Book 4. Chapter 50

The Mahabharata In Sanskrit


Book 4

Chapter 50

1

[वै]

अपयाते त� राधेये द�र�यॊधन प�रॊगमाः

अनीकेन यथा सवेन शरैर आर�च�छन�त पाण�डवम

2

बह�धा तस�य सैन�यस�य वयूढस�यापततः शरैः

अभियानीयम आज�ञाय वैराटिर इदम अब�रवीत

3

आस�थाय र�चिरं जिष�णॊ रथं सारथिना मया

कतमद यास�यसे ऽनीक म�क�तॊ यास�याम�य अहं तवया

4

[अर�ज]

लॊहिताक�षम अरिष�टं यं वैयाघ�रम अन�पश�यसि

नीलां पताकाम आश�रित�य रथे तिष�ठन�तम उत�तर

5

कृपस�यैतद रथानीकं परापयस�वैतद �व माम

�तस�य दर�शयिष�यामि शीघ�रास�त�रं दृढधन�विनः

6

कमण�डल�र धवजे यस�य शातक�म�भमयः श�भः

आचार�य �ष वै दरॊणः सर�वशस�त�रभृतां वरः

7

स�प�रसन�नमना वीर क�र�ष�वैनं परदक�षिणम

अत�रैव चाविरॊधेन �ष धर�मः सनातनः

8

यदि मे परथमं दरॊणः शरीरे परहरिष�यति

ततॊ ऽसय परहरिष�यामि नास�य कॊपॊ भविष�यति

9

अस�याविदूरे त� धन�र धवजाग�रे यस�य दृश�यते

आचार�यस�यैष प�त�रॊ वै अश�वत�थामा महारथः

10

सदा ममैष मान�यश च सर�वशस�त�रभृताम अपि

�तस�य तवं रथं पराप�य निवर�तेथाः प�नः प�नः

11

य �ष त� रथानीके स�वर�णकवचावृतः

सेनाग�र�येण तृतीयेन वयवहार�येण तिष�ठति

12

यस�य नागॊ धवजाग�रे वै हेमकेतन संश�रितः

धृतराष�ट�रात�मजः शरीमान �ष राजा स�यॊधनः

13

�तस�याभिम�खं वीर रथं पररथार�जः

परापयस�वैष तेजॊ ऽभिप�रमाथी य�द�धद�र�मदः

14

�ष दरॊणस�य शिष�याणां शीघ�रास�त�रः परथमॊ मतः

�तस�य दर�शयिष�यामि शीघ�रास�त�रं विप�लं शरैः

15

नागकक�ष�या त� र�चिरा धवजाग�रे यस�य तिष�ठति

�ष वैकर�तनः कर�णॊ विदितः पूर�वम �व ते

16

�तस�य रथम आस�थाय राधेयस�य द�रात�मनः

यत�तॊ भवेथाः संग�रामे सपर�धत�य �ष मया सदा

17

यस त� नीलान�सारेण पञ�च तारेण केत�ना

हस�तावापी बृहद धन�वा रथे तिष�ठति वीर�यवान

18

यस�य तारार�क चित�रॊ ऽसौ रथे धवजवरः सथितः

यस�यैतत पाण�ड�रं छत�रं विमलं मूर�ध�नि तिष�ठति

19

महतॊ रथवंशस�य नाना धवजपताकिनः

बलाहकाग�रे सूर�यॊ वा य �ष परम�खे सथिथ

20

हैमं चन�द�रार�कसंकाशं कवचं यस�य दृश�यते

जातरूपशिरस तराणस तरासयन�न इव मे मनः

21

�ष शांतनवॊ भीष�मः सर�वेषां नः पितामहः

राजश�रियावबद�धस त� द�र�यॊधन वशान�गः

22

पश�चाद �ष परयातव�यॊ न मे विघ�नकरॊ भवेत

�तेन य�ध�यमानस�य यत�तः संयच�छ मे हयान

23

ततॊ ऽभयवहद अव�यग�रॊ वैराटिः सव�यसाचिनम

यत�रातिष�ठत कृपॊ राजन यॊत�स�यमानॊ धनंजयम

1

[vai]

apay�te tu r�dheye duryodhana purogam�ḥ

anīkena yath� svena śarair �rcchanta p�ṇ�avam

2

bahudh� tasya sainyasya vyū�hasy�patataḥ śaraiḥ

abhiy�nīyam �jñ�ya vair�ṭir idam abravīt

3

�sth�ya ruciraṃ jiṣṇo rathaṃ s�rathin� may�

katamad y�syase 'nīka mukto y�sy�my ahaṃ tvay�

4

[arj]

lohit�kṣam ariṣṭaṃ yaṃ vaiy�ghram anupaśyasi

nīl�ṃ pat�k�m �śritya rathe tiṣṭhantam uttara

5

kṛpasyaitad rath�nīkaṃ pr�payasvaitad eva m�m

etasya darśayiṣy�mi śīghr�straṃ dṛ�hadhanvinaḥ

6

kamaṇ�alur dhvaje yasya ś�takumbhamayaḥ śubhaḥ

�c�rya eṣa vai droṇaḥ sarvaśastrabhṛt�ṃ varaḥ

7

suprasannaman� vīra kuruṣvainaṃ pradakṣiṇam

atraiva c�virodhena eṣa dharmaḥ san�tanaḥ

8

yadi me prathamaṃ droṇaḥ śarīre prahariṣyati

tato 'sya prahariṣy�mi n�sya kopo bhaviṣyati

9

asy�vidūre tu dhanur dhvaj�gre yasya dṛśyate

�c�ryasyaiṣa putro vai aśvatth�m� mah�rathaḥ

10

sad� mamaiṣa m�nyaś ca sarvaśastrabhṛt�m api

etasya tvaṃ rathaṃ pr�pya nivarteth�ḥ punaḥ punaḥ

11

ya eṣa tu rath�nīke suvarṇakavac�vṛtaḥ

sen�gryeṇa tṛtīyena vyavah�ryeṇa tiṣṭhati

12

yasya n�go dhvaj�gre vai hemaketana saṃśritaḥ

dhṛtar�ṣṭr�tmajaḥ śrīm�n eṣa r�j� suyodhanaḥ

13

etasy�bhimukhaṃ vīra rathaṃ pararath�rujaḥ

pr�payasvaiṣa tejo 'bhipram�thī yuddhadurmadaḥ

14

eṣa droṇasya śiṣy�ṇ�ṃ śīghr�straḥ prathamo mataḥ

etasya darśayiṣy�mi śīghr�straṃ vipulaṃ śaraiḥ

15

n�gakakṣy� tu rucir� dhvaj�gre yasya tiṣṭhati

eṣa vaikartanaḥ karṇo viditaḥ pūrvam eva te

16

etasya ratham �sth�ya r�dheyasya dur�tmanaḥ

yatto bhaveth�ḥ saṃgr�me spardhaty eṣa may� sad�

17

yas tu nīl�nus�reṇa pañca t�reṇa ketun�

hast�v�pī bṛhad dhanv� rathe tiṣṭhati vīryav�n

18

yasya t�r�rka citro 'sau rathe dhvajavaraḥ sthitaḥ

yasyaitat p�ṇ�uraṃ chatraṃ vimalaṃ mūrdhni tiṣṭhati

19

mahato rathavaṃśasya n�n� dhvajapat�kinaḥ

bal�hak�gre sūryo v� ya eṣa pramukhe sthitha

20

haimaṃ candr�rkasaṃk�śaṃ kavacaṃ yasya dṛśyate

j�tarūpaśiras tr�ṇas tr�sayann iva me manaḥ

21

eṣa ś�ṃtanavo bhīṣmaḥ sarveṣ�ṃ naḥ pit�mahaḥ

r�jaśriy�vabaddhas tu duryodhana vaś�nugaḥ

22

paśc�d eṣa pray�tavyo na me vighnakaro bhavet

etena yudhyam�nasya yattaḥ saṃyaccha me hay�n

23

tato 'bhyavahad avyagro vair�ṭiḥ savyas�cinam

yatr�tiṣṭhat kṛpo r�jan yotsyam�no dhanaṃjayam