Book 6. Chapter 81
The Mahabharata In Sanskrit
Book 6
Chapter 81
1
[स]
स तुद्यमानस तु शरैर धनंजयः; पदा हतॊ नाग इव शवसन बली
बाणेन बाणेन महारथानां; चिच्छेद चापानि रणे परसह्य
2
संछिद्य चापानि च तानि राज्ञां; तेषां रणे वीर्यवतां कषणेन
विव्याध बाणैर युगपन महात्मा; निःशेषतां तेष्व अथ मन्यमानः
3
निपेतुर आजौ रुधिरप्रदिग्धास; ते ताडिताः शक्रसुतेन राजन
विभिन्नगात्राः पतितॊत्तमाङ्गा; गतासवश छिन्नतनुत्र कायाः
4
महीं गताः पार्थ बलाभिभूता; विचित्ररूपा युगपद विनेशुः
दृष्ट्वा हतांस तान युधि राजपुत्रांस; तरिगर्तराजः परययौ कषणेन
5
तेषां रथानाम अथ पृष्ठगॊपा; दवात्रिंशद अन्ये ऽबयपतन्त पार्थम
तथैव ते संपरिवार्य वार्थं; विकृष्य चापानि महारवाणि
अवीवृषन बाणमहौघवृष्ट्या; यथा गिरिं तॊयधरा जलौघैः
6
संपीड्य मानस तु शरौघवृष्ट्या; धनंजयस तान युधि जातरॊषः
षष्ट्या शरैः संयति तैलधौतैर; जघान तान अप्य अथ पृष्ठगॊपान
7
षष्टिं रथांस तान अवजित्य संख्ये; धनंजयः परीतमना यशस्वी
अथात्वरद भीष्म वधाय जिष्णुर; बलानि राज्ञां समरे निहत्य
8
तरिगर्तराजॊ निहतान समीक्ष्य; महारथांस तान अथ बन्धुवर्गान
रणे पुरस्कृत्य नराधिपांस ताञ; जगाम पार्थं तवरितॊ वधाय
9
अभिद्रुतं चास्त्रभृतां वरिष्ठं; धनंजयं वीक्ष्य शिखण्डिमुख्याः
अभ्युद्ययुस ते शितशस्त्रहस्ता; रिरक्षिषन्तॊ रथम अर्जुनस्य
10
पार्थॊ ऽपि तान आपततः समीक्ष्य; तरिगर्तराज्ञा सहितान नृवीरान
विध्वंसयित्वा समरे धनुष्मान; गाण्डीवमुक्तैर निशितैः पृषत्कैः
भीष्मं यियासुर युधि संददर्श; दुर्यॊधनं सैन्धवादींश च राज्ञः
11
आवारयिष्णून अभिसंप्रयाय; मुहूर्तम आयॊध्य बलेन वीरः
उत्सृज्य राजानम अनन्तवीर्यॊ; जयद्रथादींश च नृपान महौजाः
ययौ ततॊ भीमबलॊ मनस्वी; गाङ्गेयम आजौ शरचाप पाणिः
12
युधिष्ठिरश चॊग्रबलॊ महात्मा; समाययौ तवरितॊ जातकॊपः
मद्राधिपं समभित्यज्य संख्ये; सवभागम आप्तं तम अनन्त कीर्तिः
सार्धं स माद्री सुत भीमसेनैर; भीष्मं ययौ शांतनवं रणाय
13
तैः संप्रयुक्तः स महारथाग्र्यैर; गङ्गासुतः समरे चित्रयॊधी
न विव्यथे शांतनवॊ महात्मा; समागतैः पाण्डुसुतैः समस्तैः
14
अथैत्य राजा युधि सत्यसंधॊ; जयद्रथॊ ऽतयुग्र बलॊ मनस्वी
चिच्छेद चापानि महारथानां; परसह्य तेषां धनुषा वरेण
15
युधिष्ठिरं भीमसेनं यमौ च; पार्थं तथा युधि संजातकॊपः
दुर्यॊधनः करॊधविषॊ महात्मा; जघान बाणैर अनल परकाशैः
16
कृपेण शल्येन शलेन चैव; तथा विभॊ चित्रसेनेन चाजौ
विद्धाः शरैस ते ऽतिविवृद्धकॊपैर; देवा यथा दैत्य गणैः समेतैः
17
छिन्नायुधं शांतनवेन राजा; शिखण्डिनं परेक्ष्य च जातकॊपः
अजातशत्रुः समरे महात्मा; शिखण्डिनं करुद्ध उवाच वाक्यम
18
उक्त्वा तथा तवं पितुर अग्रतॊ माम; अहं हनिष्यामि महाव्रतं तम
भीष्मं शरौघैर विमलार्क वर्णैः; सत्यं वदामीति कृता परतिज्ञा
19
तवया न चैनां सफलां करॊषि; देवव्रतं यन न निहंसि युद्धे
मिथ्याप्रतिज्ञॊ भव मा नृवीर; रक्षस्व धर्मं च कुलं यशश च
20
परेक्षस्व भीष्मं युधि भीमवेगं; सर्वांस तपन्तं मम सैन्यसंघान
शरौघजालैर अतितिग्म तेजैः; कालं यथा मृत्युकृतं कषणेन
21
निकृत्तचापः समरानपेक्षः; पराजितः शांतनवेन राज्ञा
विहाय बन्धून अथ सॊदरांश च; कव यास्यसे नानुरूपं तवेदम
22
दृष्ट्वा हि भीष्मं तम अनन्तवीर्यं; भग्नं च सैन्यं दरवमाणम एवम
भीतॊ ऽसि नूनं दरुपदस्य पुत्र; तथा हि ते मुखवर्णॊ ऽपरहृष्टः
23
आज्ञायमाने ऽपि धनंजयेन; महाहवे संप्रसक्ते नृवीर
कथं हि भीष्मात परथितः पृथिव्यां; भयं तवम अद्य परकरॊषि वीर
24
स धर्मराजस्य वचॊ निशम्य; रूक्षाक्षरं विप्रलापानुबद्धम
परत्यादेशं मन्यमानॊ महात्मा; परतत्वरे भीष्म वधाय राजन
25
तम आपतन्तं महता जवेन; शिखण्डिनं भीष्मम अभिद्रवन्तम
आवारयाम आस हि शल्य एनं; शस्त्रेण घॊरेण सुदुर्जयेन
26
स चापि दृष्ट्वा समुदीर्यमाणम; अस्त्रं युगान्ताग्निसमप्रभावम
नासौ वयमुह्यद दरुपदस्य पुत्रॊ; राजन महेन्द्रप्रतिमप्रभावः
27
तस्थौ च तत्रैव महाधनुष्माञ; शरैस तद अस्त्रं परतिबाधमानः
अथाददे वारुणम अन्यद अस्त्रं; शिखण्ड्य अथॊग्रं परतिघाताय तस्य
तद अस्त्रम अस्त्रेण विदार्यमाणं; सवस्थाः सुरा ददृशुः पार्थिवाश च
28
भीष्मं तु राजन समरे महात्मा; धनुः सुचित्रं धवजम एव चापि
छित्त्वानदत पाण्डुसुतस्य वीरॊ; युधिष्ठिरस्याजमीढस्य राज्ञः
29
ततः समुत्सृज्य धनुः स बाणं; युधिष्ठिरं वीक्ष्य भयाभिभूतम
गदां परगृह्याभिपपात संख्ये; जयद्रथं भीमसेनः पदातिः
30
तम आपतन्तं महता जवेन; जयद्रथः सगदं भीमसेनम
विव्याध घॊरैर यमदण्डकल्पैः; शितैः शरैः पञ्चशतैः समन्तात
31
अचिन्तयित्वा स शरांस तरस्वी; वृकॊदरः करॊधपरीत चेताः
जघान वाहान समरे समस्तान; आरट्टजान सिन्धुराजस्य संख्ये
32
ततॊ ऽभिवीक्ष्याप्रतिम परभावस; तवात्मजस तवरमाणॊ रथेन
अभ्याययौ भीमसेनं निहन्तुं; समुद्यतास्त्रः सुरराजकल्पः
33
भीमॊ ऽपय अथैनं सहसा विनद्य; परत्यौद्ययौ गदया तर्जमानः
समुद्यतां तां यमदण्डकल्पां; दृष्ट्वा गदां ते कुरवः समन्तात
34
विहाय सर्वे तव पुत्रम उग्रं पातं; गदायाः परिहर्तु कामाः
अपक्रान्तास तुमुले संविमर्दे; सुदारुणे भारत मॊहनीये
35
अमूढ चेतास तव अथ चित्रसेनॊ; महागदाम आपतन्तीं निरीक्ष्य
रथं समुत्सृज्य पदातिर आजौ; परगृह्य खड्गं विमलं च चर्म
अवप्लुतः सिंह इवाचलाग्राञ; जगाम चान्यं भुवि भूमिदेशम
36
गदापि सा पराप्य रथं सुचित्रं; साश्वं ससूतं विनिहत्य संख्ये
जगाम भूमिं जवलिता महॊल्का; भरष्टाम्बराद गाम इव संपतन्ती
37
आश्चर्यभूतं सुमहत तवदीया; दृष्ट्वैव तद भारत संप्रहृष्टाः
सर्वे विनेदुः सहिताः समन्तात; पुपूजिरे तव पुत्रं स सैन्याः
1
[s]
sa tudyamānas tu śarair dhanaṃjayaḥ; padā hato nāga iva śvasan balī
bāṇena bāṇena mahārathānāṃ; ciccheda cāpāni raṇe prasahya
2
saṃchidya cāpāni ca tāni rājñāṃ; teṣāṃ raṇe vīryavatāṃ kṣaṇena
vivyādha bāṇair yugapan mahātmā; niḥśeṣatāṃ teṣv atha manyamānaḥ
3
nipetur ājau rudhirapradigdhās; te tāḍitāḥ śakrasutena rājan
vibhinnagātrāḥ patitottamāṅgā; gatāsavaś chinnatanutra kāyāḥ
4
mahīṃ gatāḥ pārtha balābhibhūtā; vicitrarūpā yugapad vineśuḥ
dṛṣṭvā hatāṃs tān yudhi rājaputrāṃs; trigartarājaḥ prayayau kṣaṇena
5
teṣāṃ rathānām atha pṛṣṭhagopā; dvātriṃśad anye 'byapatanta pārtham
tathaiva te saṃparivārya vārthaṃ; vikṛṣya cāpāni mahāravāṇi
avīvṛṣan bāṇamahaughavṛṣṭyā; yathā giriṃ toyadharā jalaughaiḥ
6
saṃpīḍya mānas tu śaraughavṛṣṭyā; dhanaṃjayas tān yudhi jātaroṣaḥ
aṣṭyā śaraiḥ saṃyati tailadhautair; jaghāna tān apy atha pṛṣṭhagopān
7
aṣṭiṃ rathāṃs tān avajitya saṃkhye; dhanaṃjayaḥ prītamanā yaśasvī
athātvarad bhīṣma vadhāya jiṣṇur; balāni rājñāṃ samare nihatya
8
trigartarājo nihatān samīkṣya; mahārathāṃs tān atha bandhuvargān
raṇe puraskṛtya narādhipāṃs tāñ; jagāma pārthaṃ tvarito vadhāya
9
abhidrutaṃ cāstrabhṛtāṃ variṣṭhaṃ; dhanaṃjayaṃ vīkṣya śikhaṇḍimukhyāḥ
abhyudyayus te śitaśastrahastā; rirakṣiṣanto ratham arjunasya
10
pārtho 'pi tān āpatataḥ samīkṣya; trigartarājñā sahitān nṛvīrān
vidhvaṃsayitvā samare dhanuṣmān; gāṇḍīvamuktair niśitaiḥ pṛṣatkaiḥ
bhīṣmaṃ yiyāsur yudhi saṃdadarśa; duryodhanaṃ saindhavādīṃś ca rājñaḥ
11
vārayiṣṇūn abhisaṃprayāya; muhūrtam āyodhya balena vīraḥ
utsṛjya rājānam anantavīryo; jayadrathādīṃś ca nṛpān mahaujāḥ
yayau tato bhīmabalo manasvī; gāṅgeyam ājau śaracāpa pāṇiḥ
12
yudhiṣṭhiraś cograbalo mahātmā; samāyayau tvarito jātakopaḥ
madrādhipaṃ samabhityajya saṃkhye; svabhāgam āptaṃ tam ananta kīrtiḥ
sārdhaṃ sa mādrī suta bhīmasenair; bhīṣmaṃ yayau śāṃtanavaṃ raṇāya
13
taiḥ saṃprayuktaḥ sa mahārathāgryair; gaṅgāsutaḥ samare citrayodhī
na vivyathe śāṃtanavo mahātmā; samāgataiḥ pāṇḍusutaiḥ samastaiḥ
14
athaitya rājā yudhi satyasaṃdho; jayadratho 'tyugra balo manasvī
ciccheda cāpāni mahārathānāṃ; prasahya teṣāṃ dhanuṣā vareṇa
15
yudhiṣṭhiraṃ bhīmasenaṃ yamau ca; pārthaṃ tathā yudhi saṃjātakopaḥ
duryodhanaḥ krodhaviṣo mahātmā; jaghāna bāṇair anala prakāśaiḥ
16
kṛpeṇa śalyena śalena caiva; tathā vibho citrasenena cājau
viddhāḥ śarais te 'tivivṛddhakopair; devā yathā daitya gaṇaiḥ sametaiḥ
17
chinnāyudhaṃ śātanavena rājā; śikhaṇḍinaṃ prekṣya ca jātakopaḥ
ajātaśatruḥ samare mahātmā; śikhaṇḍinaṃ kruddha uvāca vākyam
18
uktvā tathā tvaṃ pitur agrato mām; ahaṃ haniṣyāmi mahāvrataṃ tam
bhīṣmaṃ śaraughair vimalārka varṇaiḥ; satyaṃ vadāmīti kṛtā pratijñā
19
tvayā na caināṃ saphalāṃ karoṣi; devavrataṃ yan na nihaṃsi yuddhe
mithyāpratijño bhava mā nṛvīra; rakṣasva dharmaṃ ca kulaṃ yaśaś ca
20
prekṣasva bhīṣmaṃ yudhi bhīmavegaṃ; sarvāṃs tapantaṃ mama sainyasaṃghān
śaraughajālair atitigma tejaiḥ; kālaṃ yathā mṛtyukṛtaṃ kṣaṇena
21
nikṛttacāpaḥ samarānapekṣaḥ; parājitaḥ śātanavena rājñā
vihāya bandhūn atha sodarāṃś ca; kva yāsyase nānurūpaṃ tavedam
22
dṛṣṭvā hi bhīṣmaṃ tam anantavīryaṃ; bhagnaṃ ca sainyaṃ dravamāṇam evam
bhīto 'si nūnaṃ drupadasya putra; tathā hi te mukhavarṇo 'prahṛṣṭaḥ
23
jñāyamāne 'pi dhanaṃjayena; mahāhave saṃprasakte nṛvīra
kathaṃ hi bhīṣmāt prathitaḥ pṛthivyāṃ; bhayaṃ tvam adya prakaroṣi vīra
24
sa dharmarājasya vaco niśamya; rūkṣākṣaraṃ vipralāpānubaddham
pratyādeśaṃ manyamāno mahātmā; pratatvare bhīṣma vadhāya rājan
25
tam āpatantaṃ mahatā javena; śikhaṇḍinaṃ bhīṣmam abhidravantam
āvārayām āsa hi śalya enaṃ; śastreṇa ghoreṇa sudurjayena
26
sa cāpi dṛṣṭvā samudīryamāṇam; astraṃ yugāntāgnisamaprabhāvam
nāsau vyamuhyad drupadasya putro; rājan mahendrapratimaprabhāvaḥ
27
tasthau ca tatraiva mahādhanuṣmāñ; śarais tad astraṃ pratibādhamānaḥ
athādade vāruṇam anyad astraṃ; śikhaṇḍy athograṃ pratighātāya tasya
tad astram astreṇa vidāryamāṇaṃ; svasthāḥ surā dadṛśuḥ pārthivāś ca
28
bhīṣmaṃ tu rājan samare mahātmā; dhanuḥ sucitraṃ dhvajam eva cāpi
chittvānadat pāṇḍusutasya vīro; yudhiṣṭhirasyājamīḍhasya rājñaḥ
29
tataḥ samutsṛjya dhanuḥ sa bāṇaṃ; yudhiṣṭhiraṃ vīkṣya bhayābhibhūtam
gadāṃ pragṛhyābhipapāta saṃkhye; jayadrathaṃ bhīmasenaḥ padātiḥ
30
tam āpatantaṃ mahatā javena; jayadrathaḥ sagadaṃ bhīmasenam
vivyādha ghorair yamadaṇḍakalpaiḥ; śitaiḥ śaraiḥ pañcaśataiḥ samantāt
31
acintayitvā sa śarāṃs tarasvī; vṛkodaraḥ krodhaparīta cetāḥ
jaghāna vāhān samare samastān; āraṭṭajān sindhurājasya saṃkhye
32
tato 'bhivīkṣyāpratima prabhāvas; tavātmajas tvaramāṇo rathena
abhyāyayau bhīmasenaṃ nihantuṃ; samudyatāstraḥ surarājakalpaḥ
33
bhīmo 'py athainaṃ sahasā vinadya; pratyaudyayau gadayā tarjamānaḥ
samudyatāṃ tāṃ yamadaṇḍakalpāṃ; dṛṣṭvā gadāṃ te kuravaḥ samantāt
34
vihāya sarve tava putram ugraṃ pātaṃ; gadāyāḥ parihartu kāmāḥ
apakrāntās tumule saṃvimarde; sudāruṇe bhārata mohanīye
35
amūḍha cetās tv atha citraseno; mahāgadām āpatantīṃ nirīkṣya
rathaṃ samutsṛjya padātir ājau; pragṛhya khaḍgaṃ vimalaṃ ca carma
avaplutaḥ siṃha ivācalāgrāñ; jagāma cānyaṃ bhuvi bhūmideśam
36
gadāpi sā prāpya rathaṃ sucitraṃ; sāśvaṃ sasūtaṃ vinihatya saṃkhye
jagāma bhūmiṃ jvalitā maholkā; bhraṣṭāmbarād gām iva saṃpatantī
37
ācaryabhūtaṃ sumahat tvadīyā; dṛṣṭvaiva tad bhārata saṃprahṛṣṭāḥ
sarve vineduḥ sahitāḥ samantāt; pupūjire tava putraṃ sa sainyāḥ
Book 6
Chapter 81
1
[स]
स तुद्यमानस तु शरैर धनंजयः; पदा हतॊ नाग इव शवसन बली
बाणेन बाणेन महारथानां; चिच्छेद चापानि रणे परसह्य
2
संछिद्य चापानि च तानि राज्ञां; तेषां रणे वीर्यवतां कषणेन
विव्याध बाणैर युगपन महात्मा; निःशेषतां तेष्व अथ मन्यमानः
3
निपेतुर आजौ रुधिरप्रदिग्धास; ते ताडिताः शक्रसुतेन राजन
विभिन्नगात्राः पतितॊत्तमाङ्गा; गतासवश छिन्नतनुत्र कायाः
4
महीं गताः पार्थ बलाभिभूता; विचित्ररूपा युगपद विनेशुः
दृष्ट्वा हतांस तान युधि राजपुत्रांस; तरिगर्तराजः परययौ कषणेन
5
तेषां रथानाम अथ पृष्ठगॊपा; दवात्रिंशद अन्ये ऽबयपतन्त पार्थम
तथैव ते संपरिवार्य वार्थं; विकृष्य चापानि महारवाणि
अवीवृषन बाणमहौघवृष्ट्या; यथा गिरिं तॊयधरा जलौघैः
6
संपीड्य मानस तु शरौघवृष्ट्या; धनंजयस तान युधि जातरॊषः
षष्ट्या शरैः संयति तैलधौतैर; जघान तान अप्य अथ पृष्ठगॊपान
7
षष्टिं रथांस तान अवजित्य संख्ये; धनंजयः परीतमना यशस्वी
अथात्वरद भीष्म वधाय जिष्णुर; बलानि राज्ञां समरे निहत्य
8
तरिगर्तराजॊ निहतान समीक्ष्य; महारथांस तान अथ बन्धुवर्गान
रणे पुरस्कृत्य नराधिपांस ताञ; जगाम पार्थं तवरितॊ वधाय
9
अभिद्रुतं चास्त्रभृतां वरिष्ठं; धनंजयं वीक्ष्य शिखण्डिमुख्याः
अभ्युद्ययुस ते शितशस्त्रहस्ता; रिरक्षिषन्तॊ रथम अर्जुनस्य
10
पार्थॊ ऽपि तान आपततः समीक्ष्य; तरिगर्तराज्ञा सहितान नृवीरान
विध्वंसयित्वा समरे धनुष्मान; गाण्डीवमुक्तैर निशितैः पृषत्कैः
भीष्मं यियासुर युधि संददर्श; दुर्यॊधनं सैन्धवादींश च राज्ञः
11
आवारयिष्णून अभिसंप्रयाय; मुहूर्तम आयॊध्य बलेन वीरः
उत्सृज्य राजानम अनन्तवीर्यॊ; जयद्रथादींश च नृपान महौजाः
ययौ ततॊ भीमबलॊ मनस्वी; गाङ्गेयम आजौ शरचाप पाणिः
12
युधिष्ठिरश चॊग्रबलॊ महात्मा; समाययौ तवरितॊ जातकॊपः
मद्राधिपं समभित्यज्य संख्ये; सवभागम आप्तं तम अनन्त कीर्तिः
सार्धं स माद्री सुत भीमसेनैर; भीष्मं ययौ शांतनवं रणाय
13
तैः संप्रयुक्तः स महारथाग्र्यैर; गङ्गासुतः समरे चित्रयॊधी
न विव्यथे शांतनवॊ महात्मा; समागतैः पाण्डुसुतैः समस्तैः
14
अथैत्य राजा युधि सत्यसंधॊ; जयद्रथॊ ऽतयुग्र बलॊ मनस्वी
चिच्छेद चापानि महारथानां; परसह्य तेषां धनुषा वरेण
15
युधिष्ठिरं भीमसेनं यमौ च; पार्थं तथा युधि संजातकॊपः
दुर्यॊधनः करॊधविषॊ महात्मा; जघान बाणैर अनल परकाशैः
16
कृपेण शल्येन शलेन चैव; तथा विभॊ चित्रसेनेन चाजौ
विद्धाः शरैस ते ऽतिविवृद्धकॊपैर; देवा यथा दैत्य गणैः समेतैः
17
छिन्नायुधं शांतनवेन राजा; शिखण्डिनं परेक्ष्य च जातकॊपः
अजातशत्रुः समरे महात्मा; शिखण्डिनं करुद्ध उवाच वाक्यम
18
उक्त्वा तथा तवं पितुर अग्रतॊ माम; अहं हनिष्यामि महाव्रतं तम
भीष्मं शरौघैर विमलार्क वर्णैः; सत्यं वदामीति कृता परतिज्ञा
19
तवया न चैनां सफलां करॊषि; देवव्रतं यन न निहंसि युद्धे
मिथ्याप्रतिज्ञॊ भव मा नृवीर; रक्षस्व धर्मं च कुलं यशश च
20
परेक्षस्व भीष्मं युधि भीमवेगं; सर्वांस तपन्तं मम सैन्यसंघान
शरौघजालैर अतितिग्म तेजैः; कालं यथा मृत्युकृतं कषणेन
21
निकृत्तचापः समरानपेक्षः; पराजितः शांतनवेन राज्ञा
विहाय बन्धून अथ सॊदरांश च; कव यास्यसे नानुरूपं तवेदम
22
दृष्ट्वा हि भीष्मं तम अनन्तवीर्यं; भग्नं च सैन्यं दरवमाणम एवम
भीतॊ ऽसि नूनं दरुपदस्य पुत्र; तथा हि ते मुखवर्णॊ ऽपरहृष्टः
23
आज्ञायमाने ऽपि धनंजयेन; महाहवे संप्रसक्ते नृवीर
कथं हि भीष्मात परथितः पृथिव्यां; भयं तवम अद्य परकरॊषि वीर
24
स धर्मराजस्य वचॊ निशम्य; रूक्षाक्षरं विप्रलापानुबद्धम
परत्यादेशं मन्यमानॊ महात्मा; परतत्वरे भीष्म वधाय राजन
25
तम आपतन्तं महता जवेन; शिखण्डिनं भीष्मम अभिद्रवन्तम
आवारयाम आस हि शल्य एनं; शस्त्रेण घॊरेण सुदुर्जयेन
26
स चापि दृष्ट्वा समुदीर्यमाणम; अस्त्रं युगान्ताग्निसमप्रभावम
नासौ वयमुह्यद दरुपदस्य पुत्रॊ; राजन महेन्द्रप्रतिमप्रभावः
27
तस्थौ च तत्रैव महाधनुष्माञ; शरैस तद अस्त्रं परतिबाधमानः
अथाददे वारुणम अन्यद अस्त्रं; शिखण्ड्य अथॊग्रं परतिघाताय तस्य
तद अस्त्रम अस्त्रेण विदार्यमाणं; सवस्थाः सुरा ददृशुः पार्थिवाश च
28
भीष्मं तु राजन समरे महात्मा; धनुः सुचित्रं धवजम एव चापि
छित्त्वानदत पाण्डुसुतस्य वीरॊ; युधिष्ठिरस्याजमीढस्य राज्ञः
29
ततः समुत्सृज्य धनुः स बाणं; युधिष्ठिरं वीक्ष्य भयाभिभूतम
गदां परगृह्याभिपपात संख्ये; जयद्रथं भीमसेनः पदातिः
30
तम आपतन्तं महता जवेन; जयद्रथः सगदं भीमसेनम
विव्याध घॊरैर यमदण्डकल्पैः; शितैः शरैः पञ्चशतैः समन्तात
31
अचिन्तयित्वा स शरांस तरस्वी; वृकॊदरः करॊधपरीत चेताः
जघान वाहान समरे समस्तान; आरट्टजान सिन्धुराजस्य संख्ये
32
ततॊ ऽभिवीक्ष्याप्रतिम परभावस; तवात्मजस तवरमाणॊ रथेन
अभ्याययौ भीमसेनं निहन्तुं; समुद्यतास्त्रः सुरराजकल्पः
33
भीमॊ ऽपय अथैनं सहसा विनद्य; परत्यौद्ययौ गदया तर्जमानः
समुद्यतां तां यमदण्डकल्पां; दृष्ट्वा गदां ते कुरवः समन्तात
34
विहाय सर्वे तव पुत्रम उग्रं पातं; गदायाः परिहर्तु कामाः
अपक्रान्तास तुमुले संविमर्दे; सुदारुणे भारत मॊहनीये
35
अमूढ चेतास तव अथ चित्रसेनॊ; महागदाम आपतन्तीं निरीक्ष्य
रथं समुत्सृज्य पदातिर आजौ; परगृह्य खड्गं विमलं च चर्म
अवप्लुतः सिंह इवाचलाग्राञ; जगाम चान्यं भुवि भूमिदेशम
36
गदापि सा पराप्य रथं सुचित्रं; साश्वं ससूतं विनिहत्य संख्ये
जगाम भूमिं जवलिता महॊल्का; भरष्टाम्बराद गाम इव संपतन्ती
37
आश्चर्यभूतं सुमहत तवदीया; दृष्ट्वैव तद भारत संप्रहृष्टाः
सर्वे विनेदुः सहिताः समन्तात; पुपूजिरे तव पुत्रं स सैन्याः
1
[s]
sa tudyamānas tu śarair dhanaṃjayaḥ; padā hato nāga iva śvasan balī
bāṇena bāṇena mahārathānāṃ; ciccheda cāpāni raṇe prasahya
2
saṃchidya cāpāni ca tāni rājñāṃ; teṣāṃ raṇe vīryavatāṃ kṣaṇena
vivyādha bāṇair yugapan mahātmā; niḥśeṣatāṃ teṣv atha manyamānaḥ
3
nipetur ājau rudhirapradigdhās; te tāḍitāḥ śakrasutena rājan
vibhinnagātrāḥ patitottamāṅgā; gatāsavaś chinnatanutra kāyāḥ
4
mahīṃ gatāḥ pārtha balābhibhūtā; vicitrarūpā yugapad vineśuḥ
dṛṣṭvā hatāṃs tān yudhi rājaputrāṃs; trigartarājaḥ prayayau kṣaṇena
5
teṣāṃ rathānām atha pṛṣṭhagopā; dvātriṃśad anye 'byapatanta pārtham
tathaiva te saṃparivārya vārthaṃ; vikṛṣya cāpāni mahāravāṇi
avīvṛṣan bāṇamahaughavṛṣṭyā; yathā giriṃ toyadharā jalaughaiḥ
6
saṃpīḍya mānas tu śaraughavṛṣṭyā; dhanaṃjayas tān yudhi jātaroṣaḥ
aṣṭyā śaraiḥ saṃyati tailadhautair; jaghāna tān apy atha pṛṣṭhagopān
7
aṣṭiṃ rathāṃs tān avajitya saṃkhye; dhanaṃjayaḥ prītamanā yaśasvī
athātvarad bhīṣma vadhāya jiṣṇur; balāni rājñāṃ samare nihatya
8
trigartarājo nihatān samīkṣya; mahārathāṃs tān atha bandhuvargān
raṇe puraskṛtya narādhipāṃs tāñ; jagāma pārthaṃ tvarito vadhāya
9
abhidrutaṃ cāstrabhṛtāṃ variṣṭhaṃ; dhanaṃjayaṃ vīkṣya śikhaṇḍimukhyāḥ
abhyudyayus te śitaśastrahastā; rirakṣiṣanto ratham arjunasya
10
pārtho 'pi tān āpatataḥ samīkṣya; trigartarājñā sahitān nṛvīrān
vidhvaṃsayitvā samare dhanuṣmān; gāṇḍīvamuktair niśitaiḥ pṛṣatkaiḥ
bhīṣmaṃ yiyāsur yudhi saṃdadarśa; duryodhanaṃ saindhavādīṃś ca rājñaḥ
11
vārayiṣṇūn abhisaṃprayāya; muhūrtam āyodhya balena vīraḥ
utsṛjya rājānam anantavīryo; jayadrathādīṃś ca nṛpān mahaujāḥ
yayau tato bhīmabalo manasvī; gāṅgeyam ājau śaracāpa pāṇiḥ
12
yudhiṣṭhiraś cograbalo mahātmā; samāyayau tvarito jātakopaḥ
madrādhipaṃ samabhityajya saṃkhye; svabhāgam āptaṃ tam ananta kīrtiḥ
sārdhaṃ sa mādrī suta bhīmasenair; bhīṣmaṃ yayau śāṃtanavaṃ raṇāya
13
taiḥ saṃprayuktaḥ sa mahārathāgryair; gaṅgāsutaḥ samare citrayodhī
na vivyathe śāṃtanavo mahātmā; samāgataiḥ pāṇḍusutaiḥ samastaiḥ
14
athaitya rājā yudhi satyasaṃdho; jayadratho 'tyugra balo manasvī
ciccheda cāpāni mahārathānāṃ; prasahya teṣāṃ dhanuṣā vareṇa
15
yudhiṣṭhiraṃ bhīmasenaṃ yamau ca; pārthaṃ tathā yudhi saṃjātakopaḥ
duryodhanaḥ krodhaviṣo mahātmā; jaghāna bāṇair anala prakāśaiḥ
16
kṛpeṇa śalyena śalena caiva; tathā vibho citrasenena cājau
viddhāḥ śarais te 'tivivṛddhakopair; devā yathā daitya gaṇaiḥ sametaiḥ
17
chinnāyudhaṃ śātanavena rājā; śikhaṇḍinaṃ prekṣya ca jātakopaḥ
ajātaśatruḥ samare mahātmā; śikhaṇḍinaṃ kruddha uvāca vākyam
18
uktvā tathā tvaṃ pitur agrato mām; ahaṃ haniṣyāmi mahāvrataṃ tam
bhīṣmaṃ śaraughair vimalārka varṇaiḥ; satyaṃ vadāmīti kṛtā pratijñā
19
tvayā na caināṃ saphalāṃ karoṣi; devavrataṃ yan na nihaṃsi yuddhe
mithyāpratijño bhava mā nṛvīra; rakṣasva dharmaṃ ca kulaṃ yaśaś ca
20
prekṣasva bhīṣmaṃ yudhi bhīmavegaṃ; sarvāṃs tapantaṃ mama sainyasaṃghān
śaraughajālair atitigma tejaiḥ; kālaṃ yathā mṛtyukṛtaṃ kṣaṇena
21
nikṛttacāpaḥ samarānapekṣaḥ; parājitaḥ śātanavena rājñā
vihāya bandhūn atha sodarāṃś ca; kva yāsyase nānurūpaṃ tavedam
22
dṛṣṭvā hi bhīṣmaṃ tam anantavīryaṃ; bhagnaṃ ca sainyaṃ dravamāṇam evam
bhīto 'si nūnaṃ drupadasya putra; tathā hi te mukhavarṇo 'prahṛṣṭaḥ
23
jñāyamāne 'pi dhanaṃjayena; mahāhave saṃprasakte nṛvīra
kathaṃ hi bhīṣmāt prathitaḥ pṛthivyāṃ; bhayaṃ tvam adya prakaroṣi vīra
24
sa dharmarājasya vaco niśamya; rūkṣākṣaraṃ vipralāpānubaddham
pratyādeśaṃ manyamāno mahātmā; pratatvare bhīṣma vadhāya rājan
25
tam āpatantaṃ mahatā javena; śikhaṇḍinaṃ bhīṣmam abhidravantam
āvārayām āsa hi śalya enaṃ; śastreṇa ghoreṇa sudurjayena
26
sa cāpi dṛṣṭvā samudīryamāṇam; astraṃ yugāntāgnisamaprabhāvam
nāsau vyamuhyad drupadasya putro; rājan mahendrapratimaprabhāvaḥ
27
tasthau ca tatraiva mahādhanuṣmāñ; śarais tad astraṃ pratibādhamānaḥ
athādade vāruṇam anyad astraṃ; śikhaṇḍy athograṃ pratighātāya tasya
tad astram astreṇa vidāryamāṇaṃ; svasthāḥ surā dadṛśuḥ pārthivāś ca
28
bhīṣmaṃ tu rājan samare mahātmā; dhanuḥ sucitraṃ dhvajam eva cāpi
chittvānadat pāṇḍusutasya vīro; yudhiṣṭhirasyājamīḍhasya rājñaḥ
29
tataḥ samutsṛjya dhanuḥ sa bāṇaṃ; yudhiṣṭhiraṃ vīkṣya bhayābhibhūtam
gadāṃ pragṛhyābhipapāta saṃkhye; jayadrathaṃ bhīmasenaḥ padātiḥ
30
tam āpatantaṃ mahatā javena; jayadrathaḥ sagadaṃ bhīmasenam
vivyādha ghorair yamadaṇḍakalpaiḥ; śitaiḥ śaraiḥ pañcaśataiḥ samantāt
31
acintayitvā sa śarāṃs tarasvī; vṛkodaraḥ krodhaparīta cetāḥ
jaghāna vāhān samare samastān; āraṭṭajān sindhurājasya saṃkhye
32
tato 'bhivīkṣyāpratima prabhāvas; tavātmajas tvaramāṇo rathena
abhyāyayau bhīmasenaṃ nihantuṃ; samudyatāstraḥ surarājakalpaḥ
33
bhīmo 'py athainaṃ sahasā vinadya; pratyaudyayau gadayā tarjamānaḥ
samudyatāṃ tāṃ yamadaṇḍakalpāṃ; dṛṣṭvā gadāṃ te kuravaḥ samantāt
34
vihāya sarve tava putram ugraṃ pātaṃ; gadāyāḥ parihartu kāmāḥ
apakrāntās tumule saṃvimarde; sudāruṇe bhārata mohanīye
35
amūḍha cetās tv atha citraseno; mahāgadām āpatantīṃ nirīkṣya
rathaṃ samutsṛjya padātir ājau; pragṛhya khaḍgaṃ vimalaṃ ca carma
avaplutaḥ siṃha ivācalāgrāñ; jagāma cānyaṃ bhuvi bhūmideśam
36
gadāpi sā prāpya rathaṃ sucitraṃ; sāśvaṃ sasūtaṃ vinihatya saṃkhye
jagāma bhūmiṃ jvalitā maholkā; bhraṣṭāmbarād gām iva saṃpatantī
37
ācaryabhūtaṃ sumahat tvadīyā; dṛṣṭvaiva tad bhārata saṃprahṛṣṭāḥ
sarve vineduḥ sahitāḥ samantāt; pupūjire tava putraṃ sa sainyāḥ
