Book 5. Chapter 32
The Mahabharata In Sanskrit
Book 5
Chapter 32
1
[व]
अनुज्ञातः पाण्डवेन परययौ संजयस तदा
शासनं धृतराष्ट्रस्य सर्वं कृत्वा महात्मनः
2
संप्राप्य हास्तिनपुरं शीघ्रं च परविवेश ह
अन्तःपुरम उपस्थाय दवाःस्थं वचनम अब्रवीत
3
आचक्ष्व मां धृतराष्ट्राय दवाःस्थ; उपागतं पाण्डवानां सकाशात
जागर्ति चेद अभिवदेस तवं हि कषत्तः; परविशेयं विदितॊ भूमिपस्य
4
संजयॊ ऽयं भूमिपते नमस ते; दिदृक्षया दवारम उपागतस ते
पराप्तॊ दूतः पाण्डवानां सकाशात; परशाधि राजन किम अयं करॊतु
5
आचक्ष्व मांसुखिनं काल्यम अस्मै; परवेश्यतां सवागतं संजयाय
न चाहम एतस्य भवाम्य अकाल्यः; स मे कस्माद दवारि तिष्ठेत कषत्तः
6
ततः परविश्यानुमते नृपस्य; महद वेश्म पराज्ञशूरार्य गुप्तम
सिंहासनस्थं पार्थिवम आससाद; वैचित्रवीर्यं पराञ्जलिः सूतपुत्रः
7
संजयॊ ऽहं भूमिपते नमस ते; पराप्तॊ ऽसमि गत्वा नरदेव पाण्डवान
अभिवाद्य तवां पाण्डुपुत्रॊ मनस्वी; युधिष्ठिरः कुशलं चान्वपृच्छत
8
स ते पुत्रान ऋप्च्छति परीयमाणः; कच चित पुत्रैः परीयसे नप्तृभिश च
तथा सुधृद्भिः सचिवैश च राजन; ये चापि तवाम उपजीवन्ति तैश च
9
अभ्येत्य तवां तात वदामि संजय; अजातशत्रुं च सुखेन पार्थम
कच चित स राजा कुशली सपुत्रः; सहामात्यः सानुजः कौरवाणाम
10
सहामात्यः कुशली पाण्डुपुत्रॊ; भूयश चातॊ यच च ते ऽगरे मनॊ ऽभूत
निर्णिक्त धर्मार्थकरॊ मनस्वी; बहुश्रुतॊ दृष्टिमाञ शीलवांश च
11
परं धर्मात पाण्डवस्यानृशंस्यं; धर्मः परॊ वित्तचयान मतॊ ऽसय
सुखप्रिये धर्महीने न पार्थॊ; अनुरुध्यते भारत तस्य विद्धि
12
परप्रयुक्तः पुरुषॊ विचेष्टते; सूत्रप्रॊता दारुमयीव यॊषा
इमं दृष्ट्वा नियमपाण्डवस्य; मन्ये परं करं दैवं मनुष्यात
13
इमं च दृष्ट्वा तव कर्म दॊषं; पादॊदर्कं घॊरम अवर्ण रूपम
यावन नरः कामयते ऽतिकाल्यं; तावन नरॊ ऽयं लभते परशंसाम
14
अजातशत्रुस तु विहाय पापं; जीर्णां तवचं सर्प इवासमर्थाम
विरॊचते ऽहार्य वृत्तेन वीरॊ; युधिष्ठिरस तवयि पापं विसृज्य
15
अङ्गात्मनः कर्म निबॊध राजन; धर्मार्थयुक्ताद आर्य वृत्ताद अपेतम
उपक्रॊशं चेह गतॊ ऽसि राजन; नॊहेश च पापं परसजेद अमुत्र
16
स तवम अर्थं संशयितं विना तैर; आशंससे पुत्र वशानुगॊ ऽदय
अधर्मशब्दश च महान पृथिव्यां; नेदं कर्म तवत्समं भारताग्र्य
17
हीनप्रज्ञॊ दौष्कुलेयॊ नृशंसॊ; दीर्घवैरी कषत्रविद्यास्व अधीरः
एवं धर्मा नापदः संतितीर्षेद; धीन वीर्यॊ यश च भवेद अशिष्टः
18
कुले जातॊ धर्मवान यॊ यशस्वी; बहुश्रुतः सुखजीवी यतात्मा
धर्मार्थयॊर गरथितयॊर बिभर्ति; नान्यत्र दिष्टस्य वशाद उपैति
19
कथं हि मन्त्राग्र्य धरॊ मनीषी; धर्मार्थयॊर आपदि संप्रणेता
एवं युक्तः सर्वमन्त्रैर अहीनॊ; अनानृशंस्यं कर्म कुर्याद अमूढः
20
तवापीमे मन्त्रविदः समेत्य; समासते कर्मसु नित्ययुक्ताः
तेषाम अयं बलवान निश्चयश च; कुरु कषयार्थे निरयॊ वयपादि
21
अकालिकं कुरवॊ नाभविष्यन; पापेन चेत पापम अजातशत्रुः
इच्छेज जातु तवयि पापं विसृज्य; निन्दा चेयं तव लॊके ऽभिविष्यत
22
किम अन्यत्र विषयाद ईश्वराणां; यत्र पार्थः परलॊकं ददर्श
अत्यक्रामत स तथा संमतः सयान; न संशयॊ नास्ति मनुष्यकारः
23
एतान गुणान कर्मकृतान अवेक्ष्य; भावाभावौ वर्तमानाव अनित्यौ
बलिर हि राजा पारम अविन्दमानॊ; नान्यत कालात कारणं तत्र मेने
24
चक्षुः शरॊत्रे नासिका तवक च जिह्वा; जञानस्यैतान्य आयतनानि जन्तॊः
तानि परीतान्य एव तृष्णा कषयान्ते; तान्य अव्यथॊ दुःखहीनः परणुद्यात
25
न तव एवम अन्ये पुरुषस्य कर्म; संवर्तते सुप्रयुक्तं यथावत
मातुः पितुः कर्मणाभिप्रसूतः; संवर्धते विधिवद भॊजनेन
26
परियाप्रिये सुखदुःखे च राजन; निन्दाप्रशंसे च भजेत एनम
परस तव एनं गर्हयते ऽपराधे; परशंसते साधुवृत्तं तम एव
27
स तवा गर्हे भारतानां विरॊधाद; अन्तॊ नूनं भवितायं परजानाम
नॊ चेद इदं तव कर्मापराधात; कुरून दहेत कृष्ण वर्त्मेव कक्षम
28
तवम एवैकॊ जातपुत्रेषु राजन; वशं गन्ता सर्वलॊके नरेन्द्र
कामात्मनां शलाघसे दयूतकाले; नान्यच छमात पश्य विपाकम अस्य
29
अनाप्तानां परग्रहात तवं नरेन्द्र; तथाप्तानां निग्रहाच चैव राजन
भूमिं सफीतां दुर्बलत्वाद अनन्तां; न शक्तस तवं रक्षितुं कौरवेय
30
अनुज्ञातॊ रथवेगावधूतः; शरान्तॊ निपद्ये शयनं नृसिंह
परातः शरॊतारः कुरवः सभायाम; अजातशत्रॊर वचनं समेताः
1
[v]
anujñātaḥ pāṇḍavena prayayau saṃjayas tadā
śsanaṃ dhṛtarāṣṭrasya sarvaṃ kṛtvā mahātmanaḥ
2
saṃprāpya hāstinapuraṃ śīghraṃ ca praviveśa ha
antaḥpuram upasthāya dvāḥsthaṃ vacanam abravīt
3
cakṣva māṃ dhṛtarāṣṭrāya dvāḥstha; upāgataṃ pāṇḍavānāṃ sakāśāt
jāgarti ced abhivades tvaṃ hi kṣattaḥ; praviśeyaṃ vidito bhūmipasya
4
saṃjayo 'yaṃ bhūmipate namas te; didṛkṣayā dvāram upāgatas te
prāpto dūtaḥ pāṇḍavānāṃ sakāśāt; praśādhi rājan kim ayaṃ karotu
5
cakṣva māṃsukhinaṃ kālyam asmai; praveśyatāṃ svāgataṃ saṃjayāya
na cāham etasya bhavāmy akālyaḥ; sa me kasmād dvāri tiṣṭheta kṣattaḥ
6
tataḥ praviśyānumate nṛpasya; mahad veśma prājñaśūrārya guptam
siṃhāsanasthaṃ pārthivam āsasāda; vaicitravīryaṃ prāñjaliḥ sūtaputraḥ
7
saṃjayo 'haṃ bhūmipate namas te; prāpto 'smi gatvā naradeva pāṇḍavān
abhivādya tvāṃ pāṇḍuputro manasvī; yudhiṣṭhiraḥ kuśalaṃ cānvapṛcchat
8
sa te putrān ṛpcchati prīyamāṇaḥ; kac cit putraiḥ prīyase naptṛbhiś ca
tathā sudhṛdbhiḥ sacivaiś ca rājan; ye cāpi tvām upajīvanti taiś ca
9
abhyetya tvāṃ tāta vadāmi saṃjaya; ajātaśatruṃ ca sukhena pārtham
kac cit sa rājā kuśalī saputraḥ; sahāmātyaḥ sānujaḥ kauravāṇām
10
sahāmātyaḥ kuśalī pāṇḍuputro; bhūyaś cāto yac ca te 'gre mano 'bhūt
nirṇikta dharmārthakaro manasvī; bahuśruto dṛṣṭimāñ śīlavāṃś ca
11
paraṃ dharmāt pāṇḍavasyānṛśaṃsyaṃ; dharmaḥ paro vittacayān mato 'sya
sukhapriye dharmahīne na pārtho; anurudhyate bhārata tasya viddhi
12
paraprayuktaḥ puruṣo viceṣṭate; sūtraprotā dārumayīva yoṣā
imaṃ dṛṣṭvā niyamapāṇḍavasya; manye paraṃ karaṃ daivaṃ manuṣyāt
13
imaṃ ca dṛṣṭvā tava karma doṣaṃ; pādodarkaṃ ghoram avarṇa rūpam
yāvan naraḥ kāmayate 'tikālyaṃ; tāvan naro 'yaṃ labhate praśaṃsām
14
ajātaśatrus tu vihāya pāpaṃ; jīrṇāṃ tvacaṃ sarpa ivāsamarthām
virocate 'hārya vṛttena vīro; yudhiṣṭhiras tvayi pāpaṃ visṛjya
15
aṅgātmanaḥ karma nibodha rājan; dharmārthayuktād ārya vṛttād apetam
upakrośaṃ ceha gato 'si rājan; noheś ca pāpaṃ prasajed amutra
16
sa tvam arthaṃ saṃśayitaṃ vinā tair; āśaṃsase putra vaśānugo 'dya
adharmaśabdaś ca mahān pṛthivyāṃ; nedaṃ karma tvatsamaṃ bhāratāgrya
17
hīnaprajño dauṣkuleyo nṛśaṃso; dīrghavairī kṣatravidyāsv adhīraḥ
evaṃ dharmā nāpadaḥ saṃtitīrṣed; dhīna vīryo yaś ca bhaved aśiṣṭaḥ
18
kule jāto dharmavān yo yaśasvī; bahuśrutaḥ sukhajīvī yatātmā
dharmārthayor grathitayor bibharti; nānyatra diṣṭasya vaśād upaiti
19
kathaṃ hi mantrāgrya dharo manīṣī; dharmārthayor āpadi saṃpraṇetā
evaṃ yuktaḥ sarvamantrair ahīno; anānṛśaṃsyaṃ karma kuryād amūḍhaḥ
20
tavāpīme mantravidaḥ sametya; samāsate karmasu nityayuktāḥ
teṣām ayaṃ balavān niścayaś ca; kuru kṣayārthe nirayo vyapādi
21
akālikaṃ kuravo nābhaviṣyan; pāpena cet pāpam ajātaśatruḥ
icchej jātu tvayi pāpaṃ visṛjya; nindā ceyaṃ tava loke 'bhiviṣyat
22
kim anyatra viṣayād īśvarāṇāṃ; yatra pārthaḥ paralokaṃ dadarśa
atyakrāmat sa tathā saṃmataḥ syān; na saṃśayo nāsti manuṣyakāraḥ
23
etān guṇān karmakṛtān avekṣya; bhāvābhāvau vartamānāv anityau
balir hi rājā pāram avindamāno; nānyat kālāt kāraṇaṃ tatra mene
24
cakṣuḥ śrotre nāsikā tvak ca jihvā; jñānasyaitāny āyatanāni jantoḥ
tāni prītāny eva tṛṣṇā kṣayānte; tāny avyatho duḥkhahīnaḥ praṇudyāt
25
na tv evam anye puruṣasya karma; saṃvartate suprayuktaṃ yathāvat
mātuḥ pituḥ karmaṇābhiprasūtaḥ; saṃvardhate vidhivad bhojanena
26
priyāpriye sukhaduḥkhe ca rājan; nindāpraśaṃse ca bhajeta enam
paras tv enaṃ garhayate 'parādhe; praśaṃsate sādhuvṛttaṃ tam eva
27
sa tvā garhe bhāratānāṃ virodhād; anto nūnaṃ bhavitāyaṃ prajānām
no ced idaṃ tava karmāparādhāt; kurūn dahet kṛṣṇa vartmeva kakṣam
28
tvam evaiko jātaputreṣu rājan; vaśaṃ gantā sarvaloke narendra
kāmātmanāṃ ślāghase dyūtakāle; nānyac chamāt paśya vipākam asya
29
anāptānāṃ pragrahāt tvaṃ narendra; tathāptānāṃ nigrahāc caiva rājan
bhūmiṃ sphītāṃ durbalatvād anantāṃ; na śaktas tvaṃ rakṣituṃ kauraveya
30
anujñāto rathavegāvadhūtaḥ; śrānto nipadye śayanaṃ nṛsiṃha
prātaḥ śrotāraḥ kuravaḥ sabhāyām; ajātaśatror vacanaṃ sametāḥ
Book 5
Chapter 32
1
[व]
अनुज्ञातः पाण्डवेन परययौ संजयस तदा
शासनं धृतराष्ट्रस्य सर्वं कृत्वा महात्मनः
2
संप्राप्य हास्तिनपुरं शीघ्रं च परविवेश ह
अन्तःपुरम उपस्थाय दवाःस्थं वचनम अब्रवीत
3
आचक्ष्व मां धृतराष्ट्राय दवाःस्थ; उपागतं पाण्डवानां सकाशात
जागर्ति चेद अभिवदेस तवं हि कषत्तः; परविशेयं विदितॊ भूमिपस्य
4
संजयॊ ऽयं भूमिपते नमस ते; दिदृक्षया दवारम उपागतस ते
पराप्तॊ दूतः पाण्डवानां सकाशात; परशाधि राजन किम अयं करॊतु
5
आचक्ष्व मांसुखिनं काल्यम अस्मै; परवेश्यतां सवागतं संजयाय
न चाहम एतस्य भवाम्य अकाल्यः; स मे कस्माद दवारि तिष्ठेत कषत्तः
6
ततः परविश्यानुमते नृपस्य; महद वेश्म पराज्ञशूरार्य गुप्तम
सिंहासनस्थं पार्थिवम आससाद; वैचित्रवीर्यं पराञ्जलिः सूतपुत्रः
7
संजयॊ ऽहं भूमिपते नमस ते; पराप्तॊ ऽसमि गत्वा नरदेव पाण्डवान
अभिवाद्य तवां पाण्डुपुत्रॊ मनस्वी; युधिष्ठिरः कुशलं चान्वपृच्छत
8
स ते पुत्रान ऋप्च्छति परीयमाणः; कच चित पुत्रैः परीयसे नप्तृभिश च
तथा सुधृद्भिः सचिवैश च राजन; ये चापि तवाम उपजीवन्ति तैश च
9
अभ्येत्य तवां तात वदामि संजय; अजातशत्रुं च सुखेन पार्थम
कच चित स राजा कुशली सपुत्रः; सहामात्यः सानुजः कौरवाणाम
10
सहामात्यः कुशली पाण्डुपुत्रॊ; भूयश चातॊ यच च ते ऽगरे मनॊ ऽभूत
निर्णिक्त धर्मार्थकरॊ मनस्वी; बहुश्रुतॊ दृष्टिमाञ शीलवांश च
11
परं धर्मात पाण्डवस्यानृशंस्यं; धर्मः परॊ वित्तचयान मतॊ ऽसय
सुखप्रिये धर्महीने न पार्थॊ; अनुरुध्यते भारत तस्य विद्धि
12
परप्रयुक्तः पुरुषॊ विचेष्टते; सूत्रप्रॊता दारुमयीव यॊषा
इमं दृष्ट्वा नियमपाण्डवस्य; मन्ये परं करं दैवं मनुष्यात
13
इमं च दृष्ट्वा तव कर्म दॊषं; पादॊदर्कं घॊरम अवर्ण रूपम
यावन नरः कामयते ऽतिकाल्यं; तावन नरॊ ऽयं लभते परशंसाम
14
अजातशत्रुस तु विहाय पापं; जीर्णां तवचं सर्प इवासमर्थाम
विरॊचते ऽहार्य वृत्तेन वीरॊ; युधिष्ठिरस तवयि पापं विसृज्य
15
अङ्गात्मनः कर्म निबॊध राजन; धर्मार्थयुक्ताद आर्य वृत्ताद अपेतम
उपक्रॊशं चेह गतॊ ऽसि राजन; नॊहेश च पापं परसजेद अमुत्र
16
स तवम अर्थं संशयितं विना तैर; आशंससे पुत्र वशानुगॊ ऽदय
अधर्मशब्दश च महान पृथिव्यां; नेदं कर्म तवत्समं भारताग्र्य
17
हीनप्रज्ञॊ दौष्कुलेयॊ नृशंसॊ; दीर्घवैरी कषत्रविद्यास्व अधीरः
एवं धर्मा नापदः संतितीर्षेद; धीन वीर्यॊ यश च भवेद अशिष्टः
18
कुले जातॊ धर्मवान यॊ यशस्वी; बहुश्रुतः सुखजीवी यतात्मा
धर्मार्थयॊर गरथितयॊर बिभर्ति; नान्यत्र दिष्टस्य वशाद उपैति
19
कथं हि मन्त्राग्र्य धरॊ मनीषी; धर्मार्थयॊर आपदि संप्रणेता
एवं युक्तः सर्वमन्त्रैर अहीनॊ; अनानृशंस्यं कर्म कुर्याद अमूढः
20
तवापीमे मन्त्रविदः समेत्य; समासते कर्मसु नित्ययुक्ताः
तेषाम अयं बलवान निश्चयश च; कुरु कषयार्थे निरयॊ वयपादि
21
अकालिकं कुरवॊ नाभविष्यन; पापेन चेत पापम अजातशत्रुः
इच्छेज जातु तवयि पापं विसृज्य; निन्दा चेयं तव लॊके ऽभिविष्यत
22
किम अन्यत्र विषयाद ईश्वराणां; यत्र पार्थः परलॊकं ददर्श
अत्यक्रामत स तथा संमतः सयान; न संशयॊ नास्ति मनुष्यकारः
23
एतान गुणान कर्मकृतान अवेक्ष्य; भावाभावौ वर्तमानाव अनित्यौ
बलिर हि राजा पारम अविन्दमानॊ; नान्यत कालात कारणं तत्र मेने
24
चक्षुः शरॊत्रे नासिका तवक च जिह्वा; जञानस्यैतान्य आयतनानि जन्तॊः
तानि परीतान्य एव तृष्णा कषयान्ते; तान्य अव्यथॊ दुःखहीनः परणुद्यात
25
न तव एवम अन्ये पुरुषस्य कर्म; संवर्तते सुप्रयुक्तं यथावत
मातुः पितुः कर्मणाभिप्रसूतः; संवर्धते विधिवद भॊजनेन
26
परियाप्रिये सुखदुःखे च राजन; निन्दाप्रशंसे च भजेत एनम
परस तव एनं गर्हयते ऽपराधे; परशंसते साधुवृत्तं तम एव
27
स तवा गर्हे भारतानां विरॊधाद; अन्तॊ नूनं भवितायं परजानाम
नॊ चेद इदं तव कर्मापराधात; कुरून दहेत कृष्ण वर्त्मेव कक्षम
28
तवम एवैकॊ जातपुत्रेषु राजन; वशं गन्ता सर्वलॊके नरेन्द्र
कामात्मनां शलाघसे दयूतकाले; नान्यच छमात पश्य विपाकम अस्य
29
अनाप्तानां परग्रहात तवं नरेन्द्र; तथाप्तानां निग्रहाच चैव राजन
भूमिं सफीतां दुर्बलत्वाद अनन्तां; न शक्तस तवं रक्षितुं कौरवेय
30
अनुज्ञातॊ रथवेगावधूतः; शरान्तॊ निपद्ये शयनं नृसिंह
परातः शरॊतारः कुरवः सभायाम; अजातशत्रॊर वचनं समेताः
1
[v]
anujñātaḥ pāṇḍavena prayayau saṃjayas tadā
śsanaṃ dhṛtarāṣṭrasya sarvaṃ kṛtvā mahātmanaḥ
2
saṃprāpya hāstinapuraṃ śīghraṃ ca praviveśa ha
antaḥpuram upasthāya dvāḥsthaṃ vacanam abravīt
3
cakṣva māṃ dhṛtarāṣṭrāya dvāḥstha; upāgataṃ pāṇḍavānāṃ sakāśāt
jāgarti ced abhivades tvaṃ hi kṣattaḥ; praviśeyaṃ vidito bhūmipasya
4
saṃjayo 'yaṃ bhūmipate namas te; didṛkṣayā dvāram upāgatas te
prāpto dūtaḥ pāṇḍavānāṃ sakāśāt; praśādhi rājan kim ayaṃ karotu
5
cakṣva māṃsukhinaṃ kālyam asmai; praveśyatāṃ svāgataṃ saṃjayāya
na cāham etasya bhavāmy akālyaḥ; sa me kasmād dvāri tiṣṭheta kṣattaḥ
6
tataḥ praviśyānumate nṛpasya; mahad veśma prājñaśūrārya guptam
siṃhāsanasthaṃ pārthivam āsasāda; vaicitravīryaṃ prāñjaliḥ sūtaputraḥ
7
saṃjayo 'haṃ bhūmipate namas te; prāpto 'smi gatvā naradeva pāṇḍavān
abhivādya tvāṃ pāṇḍuputro manasvī; yudhiṣṭhiraḥ kuśalaṃ cānvapṛcchat
8
sa te putrān ṛpcchati prīyamāṇaḥ; kac cit putraiḥ prīyase naptṛbhiś ca
tathā sudhṛdbhiḥ sacivaiś ca rājan; ye cāpi tvām upajīvanti taiś ca
9
abhyetya tvāṃ tāta vadāmi saṃjaya; ajātaśatruṃ ca sukhena pārtham
kac cit sa rājā kuśalī saputraḥ; sahāmātyaḥ sānujaḥ kauravāṇām
10
sahāmātyaḥ kuśalī pāṇḍuputro; bhūyaś cāto yac ca te 'gre mano 'bhūt
nirṇikta dharmārthakaro manasvī; bahuśruto dṛṣṭimāñ śīlavāṃś ca
11
paraṃ dharmāt pāṇḍavasyānṛśaṃsyaṃ; dharmaḥ paro vittacayān mato 'sya
sukhapriye dharmahīne na pārtho; anurudhyate bhārata tasya viddhi
12
paraprayuktaḥ puruṣo viceṣṭate; sūtraprotā dārumayīva yoṣā
imaṃ dṛṣṭvā niyamapāṇḍavasya; manye paraṃ karaṃ daivaṃ manuṣyāt
13
imaṃ ca dṛṣṭvā tava karma doṣaṃ; pādodarkaṃ ghoram avarṇa rūpam
yāvan naraḥ kāmayate 'tikālyaṃ; tāvan naro 'yaṃ labhate praśaṃsām
14
ajātaśatrus tu vihāya pāpaṃ; jīrṇāṃ tvacaṃ sarpa ivāsamarthām
virocate 'hārya vṛttena vīro; yudhiṣṭhiras tvayi pāpaṃ visṛjya
15
aṅgātmanaḥ karma nibodha rājan; dharmārthayuktād ārya vṛttād apetam
upakrośaṃ ceha gato 'si rājan; noheś ca pāpaṃ prasajed amutra
16
sa tvam arthaṃ saṃśayitaṃ vinā tair; āśaṃsase putra vaśānugo 'dya
adharmaśabdaś ca mahān pṛthivyāṃ; nedaṃ karma tvatsamaṃ bhāratāgrya
17
hīnaprajño dauṣkuleyo nṛśaṃso; dīrghavairī kṣatravidyāsv adhīraḥ
evaṃ dharmā nāpadaḥ saṃtitīrṣed; dhīna vīryo yaś ca bhaved aśiṣṭaḥ
18
kule jāto dharmavān yo yaśasvī; bahuśrutaḥ sukhajīvī yatātmā
dharmārthayor grathitayor bibharti; nānyatra diṣṭasya vaśād upaiti
19
kathaṃ hi mantrāgrya dharo manīṣī; dharmārthayor āpadi saṃpraṇetā
evaṃ yuktaḥ sarvamantrair ahīno; anānṛśaṃsyaṃ karma kuryād amūḍhaḥ
20
tavāpīme mantravidaḥ sametya; samāsate karmasu nityayuktāḥ
teṣām ayaṃ balavān niścayaś ca; kuru kṣayārthe nirayo vyapādi
21
akālikaṃ kuravo nābhaviṣyan; pāpena cet pāpam ajātaśatruḥ
icchej jātu tvayi pāpaṃ visṛjya; nindā ceyaṃ tava loke 'bhiviṣyat
22
kim anyatra viṣayād īśvarāṇāṃ; yatra pārthaḥ paralokaṃ dadarśa
atyakrāmat sa tathā saṃmataḥ syān; na saṃśayo nāsti manuṣyakāraḥ
23
etān guṇān karmakṛtān avekṣya; bhāvābhāvau vartamānāv anityau
balir hi rājā pāram avindamāno; nānyat kālāt kāraṇaṃ tatra mene
24
cakṣuḥ śrotre nāsikā tvak ca jihvā; jñānasyaitāny āyatanāni jantoḥ
tāni prītāny eva tṛṣṇā kṣayānte; tāny avyatho duḥkhahīnaḥ praṇudyāt
25
na tv evam anye puruṣasya karma; saṃvartate suprayuktaṃ yathāvat
mātuḥ pituḥ karmaṇābhiprasūtaḥ; saṃvardhate vidhivad bhojanena
26
priyāpriye sukhaduḥkhe ca rājan; nindāpraśaṃse ca bhajeta enam
paras tv enaṃ garhayate 'parādhe; praśaṃsate sādhuvṛttaṃ tam eva
27
sa tvā garhe bhāratānāṃ virodhād; anto nūnaṃ bhavitāyaṃ prajānām
no ced idaṃ tava karmāparādhāt; kurūn dahet kṛṣṇa vartmeva kakṣam
28
tvam evaiko jātaputreṣu rājan; vaśaṃ gantā sarvaloke narendra
kāmātmanāṃ ślāghase dyūtakāle; nānyac chamāt paśya vipākam asya
29
anāptānāṃ pragrahāt tvaṃ narendra; tathāptānāṃ nigrahāc caiva rājan
bhūmiṃ sphītāṃ durbalatvād anantāṃ; na śaktas tvaṃ rakṣituṃ kauraveya
30
anujñāto rathavegāvadhūtaḥ; śrānto nipadye śayanaṃ nṛsiṃha
prātaḥ śrotāraḥ kuravaḥ sabhāyām; ajātaśatror vacanaṃ sametāḥ
