Book 5. Chapter 64
The Mahabharata In Sanskrit
Book 5
Chapter 64
1
[व]
एवम उक्त्वा महाप्राज्ञॊ धृतराष्ट्रः सुयॊधनम
पुनर एव महाभागः संजयं पर्यपृच्छत
2
बरूहि संजय यच छेषं वासुदेवाद अनन्तरम
यद अर्जुन उवाच तवां परं कौतूहलं हि मे
3
वासुदेव वचः शरुत्वा कुन्तीपुत्रॊ धनंजयः
उवाच काले दुर्धर्षॊ वासुदेवस्य शृण्वतः
4
पितामहं शांतनवं धृतराष्ट्रं च संजय
दरॊणं कृपं च कर्णं च महाराजं च बाह्लिकम
5
दरौणिं च सॊमदत्तं च शकुनिं चापि सौबलम
दुःशासनं शलं चैव पुरुमित्रं विविंशतिम
6
विकर्णं चित्रसेनं च जयत्सेनं च पार्थिवम
विन्दानुविन्दाव आवन्त्यौ दुर्मुखं चापि कौरवम
7
सैन्धवं दुःसहं चैव भूरिश्रवसम एव च
भगदत्तं च राजानं जलसंधं च पार्थिवम
8
ये चाप्य अन्ये पार्थिवास तत्र यॊद्धुं; समागताः कौरवाणां परियार्थम
मुमूर्षवः पाण्डवाग्नौ परदीप्ते; समानीता धार्तराष्ट्रेण सूत
9
यथान्यायं कौशलं वन्दनं च; समागता मद्वचनेन वाच्याः
इदं बरूयाः संजय राजमध्ये; सुयॊधनं पापकृतां परधानम
10
अमर्षणं दुर्मतिं राजपुत्रं; पापात्मानं धार्तराष्ट्रं सुलुब्धम
सर्वं ममैतद वचनं समग्रं; सहामात्यं संजय शरावयेथाः
11
एवं परतिष्ठाप्य धनंजयॊ मां; ततॊ ऽरथवद धर्मवच चापि वाक्यम
परॊवाचेदं वासुदेवं समीक्ष्य; पार्थॊ धीमाँल लॊहितान्तायताक्षः
12
यथा शरुतं ते वदतॊ महात्मनॊ; मधु परवीरस्य वचः समाहितम
तथैव वाच्यं भवता हि मद्वचः; समागतेषु कषितिपेषु सर्वशः
13
शराग्निधूमे रथनेमि नादिते; धनुः सरुवेणास्त्र बलापहारिणा
यथा न हॊमः करियते महामृधे; तथा समेत्य परयतध्वम आदृताः
14
न चेत परयच्छध्वम अमित्रघातिनॊ; युधिष्ठिरस्यांशम अभीप्सितं सवकम
नयामि वः सवाश्वपदातिकुञ्जरान; दिशं पितॄणाम अशिवां शितैः शरैः
15
ततॊ ऽहम आमन्त्र्य चतुर्भुजं हरिं; धनंजयं चैव नमस्य स तवरः
जवेन संप्राप्त इहामर दयुते; तवान्तिकं परापयितुं वचॊ महत
1
[v]
evam uktvā mahāprājño dhṛtarāṣṭraḥ suyodhanam
punar eva mahābhāgaḥ saṃjayaṃ paryapṛcchata
2
brūhi saṃjaya yac cheṣaṃ vāsudevād anantaram
yad arjuna uvāca tvāṃ paraṃ kautūhalaṃ hi me
3
vāsudeva vacaḥ śrutvā kuntīputro dhanaṃjayaḥ
uvāca kāle durdharṣo vāsudevasya śṛṇvataḥ
4
pitāmahaṃ śātanavaṃ dhṛtarāṣṭraṃ ca saṃjaya
droṇaṃ kṛpaṃ ca karṇaṃ ca mahārājaṃ ca bāhlikam
5
drauṇiṃ ca somadattaṃ ca śakuniṃ cāpi saubalam
duḥśāsanaṃ śalaṃ caiva purumitraṃ viviṃśatim
6
vikarṇaṃ citrasenaṃ ca jayatsenaṃ ca pārthivam
vindānuvindāv āvantyau durmukhaṃ cāpi kauravam
7
saindhavaṃ duḥsahaṃ caiva bhūriśravasam eva ca
bhagadattaṃ ca rājānaṃ jalasaṃdhaṃ ca pārthivam
8
ye cāpy anye pārthivās tatra yoddhuṃ; samāgatāḥ kauravāṇāṃ priyārtham
mumūrṣavaḥ pāṇḍavāgnau pradīpte; samānītā dhārtarāṣṭreṇa sūta
9
yathānyāyaṃ kauśalaṃ vandanaṃ ca; samāgatā madvacanena vācyāḥ
idaṃ brūyāḥ saṃjaya rājamadhye; suyodhanaṃ pāpakṛtāṃ pradhānam
10
amarṣaṇaṃ durmatiṃ rājaputraṃ; pāpātmānaṃ dhārtarāṣṭraṃ sulubdham
sarvaṃ mamaitad vacanaṃ samagraṃ; sahāmātyaṃ saṃjaya śrāvayethāḥ
11
evaṃ pratiṣṭhāpya dhanaṃjayo māṃ; tato 'rthavad dharmavac cāpi vākyam
provācedaṃ vāsudevaṃ samīkṣya; pārtho dhīmāṁl lohitāntāyatākṣaḥ
12
yathā śrutaṃ te vadato mahātmano; madhu pravīrasya vacaḥ samāhitam
tathaiva vācyaṃ bhavatā hi madvacaḥ; samāgateṣu kṣitipeṣu sarvaśaḥ
13
arāgnidhūme rathanemi nādite; dhanuḥ sruveṇāstra balāpahāriṇā
yathā na homaḥ kriyate mahāmṛdhe; tathā sametya prayatadhvam ādṛtāḥ
14
na cet prayacchadhvam amitraghātino; yudhiṣṭhirasyāṃśam abhīpsitaṃ svakam
nayāmi vaḥ svāśvapadātikuñjarān; diśaṃ pitṝṇām aśivāṃ śitaiḥ śaraiḥ
15
tato 'ham āmantrya caturbhujaṃ hariṃ; dhanaṃjayaṃ caiva namasya sa tvaraḥ
javena saṃprāpta ihāmara dyute; tavāntikaṃ prāpayituṃ vaco mahat
Book 5
Chapter 64
1
[व]
एवम उक्त्वा महाप्राज्ञॊ धृतराष्ट्रः सुयॊधनम
पुनर एव महाभागः संजयं पर्यपृच्छत
2
बरूहि संजय यच छेषं वासुदेवाद अनन्तरम
यद अर्जुन उवाच तवां परं कौतूहलं हि मे
3
वासुदेव वचः शरुत्वा कुन्तीपुत्रॊ धनंजयः
उवाच काले दुर्धर्षॊ वासुदेवस्य शृण्वतः
4
पितामहं शांतनवं धृतराष्ट्रं च संजय
दरॊणं कृपं च कर्णं च महाराजं च बाह्लिकम
5
दरौणिं च सॊमदत्तं च शकुनिं चापि सौबलम
दुःशासनं शलं चैव पुरुमित्रं विविंशतिम
6
विकर्णं चित्रसेनं च जयत्सेनं च पार्थिवम
विन्दानुविन्दाव आवन्त्यौ दुर्मुखं चापि कौरवम
7
सैन्धवं दुःसहं चैव भूरिश्रवसम एव च
भगदत्तं च राजानं जलसंधं च पार्थिवम
8
ये चाप्य अन्ये पार्थिवास तत्र यॊद्धुं; समागताः कौरवाणां परियार्थम
मुमूर्षवः पाण्डवाग्नौ परदीप्ते; समानीता धार्तराष्ट्रेण सूत
9
यथान्यायं कौशलं वन्दनं च; समागता मद्वचनेन वाच्याः
इदं बरूयाः संजय राजमध्ये; सुयॊधनं पापकृतां परधानम
10
अमर्षणं दुर्मतिं राजपुत्रं; पापात्मानं धार्तराष्ट्रं सुलुब्धम
सर्वं ममैतद वचनं समग्रं; सहामात्यं संजय शरावयेथाः
11
एवं परतिष्ठाप्य धनंजयॊ मां; ततॊ ऽरथवद धर्मवच चापि वाक्यम
परॊवाचेदं वासुदेवं समीक्ष्य; पार्थॊ धीमाँल लॊहितान्तायताक्षः
12
यथा शरुतं ते वदतॊ महात्मनॊ; मधु परवीरस्य वचः समाहितम
तथैव वाच्यं भवता हि मद्वचः; समागतेषु कषितिपेषु सर्वशः
13
शराग्निधूमे रथनेमि नादिते; धनुः सरुवेणास्त्र बलापहारिणा
यथा न हॊमः करियते महामृधे; तथा समेत्य परयतध्वम आदृताः
14
न चेत परयच्छध्वम अमित्रघातिनॊ; युधिष्ठिरस्यांशम अभीप्सितं सवकम
नयामि वः सवाश्वपदातिकुञ्जरान; दिशं पितॄणाम अशिवां शितैः शरैः
15
ततॊ ऽहम आमन्त्र्य चतुर्भुजं हरिं; धनंजयं चैव नमस्य स तवरः
जवेन संप्राप्त इहामर दयुते; तवान्तिकं परापयितुं वचॊ महत
1
[v]
evam uktvā mahāprājño dhṛtarāṣṭraḥ suyodhanam
punar eva mahābhāgaḥ saṃjayaṃ paryapṛcchata
2
brūhi saṃjaya yac cheṣaṃ vāsudevād anantaram
yad arjuna uvāca tvāṃ paraṃ kautūhalaṃ hi me
3
vāsudeva vacaḥ śrutvā kuntīputro dhanaṃjayaḥ
uvāca kāle durdharṣo vāsudevasya śṛṇvataḥ
4
pitāmahaṃ śātanavaṃ dhṛtarāṣṭraṃ ca saṃjaya
droṇaṃ kṛpaṃ ca karṇaṃ ca mahārājaṃ ca bāhlikam
5
drauṇiṃ ca somadattaṃ ca śakuniṃ cāpi saubalam
duḥśāsanaṃ śalaṃ caiva purumitraṃ viviṃśatim
6
vikarṇaṃ citrasenaṃ ca jayatsenaṃ ca pārthivam
vindānuvindāv āvantyau durmukhaṃ cāpi kauravam
7
saindhavaṃ duḥsahaṃ caiva bhūriśravasam eva ca
bhagadattaṃ ca rājānaṃ jalasaṃdhaṃ ca pārthivam
8
ye cāpy anye pārthivās tatra yoddhuṃ; samāgatāḥ kauravāṇāṃ priyārtham
mumūrṣavaḥ pāṇḍavāgnau pradīpte; samānītā dhārtarāṣṭreṇa sūta
9
yathānyāyaṃ kauśalaṃ vandanaṃ ca; samāgatā madvacanena vācyāḥ
idaṃ brūyāḥ saṃjaya rājamadhye; suyodhanaṃ pāpakṛtāṃ pradhānam
10
amarṣaṇaṃ durmatiṃ rājaputraṃ; pāpātmānaṃ dhārtarāṣṭraṃ sulubdham
sarvaṃ mamaitad vacanaṃ samagraṃ; sahāmātyaṃ saṃjaya śrāvayethāḥ
11
evaṃ pratiṣṭhāpya dhanaṃjayo māṃ; tato 'rthavad dharmavac cāpi vākyam
provācedaṃ vāsudevaṃ samīkṣya; pārtho dhīmāṁl lohitāntāyatākṣaḥ
12
yathā śrutaṃ te vadato mahātmano; madhu pravīrasya vacaḥ samāhitam
tathaiva vācyaṃ bhavatā hi madvacaḥ; samāgateṣu kṣitipeṣu sarvaśaḥ
13
arāgnidhūme rathanemi nādite; dhanuḥ sruveṇāstra balāpahāriṇā
yathā na homaḥ kriyate mahāmṛdhe; tathā sametya prayatadhvam ādṛtāḥ
14
na cet prayacchadhvam amitraghātino; yudhiṣṭhirasyāṃśam abhīpsitaṃ svakam
nayāmi vaḥ svāśvapadātikuñjarān; diśaṃ pitṝṇām aśivāṃ śitaiḥ śaraiḥ
15
tato 'ham āmantrya caturbhujaṃ hariṃ; dhanaṃjayaṃ caiva namasya sa tvaraḥ
javena saṃprāpta ihāmara dyute; tavāntikaṃ prāpayituṃ vaco mahat
