Book 15. Chapter 17
The Mahabharata In Sanskrit
Book 15
Chapter 17
1
[वै]
वयुषितायां रजन्यां तु धृतराष्ट्रॊ ऽमबिका सुतः
विदुरं परेषयाम आस युधिष्ठिर निवेशनम
2
स गत्वा राजवचनाद उवाचाच्युतम ईश्वरम
युधिष्ठिरं महातेजाः सर्वबुद्धिमतां वरः
3
धृतराष्ट्रॊ महाराज वनवासाय दीक्षितः
गमिष्यति वनं राजन कार्तिकीम आगताम इमाम
4
स तवा कुरु कुलश्रेष्ठ किं चिद अर्थम अभीप्सति
शराद्धम इच्छति दातुं स गाङ्गेयस्य महात्मनः
5
दरॊणस्य सॊमदत्तस्य बाह्लीकस्य च धीमतः
पुत्राणां चैव सर्वेषां ये चास्य सुहृदॊ हताः
यदि चाभ्यनुजानीषे सैन्धवापसदस्य च
6
एतच छरुत्वा तु वचनं विदुरस्य युधिष्ठिरः
हृष्टः संपूजयाम आस गुडा केशश च पाण्डवः
7
न तु भीमॊ दृढक्रॊधस तद वचॊ जगृहे तदा
विदुरस्य महातेजा दुर्यॊधनकृतं समरन
8
अभिप्रायं विदित्वा तु भीमसेनस्य फल्गुनः
किरीटी किं चिद आनम्य भीमं वचनम अब्रवीत
9
भीम राजा पिता वृद्धॊ वनवासाय दीक्षितः
दातुम इच्छति सर्वेषां सुहृदाम और्ध्व देहिकाम
10
भवता निर्जितं वित्तं दातुम इच्छति कौरवः
भीष्मादीनां महाबाहॊ तदनुज्ञातुम अर्हसि
11
दिष्ट्या तव अद्य महाबाहॊ धृतराष्ट्रः परयाचति
याचितॊ यः पुरास्माभिः पश्य कालस्य पर्ययम
12
यॊ ऽसौ पृथिव्याः कृत्स्नाया भर्ता भूत्वा नराधिपः
परैर विनिहतापत्यॊ वनं गन्तुम अभीप्सति
13
मा ते ऽनयत पुरुषव्याघ्र दानाद भवतु दर्शनम
अयशस्यम अतॊ ऽनयत सयाद अधर्म्यं च महाभुज
14
राजानम उपतिष्ठस्व जयेष्ठं भरातरम ईश्वरम
अर्हस तवम असि दातुं वै नादातुं भरतर्षभ
एवं बरुवाणं कौन्तेयं धर्मराजॊ ऽभयपूजयत
15
भीमसेनस तु सक्रॊधः परॊवाचेदं वचस तदा
वयं भीष्मस्य कुर्मेह परेतकार्याणि फल्गुन
16
सॊमदत्तस्य नृपतेर भूरिश्रवस एव च
बाह्लीकस्य च राजर्षेर दरॊणस्य च महात्मनः
17
अन्येषां चैव सुहृदां कुन्ती कर्णाय दास्यति
शराद्धानि पुरुषव्याघ्र मादात कौरवकॊ नृपः
18
इति मे वर्तते बुद्धिर मा वॊ नन्दन्तु शत्रवः
कष्टात कष्टतरं यान्तु सर्वे दुर्यॊधनादयः
यैर इयं पृथिवी सर्वा घातिता कुलपांसनैः
19
कुतस तवम अद्य विस्मृत्य वैरं दवादश वार्षिकम
अज्ञातवास गमनं दरौपदी शॊकवर्धनम
कव तदा धृतराष्ट्रस्य सनेहॊ ऽसमास्व अभवत तदा
20
कृष्णाजिनॊपसंव्वीतॊ हृताभरण भूषणः
सार्धं पाञ्चाल पुत्र्या तवं राजानम उपजग्मिवान
कव तदा दरॊण भीष्मौ तौ सॊमदत्तॊ ऽपि वाभवत
21
यत्र तरयॊदश समा वने वन्येन जीवसि
न तदा तवा पिता जयेष्ठः पितृत्वेनाभिवीक्षते
22
किं ते तद विस्मृतं पार्थ यद एष कुलपांसनः
दुर्वृत्तॊ विदुरं पराह दयूते किं जितम इत्य उत
23
तम एवं वादिनं राजा कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः
उवाच भरातरं धीमाञ जॊषम आस्वेति भर्त्सयन
1
[vai]
vyuṣitāyāṃ rajanyāṃ tu dhṛtarāṣṭro 'mbikā sutaḥ
viduraṃ preṣayām āsa yudhiṣṭhira niveśanam
2
sa gatvā rājavacanād uvācācyutam īśvaram
yudhiṣṭhiraṃ mahātejāḥ sarvabuddhimatāṃ varaḥ
3
dhṛtarāṣṭro mahārāja vanavāsāya dīkṣitaḥ
gamiṣyati vanaṃ rājan kārtikīm āgatām imām
4
sa tvā kuru kulaśreṣṭha kiṃ cid artham abhīpsati
śrāddham icchati dātuṃ sa gāṅgeyasya mahātmanaḥ
5
droṇasya somadattasya bāhlīkasya ca dhīmataḥ
putrāṇāṃ caiva sarveṣāṃ ye cāsya suhṛdo hatāḥ
yadi cābhyanujānīṣe saindhavāpasadasya ca
6
etac chrutvā tu vacanaṃ vidurasya yudhiṣṭhiraḥ
hṛṣṭaḥ saṃpūjayām āsa guḍā keśaś ca pāṇḍavaḥ
7
na tu bhīmo dṛḍhakrodhas tad vaco jagṛhe tadā
vidurasya mahātejā duryodhanakṛtaṃ smaran
8
abhiprāyaṃ viditvā tu bhīmasenasya phalgunaḥ
kirīṭī kiṃ cid ānamya bhīmaṃ vacanam abravīt
9
bhīma rājā pitā vṛddho vanavāsāya dīkṣitaḥ
dātum icchati sarveṣāṃ suhṛdām aurdhva dehikām
10
bhavatā nirjitaṃ vittaṃ dātum icchati kauravaḥ
bhīṣmādīnāṃ mahābāho tadanujñātum arhasi
11
diṣṭyā tv adya mahābāho dhṛtarāṣṭraḥ prayācati
yācito yaḥ purāsmābhiḥ paśya kālasya paryayam
12
yo 'sau pṛthivyāḥ kṛtsnāyā bhartā bhūtvā narādhipaḥ
parair vinihatāpatyo vanaṃ gantum abhīpsati
13
mā te 'nyat puruṣavyāghra dānād bhavatu darśanam
ayaśasyam ato 'nyat syād adharmyaṃ ca mahābhuja
14
rājānam upatiṣṭhasva jyeṣṭhaṃ bhrātaram īśvaram
arhas tvam asi dātuṃ vai nādātuṃ bharatarṣabha
evaṃ bruvāṇaṃ kaunteyaṃ dharmarājo 'bhyapūjayat
15
bhīmasenas tu sakrodhaḥ provācedaṃ vacas tadā
vayaṃ bhīṣmasya kurmeha pretakāryāṇi phalguna
16
somadattasya nṛpater bhūriśravasa eva ca
bāhlīkasya ca rājarṣer droṇasya ca mahātmanaḥ
17
anyeṣāṃ caiva suhṛdāṃ kuntī karṇāya dāsyati
śrāddhāni puruṣavyāghra mādāt kauravako nṛpaḥ
18
iti me vartate buddhir mā vo nandantu śatravaḥ
kaṣṭāt kaṣṭataraṃ yāntu sarve duryodhanādayaḥ
yair iyaṃ pṛthivī sarvā ghātitā kulapāṃsanaiḥ
19
kutas tvam adya vismṛtya vairaṃ dvādaśa vārṣikam
ajñātavāsa gamanaṃ draupadī śokavardhanam
kva tadā dhṛtarāṣṭrasya sneho 'smāsv abhavat tadā
20
kṛṣṇjinopasaṃvvīto hṛtābharaṇa bhūṣaṇaḥ
sārdhaṃ pāñcāla putryā tvaṃ rājānam upajagmivān
kva tadā droṇa bhīṣmau tau somadatto 'pi vābhavat
21
yatra trayodaśa samā vane vanyena jīvasi
na tadā tvā pitā jyeṣṭhaḥ pitṛtvenābhivīkṣate
22
kiṃ te tad vismṛtaṃ pārtha yad eṣa kulapāṃsanaḥ
durvṛtto viduraṃ prāha dyūte kiṃ jitam ity uta
23
tam evaṃ vādinaṃ rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
uvāca bhrātaraṃ dhīmāñ joṣam āsveti bhartsayan
Book 15
Chapter 17
1
[वै]
वयुषितायां रजन्यां तु धृतराष्ट्रॊ ऽमबिका सुतः
विदुरं परेषयाम आस युधिष्ठिर निवेशनम
2
स गत्वा राजवचनाद उवाचाच्युतम ईश्वरम
युधिष्ठिरं महातेजाः सर्वबुद्धिमतां वरः
3
धृतराष्ट्रॊ महाराज वनवासाय दीक्षितः
गमिष्यति वनं राजन कार्तिकीम आगताम इमाम
4
स तवा कुरु कुलश्रेष्ठ किं चिद अर्थम अभीप्सति
शराद्धम इच्छति दातुं स गाङ्गेयस्य महात्मनः
5
दरॊणस्य सॊमदत्तस्य बाह्लीकस्य च धीमतः
पुत्राणां चैव सर्वेषां ये चास्य सुहृदॊ हताः
यदि चाभ्यनुजानीषे सैन्धवापसदस्य च
6
एतच छरुत्वा तु वचनं विदुरस्य युधिष्ठिरः
हृष्टः संपूजयाम आस गुडा केशश च पाण्डवः
7
न तु भीमॊ दृढक्रॊधस तद वचॊ जगृहे तदा
विदुरस्य महातेजा दुर्यॊधनकृतं समरन
8
अभिप्रायं विदित्वा तु भीमसेनस्य फल्गुनः
किरीटी किं चिद आनम्य भीमं वचनम अब्रवीत
9
भीम राजा पिता वृद्धॊ वनवासाय दीक्षितः
दातुम इच्छति सर्वेषां सुहृदाम और्ध्व देहिकाम
10
भवता निर्जितं वित्तं दातुम इच्छति कौरवः
भीष्मादीनां महाबाहॊ तदनुज्ञातुम अर्हसि
11
दिष्ट्या तव अद्य महाबाहॊ धृतराष्ट्रः परयाचति
याचितॊ यः पुरास्माभिः पश्य कालस्य पर्ययम
12
यॊ ऽसौ पृथिव्याः कृत्स्नाया भर्ता भूत्वा नराधिपः
परैर विनिहतापत्यॊ वनं गन्तुम अभीप्सति
13
मा ते ऽनयत पुरुषव्याघ्र दानाद भवतु दर्शनम
अयशस्यम अतॊ ऽनयत सयाद अधर्म्यं च महाभुज
14
राजानम उपतिष्ठस्व जयेष्ठं भरातरम ईश्वरम
अर्हस तवम असि दातुं वै नादातुं भरतर्षभ
एवं बरुवाणं कौन्तेयं धर्मराजॊ ऽभयपूजयत
15
भीमसेनस तु सक्रॊधः परॊवाचेदं वचस तदा
वयं भीष्मस्य कुर्मेह परेतकार्याणि फल्गुन
16
सॊमदत्तस्य नृपतेर भूरिश्रवस एव च
बाह्लीकस्य च राजर्षेर दरॊणस्य च महात्मनः
17
अन्येषां चैव सुहृदां कुन्ती कर्णाय दास्यति
शराद्धानि पुरुषव्याघ्र मादात कौरवकॊ नृपः
18
इति मे वर्तते बुद्धिर मा वॊ नन्दन्तु शत्रवः
कष्टात कष्टतरं यान्तु सर्वे दुर्यॊधनादयः
यैर इयं पृथिवी सर्वा घातिता कुलपांसनैः
19
कुतस तवम अद्य विस्मृत्य वैरं दवादश वार्षिकम
अज्ञातवास गमनं दरौपदी शॊकवर्धनम
कव तदा धृतराष्ट्रस्य सनेहॊ ऽसमास्व अभवत तदा
20
कृष्णाजिनॊपसंव्वीतॊ हृताभरण भूषणः
सार्धं पाञ्चाल पुत्र्या तवं राजानम उपजग्मिवान
कव तदा दरॊण भीष्मौ तौ सॊमदत्तॊ ऽपि वाभवत
21
यत्र तरयॊदश समा वने वन्येन जीवसि
न तदा तवा पिता जयेष्ठः पितृत्वेनाभिवीक्षते
22
किं ते तद विस्मृतं पार्थ यद एष कुलपांसनः
दुर्वृत्तॊ विदुरं पराह दयूते किं जितम इत्य उत
23
तम एवं वादिनं राजा कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः
उवाच भरातरं धीमाञ जॊषम आस्वेति भर्त्सयन
1
[vai]
vyuṣitāyāṃ rajanyāṃ tu dhṛtarāṣṭro 'mbikā sutaḥ
viduraṃ preṣayām āsa yudhiṣṭhira niveśanam
2
sa gatvā rājavacanād uvācācyutam īśvaram
yudhiṣṭhiraṃ mahātejāḥ sarvabuddhimatāṃ varaḥ
3
dhṛtarāṣṭro mahārāja vanavāsāya dīkṣitaḥ
gamiṣyati vanaṃ rājan kārtikīm āgatām imām
4
sa tvā kuru kulaśreṣṭha kiṃ cid artham abhīpsati
śrāddham icchati dātuṃ sa gāṅgeyasya mahātmanaḥ
5
droṇasya somadattasya bāhlīkasya ca dhīmataḥ
putrāṇāṃ caiva sarveṣāṃ ye cāsya suhṛdo hatāḥ
yadi cābhyanujānīṣe saindhavāpasadasya ca
6
etac chrutvā tu vacanaṃ vidurasya yudhiṣṭhiraḥ
hṛṣṭaḥ saṃpūjayām āsa guḍā keśaś ca pāṇḍavaḥ
7
na tu bhīmo dṛḍhakrodhas tad vaco jagṛhe tadā
vidurasya mahātejā duryodhanakṛtaṃ smaran
8
abhiprāyaṃ viditvā tu bhīmasenasya phalgunaḥ
kirīṭī kiṃ cid ānamya bhīmaṃ vacanam abravīt
9
bhīma rājā pitā vṛddho vanavāsāya dīkṣitaḥ
dātum icchati sarveṣāṃ suhṛdām aurdhva dehikām
10
bhavatā nirjitaṃ vittaṃ dātum icchati kauravaḥ
bhīṣmādīnāṃ mahābāho tadanujñātum arhasi
11
diṣṭyā tv adya mahābāho dhṛtarāṣṭraḥ prayācati
yācito yaḥ purāsmābhiḥ paśya kālasya paryayam
12
yo 'sau pṛthivyāḥ kṛtsnāyā bhartā bhūtvā narādhipaḥ
parair vinihatāpatyo vanaṃ gantum abhīpsati
13
mā te 'nyat puruṣavyāghra dānād bhavatu darśanam
ayaśasyam ato 'nyat syād adharmyaṃ ca mahābhuja
14
rājānam upatiṣṭhasva jyeṣṭhaṃ bhrātaram īśvaram
arhas tvam asi dātuṃ vai nādātuṃ bharatarṣabha
evaṃ bruvāṇaṃ kaunteyaṃ dharmarājo 'bhyapūjayat
15
bhīmasenas tu sakrodhaḥ provācedaṃ vacas tadā
vayaṃ bhīṣmasya kurmeha pretakāryāṇi phalguna
16
somadattasya nṛpater bhūriśravasa eva ca
bāhlīkasya ca rājarṣer droṇasya ca mahātmanaḥ
17
anyeṣāṃ caiva suhṛdāṃ kuntī karṇāya dāsyati
śrāddhāni puruṣavyāghra mādāt kauravako nṛpaḥ
18
iti me vartate buddhir mā vo nandantu śatravaḥ
kaṣṭāt kaṣṭataraṃ yāntu sarve duryodhanādayaḥ
yair iyaṃ pṛthivī sarvā ghātitā kulapāṃsanaiḥ
19
kutas tvam adya vismṛtya vairaṃ dvādaśa vārṣikam
ajñātavāsa gamanaṃ draupadī śokavardhanam
kva tadā dhṛtarāṣṭrasya sneho 'smāsv abhavat tadā
20
kṛṣṇjinopasaṃvvīto hṛtābharaṇa bhūṣaṇaḥ
sārdhaṃ pāñcāla putryā tvaṃ rājānam upajagmivān
kva tadā droṇa bhīṣmau tau somadatto 'pi vābhavat
21
yatra trayodaśa samā vane vanyena jīvasi
na tadā tvā pitā jyeṣṭhaḥ pitṛtvenābhivīkṣate
22
kiṃ te tad vismṛtaṃ pārtha yad eṣa kulapāṃsanaḥ
durvṛtto viduraṃ prāha dyūte kiṃ jitam ity uta
23
tam evaṃ vādinaṃ rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
uvāca bhrātaraṃ dhīmāñ joṣam āsveti bhartsayan
