se v� na mṛtyur na bhayaṃ nṛpa

10

tasya śailasya p�rśveṣu sarveṣu jayat�ṃ vara

dh�tavo j�tarūpasya raśmayaḥ savitur yath�

11

rakṣyante te kuberasya sah�yair udyat�yudhaiḥ

cikīrṣadbhiḥ priyaṃ r�jan kuberasya mah�tmanaḥ

12

tasmai bhagavate kṛtv� namaḥ śarv�ya vedhase

rudr�ya śitikaṇṭh�ya surūp�ya suvarcase

13

kapardine kar�l�ya haryakṣṇe varad�ya ca

tryakṣṇe pūṣṇo dantabhide v�man�ya śiv�ya ca

14

y�my�y�vyakta keś�ya sadvṛtte śaṃkar�ya ca

kṣemy�ya hari netr�ya sth�ṇave puruṣ�ya ca

15

hari keś�ya muṇ��ya kṛś�yott�raṇ�ya ca

bh�skar�ya sutīrth�ya devadev�ya raṃhase

16

uṣṇīṣiṇe suvaktr�ya sahasr�kṣ�ya mī�huṣe

giriś�ya praś�nt�ya yataye cīrav�sase

17

bilvadaṇ��ya siddh�ya sarvadaṇ�adhar�ya ca

mṛgavy�dh�ya mahate dhanvine 'tha bhav�ya ca

18

var�ya saumya vaktr�ya paśuhast�ya varṣiṇe

hiraṇyab�have r�jann ugr�ya pataye diś�m

19

paśūn�ṃ pataye caiva bhūt�n�ṃ pataye tath�

vṛṣ�ya m�tṛbhakt�ya sen�nye madhyam�ya ca

20

sruva hast�ya pataye dhanvine bh�rgav�ya ca

aj�ya kṛṣṇa netr�ya virūp�kṣ�ya caiva ha

21

tīkṣṇadaṃṣṭr�ya tīkṣṇ�ya vaiśv�nara mukh�ya ca

mah�dyutaye 'naṅg�ya sarv�ṅg�ya praj�vate

22

tath� śukr�dhipataye pṛthave kṛtti v�sase

kap�lam�line nityaṃ suvarṇamukuṭ�ya ca

23

mah�dev�ya kṛṣṇ�ya tryambak�y�nagh�ya ca

krodhan�ya nṛśaṃs�ya mṛdave b�huś�line

24

daṇ�ine taptatapase tathaiva krūrakarmaṇe

sahasraśirase caiva sahasracaraṇ�ya ca

namaḥ svadh� svarūp�ya bahurūp�ya daṃṣṭriṇe

25

pin�kinaṃ mah�devaṃ mah�yoginam avyayam

triśūlap�ṇiṃ varadaṃ tyambakaṃ bhuvaneśvaram

26

tripuraghnaṃ trinayanaṃ trilokeśaṃ mahaujasam

prabhavaṃ sarvabhūt�n�ṃ dh�raṇaṃ dharaṇīdharam

27

īś�naṃ śaṃkaraṃ sarvaṃ śivaṃ viśveśvaraṃ bhavam

um�patiṃ paśupatiṃ viśvarūpaṃ maheśvaram

28

virūp�kṣaṃ daśa bhujaṃ tiṣyagovṛṣabhadhvajam

ugraṃ sth�ṇuṃ śivaṃ ghoraṃ śarvaṃ gaurī śamīśvaram

29

śitikaṇṭham ajaṃ śukraṃ pṛthuṃ pṛthu haraṃ haram

viśvarūpaṃ virūp�kṣaṃ bahurūpam um�patim

30

praṇamya śiras� devam anaṅg�ṅgaharaṃ haram

śaraṇyaṃ śaraṇaṃ y�hi mah�devaṃ caturmukham

31

evaṃ kṛtv� namas tasmai mah�dev�ya raṃhase

mah�tmane kṣitipate tat suvarṇam av�psyasi

suvarṇam �hariṣyantas tatra gacchantu te nar�ḥ

32

[v]

ity uktaḥ sa vacas tasya cakre k�raṃdham�tmajaḥ

tato 'tim�nuṣaṃ sarvaṃ cakre yajñasya saṃvidhim

sauvarṇ�ni ca bh�ṇ��ni saṃcakrus tatra śilpinaḥ

33

bṛhaspatis tu t�ṃ śrutv� maruttasya mahīpateḥ

samṛddhimati devebhyaḥ saṃt�pam akarod bhṛśam

34

sa tapyam�no vaivarṇyaṃ kṛśatvaṃ c�gamat param

bhaviṣyati hi me śatruḥ saṃvarto vasum�n iti

35

taṃ śrutv� bhṛśasaṃtaptaṃ devar�jo bṛhaspatim

abhigamy�mara vṛtaḥ prov�cedaṃ vacas tad�