Book 5. Chapter 17
The Mahabharata In Sanskrit
Book 5
Chapter 17
1
[ष]
अथ संचिन्तयानस्य देवराजस्य धीमतः
नहुषस्य वधॊपायं लॊकपालैः सहैव तैः
तपस्वी तत्र भगवान अगस्त्यः परत्यदृश्यत
2
सॊ ऽबरवीद अर्च्य देवेन्द्रं दिष्ट्या वै वर्धते भवान
विश्वरूपविनाशेन वृत्रासुरवधेन च
3
दिष्ट्या च नहुषॊ भरष्टॊ देवराज्यात पुरंदर
दिष्ट्या हतारिं पश्यामि भवन्तं बलसूदन
4
सवागतं ते महर्षे ऽसतु परीतॊ ऽहं दर्शनात तव
पाद्यम आचमनीयं च गाम अर्घ्यं च परतीच्छ मे
5
पूजितं चॊपविष्टं तम आसने मुनिसत्तमम
पर्यपृच्छत देवेशः परहृष्टॊ बराह्मणर्षभम
6
एतद इच्छामि भगवन कथ्यमानं दविजॊत्तम
परिभ्रष्टः कथं सवर्गान नहुषः पापनिश्चयः
7
शृणु शक्र परियं वाक्यं यथा राजा दुरात्मवान
सवर्गाद भरष्टॊ दुराचारॊ नहुषॊ बलदर्पितः
8
शरमार्तास तु वहन्तस तं नहुषं पापकारिणम
देवर्षयॊ महाभागास तथा बरह्मर्षयॊ ऽमलाः
पप्रच्छुः संशयं देव नहुषं जयतां वर
9
य इमे बरह्मणा परॊक्ता मन्त्रा वै परॊक्षणे गवाम
एते परमाणं भवत उताहॊ नेति वासव
नहुषॊ नेति तान आह तमसा मूढ चेतनः
10
अधर्मे संप्रवृत्तस तवं धर्मं न परतिपद्यसे
परमाणम एतद अस्माकं पूर्वं परॊक्तं महर्षिभिः
11
ततॊ विवदमानः स मुनिभिः सह वासव
अथ माम अस्पृशन मूर्ध्नि पादेनाधर्मपीडितः
12
तेनाभूद धुत तेजाः स निःश्रीकश च शचीपते
ततस तम अहम आविग्नम अवॊचं भयपीडितम
13
यस्मात पूर्वैः कृतं बरह्म बरह्मर्षिभिर अनुष्ठितम
अदुष्टं दूषयसि वै यच च मूर्ध्न्य अस्पृशः पदा
14
यच चापि तवम ऋषीन मूढ बरह्मकल्पान दुरासदान
वाहान कृत्वा वाहयसि तेन सवर्गाद धतप्रभः
15
धवंस पापपरिभ्रष्टः कषीणपुण्यॊ महीतलम
दशवर्षसहस्राणि सर्परूपधरॊ महान
विचरिष्यसि पूर्णेषु पुनः सवर्गम अवाप्स्यसि
16
एवं भरष्टॊ दुरात्मा स देवराज्याद अरिंदम
दिष्ट्या वर्धामहे शक्र हतॊ बाह्मण कण्टकः
17
तरिविष्टपं परपद्यस्व पाहि लॊकाञ शचीपते
जितेन्द्रियॊ जितामित्रः सतूयमानॊ महर्षिभिः
18
ततॊ देवा भृषं तुष्टा महर्षिगणसंवृताः
पितरश चैव यक्षाश च भुजगा राक्षसास तथा
19
गन्धर्वा देवकन्याश च सर्वे चाप्सरसां गणाः
सरांसि सरितः शैलाः सागराश च विशां पते
20
उपगम्याब्रुवन सर्वे दिष्ट्या वर्धसि शत्रुहन
हतश च नहुषः पापॊ दिष्ट्यागस्त्येन धीमता
दिष्ट्या पापसमाचारः कृतः सर्पॊ महीतले
1
[ṣ]
atha saṃcintayānasya devarājasya dhīmataḥ
nahuṣasya vadhopāyaṃ lokapālaiḥ sahaiva taiḥ
tapasvī tatra bhagavān agastyaḥ pratyadṛśyata
2
so 'bravīd arcya devendraṃ diṣṭyā vai vardhate bhavān
viśvarūpavināśena vṛtrāsuravadhena ca
3
diṣṭyā ca nahuṣo bhraṣṭo devarājyāt puraṃdara
diṣṭyā hatāriṃ paśyāmi bhavantaṃ balasūdana
4
svāgataṃ te maharṣe 'stu prīto 'haṃ darśanāt tava
pādyam ācamanīyaṃ ca gām arghyaṃ ca pratīccha me
5
pūjitaṃ copaviṣṭaṃ tam āsane munisattamam
paryapṛcchata deveśaḥ prahṛṣṭo brāhmaṇarṣabham
6
etad icchāmi bhagavan kathyamānaṃ dvijottama
paribhraṣṭaḥ kathaṃ svargān nahuṣaḥ pāpaniścayaḥ
7
śṛu śakra priyaṃ vākyaṃ yathā rājā durātmavān
svargād bhraṣṭo durācāro nahuṣo baladarpitaḥ
8
ramārtās tu vahantas taṃ nahuṣaṃ pāpakāriṇam
devarṣayo mahābhāgās tathā brahmarṣayo 'malāḥ
papracchuḥ saṃśayaṃ deva nahuṣaṃ jayatāṃ vara
9
ya ime brahmaṇā proktā mantrā vai prokṣaṇe gavām
ete pramāṇaṃ bhavata utāho neti vāsava
nahuṣo neti tān āha tamasā mūḍha cetanaḥ
10
adharme saṃpravṛttas tvaṃ dharmaṃ na pratipadyase
pramāṇam etad asmākaṃ pūrvaṃ proktaṃ maharṣibhiḥ
11
tato vivadamānaḥ sa munibhiḥ saha vāsava
atha mām aspṛśan mūrdhni pādenādharmapīḍitaḥ
12
tenābhūd dhuta tejāḥ sa niḥśrīkaś ca śacīpate
tatas tam aham āvignam avocaṃ bhayapīḍitam
13
yasmāt pūrvaiḥ kṛtaṃ brahma brahmarṣibhir anuṣṭhitam
aduṣṭaṃ dūṣayasi vai yac ca mūrdhny aspṛśaḥ padā
14
yac cāpi tvam ṛṣīn mūḍha brahmakalpān durāsadān
vāhān kṛtvā vāhayasi tena svargād dhataprabhaḥ
15
dhvaṃsa pāpaparibhraṣṭaḥ kṣīṇapuṇyo mahītalam
daśavarṣasahasrāṇi sarparūpadharo mahān
vicariṣyasi pūrṇeṣu punaḥ svargam avāpsyasi
16
evaṃ bhraṣṭo durātmā sa devarājyād ariṃdama
diṣṭyā vardhāmahe śakra hato bāhmaṇa kaṇṭakaḥ
17
triviṣṭapaṃ prapadyasva pāhi lokāñ śacīpate
jitendriyo jitāmitraḥ stūyamāno maharṣibhiḥ
18
tato devā bhṛṣaṃ tuṣṭā maharṣigaṇasaṃvṛtāḥ
pitaraś caiva yakṣāś ca bhujagā rākṣasās tathā
19
gandharvā devakanyāś ca sarve cāpsarasāṃ gaṇāḥ
sarāṃsi saritaḥ śailāḥ sāgarāś ca viśāṃ pate
20
upagamyābruvan sarve diṣṭyā vardhasi śatruhan
hataś ca nahuṣaḥ pāpo diṣṭyāgastyena dhīmatā
diṣṭyā pāpasamācāraḥ kṛtaḥ sarpo mahītale
Book 5
Chapter 17
1
[ष]
अथ संचिन्तयानस्य देवराजस्य धीमतः
नहुषस्य वधॊपायं लॊकपालैः सहैव तैः
तपस्वी तत्र भगवान अगस्त्यः परत्यदृश्यत
2
सॊ ऽबरवीद अर्च्य देवेन्द्रं दिष्ट्या वै वर्धते भवान
विश्वरूपविनाशेन वृत्रासुरवधेन च
3
दिष्ट्या च नहुषॊ भरष्टॊ देवराज्यात पुरंदर
दिष्ट्या हतारिं पश्यामि भवन्तं बलसूदन
4
सवागतं ते महर्षे ऽसतु परीतॊ ऽहं दर्शनात तव
पाद्यम आचमनीयं च गाम अर्घ्यं च परतीच्छ मे
5
पूजितं चॊपविष्टं तम आसने मुनिसत्तमम
पर्यपृच्छत देवेशः परहृष्टॊ बराह्मणर्षभम
6
एतद इच्छामि भगवन कथ्यमानं दविजॊत्तम
परिभ्रष्टः कथं सवर्गान नहुषः पापनिश्चयः
7
शृणु शक्र परियं वाक्यं यथा राजा दुरात्मवान
सवर्गाद भरष्टॊ दुराचारॊ नहुषॊ बलदर्पितः
8
शरमार्तास तु वहन्तस तं नहुषं पापकारिणम
देवर्षयॊ महाभागास तथा बरह्मर्षयॊ ऽमलाः
पप्रच्छुः संशयं देव नहुषं जयतां वर
9
य इमे बरह्मणा परॊक्ता मन्त्रा वै परॊक्षणे गवाम
एते परमाणं भवत उताहॊ नेति वासव
नहुषॊ नेति तान आह तमसा मूढ चेतनः
10
अधर्मे संप्रवृत्तस तवं धर्मं न परतिपद्यसे
परमाणम एतद अस्माकं पूर्वं परॊक्तं महर्षिभिः
11
ततॊ विवदमानः स मुनिभिः सह वासव
अथ माम अस्पृशन मूर्ध्नि पादेनाधर्मपीडितः
12
तेनाभूद धुत तेजाः स निःश्रीकश च शचीपते
ततस तम अहम आविग्नम अवॊचं भयपीडितम
13
यस्मात पूर्वैः कृतं बरह्म बरह्मर्षिभिर अनुष्ठितम
अदुष्टं दूषयसि वै यच च मूर्ध्न्य अस्पृशः पदा
14
यच चापि तवम ऋषीन मूढ बरह्मकल्पान दुरासदान
वाहान कृत्वा वाहयसि तेन सवर्गाद धतप्रभः
15
धवंस पापपरिभ्रष्टः कषीणपुण्यॊ महीतलम
दशवर्षसहस्राणि सर्परूपधरॊ महान
विचरिष्यसि पूर्णेषु पुनः सवर्गम अवाप्स्यसि
16
एवं भरष्टॊ दुरात्मा स देवराज्याद अरिंदम
दिष्ट्या वर्धामहे शक्र हतॊ बाह्मण कण्टकः
17
तरिविष्टपं परपद्यस्व पाहि लॊकाञ शचीपते
जितेन्द्रियॊ जितामित्रः सतूयमानॊ महर्षिभिः
18
ततॊ देवा भृषं तुष्टा महर्षिगणसंवृताः
पितरश चैव यक्षाश च भुजगा राक्षसास तथा
19
गन्धर्वा देवकन्याश च सर्वे चाप्सरसां गणाः
सरांसि सरितः शैलाः सागराश च विशां पते
20
उपगम्याब्रुवन सर्वे दिष्ट्या वर्धसि शत्रुहन
हतश च नहुषः पापॊ दिष्ट्यागस्त्येन धीमता
दिष्ट्या पापसमाचारः कृतः सर्पॊ महीतले
1
[ṣ]
atha saṃcintayānasya devarājasya dhīmataḥ
nahuṣasya vadhopāyaṃ lokapālaiḥ sahaiva taiḥ
tapasvī tatra bhagavān agastyaḥ pratyadṛśyata
2
so 'bravīd arcya devendraṃ diṣṭyā vai vardhate bhavān
viśvarūpavināśena vṛtrāsuravadhena ca
3
diṣṭyā ca nahuṣo bhraṣṭo devarājyāt puraṃdara
diṣṭyā hatāriṃ paśyāmi bhavantaṃ balasūdana
4
svāgataṃ te maharṣe 'stu prīto 'haṃ darśanāt tava
pādyam ācamanīyaṃ ca gām arghyaṃ ca pratīccha me
5
pūjitaṃ copaviṣṭaṃ tam āsane munisattamam
paryapṛcchata deveśaḥ prahṛṣṭo brāhmaṇarṣabham
6
etad icchāmi bhagavan kathyamānaṃ dvijottama
paribhraṣṭaḥ kathaṃ svargān nahuṣaḥ pāpaniścayaḥ
7
śṛu śakra priyaṃ vākyaṃ yathā rājā durātmavān
svargād bhraṣṭo durācāro nahuṣo baladarpitaḥ
8
ramārtās tu vahantas taṃ nahuṣaṃ pāpakāriṇam
devarṣayo mahābhāgās tathā brahmarṣayo 'malāḥ
papracchuḥ saṃśayaṃ deva nahuṣaṃ jayatāṃ vara
9
ya ime brahmaṇā proktā mantrā vai prokṣaṇe gavām
ete pramāṇaṃ bhavata utāho neti vāsava
nahuṣo neti tān āha tamasā mūḍha cetanaḥ
10
adharme saṃpravṛttas tvaṃ dharmaṃ na pratipadyase
pramāṇam etad asmākaṃ pūrvaṃ proktaṃ maharṣibhiḥ
11
tato vivadamānaḥ sa munibhiḥ saha vāsava
atha mām aspṛśan mūrdhni pādenādharmapīḍitaḥ
12
tenābhūd dhuta tejāḥ sa niḥśrīkaś ca śacīpate
tatas tam aham āvignam avocaṃ bhayapīḍitam
13
yasmāt pūrvaiḥ kṛtaṃ brahma brahmarṣibhir anuṣṭhitam
aduṣṭaṃ dūṣayasi vai yac ca mūrdhny aspṛśaḥ padā
14
yac cāpi tvam ṛṣīn mūḍha brahmakalpān durāsadān
vāhān kṛtvā vāhayasi tena svargād dhataprabhaḥ
15
dhvaṃsa pāpaparibhraṣṭaḥ kṣīṇapuṇyo mahītalam
daśavarṣasahasrāṇi sarparūpadharo mahān
vicariṣyasi pūrṇeṣu punaḥ svargam avāpsyasi
16
evaṃ bhraṣṭo durātmā sa devarājyād ariṃdama
diṣṭyā vardhāmahe śakra hato bāhmaṇa kaṇṭakaḥ
17
triviṣṭapaṃ prapadyasva pāhi lokāñ śacīpate
jitendriyo jitāmitraḥ stūyamāno maharṣibhiḥ
18
tato devā bhṛṣaṃ tuṣṭā maharṣigaṇasaṃvṛtāḥ
pitaraś caiva yakṣāś ca bhujagā rākṣasās tathā
19
gandharvā devakanyāś ca sarve cāpsarasāṃ gaṇāḥ
sarāṃsi saritaḥ śailāḥ sāgarāś ca viśāṃ pate
20
upagamyābruvan sarve diṣṭyā vardhasi śatruhan
hataś ca nahuṣaḥ pāpo diṣṭyāgastyena dhīmatā
diṣṭyā pāpasamācāraḥ kṛtaḥ sarpo mahītale
