Book 3. Chapter 249
The Mahabharata In Sanskrit
Book 3
Chapter 249
1
[कॊटि]
का तवं कदम्बस्य विनम्य शाखाम; एकाश्रमे तिष्ठसि शॊभमाना
देदीप्यमानाग्निशिखेव नक्तं; दॊधूयमाना पवनेन सुभ्रूः
2
अतीव रूपेण समन्विता तवं; न चाप्य अरण्येषु बिभेषि किं नु
देवी नु यक्षी यदि दानवी वा; वराप्सरा दैत्य वराङ्गना वा
3
वपुष्मती वॊरग राजकन्या; वनेचरी वा कषणदाचर सत्री
यद्य एव राज्ञॊ वरुणस्य पत्नी; यमस्य सॊमस्य धनेश्वरस्य
4
धातुर विधातुः सवितुर विभॊर वा; शक्रस्य वा तवं सदनात परपन्ना
न हय एव नः पृच्छसि ये वयं सम; न चापि जानीम तवेह नाथम
5
वयं हि मानं तव वर्धयन्तः; पृच्छाम भद्रे परभवं परभुं च
आचक्ष्व बन्धूंश च पतिं कुलं च; तत्त्वेन यच चेह करॊषि कार्यम
6
अहं तु राज्ञः सुरथस्य पुत्रॊ; यं कॊटिकाश्येति विदुर मनुष्याः
असौ तु यस तिष्ठति काञ्चनाङ्गे; रथे हुतॊ ऽगनिश चयने यथैव
तरिगर्तराजः कमलायताक्षि; कषेमंकरॊ नाम स एष वीरः
7
अस्मात परस तव एष महाधनुष्मान; पुत्रः कुणिन्दाधिपतेर वरिष्ठः
निरीक्षते तवां विपुलायतांसः; सुविस्मितः पर्वतवासनित्यः
8
असौ तु यः पुष्करिणी समीपे; शयामॊ युवा तिष्ठति दर्शनीयः
इक्ष्वाकुराज्ञः सुबलस्य पुत्रः; स एष हन्ता दविषतां सुगात्रि
9
यस्यानुयात्रं धवजिनः परयान्ति; सौवीरका दवादश राजपुत्राः
शॊणाश्वयुक्तेषु रथेषु सर्वे; मखेषु दीप्ता इव हव्यवाहाः
10
अङ्गारकः कुञ्जरगुप्तकश च; शत्रुंजयः संजय सुप्रवृद्धौ
परभंकरॊ ऽथ भरमरॊ रविश च; शूरः परतापः कुहरश च नाम
11
यं षट सहस्रा रथिनॊ ऽनुयान्ति; नागा हयाश चैव पदातिनश च
जयद्रथॊ नाम यदि शरुतस ते; सौवीरराजः सुभगे स एषः
12
तस्यापरे भरातरॊ ऽदीनसत्त्वा; बलाहकानीक विदारणाध्याः
सौवीरवीराः परवरा युवानॊ; राजानम एते बलिनॊ ऽनुयान्ति
13
एतैः सहायैर उपयाति राजा; मरुद्गणैर इन्द्र इवाभिगुप्तः
अजानतां खयापय नः सुकेशि; कस्यासि भार्या दुहिता च कस्य
1
[koṭi]
kā tvaṃ kadambasya vinamya śākhām; ekāśrame tiṣṭhasi śobhamānā
dedīpyamānāgniśikheva naktaṃ; dodhūyamānā pavanena subhrūḥ
2
atīva rūpeṇa samanvitā tvaṃ; na cāpy araṇyeṣu bibheṣi kiṃ nu
devī nu yakṣī yadi dānavī vā; varāpsarā daitya varāṅganā vā
3
vapuṣmatī voraga rājakanyā; vanecarī vā kṣaṇadācara strī
yady eva rājño varuṇasya patnī; yamasya somasya dhaneśvarasya
4
dhātur vidhātuḥ savitur vibhor vā; śakrasya vā tvaṃ sadanāt prapannā
na hy eva naḥ pṛcchasi ye vayaṃ sma; na cāpi jānīma taveha nātham
5
vayaṃ hi mānaṃ tava vardhayantaḥ; pṛcchāma bhadre prabhavaṃ prabhuṃ ca
ācakṣva bandhūṃś ca patiṃ kulaṃ ca; tattvena yac ceha karoṣi kāryam
6
ahaṃ tu rājñaḥ surathasya putro; yaṃ koṭikāśyeti vidur manuṣyāḥ
asau tu yas tiṣṭhati kāñcanāṅge; rathe huto 'gniś cayane yathaiva
trigartarājaḥ kamalāyatākṣi; kṣemaṃkaro nāma sa eṣa vīraḥ
7
asmāt paras tv eṣa mahādhanuṣmān; putraḥ kuṇindādhipater variṣṭhaḥ
nirīkṣate tvāṃ vipulāyatāṃsaḥ; suvismitaḥ parvatavāsanityaḥ
8
asau tu yaḥ puṣkariṇī samīpe; śyāmo yuvā tiṣṭhati darśanīyaḥ
ikṣvākurājñaḥ subalasya putraḥ; sa eṣa hantā dviṣatāṃ sugātri
9
yasyānuyātraṃ dhvajinaḥ prayānti; sauvīrakā dvādaśa rājaputrāḥ
oṇāśvayukteṣu ratheṣu sarve; makheṣu dīptā iva havyavāhāḥ
10
aṅgārakaḥ kuñjaraguptakaś ca; śatruṃjayaḥ saṃjaya supravṛddhau
prabhaṃkaro 'tha bhramaro raviś ca; śūraḥ pratāpaḥ kuharaś ca nāma
11
yaṃ ṣaṭ sahasrā rathino 'nuyānti; nāgā hayāś caiva padātinaś ca
jayadratho nāma yadi śrutas te; sauvīrarājaḥ subhage sa eṣaḥ
12
tasyāpare bhrātaro 'dīnasattvā; balāhakānīka vidāraṇādhyāḥ
sauvīravīrāḥ pravarā yuvāno; rājānam ete balino 'nuyānti
13
etaiḥ sahāyair upayāti rājā; marudgaṇair indra ivābhiguptaḥ
ajānatāṃ khyāpaya naḥ sukeśi; kasyāsi bhāryā duhitā ca kasya
Book 3
Chapter 249
1
[कॊटि]
का तवं कदम्बस्य विनम्य शाखाम; एकाश्रमे तिष्ठसि शॊभमाना
देदीप्यमानाग्निशिखेव नक्तं; दॊधूयमाना पवनेन सुभ्रूः
2
अतीव रूपेण समन्विता तवं; न चाप्य अरण्येषु बिभेषि किं नु
देवी नु यक्षी यदि दानवी वा; वराप्सरा दैत्य वराङ्गना वा
3
वपुष्मती वॊरग राजकन्या; वनेचरी वा कषणदाचर सत्री
यद्य एव राज्ञॊ वरुणस्य पत्नी; यमस्य सॊमस्य धनेश्वरस्य
4
धातुर विधातुः सवितुर विभॊर वा; शक्रस्य वा तवं सदनात परपन्ना
न हय एव नः पृच्छसि ये वयं सम; न चापि जानीम तवेह नाथम
5
वयं हि मानं तव वर्धयन्तः; पृच्छाम भद्रे परभवं परभुं च
आचक्ष्व बन्धूंश च पतिं कुलं च; तत्त्वेन यच चेह करॊषि कार्यम
6
अहं तु राज्ञः सुरथस्य पुत्रॊ; यं कॊटिकाश्येति विदुर मनुष्याः
असौ तु यस तिष्ठति काञ्चनाङ्गे; रथे हुतॊ ऽगनिश चयने यथैव
तरिगर्तराजः कमलायताक्षि; कषेमंकरॊ नाम स एष वीरः
7
अस्मात परस तव एष महाधनुष्मान; पुत्रः कुणिन्दाधिपतेर वरिष्ठः
निरीक्षते तवां विपुलायतांसः; सुविस्मितः पर्वतवासनित्यः
8
असौ तु यः पुष्करिणी समीपे; शयामॊ युवा तिष्ठति दर्शनीयः
इक्ष्वाकुराज्ञः सुबलस्य पुत्रः; स एष हन्ता दविषतां सुगात्रि
9
यस्यानुयात्रं धवजिनः परयान्ति; सौवीरका दवादश राजपुत्राः
शॊणाश्वयुक्तेषु रथेषु सर्वे; मखेषु दीप्ता इव हव्यवाहाः
10
अङ्गारकः कुञ्जरगुप्तकश च; शत्रुंजयः संजय सुप्रवृद्धौ
परभंकरॊ ऽथ भरमरॊ रविश च; शूरः परतापः कुहरश च नाम
11
यं षट सहस्रा रथिनॊ ऽनुयान्ति; नागा हयाश चैव पदातिनश च
जयद्रथॊ नाम यदि शरुतस ते; सौवीरराजः सुभगे स एषः
12
तस्यापरे भरातरॊ ऽदीनसत्त्वा; बलाहकानीक विदारणाध्याः
सौवीरवीराः परवरा युवानॊ; राजानम एते बलिनॊ ऽनुयान्ति
13
एतैः सहायैर उपयाति राजा; मरुद्गणैर इन्द्र इवाभिगुप्तः
अजानतां खयापय नः सुकेशि; कस्यासि भार्या दुहिता च कस्य
1
[koṭi]
kā tvaṃ kadambasya vinamya śākhām; ekāśrame tiṣṭhasi śobhamānā
dedīpyamānāgniśikheva naktaṃ; dodhūyamānā pavanena subhrūḥ
2
atīva rūpeṇa samanvitā tvaṃ; na cāpy araṇyeṣu bibheṣi kiṃ nu
devī nu yakṣī yadi dānavī vā; varāpsarā daitya varāṅganā vā
3
vapuṣmatī voraga rājakanyā; vanecarī vā kṣaṇadācara strī
yady eva rājño varuṇasya patnī; yamasya somasya dhaneśvarasya
4
dhātur vidhātuḥ savitur vibhor vā; śakrasya vā tvaṃ sadanāt prapannā
na hy eva naḥ pṛcchasi ye vayaṃ sma; na cāpi jānīma taveha nātham
5
vayaṃ hi mānaṃ tava vardhayantaḥ; pṛcchāma bhadre prabhavaṃ prabhuṃ ca
ācakṣva bandhūṃś ca patiṃ kulaṃ ca; tattvena yac ceha karoṣi kāryam
6
ahaṃ tu rājñaḥ surathasya putro; yaṃ koṭikāśyeti vidur manuṣyāḥ
asau tu yas tiṣṭhati kāñcanāṅge; rathe huto 'gniś cayane yathaiva
trigartarājaḥ kamalāyatākṣi; kṣemaṃkaro nāma sa eṣa vīraḥ
7
asmāt paras tv eṣa mahādhanuṣmān; putraḥ kuṇindādhipater variṣṭhaḥ
nirīkṣate tvāṃ vipulāyatāṃsaḥ; suvismitaḥ parvatavāsanityaḥ
8
asau tu yaḥ puṣkariṇī samīpe; śyāmo yuvā tiṣṭhati darśanīyaḥ
ikṣvākurājñaḥ subalasya putraḥ; sa eṣa hantā dviṣatāṃ sugātri
9
yasyānuyātraṃ dhvajinaḥ prayānti; sauvīrakā dvādaśa rājaputrāḥ
oṇāśvayukteṣu ratheṣu sarve; makheṣu dīptā iva havyavāhāḥ
10
aṅgārakaḥ kuñjaraguptakaś ca; śatruṃjayaḥ saṃjaya supravṛddhau
prabhaṃkaro 'tha bhramaro raviś ca; śūraḥ pratāpaḥ kuharaś ca nāma
11
yaṃ ṣaṭ sahasrā rathino 'nuyānti; nāgā hayāś caiva padātinaś ca
jayadratho nāma yadi śrutas te; sauvīrarājaḥ subhage sa eṣaḥ
12
tasyāpare bhrātaro 'dīnasattvā; balāhakānīka vidāraṇādhyāḥ
sauvīravīrāḥ pravarā yuvāno; rājānam ete balino 'nuyānti
13
etaiḥ sahāyair upayāti rājā; marudgaṇair indra ivābhiguptaḥ
ajānatāṃ khyāpaya naḥ sukeśi; kasyāsi bhāryā duhitā ca kasya
