Book 4. Chapter 6
The Mahabharata In Sanskrit
Book 4
Chapter 6
1
[वै]
ततॊ विराटं परथमं युधिष्ठिरॊ; राजा सभायाम उपविष्टुम आव्रजत
वैडूर्य रूपान परतिमुच्य काञ्चनान; अक्षान स कक्षे परिगृह्य वाससा
2
नराधिपॊ राष्ट्रपतिं यशस्विनं; महायशाः कौरव वंशवर्धनः
महानुभावॊ नरराज सत्कृतॊ; दुरासदस तीक्ष्णविषॊ यथॊरगः
3
बालेन रूपेण नरर्षभॊ महान; अथार्चि रूपेण यथामरस तथा
महाभ्रजालैर इव संवृतॊ रविर; यथानलॊ भस्म वृतश च वीर्यवान
4
तम आपतन्तं परसमीक्ष्य पाण्डवं; विराट राड इन्दुम इवाभ्रसंवृतम
मन्त्रिद्विजान सूत मुखान विशस तथा; ये चापि के चित परिषत समासते
पप्रच्छ कॊ ऽयं परथमं समेयिवान; अनेन यॊ ऽयं परसमीक्षते सभाम
5
न तु दविजॊ ऽयं भविता नरॊत्तमः; पतिः पृथिव्या इति मे मनॊगतम
न चास्य दासॊ न रथॊ न कुण्डले; समीपतॊ भराजति चायम इन्द्रवत
6
शरीरलिङ्गैर उपसूचितॊ हय अयं; मूर्धाभिषिक्तॊ ऽयम इतीव मानसम
समीपम आयाति च मे गतव्यथॊ; यथा गजस तामरसीं मदॊत्कटः
7
वितर्कयन्तं तु नरर्षभस तदा; यिधिष्ठिरॊ ऽभयेत्य विराटम अब्रवीत
सम्राड विजानात्व इह जीवितार्थिनं; विनष्ट सर्वस्वम उपागतं दविजम
8
इहाहम इच्छामि तवानघान्तिके; वस्तुं यथा कामचरस तथा विभॊ
तम अब्रवीत सवागतम इत्य अनन्तरं; राजा परहृष्टः परतिसंगृहाण च
9
कामेन ताताभिवदाम्य अहं तवां; कस्यासि राज्ञॊ विषयाद इहागतः
गॊत्रं च नामापि च शंस तत्त्वतः; किं चापि शिल्पं तव विद्यते कृतम
10
युधिष्ठिरस्यासम अहं पुरा सखा; वैयाघ्रपद्यः पुनर अस्मि बराह्मणः
अक्षान परवप्तुं कुशलॊ ऽसमि देविता; कङ्केति नाम्नास्मि विराट विश्रुतः
11
ददामि ते हन्त वरं यम इच्छसि; परशाधि मत्स्यान वशगॊ हय अहं तव
परिया हि धूर्ता मम देविनः सदा; भवांश च देवॊपम राज्यम अर्हति
12
आप्तॊ विवादः परमॊ विशां पते; न विद्यते किं चन मत्स्यहीनतः
न मे जितः कश चन धारयेद धनं; वरॊ ममैषॊ ऽसतु तव परसादतः
13
हन्याम अवध्यं यदि ते ऽपरियं चरेत; परव्राजयेयं विषयाद दविजांस तथा
शृण्वन्तु मे जानपदाः समागताः; कङ्कॊ यथाहं विषये परभुस तथा
14
समानयानॊ भवितासि मे सखा; परभूतवस्त्रॊ बहु पानभॊजनः
पश्येस तवम अन्तश च बहिश च सर्वदा; कृतं च ते दवारम अपावृतं मया
15
ये तवानुवादेयुर अवृत्ति कर्शिता; बरूयाश च तेषां वचनेन मे सदा
दास्यामि सर्वं तद अहं न संशयॊ; न ते भयं विद्यति संनिधौ मम
16
एवं स लब्ध्वा तु वरं समागमं; विराट राजेन नरर्षभस तदा
उवास वीरः परमार्चितः सुखी; न चापि कश चिच चरितं बुबॊध तत
1
[vai]
tato virāṭaṃ prathamaṃ yudhiṣṭhiro; rājā sabhāyām upaviṣṭum āvrajat
vaiḍūrya rūpān pratimucya kāñcanān; akṣān sa kakṣe parigṛhya vāsasā
2
narādhipo rāṣṭrapatiṃ yaśasvinaṃ; mahāyaśāḥ kaurava vaṃśavardhanaḥ
mahānubhāvo nararāja satkṛto; durāsadas tīkṣṇaviṣo yathoragaḥ
3
bālena rūpeṇa nararṣabho mahān; athārci rūpeṇa yathāmaras tathā
mahābhrajālair iva saṃvṛto ravir; yathānalo bhasma vṛtaś ca vīryavān
4
tam āpatantaṃ prasamīkṣya pāṇḍavaṃ; virāṭa rāḍ indum ivābhrasaṃvṛtam
mantridvijān sūta mukhān viśas tathā; ye cāpi ke cit pariṣat samāsate
papraccha ko 'yaṃ prathamaṃ sameyivān; anena yo 'yaṃ prasamīkṣate sabhām
5
na tu dvijo 'yaṃ bhavitā narottamaḥ; patiḥ pṛthivyā iti me manogatam
na cāsya dāso na ratho na kuṇḍale; samīpato bhrājati cāyam indravat
6
arīraliṅgair upasūcito hy ayaṃ; mūrdhābhiṣikto 'yam itīva mānasam
samīpam āyāti ca me gatavyatho; yathā gajas tāmarasīṃ madotkaṭaḥ
7
vitarkayantaṃ tu nararṣabhas tadā; yidhiṣṭhiro 'bhyetya virāṭam abravīt
samrāḍ vijānātv iha jīvitārthinaṃ; vinaṣṭa sarvasvam upāgataṃ dvijam
8
ihāham icchāmi tavānaghāntike; vastuṃ yathā kāmacaras tathā vibho
tam abravīt svāgatam ity anantaraṃ; rājā prahṛṣṭaḥ pratisaṃgṛhāṇa ca
9
kāmena tātābhivadāmy ahaṃ tvāṃ; kasyāsi rājño viṣayād ihāgataḥ
gotraṃ ca nāmāpi ca śaṃsa tattvataḥ; kiṃ cāpi śilpaṃ tava vidyate kṛtam
10
yudhiṣṭhirasyāsam ahaṃ purā sakhā; vaiyāghrapadyaḥ punar asmi brāhmaṇaḥ
akṣān pravaptuṃ kuśalo 'smi devitā; kaṅketi nāmnāsmi virāṭa viśrutaḥ
11
dadāmi te hanta varaṃ yam icchasi; praśādhi matsyān vaśago hy ahaṃ tava
priyā hi dhūrtā mama devinaḥ sadā; bhavāṃś ca devopama rājyam arhati
12
pto vivādaḥ paramo viśāṃ pate; na vidyate kiṃ cana matsyahīnataḥ
na me jitaḥ kaś cana dhārayed dhanaṃ; varo mamaiṣo 'stu tava prasādataḥ
13
hanyām avadhyaṃ yadi te 'priyaṃ caret; pravrājayeyaṃ viṣayād dvijāṃs tathā
śṛvantu me jānapadāḥ samāgatāḥ; kaṅko yathāhaṃ viṣaye prabhus tathā
14
samānayāno bhavitāsi me sakhā; prabhūtavastro bahu pānabhojanaḥ
paśyes tvam antaś ca bahiś ca sarvadā; kṛtaṃ ca te dvāram apāvṛtaṃ mayā
15
ye tvānuvādeyur avṛtti karśitā; brūyāś ca teṣāṃ vacanena me sadā
dāsyāmi sarvaṃ tad ahaṃ na saṃśayo; na te bhayaṃ vidyati saṃnidhau mama
16
evaṃ sa labdhvā tu varaṃ samāgamaṃ; virāṭa rājena nararṣabhas tadā
uvāsa vīraḥ paramārcitaḥ sukhī; na cāpi kaś cic caritaṃ bubodha tat
Book 4
Chapter 6
1
[वै]
ततॊ विराटं परथमं युधिष्ठिरॊ; राजा सभायाम उपविष्टुम आव्रजत
वैडूर्य रूपान परतिमुच्य काञ्चनान; अक्षान स कक्षे परिगृह्य वाससा
2
नराधिपॊ राष्ट्रपतिं यशस्विनं; महायशाः कौरव वंशवर्धनः
महानुभावॊ नरराज सत्कृतॊ; दुरासदस तीक्ष्णविषॊ यथॊरगः
3
बालेन रूपेण नरर्षभॊ महान; अथार्चि रूपेण यथामरस तथा
महाभ्रजालैर इव संवृतॊ रविर; यथानलॊ भस्म वृतश च वीर्यवान
4
तम आपतन्तं परसमीक्ष्य पाण्डवं; विराट राड इन्दुम इवाभ्रसंवृतम
मन्त्रिद्विजान सूत मुखान विशस तथा; ये चापि के चित परिषत समासते
पप्रच्छ कॊ ऽयं परथमं समेयिवान; अनेन यॊ ऽयं परसमीक्षते सभाम
5
न तु दविजॊ ऽयं भविता नरॊत्तमः; पतिः पृथिव्या इति मे मनॊगतम
न चास्य दासॊ न रथॊ न कुण्डले; समीपतॊ भराजति चायम इन्द्रवत
6
शरीरलिङ्गैर उपसूचितॊ हय अयं; मूर्धाभिषिक्तॊ ऽयम इतीव मानसम
समीपम आयाति च मे गतव्यथॊ; यथा गजस तामरसीं मदॊत्कटः
7
वितर्कयन्तं तु नरर्षभस तदा; यिधिष्ठिरॊ ऽभयेत्य विराटम अब्रवीत
सम्राड विजानात्व इह जीवितार्थिनं; विनष्ट सर्वस्वम उपागतं दविजम
8
इहाहम इच्छामि तवानघान्तिके; वस्तुं यथा कामचरस तथा विभॊ
तम अब्रवीत सवागतम इत्य अनन्तरं; राजा परहृष्टः परतिसंगृहाण च
9
कामेन ताताभिवदाम्य अहं तवां; कस्यासि राज्ञॊ विषयाद इहागतः
गॊत्रं च नामापि च शंस तत्त्वतः; किं चापि शिल्पं तव विद्यते कृतम
10
युधिष्ठिरस्यासम अहं पुरा सखा; वैयाघ्रपद्यः पुनर अस्मि बराह्मणः
अक्षान परवप्तुं कुशलॊ ऽसमि देविता; कङ्केति नाम्नास्मि विराट विश्रुतः
11
ददामि ते हन्त वरं यम इच्छसि; परशाधि मत्स्यान वशगॊ हय अहं तव
परिया हि धूर्ता मम देविनः सदा; भवांश च देवॊपम राज्यम अर्हति
12
आप्तॊ विवादः परमॊ विशां पते; न विद्यते किं चन मत्स्यहीनतः
न मे जितः कश चन धारयेद धनं; वरॊ ममैषॊ ऽसतु तव परसादतः
13
हन्याम अवध्यं यदि ते ऽपरियं चरेत; परव्राजयेयं विषयाद दविजांस तथा
शृण्वन्तु मे जानपदाः समागताः; कङ्कॊ यथाहं विषये परभुस तथा
14
समानयानॊ भवितासि मे सखा; परभूतवस्त्रॊ बहु पानभॊजनः
पश्येस तवम अन्तश च बहिश च सर्वदा; कृतं च ते दवारम अपावृतं मया
15
ये तवानुवादेयुर अवृत्ति कर्शिता; बरूयाश च तेषां वचनेन मे सदा
दास्यामि सर्वं तद अहं न संशयॊ; न ते भयं विद्यति संनिधौ मम
16
एवं स लब्ध्वा तु वरं समागमं; विराट राजेन नरर्षभस तदा
उवास वीरः परमार्चितः सुखी; न चापि कश चिच चरितं बुबॊध तत
1
[vai]
tato virāṭaṃ prathamaṃ yudhiṣṭhiro; rājā sabhāyām upaviṣṭum āvrajat
vaiḍūrya rūpān pratimucya kāñcanān; akṣān sa kakṣe parigṛhya vāsasā
2
narādhipo rāṣṭrapatiṃ yaśasvinaṃ; mahāyaśāḥ kaurava vaṃśavardhanaḥ
mahānubhāvo nararāja satkṛto; durāsadas tīkṣṇaviṣo yathoragaḥ
3
bālena rūpeṇa nararṣabho mahān; athārci rūpeṇa yathāmaras tathā
mahābhrajālair iva saṃvṛto ravir; yathānalo bhasma vṛtaś ca vīryavān
4
tam āpatantaṃ prasamīkṣya pāṇḍavaṃ; virāṭa rāḍ indum ivābhrasaṃvṛtam
mantridvijān sūta mukhān viśas tathā; ye cāpi ke cit pariṣat samāsate
papraccha ko 'yaṃ prathamaṃ sameyivān; anena yo 'yaṃ prasamīkṣate sabhām
5
na tu dvijo 'yaṃ bhavitā narottamaḥ; patiḥ pṛthivyā iti me manogatam
na cāsya dāso na ratho na kuṇḍale; samīpato bhrājati cāyam indravat
6
arīraliṅgair upasūcito hy ayaṃ; mūrdhābhiṣikto 'yam itīva mānasam
samīpam āyāti ca me gatavyatho; yathā gajas tāmarasīṃ madotkaṭaḥ
7
vitarkayantaṃ tu nararṣabhas tadā; yidhiṣṭhiro 'bhyetya virāṭam abravīt
samrāḍ vijānātv iha jīvitārthinaṃ; vinaṣṭa sarvasvam upāgataṃ dvijam
8
ihāham icchāmi tavānaghāntike; vastuṃ yathā kāmacaras tathā vibho
tam abravīt svāgatam ity anantaraṃ; rājā prahṛṣṭaḥ pratisaṃgṛhāṇa ca
9
kāmena tātābhivadāmy ahaṃ tvāṃ; kasyāsi rājño viṣayād ihāgataḥ
gotraṃ ca nāmāpi ca śaṃsa tattvataḥ; kiṃ cāpi śilpaṃ tava vidyate kṛtam
10
yudhiṣṭhirasyāsam ahaṃ purā sakhā; vaiyāghrapadyaḥ punar asmi brāhmaṇaḥ
akṣān pravaptuṃ kuśalo 'smi devitā; kaṅketi nāmnāsmi virāṭa viśrutaḥ
11
dadāmi te hanta varaṃ yam icchasi; praśādhi matsyān vaśago hy ahaṃ tava
priyā hi dhūrtā mama devinaḥ sadā; bhavāṃś ca devopama rājyam arhati
12
pto vivādaḥ paramo viśāṃ pate; na vidyate kiṃ cana matsyahīnataḥ
na me jitaḥ kaś cana dhārayed dhanaṃ; varo mamaiṣo 'stu tava prasādataḥ
13
hanyām avadhyaṃ yadi te 'priyaṃ caret; pravrājayeyaṃ viṣayād dvijāṃs tathā
śṛvantu me jānapadāḥ samāgatāḥ; kaṅko yathāhaṃ viṣaye prabhus tathā
14
samānayāno bhavitāsi me sakhā; prabhūtavastro bahu pānabhojanaḥ
paśyes tvam antaś ca bahiś ca sarvadā; kṛtaṃ ca te dvāram apāvṛtaṃ mayā
15
ye tvānuvādeyur avṛtti karśitā; brūyāś ca teṣāṃ vacanena me sadā
dāsyāmi sarvaṃ tad ahaṃ na saṃśayo; na te bhayaṃ vidyati saṃnidhau mama
16
evaṃ sa labdhvā tu varaṃ samāgamaṃ; virāṭa rājena nararṣabhas tadā
uvāsa vīraḥ paramārcitaḥ sukhī; na cāpi kaś cic caritaṃ bubodha tat
