Book 4. Chapter 57

The Mahabharata In Sanskrit


Book 4

Chapter 57

1

[वै]

अथ संगम�य सर�वे त� कौरवाणां महारथाः

अर�ज�नं सहिता यत�ताः परत�यय�ध�यन�त भारत

2

स सायकमयैर जालैः सर�वतस तान महारथान

पराछादयद अमेयात�मा नीहार इव पर�वतान

3

नरद भिश च महानागैर हेषमाणैश च वाजिभिः

भेरीशङ�खनिनादैश च स शब�दस त�म�लॊ ऽभवत

4

नराश�वकायान निर�भिद�य लॊहानि कवचानि च

पार�थस�य शरजालानि विनिष�पेत�ः सहस�रशः

5

तवरमाणः शरान अस�यान पाण�डवः स बभौ रणे

मध�यंदिनगतॊ ऽरचिष�मान पाण�डवः स बभौ रणे

6

उपप�लवन�त वित�रस�ता रथेभ�यॊ रथिनस तदा

सादिनश चाश�वपृष�ठेभ�यॊ भूमौ चापि पदातयः

7

शरैः संताड�यमानानां कवचानां महात�मनाम

ताम�रराजतलॊहानां पराद�रासीन महास�वनः

8

छन�नम आयॊधनं सर�वं शरीरैर गतचेतसाम

गजाश�वसादिभिस तत�र शितबाणात�त जीवितैः

9

रथॊपस�थाभिपतितैर आस�तृता मानवैर मही

परनृत�यद इव संग�रामे चापहस�तॊ धनंजयः

10

शर�त�वा गाण�डीवनिर�घॊषं विस�फूर�जितम इवाशनेः

तरस�तानि सर�वभूतानि वयगच�छन�त महाहवात

11

क�ण�डलॊष�णीष धारीणि जातरूपस�रजानि च

पतितानि सम दृश�यन�ते शिरांसि रणमूर�धनि

12

विशिखॊन�मथितैर गात�रैर बाह�भिश च स कार�म�कैः

स हस�ताभरणैश चान�यैः परच�छन�ना भाति मेदिनी

13

शिरसां पात�यमानानाम अन�तरा निशितैः शरैः

अश�ववृष�टिर इवाकाशाद अभवद भरतर�षभ

14

दर�शयित�वा तथात�मानं रौद�रं र�द�र पराक�रमः

अवर�द�धश चरन पार�थॊ दशवर�षाणि तरीणि च

करॊधाग�निम उत�सृजद घॊरं धार�तराष�ट�रेष� पाण�डवः

15

तस�य तद दहतः सैन�यं दृष�ट�वा चैव पराक�रमम

सर�वे शान�ति परा यॊधा धार�तराष�ट�रस�य पश�यतः

16

वित�रासयित�वा तत सैन�यं दरावयित�वा महारथान

अर�ज�नॊ जयतां शरेष�ठः पर�यवर�तत भारत

17

परावर�तयन नदीं घॊरां शॊणितौघतरङ�गिणीम

अस�थि शैवलसंबाधां य�गान�ते कालनिर�मिताम

18

शरचाप पलवां घॊरां मांसशॊणितकर�दमाम

महारथमहाद�वीपां शङ�खद�न�द�भिनिस�वनाम

चकार महतीं पार�थॊ नदीम उत�तरशॊणिताम

19

आददानस�य हि शरान संधाय च विम�ञ�चतः

विकर�षतश च गाण�डीवं न किं चिद दृश�यते ऽनतरम

1

[vai]

atha saṃgamya sarve tu kaurav�ṇ�ṃ mah�rath�ḥ

arjunaṃ sahit� yatt�ḥ pratyayudhyanta bh�rata

2

sa s�yakamayair j�laiḥ sarvatas t�n mah�rath�n

pr�ch�dayad amey�tm� nīh�ra iva parvat�n

3

narad bhiś ca mah�n�gair heṣam�ṇaiś ca v�jibhiḥ

bherīśaṅkhanin�daiś ca sa śabdas tumulo 'bhavat

4

nar�śvak�y�n nirbhidya loh�ni kavac�ni ca

p�rthasya śaraj�l�ni viniṣpetuḥ sahasraśaḥ

5

tvaram�ṇaḥ śar�n asy�n p�ṇ�avaḥ sa babhau raṇe

madhyaṃdinagato 'rciṣm�n p�ṇ�avaḥ sa babhau raṇe

6

upaplavanta vitrast� rathebhyo rathinas tad�

s�dinaś c�śvapṛṣṭhebhyo bhūmau c�pi pad�tayaḥ

7

śaraiḥ saṃt��yam�n�n�ṃ kavac�n�ṃ mah�tman�m

t�mrar�jataloh�n�ṃ pr�dur�sīn mah�svanaḥ

8

channam �yodhanaṃ sarvaṃ śarīrair gatacetas�m

gaj�śvas�dibhis tatra śitab�ṇ�tta jīvitaiḥ

9

rathopasth�bhipatitair �stṛt� m�navair mahī

pranṛtyad iva saṃgr�me c�pahasto dhanaṃjayaḥ

10

śrutv� g�ṇ�īvanirghoṣaṃ visphūrjitam iv�śaneḥ

trast�ni sarvabhūt�ni vyagacchanta mah�hav�t

11

kuṇ�aloṣṇīṣa dh�rīṇi j�tarūpasraj�ni ca

patit�ni sma dṛśyante śir�ṃsi raṇamūrdhani

12

viśikhonmathitair g�trair b�hubhiś ca sa k�rmukaiḥ

sa hast�bharaṇaiś c�nyaiḥ pracchann� bh�ti medinī

13

śiras�ṃ p�tyam�n�n�m antar� niśitaiḥ śaraiḥ

aśvavṛṣṭir iv�k�ś�d abhavad bharatarṣabha

14

darśayitv� tath�tm�naṃ raudraṃ rudra par�kramaḥ

avaruddhaś caran p�rtho daśavarṣ�ṇi trīṇi ca

krodh�gnim utsṛjad ghoraṃ dh�rtar�ṣṭreṣu p�ṇ�avaḥ

15

tasya tad dahataḥ sainyaṃ dṛṣṭv� caiva par�kramam

sarve ś�nti par� yodh� dh�rtar�ṣṭrasya paśyataḥ

16

vitr�sayitv� tat sainyaṃ dr�vayitv� mah�rath�n

arjuno jayat�ṃ śreṣṭhaḥ paryavartata bh�rata

17

pr�vartayan nadīṃ ghor�ṃ śoṇitaughataraṅgiṇīm

asthi śaivalasaṃb�dh�ṃ yug�nte k�lanirmit�m

18

śarac�pa plav�ṃ ghor�ṃ m�ṃsaśoṇitakardam�m

mah�rathamah�dvīp�ṃ śaṅkhadundubhinisvan�m

cak�ra mahatīṃ p�rtho nadīm uttaraśoṇit�m

19

�dad�nasya hi śar�n saṃdh�ya ca vimuñcataḥ

vikarṣataś ca g�ṇ�īvaṃ na kiṃ cid dṛśyate 'ntaram