Book 5. Chapter 87

The Mahabharata In Sanskrit


Book 5

Chapter 87

1

[व]

परातर उत�थाय कृष�णस त� कृतवान सर�वम आह�निकम

बराह�मणैर अभ�यन�ज�ञातः परययौ नगरं परति

2

तं परयान�तं महाबाह�म अन�ज�ञाप�य ततॊ नृप

पर�यवर�तन�त ते सर�वे वृकस�थलनिवासिनः

3

धार�तराष�ट�रास तम आयान�तं परत�य�ज�जग�म�ः सवलंकृताः

द�र�यॊधनम ऋते सर�वे भीष�मद�रॊणकृपादयः

4

पौराश च बह�ला राजन हृषीकेशं दिदृक�षवः

यानैर बह�विधैर अन�ये पद�भिर �व तथापरे

5

स वै पथि समागम�य भीष�मेणाक�लिष�ट कर�मणा

दरॊणेन धार�तराष�ट�रैश च तैर वृतॊ नगरं ययौ

6

कृष�ण संमाननार�थं च नगरं समलंकृतम

बभूवू राजमार�गाश च बह�रत�नसमाचिताः

7

न सम कश चिद गृहे राजंस तद आसीद भरतर�षभ

न सत�री न वृद�धॊ न शिश�र वास�देव दिदृक�षया

8

राजमार�गे नरा न सम संभवन�त�य अवनिं गताः

तथा हि स�महद राजन हृषीकेश परवेशने

9

आवृतानि वरस�त�रीभिर गृहाणि स�महान�त�य अपि

परचलन�तीव भारेण दृश�यन�ते सम महीतले

10

तथा च गतिमन�तस ते वास�देवस�य वाजिनः

परनष�टगतयॊ ऽभूवन राजमार�गे नरैर वृते

11

स गृहं धृतराष�ट�रस�य पराविशच छत�र�कर�शनः

पाण�ड�रं प�ण�डरीकाक�षः परासादैर उपशॊभितम

12

तिस�रः कक�ष�या वयतिक�रम�य केशवॊ राजवेश�मनः

वैचित�र वीर�यं राजानम अभ�यगच�छद अरिंदमः

13

अह�यागच�छति दाशार�हे परज�ञा चक�ष�र नरेश�वरः

सहैव दरॊण भीष�माभ�याम उदतिष�ठन महायशाः

14

कृपश च सॊमदत�तश च महाराजश च बाह�लिकः

आसनेभ�यॊ ऽचलन सर�वे पूजयन�तॊ जनार�दनम

15

ततॊ राजानम आसाद�य धृतराष�ट�रं यशस�विनम

स भीष�मं पूजयाम आस वार�ष�णेयॊ वाग�भिर अञ�जसा

16

तेष� धर�मान�पूर�वीं तां परय�ज�य मध�सूदनः

यथा वयः समीयाय राजभिस तत�र माधवः

17

अथ दरॊणं सप�त�रं स बाह�लीकं च यशस�विनम

कृपं च सॊमदत�तं च समीयाय जनार�दनः

18

तत�रासीद ऊर�जितं मृष�टं काञ�चनं महद आसनम

शासनाद धृतराष�ट�रस�य तत�रॊपाविशद अच�य�तः

19

अथ गां मध�पर�कं चाप�य उदकं च जनार�दने

उपजह�र�र यथान�यायं धृतराष�ट�र प�रॊहिताः

20

कृतातिथ�यस त� गॊविन�दः सर�वान परिहसन क�रून

आस�ते संबन�धकं क�र�वन क�र�भिः परिवारितः

21

सॊ ऽरचितॊ धृतराष�ट�रेण पूजितश च महायशाः

राजानं समन�ज�ञाप�य निराक�रामद अरिंदमः

22

तैः समेत�य यथान�यायं क�र�भिः क�र�संसदि

विद�रावसथं रम�यम उपातिष�ठत माधवः

23

विद�रः सर�वकल�याणैर अभिगम�य जनार�दनम

अर�चयाम आस दाशार�हं सर�वकामैर उपस�थितम

24

कृतातिथ�यं त� गॊविन�दं विद�रः सर�वधर�मवित

क�शलं पाण�ड�प�त�राणाम अपृच�छन मध�सूदनम

25

परीयमाणस�य स�हृदॊ विद�षॊ ब�द�धिसत�तमः

धर�मनित�यस�य च तदा गतदॊषस�य धीमतः

26

तस�य सर�वं सविस�तारं पाण�डवानां विचेष�टितम

कषत�त�र आचष�ट दाशार�हः सर�वप�रत�यक�षदर�शिवान

1

[v]

pr�tar utth�ya kṛṣṇas tu kṛtav�n sarvam �hnikam

br�hmaṇair abhyanujñ�taḥ prayayau nagaraṃ prati

2

taṃ pray�ntaṃ mah�b�hum anujñ�pya tato nṛpa

paryavartanta te sarve vṛkasthalaniv�sinaḥ

3

dh�rtar�ṣṭr�s tam �y�ntaṃ pratyujjagmuḥ svalaṃkṛt�ḥ

duryodhanam ṛte sarve bhīṣmadroṇakṛp�dayaḥ

4

paur�ś ca bahul� r�jan hṛṣīkeśaṃ didṛkṣavaḥ

y�nair bahuvidhair anye padbhir eva tath�pare

5

sa vai pathi sam�gamya bhīṣmeṇ�kliṣṭa karmaṇ�

droṇena dh�rtar�ṣṭraiś ca tair vṛto nagaraṃ yayau

6

kṛṣṇa saṃm�nan�rthaṃ ca nagaraṃ samalaṃkṛtam

babhūvū r�jam�rg�ś ca bahuratnasam�cit�ḥ

7

na sma kaś cid gṛhe r�jaṃs tad �sīd bharatarṣabha

na strī na vṛddho na śiśur v�sudeva didṛkṣay�

8

r�jam�rge nar� na sma saṃbhavanty avaniṃ gat�ḥ

tath� hi sumahad r�jan hṛṣīkeśa praveśane

9

�vṛt�ni varastrībhir gṛh�ṇi sumah�nty api

pracalantīva bh�reṇa dṛśyante sma mahītale

10

tath� ca gatimantas te v�sudevasya v�jinaḥ

pranaṣṭagatayo 'bhūvan r�jam�rge narair vṛte

11

sa gṛhaṃ dhṛtar�ṣṭrasya pr�viśac chatrukarśanaḥ

p�ṇ�uraṃ puṇ�arīk�kṣaḥ pr�s�dair upaśobhitam

12

tisraḥ kakṣy� vyatikramya keśavo r�javeśmanaḥ

vaicitra vīryaṃ r�j�nam abhyagacchad ariṃdamaḥ

13

ahy�gacchati d�ś�rhe prajñ� cakṣur nareśvaraḥ

sahaiva droṇa bhīṣm�bhy�m udatiṣṭhan mah�yaś�ḥ

14

kṛpaś ca somadattaś ca mah�r�jaś ca b�hlikaḥ

�sanebhyo 'calan sarve pūjayanto jan�rdanam

15

tato r�j�nam �s�dya dhṛtar�ṣṭraṃ yaśasvinam

sa bhīṣmaṃ pūjay�m �sa v�rṣṇeyo v�gbhir añjas�

16

teṣu dharm�nupūrvīṃ t�ṃ prayujya madhusūdanaḥ

yath� vayaḥ samīy�ya r�jabhis tatra m�dhavaḥ

17

atha droṇaṃ saputraṃ sa b�hlīkaṃ ca yaśasvinam

kṛpaṃ ca somadattaṃ ca samīy�ya jan�rdanaḥ

18

tatr�sīd ūrjitaṃ mṛṣṭaṃ k�ñcanaṃ mahad �sanam

ś�san�d dhṛtar�ṣṭrasya tatrop�viśad acyutaḥ

19

atha g�ṃ madhuparkaṃ c�py udakaṃ ca jan�rdane

upajahrur yath�ny�yaṃ dhṛtar�ṣṭra purohit�ḥ

20

kṛt�tithyas tu govindaḥ sarv�n parihasan kurūn

�ste saṃbandhakaṃ kurvan kurubhiḥ pariv�ritaḥ

21

so 'rcito dhṛtar�ṣṭreṇa pūjitaś ca mah�yaś�ḥ

r�j�naṃ samanujñ�pya nir�kr�mad ariṃdamaḥ

22

taiḥ sametya yath�ny�yaṃ kurubhiḥ kurusaṃsadi

vidur�vasathaṃ ramyam up�tiṣṭhata m�dhavaḥ

23

viduraḥ sarvakaly�ṇair abhigamya jan�rdanam

arcay�m �sa d�ś�rhaṃ sarvak�mair upasthitam

24

kṛt�tithyaṃ tu govindaṃ viduraḥ sarvadharmavit

kuśalaṃ p�ṇ�uputr�ṇ�m apṛcchan madhusūdanam

25

prīyam�ṇasya suhṛdo viduṣo buddhisattamaḥ

dharmanityasya ca tad� gatadoṣasya dhīmataḥ

26

tasya sarvaṃ savist�raṃ p�ṇ�av�n�ṃ viceṣṭitam

kṣattur �caṣṭa d�ś�rhaḥ sarvapratyakṣadarśiv�n