Book 5. Chapter 61
The Mahabharata In Sanskrit
Book 5
Chapter 61
1
[व]
तथा तु पृच्छन्तम अतीव पार्थान; वैचित्रवीर्यं तम अचिन्तयित्वा
उवाच कर्णॊ धृतराष्ट्र पुत्रं; परहर्षयन संसदि कौरवाणाम
2
मिथ्याप्रतिज्ञाय मया यद अस्त्रं; रामाद धृतं बरह्म पुरं पुरस्तात
विज्ञाय तेनास्मि तदैवम उक्तस; तवान्त काले ऽपरतिभास्यतीति
3
महापराधे हय अपि संनतेन; महर्षिणाहं गुरुणा च शप्तः
शक्तः परदग्धुं हय अपि तिग्मतेजाः; स सागराम अप्य अवनिं महर्षिः
4
परसादितं हय अस्य मया मनॊ ऽभूच; छुश्रूषया सवेन च पौरुषेण
ततस तद अस्त्रं मम सावशेषं; तस्मात समर्थॊ ऽसमि ममैष भारः
5
निमेष मात्रं तम ऋषिप्रसादम; अवाप्य पाञ्चाल करूषमत्स्यान
निहत्य पार्थांश च सपुत्रपौत्राँल; लॊकान अहं शस्त्रजितान परपत्स्ये
6
पितामहस तिष्ठतु ते समीपे; दरॊणश च सर्वे च नरेन्द्रमुख्याः
यथाप्रधानेन बलेन यात्वा; पार्थान हनिष्यामि ममैष भारः
7
एवं बरुवाणं तम उवाच भीष्मः; किं कत्थसे कालपरीत बुद्धे
न कर्ण जानासि यथा परधाने; हते हताः सयुर धृतराष्ट्र पुत्राः
8
यत खाण्डवं दाहयता कृतं हि; कृष्ण दवितीयेन धनंजयेन
शरुत्वैव तत कर्म नियन्तुम आत्मा; शक्यस तवया वै सह बान्धवेन
9
यां चापि शक्तिं तरिदशाधिपस ते; ददौ महामा भगवान महेन्द्रः
भस्मीकृतां तां पतितां विशीर्णां; चक्राहतां दरक्ष्यसि केशवेन
10
यस ते शरः सर्पमुखॊ विभाति; सदाग्र्य माल्यैर महितः परयत्नात
स पाण्डुपुत्राभिहतः शरौघैः; सह तवया यास्यति कर्ण नाशम
11
बाणस्य भौमस्य च कर्ण हन्ता; किरीटिनं रक्षति वासुदेवः
यस तवादृशानां च गरीयसां च; हन्ता रिपूणां तुमुले परगाढे
12
[कर्ण]
असंशयं वृष्णिपतिर यथॊक्तस; तथा च भूयश च ततॊ महात्मा
अहं यद उक्तः परुषं तु किं चित; पितामहस तस्य फलं शृणॊतु
13
नयस्यामि शस्त्राणि न जातु संख्ये; पितामहॊ दरक्ष्यति मां सभायाम
तवयि परशान्ते तु मम परभावं; दरक्ष्यन्ति सर्वे भुवि भूमिपालाः
14
इत्य एवम उक्त्वा स महाधनुष्मान; हित्वा सभां सवं भवनं जगाम
भीष्मस तु दुर्यॊधनम एव राजन; मध्ये कुरूणां परहसन्न उवाच
15
सत्यप्रतिज्ञः किल सूतपुत्रस; तथा स भारं विषहेत कस्मात
वयूहं परतिव्यूह्य शिरांसि भित्त्वा; लॊकक्षयं पश्यत भीमसेनात
16
आवन्त्यकालिङ्गजयद्रथेषु; वेदिध्वजे तिष्ठति बाह्लिके च
अहं हनिष्यामि सदा परेषां; सहस्रशश चायुतशश च यॊधान
17
यदैव रामे भगवत्य अनिन्द्ये; बरह्म बरुवाणः कृतवांस तद अस्त्रम
तदैव धर्मश च तपश च नष्टं; वैकर्तनस्याधम पुरुषस्य
18
अथॊक्त वाक्ये नृपतौ तु भीष्मे; निक्षिप्य शस्त्राणि गते च कर्णे
वैचित्रवीर्यस्य सुतॊ ऽलपबुद्धिर; दुर्यॊधनः शांतनवं बभाषे
1
[v]
tathā tu pṛcchantam atīva pārthān; vaicitravīryaṃ tam acintayitvā
uvāca karṇo dhṛtarāṣṭra putraṃ; praharṣayan saṃsadi kauravāṇām
2
mithyāpratijñāya mayā yad astraṃ; rāmād dhṛtaṃ brahma puraṃ purastāt
vijñāya tenāsmi tadaivam uktas; tavānta kāle 'pratibhāsyatīti
3
mahāparādhe hy api saṃnatena; maharṣiṇāhaṃ guruṇā ca śaptaḥ
śaktaḥ pradagdhuṃ hy api tigmatejāḥ; sa sāgarām apy avaniṃ maharṣiḥ
4
prasāditaṃ hy asya mayā mano 'bhūc; chuśrūṣayā svena ca pauruṣeṇa
tatas tad astraṃ mama sāvaśeṣaṃ; tasmāt samartho 'smi mamaiṣa bhāraḥ
5
nimeṣa mātraṃ tam ṛṣiprasādam; avāpya pāñcāla karūṣamatsyān
nihatya pārthāṃś ca saputrapautrāṁl; lokān ahaṃ śastrajitān prapatsye
6
pitāmahas tiṣṭhatu te samīpe; droṇaś ca sarve ca narendramukhyāḥ
yathāpradhānena balena yātvā; pārthān haniṣyāmi mamaiṣa bhāraḥ
7
evaṃ bruvāṇaṃ tam uvāca bhīṣmaḥ; kiṃ katthase kālaparīta buddhe
na karṇa jānāsi yathā pradhāne; hate hatāḥ syur dhṛtarāṣṭra putrāḥ
8
yat khāṇḍavaṃ dāhayatā kṛtaṃ hi; kṛṣṇa dvitīyena dhanaṃjayena
śrutvaiva tat karma niyantum ātmā; śakyas tvayā vai saha bāndhavena
9
yāṃ cāpi śaktiṃ tridaśādhipas te; dadau mahāmā bhagavān mahendraḥ
bhasmīkṛtāṃ tāṃ patitāṃ viśīrṇāṃ; cakrāhatāṃ drakṣyasi keśavena
10
yas te śaraḥ sarpamukho vibhāti; sadāgrya mālyair mahitaḥ prayatnāt
sa pāṇḍuputrābhihataḥ śaraughaiḥ; saha tvayā yāsyati karṇa nāśam
11
bāṇasya bhaumasya ca karṇa hantā; kirīṭinaṃ rakṣati vāsudevaḥ
yas tvādṛśānāṃ ca garīyasāṃ ca; hantā ripūṇāṃ tumule pragāḍhe
12
[karṇa]
asaṃśayaṃ vṛṣṇipatir yathoktas; tathā ca bhūyaś ca tato mahātmā
ahaṃ yad uktaḥ paruṣaṃ tu kiṃ cit; pitāmahas tasya phalaṃ śṛotu
13
nyasyāmi śastrāṇi na jātu saṃkhye; pitāmaho drakṣyati māṃ sabhāyām
tvayi praśānte tu mama prabhāvaṃ; drakṣyanti sarve bhuvi bhūmipālāḥ
14
ity evam uktvā sa mahādhanuṣmān; hitvā sabhāṃ svaṃ bhavanaṃ jagāma
bhīṣmas tu duryodhanam eva rājan; madhye kurūṇāṃ prahasann uvāca
15
satyapratijñaḥ kila sūtaputras; tathā sa bhāraṃ viṣaheta kasmāt
vyūhaṃ prativyūhya śirāṃsi bhittvā; lokakṣayaṃ paśyata bhīmasenāt
16
vantyakāliṅgajayadratheṣu; vedidhvaje tiṣṭhati bāhlike ca
ahaṃ haniṣyāmi sadā pareṣāṃ; sahasraśaś cāyutaśaś ca yodhān
17
yadaiva rāme bhagavaty anindye; brahma bruvāṇaḥ kṛtavāṃs tad astram
tadaiva dharmaś ca tapaś ca naṣṭaṃ; vaikartanasyādhama puruṣasya
18
athokta vākye nṛpatau tu bhīṣme; nikṣipya śastrāṇi gate ca karṇe
vaicitravīryasya suto 'lpabuddhir; duryodhanaḥ śātanavaṃ babhāṣe
Book 5
Chapter 61
1
[व]
तथा तु पृच्छन्तम अतीव पार्थान; वैचित्रवीर्यं तम अचिन्तयित्वा
उवाच कर्णॊ धृतराष्ट्र पुत्रं; परहर्षयन संसदि कौरवाणाम
2
मिथ्याप्रतिज्ञाय मया यद अस्त्रं; रामाद धृतं बरह्म पुरं पुरस्तात
विज्ञाय तेनास्मि तदैवम उक्तस; तवान्त काले ऽपरतिभास्यतीति
3
महापराधे हय अपि संनतेन; महर्षिणाहं गुरुणा च शप्तः
शक्तः परदग्धुं हय अपि तिग्मतेजाः; स सागराम अप्य अवनिं महर्षिः
4
परसादितं हय अस्य मया मनॊ ऽभूच; छुश्रूषया सवेन च पौरुषेण
ततस तद अस्त्रं मम सावशेषं; तस्मात समर्थॊ ऽसमि ममैष भारः
5
निमेष मात्रं तम ऋषिप्रसादम; अवाप्य पाञ्चाल करूषमत्स्यान
निहत्य पार्थांश च सपुत्रपौत्राँल; लॊकान अहं शस्त्रजितान परपत्स्ये
6
पितामहस तिष्ठतु ते समीपे; दरॊणश च सर्वे च नरेन्द्रमुख्याः
यथाप्रधानेन बलेन यात्वा; पार्थान हनिष्यामि ममैष भारः
7
एवं बरुवाणं तम उवाच भीष्मः; किं कत्थसे कालपरीत बुद्धे
न कर्ण जानासि यथा परधाने; हते हताः सयुर धृतराष्ट्र पुत्राः
8
यत खाण्डवं दाहयता कृतं हि; कृष्ण दवितीयेन धनंजयेन
शरुत्वैव तत कर्म नियन्तुम आत्मा; शक्यस तवया वै सह बान्धवेन
9
यां चापि शक्तिं तरिदशाधिपस ते; ददौ महामा भगवान महेन्द्रः
भस्मीकृतां तां पतितां विशीर्णां; चक्राहतां दरक्ष्यसि केशवेन
10
यस ते शरः सर्पमुखॊ विभाति; सदाग्र्य माल्यैर महितः परयत्नात
स पाण्डुपुत्राभिहतः शरौघैः; सह तवया यास्यति कर्ण नाशम
11
बाणस्य भौमस्य च कर्ण हन्ता; किरीटिनं रक्षति वासुदेवः
यस तवादृशानां च गरीयसां च; हन्ता रिपूणां तुमुले परगाढे
12
[कर्ण]
असंशयं वृष्णिपतिर यथॊक्तस; तथा च भूयश च ततॊ महात्मा
अहं यद उक्तः परुषं तु किं चित; पितामहस तस्य फलं शृणॊतु
13
नयस्यामि शस्त्राणि न जातु संख्ये; पितामहॊ दरक्ष्यति मां सभायाम
तवयि परशान्ते तु मम परभावं; दरक्ष्यन्ति सर्वे भुवि भूमिपालाः
14
इत्य एवम उक्त्वा स महाधनुष्मान; हित्वा सभां सवं भवनं जगाम
भीष्मस तु दुर्यॊधनम एव राजन; मध्ये कुरूणां परहसन्न उवाच
15
सत्यप्रतिज्ञः किल सूतपुत्रस; तथा स भारं विषहेत कस्मात
वयूहं परतिव्यूह्य शिरांसि भित्त्वा; लॊकक्षयं पश्यत भीमसेनात
16
आवन्त्यकालिङ्गजयद्रथेषु; वेदिध्वजे तिष्ठति बाह्लिके च
अहं हनिष्यामि सदा परेषां; सहस्रशश चायुतशश च यॊधान
17
यदैव रामे भगवत्य अनिन्द्ये; बरह्म बरुवाणः कृतवांस तद अस्त्रम
तदैव धर्मश च तपश च नष्टं; वैकर्तनस्याधम पुरुषस्य
18
अथॊक्त वाक्ये नृपतौ तु भीष्मे; निक्षिप्य शस्त्राणि गते च कर्णे
वैचित्रवीर्यस्य सुतॊ ऽलपबुद्धिर; दुर्यॊधनः शांतनवं बभाषे
1
[v]
tathā tu pṛcchantam atīva pārthān; vaicitravīryaṃ tam acintayitvā
uvāca karṇo dhṛtarāṣṭra putraṃ; praharṣayan saṃsadi kauravāṇām
2
mithyāpratijñāya mayā yad astraṃ; rāmād dhṛtaṃ brahma puraṃ purastāt
vijñāya tenāsmi tadaivam uktas; tavānta kāle 'pratibhāsyatīti
3
mahāparādhe hy api saṃnatena; maharṣiṇāhaṃ guruṇā ca śaptaḥ
śaktaḥ pradagdhuṃ hy api tigmatejāḥ; sa sāgarām apy avaniṃ maharṣiḥ
4
prasāditaṃ hy asya mayā mano 'bhūc; chuśrūṣayā svena ca pauruṣeṇa
tatas tad astraṃ mama sāvaśeṣaṃ; tasmāt samartho 'smi mamaiṣa bhāraḥ
5
nimeṣa mātraṃ tam ṛṣiprasādam; avāpya pāñcāla karūṣamatsyān
nihatya pārthāṃś ca saputrapautrāṁl; lokān ahaṃ śastrajitān prapatsye
6
pitāmahas tiṣṭhatu te samīpe; droṇaś ca sarve ca narendramukhyāḥ
yathāpradhānena balena yātvā; pārthān haniṣyāmi mamaiṣa bhāraḥ
7
evaṃ bruvāṇaṃ tam uvāca bhīṣmaḥ; kiṃ katthase kālaparīta buddhe
na karṇa jānāsi yathā pradhāne; hate hatāḥ syur dhṛtarāṣṭra putrāḥ
8
yat khāṇḍavaṃ dāhayatā kṛtaṃ hi; kṛṣṇa dvitīyena dhanaṃjayena
śrutvaiva tat karma niyantum ātmā; śakyas tvayā vai saha bāndhavena
9
yāṃ cāpi śaktiṃ tridaśādhipas te; dadau mahāmā bhagavān mahendraḥ
bhasmīkṛtāṃ tāṃ patitāṃ viśīrṇāṃ; cakrāhatāṃ drakṣyasi keśavena
10
yas te śaraḥ sarpamukho vibhāti; sadāgrya mālyair mahitaḥ prayatnāt
sa pāṇḍuputrābhihataḥ śaraughaiḥ; saha tvayā yāsyati karṇa nāśam
11
bāṇasya bhaumasya ca karṇa hantā; kirīṭinaṃ rakṣati vāsudevaḥ
yas tvādṛśānāṃ ca garīyasāṃ ca; hantā ripūṇāṃ tumule pragāḍhe
12
[karṇa]
asaṃśayaṃ vṛṣṇipatir yathoktas; tathā ca bhūyaś ca tato mahātmā
ahaṃ yad uktaḥ paruṣaṃ tu kiṃ cit; pitāmahas tasya phalaṃ śṛotu
13
nyasyāmi śastrāṇi na jātu saṃkhye; pitāmaho drakṣyati māṃ sabhāyām
tvayi praśānte tu mama prabhāvaṃ; drakṣyanti sarve bhuvi bhūmipālāḥ
14
ity evam uktvā sa mahādhanuṣmān; hitvā sabhāṃ svaṃ bhavanaṃ jagāma
bhīṣmas tu duryodhanam eva rājan; madhye kurūṇāṃ prahasann uvāca
15
satyapratijñaḥ kila sūtaputras; tathā sa bhāraṃ viṣaheta kasmāt
vyūhaṃ prativyūhya śirāṃsi bhittvā; lokakṣayaṃ paśyata bhīmasenāt
16
vantyakāliṅgajayadratheṣu; vedidhvaje tiṣṭhati bāhlike ca
ahaṃ haniṣyāmi sadā pareṣāṃ; sahasraśaś cāyutaśaś ca yodhān
17
yadaiva rāme bhagavaty anindye; brahma bruvāṇaḥ kṛtavāṃs tad astram
tadaiva dharmaś ca tapaś ca naṣṭaṃ; vaikartanasyādhama puruṣasya
18
athokta vākye nṛpatau tu bhīṣme; nikṣipya śastrāṇi gate ca karṇe
vaicitravīryasya suto 'lpabuddhir; duryodhanaḥ śātanavaṃ babhāṣe
