Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 3. Chapter 31
Book 3. Chapter 31
The Mahabharata In Sanskrit
Book 3
Chapter
31
1
[दरौ]
नमॊ धात्रे विधात्रे च यौ मॊहं चक्रतुस तव
पितृपैतामहे वृत्ते वॊढव्ये ते ऽनयथा मतिः
2
नेह धर्मानृशंस्याभ्यां न कषान्त्या नार्जवेन च
पुरुषः शरियम आप्नॊति न घृणित्वेन कर्हि चित
3
तवां चेद वयसनम अभ्यागाद इदं भारत दुःसहम
यत तवं नार्हसि नापीमे भरातरस ते महौजसः
4
न हि ते ऽधयगमज जातु तदानीं नाद्य भारत
धर्मात परियतरं किं चिद अपि चेज जीविताद इह
5
धर्मार्थम एव ते राज्यं धर्मार्थं जीवितं च ते
बराह्मणा गुरवश चैव जानत्य अपि च देवताः
6
भीमसेनार्जुनौ चैव माद्रेयौ च मया सह
तयजेस तवम इति मे बुद्धिर न तु धर्मं परित्यजेः
7
राजानं धर्मगॊप्तारं धर्मॊ रक्षति रक्षितः
इति मे शरुतम आर्याणां तवां तु मन्ये न रक्षति
8
अनन्या हि नरव्याघ्र नित्यदा धर्मम एव ते
बुद्धिः सततम अन्वेति छायेव पुरुषं निजा
9
नावमंस्था हि सदृशान नावराञ शरेयसः कुतः
अवाप्य पृथिवीं कृत्स्नां न ते शृङ्गम अवर्धत
10
सवाहाकारैः सवधाभिश च पूजाभिर अपि च दविजान
दैवतानि पितॄंश चैव सततं पार्थ सेवसे
11
बराह्मणाः सर्वकामैस ते सततं पार्थ तर्पिताः
यतयॊ मॊक्षिणश चैव गृहस्थाश चैव भारत
12
आरण्यकेभ्यॊ लौहानि भाजनानि परयच्छसि
नादेयं बराह्मणेभ्यस ते गृहे किं चन विद्यते
13
यद इदं वैश्वदेवान्ते सायंप्रातः परदीयते
तद दत्त्वातिथि भृत्येभ्यॊ राजञ शेषेण जीवसि
14
इष्टयः पशुबन्धाश च काम्यनैमित्तिकाश च ये
वर्तन्ते पाकयज्ञाश च यज्ञकर्म च नित्यदा
15
अस्मिन्न अपि महारण्ये विजने दस्यु सेविते
राष्ट्राद अपेत्य वसतॊ धार्मस ते नावसीदति
16
अश्वमेधॊ राजसूयः पुण्डरीकॊ ऽथ गॊसवः
एतैर अपि महायज्ञैर इष्टं ते भूरिदक्षिणैः
17
राजन परीतया बुद्ध्या विषमे ऽकषपराजये
राज्यं वसून्य आयुधानि भरातॄन मां चासि निर्जितः
18
ऋजॊर मृदॊर वदान्यस्य हरीमतः सत्यवादिनः
कथम अक्षव्यसनजा बुद्धिर आपतिता तव
19
अतीव मॊहम आयाति मनश च परिदूयते
निशाम्य ते दुःखम इदम इमां चापदम ईदृशीम
20
अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम
ईश्वरस्य वशे लॊकस तिष्ठते नात्मनॊ यथा
21
धातैव खलु भूतानां सुखदुःखे परियाप्रिये
दधाति सर्वम ईशानः पुरस्ताच छुक्रम उच्चरन
22
यथा दारुमयी यॊषा नरवीर समाहिता
ईरयत्य अङ्गम अङ्गानि तथा राजन्न इमाः परजाः
23
आकाश इव भूतानि वयाप्य सर्वाणि भारत
ईश्वरॊ विदधातीह कल्याणं यच च पापकम
24
शकुनिस तन्तु बद्धॊवा नियतॊ ऽयम अनीश्वरः
ईश्वरस्य वशे तिष्ठन नान्येषां नात्मनः परभुः
25
मणिः सूत्र इव परॊतॊ नस्यॊत इव गॊवृषः
धातुर आदेशम अन्वेति तन्मयॊ हि तद अर्पणः
26
नात्माधीनॊ मनुष्यॊ ऽयं कालं भवति कं चन
सरॊतसॊ मध्यम आपन्नः कूलाद वृक्श इव चयुतः
27
अज्ञॊ जन्तुर अनीशॊ ऽयम आत्मनः सुखदुःखयॊः
ईश्वर परेरितॊ गच्छेत सवर्गं नरकम एव च
28
यथा वायॊस तृणाग्राणि वशं यान्ति बलीयसः
धातुर एवं वशं यान्ति सर्वभूतानि भारत
29
आर्य कर्मणि युञ्जानः पापे वा पुनर ईश्वरः
वयाप्य भूतानि चरते न चायम इति लक्ष्यते
30
हेतुमात्रम इदं धात्तुः शरीरं कषेत्रसंज्ञितम
येन कारयते कर्म शुभाशुभफलं विभुः
31
पश्य माया परभावॊ ऽयम ईश्वरेण यथा कृतः
यॊ हन्ति भूतैर भूतानि मुनिभिर वेद दर्शिभिः
32
अन्यथा परिदृष्टानि मुनिभिर वेद दर्शिभिः
अन्यथा परिवर्तन्ते वेगा इव नभस्वतः
33
अन्यथैव हि मन्यन्ते पुरुषास तानि तानि च
अन्यथैव परभुस तानि करॊति विकरॊति च
34
यथा काष्ठेन वा काष्टम अश्मानं चाश्मना पुनः
अयसा चाप्य अयश छिन्द्यान निर्विचेष्टम अचेतनम
35
एवं स भगवान देवः सवयम्भूः परपितामहः
हिनस्ति भूतैर भूतानि छद्म कृत्वा युधिष्ठिर
36
संप्रयॊज्य वियॊज्यायं कामकार करः परभुः
करीडते भगवन भूतैर बालः करीडनकैर इव
37
न मातृपितृवद राजन धाता भूतेषु वर्तते
रॊषाद इव परवृत्तॊ ऽयं यथायम इतरॊ जनः
38
आर्याञ शीलवतॊ दृष्ट्वा हरीमतॊ वृत्ति कर्शितान
अनार्यान सुखिनश चैव विह्वलामीव चिन्तया
39
तवेमाम आपदं दृष्ट्वा समृद्धिं च सुयॊधन
धातारं गर्हये पार्थ विषमं यॊ ऽनुपश्यति
40
आर्य शास्त्रातिगे करूरे लुब्धे धर्मापचायिनि
धार्तराष्ट्रे शरियं दत्त्वा धाता किं फलम अश्नुते
41
कर्म चेत कृतम अन्वेति कर्तारं नान्यम ऋच्छति
कर्मणा तेन पापेन लिप्यते नूनम ईश्वरः
42
अथ कर्मकृतं पापं न चेत कर्तारम ऋच्छति
कारणं बलम एवेह जनाञ शॊचामि दुर्बलान
1
[drau]
namo dhātre vidhātre ca yau mohaṃ cakratus tava
pitṛpaitāmahe vṛtte voḍhavye te 'nyathā mati
ḥ
2
neha dharmānṛśaṃsyābhyāṃ na kṣāntyā nārjavena ca
puruṣaḥ śriyam āpnoti na ghṛṇitvena karhi cit
3
tvāṃ ced vyasanam abhyāgād idaṃ bhārata duḥsaham
yat tvaṃ nārhasi nāpīme bhrātaras te mahaujasa
ḥ
4
na hi te 'dhyagamaj jātu tadānīṃ nādya bhārata
dharmāt priyataraṃ kiṃ cid api cej jīvitād iha
5
dharmārtham eva te rājyaṃ dharmārthaṃ jīvitaṃ ca te
brāhmaṇā guravaś caiva jānaty api ca devat
āḥ
6
bhīmasenārjunau caiva mādreyau ca mayā saha
tyajes tvam iti me buddhir na tu dharmaṃ parityaje
ḥ
7
rājānaṃ dharmagoptāraṃ dharmo rakṣati rakṣitaḥ
iti me śrutam āry
āṇāṃ
tvāṃ tu manye na rakṣati
8
ananyā hi naravyāghra nityadā dharmam eva te
buddhiḥ satatam anveti chāyeva puruṣaṃ nij
ā
9
nāvamaṃsthā hi sadṛśān nāvarāñ śreyasaḥ kutaḥ
avāpya pṛthivīṃ kṛtsnāṃ na te śṛṅgam avardhata
10
svāhākāraiḥ svadhābhiś ca pūjābhir api ca dvijān
daivatāni pitṝṃś caiva satataṃ pārtha sevase
11
brāhmaṇāḥ sarvakāmais te satataṃ pārtha tarpitāḥ
yatayo mokṣiṇaś caiva gṛhasthāś caiva bhārata
12
raṇyakebhyo lauhāni bhājanāni prayacchasi
nādeyaṃ brāhmaṇebhyas te gṛhe kiṃ cana vidyate
13
yad idaṃ vaiśvadevānte sāyaṃprātaḥ pradīyate
tad dattvātithi bhṛtyebhyo rājañ śeṣeṇa jīvasi
14
iṣṭayaḥ paśubandhāś ca kāmyanaimittikāś ca ye
vartante pākayajñāś ca yajñakarma ca nityad
ā
15
asminn api mahāraṇye vijane dasyu sevite
rāṣṭrād apetya vasato dhārmas te nāvasīdati
16
aśvamedho rājasūyaḥ puṇḍarīko 'tha gosavaḥ
etair api mahāyajñair iṣṭaṃ te bhūridakṣiṇai
ḥ
17
rājan parītayā buddhyā viṣame 'kṣaparājaye
rājyaṃ vasūny āyudhāni bhrātṝn māṃ cāsi nirjita
ḥ
18
jor mṛdor vadānyasya hrīmataḥ satyavādinaḥ
katham akṣavyasanajā buddhir āpatitā tava
19
atīva moham āyāti manaś ca paridūyate
niśāmya te duḥkham idam imāṃ cāpadam īdṛśīm
20
atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
īśvarasya vaśe lokas tiṣṭhate nātmano yath
ā
21
dhātaiva khalu bhūtānāṃ sukhaduḥkhe priyāpriye
dadhāti sarvam īśānaḥ purastāc chukram uccaran
22
yathā dārumayī yoṣā naravīra samāhitā
īrayaty aṅgam aṅgāni tathā rājann imāḥ praj
āḥ
23
kāśa iva bhūtāni vyāpya sarvāṇi bhārata
īśvaro vidadhātīha kalyāṇaṃ yac ca pāpakam
24
akunis tantu baddhovā niyato 'yam anīśvara
ḥ
ī
varasya vaśe tiṣṭhan nānyeṣāṃ nātmanaḥ prabhu
ḥ
25
maṇiḥ sūtra iva proto nasyota iva govṛṣaḥ
dhātur ādeśam anveti tanmayo hi tad arpaṇa
ḥ
26
nātmādhīno manuṣyo 'yaṃ kālaṃ bhavati kaṃ cana
srotaso madhyam āpannaḥ kūlād vṛkśa iva cyuta
ḥ
27
ajño jantur anīśo 'yam ātmanaḥ sukhaduḥkhayo
ḥ
ī
vara prerito gacchet svargaṃ narakam eva ca
28
yathā vāyos tṛṇāgrāṇi vaśaṃ yānti balīyasaḥ
dhātur evaṃ vaśaṃ yānti sarvabhūtāni bhārata
29
rya karmaṇi yuñjānaḥ pāpe vā punar īśvaraḥ
vyāpya bhūtāni carate na cāyam iti lakṣyate
30
hetumātram idaṃ dhāttuḥ śarīraṃ kṣetrasaṃjñitam
yena kārayate karma śubhāśubhaphalaṃ vibhu
ḥ
31
paśya māyā prabhāvo 'yam īśvareṇa yathā kṛtaḥ
yo hanti bhūtair bhūtāni munibhir veda darśibhi
ḥ
32
anyathā parid
ṛṣṭ
ni munibhir veda darśibhiḥ
anyathā parivartante vegā iva nabhasvata
ḥ
33
anyathaiva hi manyante puruṣās tāni tāni ca
anyathaiva prabhus tāni karoti vikaroti ca
34
yathā kāṣṭhena vā kāṣṭam aśmānaṃ cāśmanā punaḥ
ayasā cāpy ayaś chindyān nirviceṣṭam acetanam
35
evaṃ sa bhagavān devaḥ svayambhūḥ prapitāmahaḥ
hinasti bhūtair bhūtāni chadma kṛtvā yudhiṣṭhira
36
saṃprayojya viyojyāyaṃ kāmakāra karaḥ prabhuḥ
krīḍate bhagavan bhūtair bālaḥ krīḍanakair iva
37
na mātṛpitṛvad rājan dhātā bhūteṣu vartate
roṣād iva pravṛtto 'yaṃ yathāyam itaro jana
ḥ
38
ryāñ śīlavato dṛṣṭvā hrīmato vṛtti karśitān
anāryān sukhinaś caiva vihvalāmīva cintay
ā
39
tavemām āpadaṃ dṛṣṭvā samṛddhiṃ ca suyodhana
dhātāraṃ garhaye pārtha viṣamaṃ yo 'nupaśyati
40
rya śāstrātige krūre lubdhe dharmāpacāyini
dhārtarāṣṭre śriyaṃ dattvā dhātā kiṃ phalam aśnute
41
karma cet kṛtam anveti kartāraṃ nānyam ṛcchati
karmaṇā tena pāpena lipyate nūnam īśvara
ḥ
42
atha karmakṛtaṃ pāpaṃ na cet kartāram ṛcchati
kāraṇaṃ balam eveha janāñ śocāmi durbalān
yohanan primitive christianity mandean
|
buddha christianity
Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 3. Chapter 31