Book 7. Chapter 104
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter 104
1
[धृ]
तथा तु नर्दमानं तं भीमसेनं महाबलम
मेघस्तनित निर्घॊषं के वीराः पर्यवारयन
2
न हि पश्याम्य अहं तं वै तरिषु लॊकेषु संजयम
करुद्धस्य भिमसेनस्य यस तिष्ठेद अग्रतॊ रणे
3
गदाम उद्यच्छमानस्य कालस्येव महामृधे
न हि पश्याम्य अहं तात यस तिष्ठेत रणाजिरे
4
रथं रथेन यॊ हन्यात कुञ्जरं कुञ्जरेण च
कस तस्य समरे सथाता साक्षाद अपि शतक्रतुः
5
करुद्धस्य भीमसेनस्य मम पुत्राञ जिघांसतः
दुर्यॊधन हिते युक्ताः समतिष्ठन्त के ऽगरतः
6
भीमसेन दवाग्नेस तु मम पुत्र तृणॊलपम
परधक्ष्यतॊ रणमुखे के वीराः परमुखे सथिताः
7
काल्यमानान हि मे पुत्रान भीमेनावेक्ष्य संयुगे
कालेनेव परजाः सर्वाः के भीमं पर्यवारयन
8
भीम वह्नेः परदीप्तस्य मम पुत्रान दिधक्षतः
के शूराः पर्यवर्तन्त तन ममाचक्ष्व संजय
9
[स]
तथा तु नर्दमानं तं भीमसेनं महारथम
तुमुलेनैव शब्देन कर्णॊ ऽपय अभ्यपतद बली
10
वयाक्षिपन बलवच चापम अतिमात्रम अमर्षणः
कर्णस तु युद्धम आकाङ्क्षन दर्शयिष्यन बलं बली
11
परावेपन्न इव गात्राणि कर्ण भीम समागमे
रथिनां सादिनां चैव तयॊः शरुत्वा तलस्वनम
12
भीमसेनस्य निनदं घॊरं शरुत्वा रणाजिरे
खं च भूमिं च संबद्धां मेनिरे कषत्रियर्षभाः
13
पुनर घॊरेण नादेन पाण्डवस्य महात्मनः
समरे सर्वयॊधानां धनूंष्य अभ्यपतन कषितौ
14
वित्रस्तानि च सर्वाणि शकृन मूत्रं परसुस्रुवुः
वाहनानि महाराज बभूवुर विमनांसि च
15
परादुरासन निमित्तानि घॊराणि च बहूनि च
तस्मिंस तु तुमुले राजन भीमकर्ण समागमे
16
ततः कर्णस तु विंशत्या शराणां भीमम आर्दयत
विव्याध चास्य तवरितः सूतं पञ्चहिर आशुगैः
17
परहस्य भीमसेनस तु कर्णं परत्यर्पयद रणे
सायकानां चतुःषष्ट्या कषिप्रकारी महाबलः
18
तस्य कर्णॊ महेष्वासः सायकांश चतुरॊ ऽकषिपत
असंप्राप्तांस तु तान भीमः सायकैर नतपर्वभिः
चिच्छेद बहुधा राजन दर्शयन पाणिलाघवम
19
तं कर्णश छादयाम आस शरव्रातैर अनेकशः
संछाद्यमानः कर्णेन बहुधा पाण्डुनन्दनः
20
चिच्छेद चापं कर्णस्य मुष्टिदेशे महारथः
विव्याध चैनं बहुभिः सायकैर नतपर्वभिः
21
अथान्यद धनुर आदाय सज्यं कृत्वा च सूतजः
विव्याध समरे भीमं भीमकर्मा महारथः
22
तस्य भीमॊ भृशं करुद्दस तरीञ शरान नतपर्वणः
निचखानॊरसि तदा सूतपुत्रस्य वेगितः
23
तैः कर्णॊ ऽभराजत शरैर उरॊ मध्यगतैस तदा
महीधर इवॊदग्रस तरिशृङ्गॊ भरतर्षभ
24
सुस्राव चास्य रुधिरं विद्धस्य परमेषुभिः
धातुप्रस्यन्दिनः शैलाद यथा गैरिकराजयः
25
किं चिद विचलितः कर्णः सुप्रहाराभिपीडितः
स सायकं धनुः कृत्वा भीमं विव्याध मारिष
चिक्षेप च पुनर बाणाञ शतशॊ ऽथ सहस्रशः
26
स छाद्यमानः सहसा कर्णेन दृढधन्विना
धनुर्ज्याम अच्छिनत तूर्णम उत्स्मयन पाण्डुनन्दनः
27
सारथिं चास्य भल्लेन पराहिणॊद यमसादनम
वाहांश च चतुरं संख्ये वयसूंश चक्रे महारथः
28
हताश्वात तु रथात कर्णः समाप्लुत्य विशां पते
सयन्दनं वृषसेनस्य समारॊहन महारथः
29
निर्जित्य तु रणे कर्णं भीमसेनः परतापवान
ननाद सुमहानादं पर्जन्यनिनदॊपमम
30
तस्य तं निनदं शरुत्वा परहृष्टॊ ऽभूद युधिष्ठिरः
कर्णं च निर्जितं मत्वा भीमसेनेन भारत
31
समन्ताच छङ्खनिनदं पाण्डुसेनाकरॊत तदा
शत्रुसेना धवनिं शरुत्वा तावका हय अपि नानदन
गाण्डीवं पराक्षिपत पार्थः कृष्णॊ ऽपय अब्जम अवादयत
32
तम अन्तर धाय निनदं धवनिर भीमस्य नर्दतः
अश्रूयत महाराज सर्वसैन्येषु भारत
33
ततॊ वयायच्छताम अस्त्रैः पृथक्पृथग अरिंदमौ
मृदुपूर्वं च राधेयॊ दृढपूर्वं च पाण्डवः
1
[dhṛ]
tathā tu nardamānaṃ taṃ bhīmasenaṃ mahābalam
meghastanita nirghoṣaṃ ke vīrāḥ paryavārayan
2
na hi paśyāmy ahaṃ taṃ vai triṣu lokeṣu saṃjayam
kruddhasya bhimasenasya yas tiṣṭhed agrato raṇe
3
gadām udyacchamānasya kālasyeva mahāmṛdhe
na hi paśyāmy ahaṃ tāta yas tiṣṭheta raṇājire
4
rathaṃ rathena yo hanyāt kuñjaraṃ kuñjareṇa ca
kas tasya samare sthātā sākṣād api śatakratuḥ
5
kruddhasya bhīmasenasya mama putrāñ jighāṃsataḥ
duryodhana hite yuktāḥ samatiṣṭhanta ke 'grataḥ
6
bhīmasena davāgnes tu mama putra tṛṇolapam
pradhakṣyato raṇamukhe ke vīrāḥ pramukhe sthitāḥ
7
kālyamānān hi me putrān bhīmenāvekṣya saṃyuge
kāleneva prajāḥ sarvāḥ ke bhīmaṃ paryavārayan
8
bhīma vahneḥ pradīptasya mama putrān didhakṣataḥ
ke śūrāḥ paryavartanta tan mamācakṣva saṃjaya
9
[s]
tathā tu nardamānaṃ taṃ bhīmasenaṃ mahāratham
tumulenaiva śabdena karṇo 'py abhyapatad balī
10
vyākṣipan balavac cāpam atimātram amarṣaṇaḥ
karṇas tu yuddham ākāṅkṣan darśayiṣyan balaṃ balī
11
prāvepann iva gātrāṇi karṇa bhīma samāgame
rathināṃ sādināṃ caiva tayoḥ śrutvā talasvanam
12
bhīmasenasya ninadaṃ ghoraṃ śrutvā raṇājire
khaṃ ca bhūmiṃ ca saṃbaddhāṃ menire kṣatriyarṣabhāḥ
13
punar ghoreṇa nādena pāṇḍavasya mahātmanaḥ
samare sarvayodhānāṃ dhanūṃṣy abhyapatan kṣitau
14
vitrastāni ca sarvāṇi śakṛn mūtraṃ prasusruvuḥ
vāhanāni mahārāja babhūvur vimanāṃsi ca
15
prādurāsan nimittāni ghorāṇi ca bahūni ca
tasmiṃs tu tumule rājan bhīmakarṇa samāgame
16
tataḥ karṇas tu viṃśatyā śarāṇāṃ bhīmam ārdayat
vivyādha cāsya tvaritaḥ sūtaṃ pañcahir āśugaiḥ
17
prahasya bhīmasenas tu karṇaṃ pratyarpayad raṇe
sāyakānāṃ catuḥṣaṣṭyā kṣiprakārī mahābalaḥ
18
tasya karṇo maheṣvāsaḥ sāyakāṃś caturo 'kṣipat
asaṃprāptāṃs tu tān bhīmaḥ sāyakair nataparvabhiḥ
ciccheda bahudhā rājan darśayan pāṇilāghavam
19
taṃ karṇaś chādayām āsa śaravrātair anekaśaḥ
saṃchādyamānaḥ karṇena bahudhā pāṇḍunandanaḥ
20
ciccheda cāpaṃ karṇasya muṣṭideśe mahārathaḥ
vivyādha cainaṃ bahubhiḥ sāyakair nataparvabhiḥ
21
athānyad dhanur ādāya sajyaṃ kṛtvā ca sūtajaḥ
vivyādha samare bhīmaṃ bhīmakarmā mahārathaḥ
22
tasya bhīmo bhṛśaṃ kruddas trīñ śarān nataparvaṇaḥ
nicakhānorasi tadā sūtaputrasya vegitaḥ
23
taiḥ karṇo 'bhrājata śarair uro madhyagatais tadā
mahīdhara ivodagras triśṛṅgo bharatarṣabha
24
susrāva cāsya rudhiraṃ viddhasya parameṣubhiḥ
dhātuprasyandinaḥ śailād yathā gairikarājayaḥ
25
kiṃ cid vicalitaḥ karṇaḥ suprahārābhipīḍitaḥ
sa sāyakaṃ dhanuḥ kṛtvā bhīmaṃ vivyādha māriṣa
cikṣepa ca punar bāṇāñ ataśo 'tha sahasraśaḥ
26
sa chādyamānaḥ sahasā karṇena dṛḍhadhanvinā
dhanurjyām acchinat tūrṇam utsmayan pāṇḍunandanaḥ
27
sārathiṃ cāsya bhallena prāhiṇod yamasādanam
vāhāṃś ca caturaṃ saṃkhye vyasūṃś cakre mahārathaḥ
28
hatāśvāt tu rathāt karṇaḥ samāplutya viśāṃ pate
syandanaṃ vṛṣasenasya samārohan mahārathaḥ
29
nirjitya tu raṇe karṇaṃ bhīmasenaḥ pratāpavān
nanāda sumahānādaṃ parjanyaninadopamam
30
tasya taṃ ninadaṃ śrutvā prahṛṣṭo 'bhūd yudhiṣṭhiraḥ
karṇaṃ ca nirjitaṃ matvā bhīmasenena bhārata
31
samantāc chaṅkhaninadaṃ pāṇḍusenākarot tadā
śatrusenā dhvaniṃ śrutvā tāvakā hy api nānadan
gāṇḍīvaṃ prākṣipat pārthaḥ kṛṣṇo 'py abjam avādayat
32
tam antar dhāya ninadaṃ dhvanir bhīmasya nardataḥ
aśrūyata mahārāja sarvasainyeṣu bhārata
33
tato vyāyacchatām astraiḥ pṛthakpṛthag ariṃdamau
mṛdupūrvaṃ ca rādheyo dṛḍhapūrvaṃ ca pāṇḍavaḥ
Book 7
Chapter 104
1
[धृ]
तथा तु नर्दमानं तं भीमसेनं महाबलम
मेघस्तनित निर्घॊषं के वीराः पर्यवारयन
2
न हि पश्याम्य अहं तं वै तरिषु लॊकेषु संजयम
करुद्धस्य भिमसेनस्य यस तिष्ठेद अग्रतॊ रणे
3
गदाम उद्यच्छमानस्य कालस्येव महामृधे
न हि पश्याम्य अहं तात यस तिष्ठेत रणाजिरे
4
रथं रथेन यॊ हन्यात कुञ्जरं कुञ्जरेण च
कस तस्य समरे सथाता साक्षाद अपि शतक्रतुः
5
करुद्धस्य भीमसेनस्य मम पुत्राञ जिघांसतः
दुर्यॊधन हिते युक्ताः समतिष्ठन्त के ऽगरतः
6
भीमसेन दवाग्नेस तु मम पुत्र तृणॊलपम
परधक्ष्यतॊ रणमुखे के वीराः परमुखे सथिताः
7
काल्यमानान हि मे पुत्रान भीमेनावेक्ष्य संयुगे
कालेनेव परजाः सर्वाः के भीमं पर्यवारयन
8
भीम वह्नेः परदीप्तस्य मम पुत्रान दिधक्षतः
के शूराः पर्यवर्तन्त तन ममाचक्ष्व संजय
9
[स]
तथा तु नर्दमानं तं भीमसेनं महारथम
तुमुलेनैव शब्देन कर्णॊ ऽपय अभ्यपतद बली
10
वयाक्षिपन बलवच चापम अतिमात्रम अमर्षणः
कर्णस तु युद्धम आकाङ्क्षन दर्शयिष्यन बलं बली
11
परावेपन्न इव गात्राणि कर्ण भीम समागमे
रथिनां सादिनां चैव तयॊः शरुत्वा तलस्वनम
12
भीमसेनस्य निनदं घॊरं शरुत्वा रणाजिरे
खं च भूमिं च संबद्धां मेनिरे कषत्रियर्षभाः
13
पुनर घॊरेण नादेन पाण्डवस्य महात्मनः
समरे सर्वयॊधानां धनूंष्य अभ्यपतन कषितौ
14
वित्रस्तानि च सर्वाणि शकृन मूत्रं परसुस्रुवुः
वाहनानि महाराज बभूवुर विमनांसि च
15
परादुरासन निमित्तानि घॊराणि च बहूनि च
तस्मिंस तु तुमुले राजन भीमकर्ण समागमे
16
ततः कर्णस तु विंशत्या शराणां भीमम आर्दयत
विव्याध चास्य तवरितः सूतं पञ्चहिर आशुगैः
17
परहस्य भीमसेनस तु कर्णं परत्यर्पयद रणे
सायकानां चतुःषष्ट्या कषिप्रकारी महाबलः
18
तस्य कर्णॊ महेष्वासः सायकांश चतुरॊ ऽकषिपत
असंप्राप्तांस तु तान भीमः सायकैर नतपर्वभिः
चिच्छेद बहुधा राजन दर्शयन पाणिलाघवम
19
तं कर्णश छादयाम आस शरव्रातैर अनेकशः
संछाद्यमानः कर्णेन बहुधा पाण्डुनन्दनः
20
चिच्छेद चापं कर्णस्य मुष्टिदेशे महारथः
विव्याध चैनं बहुभिः सायकैर नतपर्वभिः
21
अथान्यद धनुर आदाय सज्यं कृत्वा च सूतजः
विव्याध समरे भीमं भीमकर्मा महारथः
22
तस्य भीमॊ भृशं करुद्दस तरीञ शरान नतपर्वणः
निचखानॊरसि तदा सूतपुत्रस्य वेगितः
23
तैः कर्णॊ ऽभराजत शरैर उरॊ मध्यगतैस तदा
महीधर इवॊदग्रस तरिशृङ्गॊ भरतर्षभ
24
सुस्राव चास्य रुधिरं विद्धस्य परमेषुभिः
धातुप्रस्यन्दिनः शैलाद यथा गैरिकराजयः
25
किं चिद विचलितः कर्णः सुप्रहाराभिपीडितः
स सायकं धनुः कृत्वा भीमं विव्याध मारिष
चिक्षेप च पुनर बाणाञ शतशॊ ऽथ सहस्रशः
26
स छाद्यमानः सहसा कर्णेन दृढधन्विना
धनुर्ज्याम अच्छिनत तूर्णम उत्स्मयन पाण्डुनन्दनः
27
सारथिं चास्य भल्लेन पराहिणॊद यमसादनम
वाहांश च चतुरं संख्ये वयसूंश चक्रे महारथः
28
हताश्वात तु रथात कर्णः समाप्लुत्य विशां पते
सयन्दनं वृषसेनस्य समारॊहन महारथः
29
निर्जित्य तु रणे कर्णं भीमसेनः परतापवान
ननाद सुमहानादं पर्जन्यनिनदॊपमम
30
तस्य तं निनदं शरुत्वा परहृष्टॊ ऽभूद युधिष्ठिरः
कर्णं च निर्जितं मत्वा भीमसेनेन भारत
31
समन्ताच छङ्खनिनदं पाण्डुसेनाकरॊत तदा
शत्रुसेना धवनिं शरुत्वा तावका हय अपि नानदन
गाण्डीवं पराक्षिपत पार्थः कृष्णॊ ऽपय अब्जम अवादयत
32
तम अन्तर धाय निनदं धवनिर भीमस्य नर्दतः
अश्रूयत महाराज सर्वसैन्येषु भारत
33
ततॊ वयायच्छताम अस्त्रैः पृथक्पृथग अरिंदमौ
मृदुपूर्वं च राधेयॊ दृढपूर्वं च पाण्डवः
1
[dhṛ]
tathā tu nardamānaṃ taṃ bhīmasenaṃ mahābalam
meghastanita nirghoṣaṃ ke vīrāḥ paryavārayan
2
na hi paśyāmy ahaṃ taṃ vai triṣu lokeṣu saṃjayam
kruddhasya bhimasenasya yas tiṣṭhed agrato raṇe
3
gadām udyacchamānasya kālasyeva mahāmṛdhe
na hi paśyāmy ahaṃ tāta yas tiṣṭheta raṇājire
4
rathaṃ rathena yo hanyāt kuñjaraṃ kuñjareṇa ca
kas tasya samare sthātā sākṣād api śatakratuḥ
5
kruddhasya bhīmasenasya mama putrāñ jighāṃsataḥ
duryodhana hite yuktāḥ samatiṣṭhanta ke 'grataḥ
6
bhīmasena davāgnes tu mama putra tṛṇolapam
pradhakṣyato raṇamukhe ke vīrāḥ pramukhe sthitāḥ
7
kālyamānān hi me putrān bhīmenāvekṣya saṃyuge
kāleneva prajāḥ sarvāḥ ke bhīmaṃ paryavārayan
8
bhīma vahneḥ pradīptasya mama putrān didhakṣataḥ
ke śūrāḥ paryavartanta tan mamācakṣva saṃjaya
9
[s]
tathā tu nardamānaṃ taṃ bhīmasenaṃ mahāratham
tumulenaiva śabdena karṇo 'py abhyapatad balī
10
vyākṣipan balavac cāpam atimātram amarṣaṇaḥ
karṇas tu yuddham ākāṅkṣan darśayiṣyan balaṃ balī
11
prāvepann iva gātrāṇi karṇa bhīma samāgame
rathināṃ sādināṃ caiva tayoḥ śrutvā talasvanam
12
bhīmasenasya ninadaṃ ghoraṃ śrutvā raṇājire
khaṃ ca bhūmiṃ ca saṃbaddhāṃ menire kṣatriyarṣabhāḥ
13
punar ghoreṇa nādena pāṇḍavasya mahātmanaḥ
samare sarvayodhānāṃ dhanūṃṣy abhyapatan kṣitau
14
vitrastāni ca sarvāṇi śakṛn mūtraṃ prasusruvuḥ
vāhanāni mahārāja babhūvur vimanāṃsi ca
15
prādurāsan nimittāni ghorāṇi ca bahūni ca
tasmiṃs tu tumule rājan bhīmakarṇa samāgame
16
tataḥ karṇas tu viṃśatyā śarāṇāṃ bhīmam ārdayat
vivyādha cāsya tvaritaḥ sūtaṃ pañcahir āśugaiḥ
17
prahasya bhīmasenas tu karṇaṃ pratyarpayad raṇe
sāyakānāṃ catuḥṣaṣṭyā kṣiprakārī mahābalaḥ
18
tasya karṇo maheṣvāsaḥ sāyakāṃś caturo 'kṣipat
asaṃprāptāṃs tu tān bhīmaḥ sāyakair nataparvabhiḥ
ciccheda bahudhā rājan darśayan pāṇilāghavam
19
taṃ karṇaś chādayām āsa śaravrātair anekaśaḥ
saṃchādyamānaḥ karṇena bahudhā pāṇḍunandanaḥ
20
ciccheda cāpaṃ karṇasya muṣṭideśe mahārathaḥ
vivyādha cainaṃ bahubhiḥ sāyakair nataparvabhiḥ
21
athānyad dhanur ādāya sajyaṃ kṛtvā ca sūtajaḥ
vivyādha samare bhīmaṃ bhīmakarmā mahārathaḥ
22
tasya bhīmo bhṛśaṃ kruddas trīñ śarān nataparvaṇaḥ
nicakhānorasi tadā sūtaputrasya vegitaḥ
23
taiḥ karṇo 'bhrājata śarair uro madhyagatais tadā
mahīdhara ivodagras triśṛṅgo bharatarṣabha
24
susrāva cāsya rudhiraṃ viddhasya parameṣubhiḥ
dhātuprasyandinaḥ śailād yathā gairikarājayaḥ
25
kiṃ cid vicalitaḥ karṇaḥ suprahārābhipīḍitaḥ
sa sāyakaṃ dhanuḥ kṛtvā bhīmaṃ vivyādha māriṣa
cikṣepa ca punar bāṇāñ ataśo 'tha sahasraśaḥ
26
sa chādyamānaḥ sahasā karṇena dṛḍhadhanvinā
dhanurjyām acchinat tūrṇam utsmayan pāṇḍunandanaḥ
27
sārathiṃ cāsya bhallena prāhiṇod yamasādanam
vāhāṃś ca caturaṃ saṃkhye vyasūṃś cakre mahārathaḥ
28
hatāśvāt tu rathāt karṇaḥ samāplutya viśāṃ pate
syandanaṃ vṛṣasenasya samārohan mahārathaḥ
29
nirjitya tu raṇe karṇaṃ bhīmasenaḥ pratāpavān
nanāda sumahānādaṃ parjanyaninadopamam
30
tasya taṃ ninadaṃ śrutvā prahṛṣṭo 'bhūd yudhiṣṭhiraḥ
karṇaṃ ca nirjitaṃ matvā bhīmasenena bhārata
31
samantāc chaṅkhaninadaṃ pāṇḍusenākarot tadā
śatrusenā dhvaniṃ śrutvā tāvakā hy api nānadan
gāṇḍīvaṃ prākṣipat pārthaḥ kṛṣṇo 'py abjam avādayat
32
tam antar dhāya ninadaṃ dhvanir bhīmasya nardataḥ
aśrūyata mahārāja sarvasainyeṣu bhārata
33
tato vyāyacchatām astraiḥ pṛthakpṛthag ariṃdamau
mṛdupūrvaṃ ca rādheyo dṛḍhapūrvaṃ ca pāṇḍavaḥ
