Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 3. Chapter 148
Book 3. Chapter 148
The Mahabharata In Sanskrit
Book 3
Chapter
148
1
[वै]
एवम उक्तॊ महाबाहुर भीमसेनः परतापवान
परनिपत्य ततः परीत्या भरातरं हृष्टमानसः
उवाच शलक्ष्णया वाचा हनूमन्तं कपीश्वरम
2
मया धन्यतरॊ नास्ति यद आर्यं दृष्टवान अहम
अनुग्रहॊ मे सुमहांस तृप्तिश च तव दर्शनात
3
एवं तु कृतम इच्छामि तवयार्याद्य परियं मम
यत ते तदासीत पलवतः सागरं मकरालयम
रूपम अप्रतिमं वीर तद इच्छामि निरीक्षितुम
4
एवं तुष्टॊ भविष्यामि शरद्धास्यामि च ते वचः
एवम उक्तः स तेजॊ वी परहस्य हरिर अब्रवीत
5
न तच छक्यं तवया दरष्टुं रूपं नान्येन केन चित
कालावस्था तदा हय अन्या वर्तते सा न सांप्रतम
6
अन्यः कृतयुगे कालस तरेतायां दवापरे ऽपरः
अयं परध्वंसनः कालॊ नाद्य तद रूपम अस्ति मे
7
भूमिर नद्यॊ नगाः शैलाः सिद्धा देवा महर्षयः
कालं समनुवर्तन्ते यथा भावा युगे युगे
बलवर्ष्म परभावा हि परहीयन्त्य उद्भवन्ति च
8
तद अलं तव तद रूपं दरष्टुं कुरुकुलॊद्वह
युगं समनुवर्तामि कालॊ हि दुरतिक्रमः
9
[भम]
युगसंख्यां समाचक्ष्व आचारं च युगे युगे
धर्मकामार्थ भावांश च वर्ष्म वीर्यं भवाभवौ
10
[ह]
कृतं नाम युगं तात यत्र धर्मः सनातनः
कृतम एव न कर्तव्यं तस्मिन काले युगॊत्तमे
11
न तत्र धर्माः सीदन्ति न कषीयन्ते च वै परजाः
ततः कृतयुगं नाम कालेन गुणतां गतम
12
देवदानवगन्धर्वयक्षराक्षस पन्नगाः
नासन कृतयुगे तात तदा न करय विक्रयाः
13
न सामयजुृग्वर्णाः करिया नासीच च मानवी
अभिध्याय फलं तत्र धर्मः संन्यास एव च
14
न तस्मिन युगसंसर्गे वयाधयॊ नेन्द्रिय कषयः
नासूया नापि रुदितं न दर्पॊ नापि पैशुनम
15
न विग्रहः कुतस तन्द्री न दवेषॊ नापि वै कृतम
न भयं न च संतापॊ न चेर्ष्या न च मत्सरः
16
ततः परमकं बरह्म या गतिर यॊगिनां परा
आत्मा च सर्वभूतानां शुक्लॊ नारायणस तदा
17
बराह्मणाः कषत्रिया वैश्याः शूद्राश च कृतलक्षणाः
कृते युगे समभवन सवकर्मनिरताः परजाः
18
समाश्रमं समाचारं समज्ञानमती बलम
तदा हि समकर्माणॊ वर्णा धर्मान अवाप्नुवन
19
एकवेद समायुक्ता एकमन्त्रविधिक्रियाः
पृथग धर्मास तव एकवेदा धर्मम एकम अनुव्रताः
20
चातुराश्रम्ययुक्तेन कर्मणा कालयॊगिना
अकाम फलसंयॊगात पराप्नुवन्ति परां गतिम
21
आत्मयॊगसमायुक्तॊ धर्मॊ ऽयं कृतलक्षणः
कृते युगे चतुष्पादश चातुर्वर्ण्यस्य शाश्वतः
22
एतत कृतयुगं नाम तरैगुण्यपरिवर्जितम
तरेताम अपि निबॊध तवं यस्मिन सत्रं परवर्तते
23
पादेन हरसते धर्मॊ रक्ततां याति चाच्युतः
सत्यप्रवृत्ताश च नराः करिया धर्मपरायणाः
24
ततॊ यज्ञाः परवर्तन्ते धर्माश च विविधाः करियाः
तरेतायां भावसंकल्पाः करिया दानफलॊदयाः
25
परचलन्ति न वै धर्मात तपॊ दानपरायणाः
सवधर्मस्थाः करियावन्तॊ जनास तरेतायुगे ऽभवन
26
दवापरे ऽपि युगे धर्मॊ दविभागॊनः परवर्तते
विष्णुर वै पीततां याति चतुर्धा वेद एव च
27
ततॊ ऽनये च चतुर्वेदास तरिवेदाश च तथापरे
दविवेदाश चैकवेदाश चाप्य अनृचश च तथापरे
28
एवं शास्त्रेषु भिन्नेषु बहुधा नीयते करिया
तपॊ दानप्रवृत्ता च राजसी भवति परजा
29
एकवेदस्य चाज्ञानाद वेदास ते बहवः कृताः
सत्यस्य चेह विभ्रंशात सत्ये कश चिद अवस्थितः
30
सत्यात परच्यवमानानां वयाधयॊ बहवॊ ऽभवन
कामाश चॊपद्रवाश चैव तदा दैवतकारिताः
31
यैर अर्द्यमानाः सुभृशं तपस तप्यन्ति मानवाः
कामकामाः सवर्गकामा यज्ञांस तन्वन्ति चापरे
32
एवं दवापरम आसाद्य परजाः कषीयन्त्य अधर्मतः
पादेनैकेन कौन्तेय धर्मः कलियुगे सथितः
33
तामसं युगम आसाद्य कृष्णॊ भवति केशवः
वेदाचाराः परशाम्यन्ति धर्मयज्ञक्रियास तथा
34
ईतयॊ वयाधयस तन्द्री दॊषाः करॊधादयस तथा
उपद्रवाश च वर्तन्ते आधयॊ वयाधयस तथा
35
युगेष्व आवर्तमानेषु धर्मॊ वयावर्तते पुनः
धर्मे वयावर्तमाने तु लॊकॊ वयावर्तते पुनः
36
लॊके कषीणे कषयं यान्ति भावा लॊकप्रवर्तकाः
युगक्षयकृता धर्माः परार्थनानि विकुर्वते
37
एतत कलियुगं नाम अचिराद यत परवर्तते
युगानुवर्तनं तव एतत कुर्वन्ति चिरजीविनः
38
यच च ते मत्परिज्ञाने कौतूहलम अरिंदम
अनर्थकेषु कॊ भावः पुरुषस्य विजानतः
39
एतत ते सर्वम आख्यातं यन मां तवं परिपृच्छसि
युगसंख्यां महाबाहॊ सवस्ति पराप्नुहि गम्यताम
1
[vai]
evam ukto mahābāhur bhīmasenaḥ pratāpavān
pranipatya tataḥ prītyā bhrātaraṃ hṛṣṭamānasaḥ
uvāca ślakṣṇayā vācā hanūmantaṃ kapīśvaram
2
mayā dhanyataro nāsti yad āryaṃ dṛṣṭavān aham
anugraho me sumahāṃs tṛptiś ca tava darśanāt
3
evaṃ tu kṛtam icchāmi tvayāryādya priyaṃ mama
yat te tadāsīt plavataḥ sāgaraṃ makarālayam
rūpam apratimaṃ vīra tad icchāmi nirīkṣitum
4
evaṃ tuṣṭo bhaviṣyāmi śraddhāsyāmi ca te vacaḥ
evam uktaḥ sa tejo vī prahasya harir abravīt
5
na tac chakyaṃ tvayā draṣṭuṃ rūpaṃ nānyena kena cit
kālāvasthā tadā hy anyā vartate sā na sāṃpratam
6
anyaḥ kṛtayuge kālas tretāyāṃ dvāpare 'paraḥ
ayaṃ pradhvaṃsanaḥ kālo nādya tad rūpam asti me
7
bhūmir nadyo nagāḥ śailāḥ siddhā devā maharṣayaḥ
kālaṃ samanuvartante yathā bhāvā yuge yuge
balavarṣma prabhāvā hi prahīyanty udbhavanti ca
8
tad alaṃ tava tad rūpaṃ draṣṭuṃ kurukulodvaha
yugaṃ samanuvartāmi kālo hi duratikrama
ḥ
9
[bhm]
yugasaṃkhyāṃ samācakṣva ācāraṃ ca yuge yuge
dharmakāmārtha bhāvāṃś ca varṣma vīryaṃ bhavābhavau
10
[ha]
kṛtaṃ nāma yugaṃ tāta yatra dharmaḥ sanātanaḥ
kṛtam eva na kartavyaṃ tasmin kāle yugottame
11
na tatra dharmāḥ sīdanti na kṣīyante ca vai prajāḥ
tataḥ kṛtayugaṃ nāma kālena guṇatāṃ gatam
12
devadānavagandharvayakṣarākṣasa pannagāḥ
nāsan kṛtayuge tāta tadā na kraya vikray
āḥ
13
na sāmayajuṛgvarṇāḥ kriyā nāsīc ca mānavī
abhidhyāya phalaṃ tatra dharmaḥ saṃnyāsa eva ca
14
na tasmin yugasaṃsarge vyādhayo nendriya kṣayaḥ
nāsūyā nāpi ruditaṃ na darpo nāpi paiśunam
15
na vigrahaḥ kutas tandrī na dveṣo nāpi vai kṛtam
na bhayaṃ na ca saṃtāpo na cerṣyā na ca matsara
ḥ
16
tataḥ paramakaṃ brahma yā gatir yogināṃ parā
ātmā ca sarvabhūtānāṃ śuklo nārāyaṇas tad
ā
17
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś ca kṛtalakṣa
ṇāḥ
kṛte yuge samabhavan svakarmaniratāḥ praj
āḥ
18
samāśramaṃ samācāraṃ samajñānamatī balam
tadā hi samakarmāṇo varṇā dharmān avāpnuvan
19
ekaveda samāyuktā ekamantravidhikriyāḥ
pṛthag dharmās tv ekavedā dharmam ekam anuvrat
āḥ
20
cāturāśramyayuktena karmaṇā kālayoginā
akāma phalasaṃyogāt prāpnuvanti parāṃ gatim
21
tmayogasamāyukto dharmo 'yaṃ kṛtalakṣaṇaḥ
kṛte yuge catuṣpādaś cāturvarṇyasya śāśvata
ḥ
22
etat kṛtayugaṃ nāma traiguṇyaparivarjitam
tretām api nibodha tvaṃ yasmin satraṃ pravartate
23
pādena hrasate dharmo raktatāṃ yāti cācyutaḥ
satyapravṛttāś ca narāḥ kriyā dharmaparāya
ṇāḥ
24
tato yajñāḥ pravartante dharmāś ca vividhāḥ kriyāḥ
tretāyāṃ bhāvasaṃkalpāḥ kriyā dānaphaloday
āḥ
25
pracalanti na vai dharmāt tapo dānaparāya
ṇāḥ
svadharmasthāḥ kriyāvanto janās tretāyuge 'bhavan
26
dvāpare 'pi yuge dharmo dvibhāgonaḥ pravartate
viṣṇur vai pītatāṃ yāti caturdhā veda eva ca
27
tato 'nye ca caturvedās trivedāś ca tathāpare
dvivedāś caikavedāś cāpy anṛcaś ca tathāpare
28
evaṃ śāstreṣu bhinneṣu bahudhā nīyate kriyā
tapo dānapravṛttā ca rājasī bhavati praj
ā
29
ekavedasya cājñānād vedās te bahavaḥ kṛtāḥ
satyasya ceha vibhraṃśāt satye kaś cid avasthita
ḥ
30
satyāt pracyavamānānāṃ vyādhayo bahavo 'bhavan
kāmāś copadravāś caiva tadā daivatakārit
āḥ
31
yair ardyamānāḥ subhṛśaṃ tapas tapyanti mānavāḥ
kāmakāmāḥ svargakāmā yajñāṃs tanvanti cāpare
32
evaṃ dvāparam āsādya prajāḥ kṣīyanty adharmataḥ
pādenaikena kaunteya dharmaḥ kaliyuge sthita
ḥ
33
tāmasaṃ yugam āsādya kṛṣṇo bhavati keśavaḥ
vedācārāḥ praśāmyanti dharmayajñakriyās tath
ā
34
tayo vyādhayas tandrī doṣāḥ krodhādayas tathā
upadravāś ca vartante ādhayo vyādhayas tath
ā
35
yugeṣv āvartamāneṣu dharmo vyāvartate punaḥ
dharme vyāvartamāne tu loko vyāvartate puna
ḥ
36
loke kṣīṇe kṣayaṃ yānti bhāvā lokapravartakāḥ
yugakṣayakṛtā dharmāḥ prārthanāni vikurvate
37
etat kaliyugaṃ nāma acirād yat pravartate
yugānuvartanaṃ tv etat kurvanti cirajīvina
ḥ
38
yac ca te matparijñāne kautūhalam ariṃdama
anarthakeṣu ko bhāvaḥ puruṣasya vijānata
ḥ
39
etat te sarvam ākhyātaṃ yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi
yugasaṃkhyāṃ mahābāho svasti prāpnuhi gamyatām
love for the poor
|
abandoned soul abandoned planet
Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 3. Chapter 148