Book 5. Chapter 163
The Mahabharata In Sanskrit
Book 5
Chapter 163
1
[भीस्म]
सुदक्षिणस तु काम्बॊजॊ रथ एकगुणॊ मतः
तवार्थ सिद्धिम आकाङ्क्षन यॊत्स्यते समरे परैः
2
एतस्य रथसिंहस्य तवार्थे राजसत्तम
पराक्रमं यथेन्द्रस्य दरक्ष्यन्ति कुरवॊ युधि
3
एतस्य रथवंशॊ हि तिग्मवेगप्रहारिणाम
काम्बॊजानां महाराज शलभानाम इवायतिः
4
नीलॊ माहिष्मती वासी नीलवर्म धरस तव
रथवंशेन शत्रूणां कदनं वै करिष्यति
5
कृतवैरः पुरा चैव सहदेवेन पार्थिवः
यॊत्स्यते सततं राजंस तवार्थे कुरुसत्तम
6
विन्दानुविन्दाव आवन्त्यौ समेतौ रथसत्तमौ
कृतिनौ समरे तात दृढवीर्यपराक्रमौ
7
एतौ तौ पुरुषव्याघ्रौ रिपुसैन्यं परधक्ष्यतः
गदा परासासिनाराचैस तॊमरैश च भुजच्युतैः
8
युद्धाभिकामौ समरे करीडन्ताव इव यूथपौ
यूथमध्ये महाराज विचरन्तौ कृतान्तवत
9
तरिगर्ता भरातरः पञ्च रथॊदारा मता मम
कृतवैराश च पार्थेन विराटनगरे तदा
10
मकरा इव राजेन्द्र समुद्धत तरङ्गिणीम
गङ्गां विक्षॊभयिष्यन्ति पार्थानां युधि वाहिनीम
11
ते रथाः पञ्च राजेन्द्र येषां सत्यरथॊ मुखम
एते यॊत्स्यन्ति समरे संस्मरन्तः पुरा कृतम
12
वयलीकं पाण्डवेयेन भीमसेनानुजेन ह
दिशॊ विजयता राजञ शवेतवाहेन भारत
13
ते हनिष्यन्ति पार्थानां समासद्य महारथान
वरान वरान महेष्वासान कषत्रियाणां धुरंधराः
14
लक्ष्मणस तव पुत्रस तु तथा दुःशासनस्य च
उभौ तौ पुरुषव्याघ्रौ संग्रामेष्व अनिवर्तिनौ
15
तरुणौ सुकुमारौ च राजपुत्रौ तरस्विनौ
युद्धानां च विशेषज्ञौ परणेतारौ च सर्वशः
16
रथौ तौ रथशार्दूल मतौ मे रथसत्तमौ
कषत्रधर्मरतौ वीरौ महत कर्म करिष्यतः
17
दण्डधारॊ महाराज रथ एकॊ नरर्षभः
यॊत्स्यते समरं पराप्य सवेन सैन्येन पालितः
18
बृहद्बलस तथा राजा कौसल्यॊ रथसत्तमः
रथॊ मम मतस तात दृढवेगपराक्रमः
19
एष यॊत्स्यति संग्रामे सवां चमूं संप्रहर्षयन
उग्रायुधॊ महेष्वासॊ धार्तराष्ट्र हिते रतः
20
कृपः शारद्वतॊ राजन रथयूथप यूथपः
परियान पराणान परित्यज्य परधक्ष्यति रिपूंस तव
21
गौतमस्य महर्षेर य आचार्यस्य शरद्वतः
कार्तिकेय इवाजेयः शरस्तम्बात सुतॊ ऽभवत
22
एष सेनां बहुविधां विविधायुधकार्मुकाम
अग्निवत समरे तात चरिष्यति विमर्दयन
1
[bhīsma]
sudakṣiṇas tu kāmbojo ratha ekaguṇo mataḥ
tavārtha siddhim ākāṅkṣan yotsyate samare paraiḥ
2
etasya rathasiṃhasya tavārthe rājasattama
parākramaṃ yathendrasya drakṣyanti kuravo yudhi
3
etasya rathavaṃśo hi tigmavegaprahāriṇām
kāmbojānāṃ mahārāja śalabhānām ivāyatiḥ
4
nīlo māhiṣmatī vāsī nīlavarma dharas tava
rathavaṃśena śatrūṇāṃ kadanaṃ vai kariṣyati
5
kṛtavairaḥ purā caiva sahadevena pārthivaḥ
yotsyate satataṃ rājaṃs tavārthe kurusattama
6
vindānuvindāv āvantyau sametau rathasattamau
kṛtinau samare tāta dṛḍhavīryaparākramau
7
etau tau puruṣavyāghrau ripusainyaṃ pradhakṣyataḥ
gadā prāsāsinārācais tomaraiś ca bhujacyutaiḥ
8
yuddhābhikāmau samare krīḍantāv iva yūthapau
yūthamadhye mahārāja vicarantau kṛtāntavat
9
trigartā bhrātaraḥ pañca rathodārā matā mama
kṛtavairāś ca pārthena virāṭanagare tadā
10
makarā iva rājendra samuddhata taraṅgiṇīm
gaṅgāṃ vikṣobhayiṣyanti pārthānāṃ yudhi vāhinīm
11
te rathāḥ pañca rājendra yeṣāṃ satyaratho mukham
ete yotsyanti samare saṃsmarantaḥ purā kṛtam
12
vyalīkaṃ pāṇḍaveyena bhīmasenānujena ha
diśo vijayatā rājañ śvetavāhena bhārata
13
te haniṣyanti pārthānāṃ samāsadya mahārathān
varān varān maheṣvāsān kṣatriyāṇāṃ dhuraṃdharāḥ
14
lakṣmaṇas tava putras tu tathā duḥśāsanasya ca
ubhau tau puruṣavyāghrau saṃgrāmeṣv anivartinau
15
taruṇau sukumārau ca rājaputrau tarasvinau
yuddhānāṃ ca viśeṣajñau praṇetārau ca sarvaśaḥ
16
rathau tau rathaśārdūla matau me rathasattamau
kṣatradharmaratau vīrau mahat karma kariṣyataḥ
17
daṇḍadhāro mahārāja ratha eko nararṣabhaḥ
yotsyate samaraṃ prāpya svena sainyena pālitaḥ
18
bṛhadbalas tathā rājā kausalyo rathasattamaḥ
ratho mama matas tāta dṛḍhavegaparākramaḥ
19
eṣa yotsyati saṃgrāme svāṃ camūṃ saṃpraharṣayan
ugrāyudho maheṣvāso dhārtarāṣṭra hite rataḥ
20
kṛpaḥ śāradvato rājan rathayūthapa yūthapaḥ
priyān prāṇān parityajya pradhakṣyati ripūṃs tava
21
gautamasya maharṣer ya ācāryasya śaradvataḥ
kārtikeya ivājeyaḥ śarastambāt suto 'bhavat
22
eṣa senāṃ bahuvidhāṃ vividhāyudhakārmukām
agnivat samare tāta cariṣyati vimardayan
Book 5
Chapter 163
1
[भीस्म]
सुदक्षिणस तु काम्बॊजॊ रथ एकगुणॊ मतः
तवार्थ सिद्धिम आकाङ्क्षन यॊत्स्यते समरे परैः
2
एतस्य रथसिंहस्य तवार्थे राजसत्तम
पराक्रमं यथेन्द्रस्य दरक्ष्यन्ति कुरवॊ युधि
3
एतस्य रथवंशॊ हि तिग्मवेगप्रहारिणाम
काम्बॊजानां महाराज शलभानाम इवायतिः
4
नीलॊ माहिष्मती वासी नीलवर्म धरस तव
रथवंशेन शत्रूणां कदनं वै करिष्यति
5
कृतवैरः पुरा चैव सहदेवेन पार्थिवः
यॊत्स्यते सततं राजंस तवार्थे कुरुसत्तम
6
विन्दानुविन्दाव आवन्त्यौ समेतौ रथसत्तमौ
कृतिनौ समरे तात दृढवीर्यपराक्रमौ
7
एतौ तौ पुरुषव्याघ्रौ रिपुसैन्यं परधक्ष्यतः
गदा परासासिनाराचैस तॊमरैश च भुजच्युतैः
8
युद्धाभिकामौ समरे करीडन्ताव इव यूथपौ
यूथमध्ये महाराज विचरन्तौ कृतान्तवत
9
तरिगर्ता भरातरः पञ्च रथॊदारा मता मम
कृतवैराश च पार्थेन विराटनगरे तदा
10
मकरा इव राजेन्द्र समुद्धत तरङ्गिणीम
गङ्गां विक्षॊभयिष्यन्ति पार्थानां युधि वाहिनीम
11
ते रथाः पञ्च राजेन्द्र येषां सत्यरथॊ मुखम
एते यॊत्स्यन्ति समरे संस्मरन्तः पुरा कृतम
12
वयलीकं पाण्डवेयेन भीमसेनानुजेन ह
दिशॊ विजयता राजञ शवेतवाहेन भारत
13
ते हनिष्यन्ति पार्थानां समासद्य महारथान
वरान वरान महेष्वासान कषत्रियाणां धुरंधराः
14
लक्ष्मणस तव पुत्रस तु तथा दुःशासनस्य च
उभौ तौ पुरुषव्याघ्रौ संग्रामेष्व अनिवर्तिनौ
15
तरुणौ सुकुमारौ च राजपुत्रौ तरस्विनौ
युद्धानां च विशेषज्ञौ परणेतारौ च सर्वशः
16
रथौ तौ रथशार्दूल मतौ मे रथसत्तमौ
कषत्रधर्मरतौ वीरौ महत कर्म करिष्यतः
17
दण्डधारॊ महाराज रथ एकॊ नरर्षभः
यॊत्स्यते समरं पराप्य सवेन सैन्येन पालितः
18
बृहद्बलस तथा राजा कौसल्यॊ रथसत्तमः
रथॊ मम मतस तात दृढवेगपराक्रमः
19
एष यॊत्स्यति संग्रामे सवां चमूं संप्रहर्षयन
उग्रायुधॊ महेष्वासॊ धार्तराष्ट्र हिते रतः
20
कृपः शारद्वतॊ राजन रथयूथप यूथपः
परियान पराणान परित्यज्य परधक्ष्यति रिपूंस तव
21
गौतमस्य महर्षेर य आचार्यस्य शरद्वतः
कार्तिकेय इवाजेयः शरस्तम्बात सुतॊ ऽभवत
22
एष सेनां बहुविधां विविधायुधकार्मुकाम
अग्निवत समरे तात चरिष्यति विमर्दयन
1
[bhīsma]
sudakṣiṇas tu kāmbojo ratha ekaguṇo mataḥ
tavārtha siddhim ākāṅkṣan yotsyate samare paraiḥ
2
etasya rathasiṃhasya tavārthe rājasattama
parākramaṃ yathendrasya drakṣyanti kuravo yudhi
3
etasya rathavaṃśo hi tigmavegaprahāriṇām
kāmbojānāṃ mahārāja śalabhānām ivāyatiḥ
4
nīlo māhiṣmatī vāsī nīlavarma dharas tava
rathavaṃśena śatrūṇāṃ kadanaṃ vai kariṣyati
5
kṛtavairaḥ purā caiva sahadevena pārthivaḥ
yotsyate satataṃ rājaṃs tavārthe kurusattama
6
vindānuvindāv āvantyau sametau rathasattamau
kṛtinau samare tāta dṛḍhavīryaparākramau
7
etau tau puruṣavyāghrau ripusainyaṃ pradhakṣyataḥ
gadā prāsāsinārācais tomaraiś ca bhujacyutaiḥ
8
yuddhābhikāmau samare krīḍantāv iva yūthapau
yūthamadhye mahārāja vicarantau kṛtāntavat
9
trigartā bhrātaraḥ pañca rathodārā matā mama
kṛtavairāś ca pārthena virāṭanagare tadā
10
makarā iva rājendra samuddhata taraṅgiṇīm
gaṅgāṃ vikṣobhayiṣyanti pārthānāṃ yudhi vāhinīm
11
te rathāḥ pañca rājendra yeṣāṃ satyaratho mukham
ete yotsyanti samare saṃsmarantaḥ purā kṛtam
12
vyalīkaṃ pāṇḍaveyena bhīmasenānujena ha
diśo vijayatā rājañ śvetavāhena bhārata
13
te haniṣyanti pārthānāṃ samāsadya mahārathān
varān varān maheṣvāsān kṣatriyāṇāṃ dhuraṃdharāḥ
14
lakṣmaṇas tava putras tu tathā duḥśāsanasya ca
ubhau tau puruṣavyāghrau saṃgrāmeṣv anivartinau
15
taruṇau sukumārau ca rājaputrau tarasvinau
yuddhānāṃ ca viśeṣajñau praṇetārau ca sarvaśaḥ
16
rathau tau rathaśārdūla matau me rathasattamau
kṣatradharmaratau vīrau mahat karma kariṣyataḥ
17
daṇḍadhāro mahārāja ratha eko nararṣabhaḥ
yotsyate samaraṃ prāpya svena sainyena pālitaḥ
18
bṛhadbalas tathā rājā kausalyo rathasattamaḥ
ratho mama matas tāta dṛḍhavegaparākramaḥ
19
eṣa yotsyati saṃgrāme svāṃ camūṃ saṃpraharṣayan
ugrāyudho maheṣvāso dhārtarāṣṭra hite rataḥ
20
kṛpaḥ śāradvato rājan rathayūthapa yūthapaḥ
priyān prāṇān parityajya pradhakṣyati ripūṃs tava
21
gautamasya maharṣer ya ācāryasya śaradvataḥ
kārtikeya ivājeyaḥ śarastambāt suto 'bhavat
22
eṣa senāṃ bahuvidhāṃ vividhāyudhakārmukām
agnivat samare tāta cariṣyati vimardayan
