Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 7. Chapter 169
Book 7. Chapter 169
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter
169
1
[धृ]
साङ्गा वेदा यथान्यायं येनाधीता महात्मना
यस्मिन साक्षाद धनुर्वेदॊ हरीनिषेधे परतिष्ठितः
2
तस्मिन्न आक्रुश्यति दरॊणे महर्षितनये तदा
नीचात्मना नृशंसेन करुद्रेण गुरु घातिना
3
यस्य परसादात कर्माणि कुर्वन्ति पुरुषर्षभाः
अमानुषाणि संग्रामे देवैर असुकराणि च
4
तस्मिन्न आक्रुश्यति दरॊणे समक्षं पापकर्मिणः
नामर्षं तत्र कुर्वन्ति धिक कषत्रं धिग अमर्षितम
5
पार्थाः सर्वे च राजानः पृथिव्यां ये धनुर्धराः
शरुत्वा किम आहुः पाञ्चाल्यं तन ममाचक्ष्व संजय
6
[स]
शरुत्वा दरुपदपुत्रस्य ता वाचः करूरकर्मणः
तूष्णीं बभूवू राजानः सर्व एव विशां पते
7
अर्जुनस तु कटाक्षेण जिह्मं परेक्ष्य च पार्षतम
सबाष्पम अभिनिःश्वस्य धिग धिग धिग इति चाब्रवीत
8
युधिष्ठिरश च भीमश च यमौ कृष्णस तथापरे
आसन सुव्रीडिता राजन सात्यकिर इदम अब्रवीत
9
नेहास्ति पुरुषः कश चिद य इमं पापपूरुषम
भाषमाणम अकल्याणं शीघ्रं हन्यान नराधमम
10
कथं च शतधा जिह्वा न ते मूर्धा च दीर्यते
गुरुम आक्रॊशतः कषुद्रन चाधर्मेण पात्यसे
11
याप्यस तवम असि पार्थैश च सर्वैश चान्धकवृष्णिभिः
यत कर्म कलुषं कृत्वा शलाघसे जनसंसदि
12
अकार्यं तादृशं कृत्वा पुनर एव गुरुं कषिपन
वध्यस तवं न तवयार्थॊ ऽसति मुहूर्तम अपि जीवता
13
कस तव एतद वयवसेद आर्यस तवदन्यः पुरुषाधमः
निगृह्य केशेषु वधं गुरॊर धर्मात्मनः सतः
14
सप्तावरे तथा पूर्वे बान्धवास ते निपातिताः
यशसा च परित्यक्तास तवां पराप्य कुलपांसनम
15
उक्तवांश चापि यत पार्थं भीष्मं परति नरर्षभम
तथान्तॊ विहितस तेन सवयम एव महात्मना
16
तस्यापि तव सॊदर्यॊ निहन्ता पापकृत्तमः
नान्यः पाञ्चाल पुत्रेभ्यॊ विद्यते भुवि पापकृत
17
स चापि सृष्टः पित्रा ते भीष्मस्यान्त करः किल
शिखण्डी रक्षितस तेन स च मृत्युर महात्मनः
18
पाञ्चालाश चलिता धर्मात कषुद्रा मित्र गुरु दरुहः
तवां पराप्य सह सॊदर्यं धिक्कृतं सर्वसाधुभिः
19
पुनश चेद ईदृशीं वाचं मत्समीपे वदिष्यसि
शिरस ते पातयिष्यामि गदया वज्रकल्पया
20
सात्वतेनैवम आक्षिप्तः पार्षतः परुषाक्षरम
संरब्धः सात्यकिं पराह संक्रुद्धः परहसन्न इव
21
शरूयते शरूयते चेति कषम्यते चेति माधव
न चानार्य शुभं साधुं पुरुषं कषेप्तुम अर्हसि
22
कषमा परशस्यते लॊके न तु पापॊ ऽरहति कषमाम
कषमावन्तं हि पापात्मा जितॊ ऽयम इति मन्यते
23
स तवं कषुद्रसमाचारॊ नीचात्मा पापनिश्चयः
आ केशाग्रान नखाग्राच च वक्तव्यॊ वक्तुम इच्छसि
24
यः स भूरिश्रवाश छिन्ने भुजे परायगतस तवया
वार्यमाणेन निहतस ततः पापतरं नु किम
25
वयूहमानॊ मया दरॊणॊ दिव्येनास्त्रेण संयुगे
विसृष्टशस्त्रॊ निहतः किं तत्र करूर दुष्कृतम
26
अयुध्यमानं यस तव आजौ तथा परायगतं मुनिम
छिन्नबाहुं परैर हन्यात सात्यके स कथं भवेत
27
निहत्य तवां यदा भूमौ स विक्रामति वीर्यवान
किं तदा न निहंस्य एनं भूत्वा पुरुषसत्तमः
28
तवया पुनर अनार्येण पूर्वं पार्थेन निर्जितः
यदा तदा हतः शूरः सौमदत्तिः परतापवान
29
यत्र यत्र तु पाण्डूनां दरॊणॊ दरावयते चमूम
किरञ शरसहस्राणि तत्र तत्र परयाम्य अहम
30
स तवम एवंविधं कृत्वा कर्म चाण्डालवत सवयम
वक्तुम इच्छसि वक्तव्यः कस्मान मां परुषाण्य अथ
31
कर्ता तवं कर्मणॊग्रस्य नाहं वृष्णिकुलाधम
पापानां च तवम आवासः कर्मणां मा पुनर वद
32
जॊषम आस्स्व न मां भूयॊ वक्तुम अर्हस्य अतः परम
अधरॊत्तरम एतद धि यन मा तवं वक्तुम इच्छसि
33
अथ वक्ष्यसि मां मौर्ख्याद भूयः परुषम ईदृशम
गमयिष्यामि बाणैस तवां युधि वैवस्वतक्षयम
34
न चैव मूर्ख धर्मेण केवलेनैव शक्यते
तेषाम अपि हय अधर्मेण चेष्टितं शृणु यादृशम
35
वञ्चितः पाण्डवः पर्वम अधर्मेण युधिष्ठिरः
दरौपदी च परिक्लिष्टा तथाधर्मेण सात्यके
36
परव्राजिता वनं सर्वे पाण्डवाः सह कृष्णया
सर्वस्वम अपकृष्टं च तथाधर्मेण बालिश
37
अधर्मेणापकृष्टश च मद्रराजः परैर इतः
इतॊ ऽपय अधर्मेण हतॊ भीष्मः कुरुपितामहः
भूरिश्रवा हय अधर्मेण तवया धर्मविदा हतः
38
एवं परैर आचरितं पाण्डवेयैश च संयुगे
रक्षमाणैर जयं वीरैर धर्मज्ञैर अपि सात्वत
39
दुर्ज्ञेयः परमॊ धर्मस तथाधर्मः सुदुर्विदः
युध्यस्व कौरवैः सार्धं मा गाः पितृनिवेशनम
40
एवमादीनि वाक्यानि करूराणि परुषाणि च
शरावितः सात्यकिः शरीमान आकम्पित इवाभवत
41
तच छरुत्वा करॊधताम्राक्षः सात्यकिस तव आददे गदाम
विनिःश्वस्य यथा सर्पः परणिधाय रथे धनुः
42
ततॊ ऽभिपत्य पाञ्चाल्यं संरम्भेणेदम अब्रवीत
न तवां वक्ष्यामि परुषं हनिष्ये तवां वधक्षमम
43
तम आपतन्तं सहसा महाबलम अमर्षणम
पाञ्चाल्यायाभिसंक्रुद्धम अन्तकायान्तकॊपमम
44
चॊदितॊ वासुदेवेन भीमसेनॊ महाबलः
अवप्लुत्य रथात तूर्णं बाहुभ्यां समवारयत
45
दरवमाणं तथा करुद्धं सात्यकिं पाण्डवॊ बली
परस्कन्दमानम आदाय जगाम बलिनं बलात
46
सथित्वा विष्टभ्य चरणौ भीमेन शिनिपुंगवः
निगृहीतः पदे षष्ठे बलेन बलिनां वरः
47
अवरुह्य रथात तं तु हरियमाणं बलीयसा
उवाच शलक्ष्णया वाचा सहदेवॊ विशां पते
48
अस्माकं पुरुषव्याघ्र मित्रम अन्यन न विद्यते
परम अन्धकवृष्णिभ्यः पाञ्चालेभ्यश च माधव
49
तथैवान्धकवृष्णीनां तव चैव विशेषतः
कृष्णस्य च तथास्मत्तॊ मित्रम अन्यन न विद्यते
50
पाञ्चालानां च वार्ष्णेय समुद्रान्तां विचिन्वताम
नान्यद अस्ति परं मित्रं मन्यते च यथा भवान
51
स भवान ईदृशं मित्रं मन्यते च यथा भवान
भवन्तश च यथास्माकं भवतां च तथा वयम
52
स एवं सर्वधर्मज्ञॊ मित्र धर्मम अनुस्मरन
नियच्छ मन्युं पाञ्चाल्यात परशाम्य शिनिपुंगव
53
पार्षतस्य कषम तवं वै कषमतां तव पार्षतः
वयं कषमयितारश च किम अन्यत्र शमाद भवेत
54
परशाम्यमाने शैनेये सहदेवेन मारिष
पाञ्चालराजस्य सुतः परहसन्न इदम अब्रवीत
55
मुञ्च मुञ्च शिनेः पौत्रं भीम युद्धमदान्वितम
आसादयतु माम एष धराधरम इवानिलः
56
यावद अस्य शितैर बाणैः संरम्भं विनयाम्य अहम
युद्धश्रद्धां च कौन्तेय जीवितस्य च संयुगे
57
किं नु शक्यं मया कर्तुं कार्यं यद इदम उद्यतम
सुमहत पाण्डुपुत्राणाम आयान्त्य एते हि कौरवाः
58
अथ वा फल्गुनः सर्वान वारयिष्यति संयुगे
अहम अप्य अस्य मूर्धानं पातयिष्यामि सायकैः
59
मन्यते छिन्नबाहुं मां भूरिश्रवसम आहवे
उत्सृजैनम अहं वैनम एष मां वा हनिष्यति
60
शृण्वन पाञ्चाल वाक्यानि सात्यकिः सर्पवच छवसन
भीम बाह्वन्तरे सक्तॊ विस्फुरत्य अनिशं बली
61
तवरया वासुदेवश च धर्मराजश च मारिष
यत्नेन महता वीरौ वारयाम आसतुस ततः
62
निवार्य परमेष्वासौ करॊधसंरक्तलॊचनौ
युयुत्सवः परान संख्ये परतीयुः कषत्रियर्षभाः
1
[dhṛ]
sāṅgā vedā yathānyāyaṃ yenādhītā mahātmanā
yasmin sākṣād dhanurvedo hrīniṣedhe pratiṣṭhita
ḥ
2
tasminn ākruśyati droṇe maharṣitanaye tadā
nīcātmanā nṛśaṃsena krudreṇa guru ghātin
ā
3
yasya prasādāt karmāṇi kurvanti puruṣarṣabhāḥ
amānuṣāṇi saṃgrāme devair asukarāṇi ca
4
tasminn ākruśyati droṇe samakṣaṃ pāpakarmiṇaḥ
nāmarṣaṃ tatra kurvanti dhik kṣatraṃ dhig amarṣitam
5
pārthāḥ sarve ca rājānaḥ pṛthivyāṃ ye dhanurdhar
āḥ
rutvā kim āhuḥ pāñcālyaṃ tan mamācakṣva saṃjaya
6
[s]
śrutvā drupadaputrasya tā vācaḥ krūrakarmaṇaḥ
t
ūṣṇīṃ
babhūvū rājānaḥ sarva eva viśāṃ pate
7
arjunas tu kaṭākṣeṇa jihmaṃ prekṣya ca pārṣatam
sabāṣpam abhiniḥśvasya dhig dhig dhig iti cābravīt
8
yudhiṣṭhiraś ca bhīmaś ca yamau kṛṣṇas tathāpare
āsan suvrīḍitā rājan sātyakir idam abravīt
9
nehāsti puruṣaḥ kaś cid ya imaṃ pāpapūruṣam
bhāṣamāṇam akalyāṇaṃ śīghraṃ hanyān narādhamam
10
kathaṃ ca śatadhā jihvā na te mūrdhā ca dīryate
gurum ākrośataḥ kṣudrana cādharmeṇa pātyase
11
yāpyas tvam asi pārthaiś ca sarvaiś cāndhakavṛṣṇibhiḥ
yat karma kaluṣaṃ kṛtvā ślāghase janasaṃsadi
12
akāryaṃ tādṛśaṃ kṛtvā punar eva guruṃ kṣipan
vadhyas tvaṃ na tvayārtho 'sti muhūrtam api jīvat
ā
13
kas tv etad vyavased āryas tvadanyaḥ puruṣādhamaḥ
nigṛhya keśeṣu vadhaṃ guror dharmātmanaḥ sata
ḥ
14
saptāvare tathā pūrve bāndhavās te nipātitāḥ
yaśasā ca parityaktās tvāṃ prāpya kulapāṃsanam
15
uktavāṃś cāpi yat pārthaṃ bhīṣmaṃ prati nararṣabham
tathānto vihitas tena svayam eva mahātman
ā
16
tasyāpi tava sodaryo nihantā pāpakṛttamaḥ
nānyaḥ pāñcāla putrebhyo vidyate bhuvi pāpakṛt
17
sa cāpi sṛṣṭaḥ pitrā te bhīṣmasyānta karaḥ kila
śikhaṇḍī rakṣitas tena sa ca mṛtyur mahātmana
ḥ
18
pāñcālāś calitā dharmāt kṣudrā mitra guru druhaḥ
tvāṃ prāpya saha sodaryaṃ dhikkṛtaṃ sarvasādhubhi
ḥ
19
punaś ced īd
ṛśīṃ
vācaṃ matsamīpe vadiṣyasi
śiras te pātayiṣyāmi gadayā vajrakalpay
ā
20
sātvatenaivam ākṣiptaḥ pārṣataḥ paruṣākṣaram
saṃrabdhaḥ sātyakiṃ prāha saṃkruddhaḥ prahasann iva
21
rūyate śrūyate ceti kṣamyate ceti mādhava
na cānārya śubhaṃ sādhuṃ puruṣaṃ kṣeptum arhasi
22
kṣamā praśasyate loke na tu pāpo 'rhati kṣamām
kṣamāvantaṃ hi pāpātmā jito 'yam iti manyate
23
sa tvaṃ kṣudrasamācāro nīcātmā pāpaniścaya
ḥ
ā
keśāgrān nakhāgrāc ca vaktavyo vaktum icchasi
24
yaḥ sa bhūriśravāś chinne bhuje prāyagatas tvayā
vāryamāṇena nihatas tataḥ pāpataraṃ nu kim
25
vyūhamāno mayā droṇo divyenāstreṇa saṃyuge
visṛṣṭaśastro nihataḥ kiṃ tatra krūra duṣkṛtam
26
ayudhyamānaṃ yas tv ājau tathā prāyagataṃ munim
chinnabāhuṃ parair hanyāt sātyake sa kathaṃ bhavet
27
nihatya tvāṃ yadā bhūmau sa vikrāmati vīryavān
kiṃ tadā na nihaṃsy enaṃ bhūtvā puruṣasattama
ḥ
28
tvayā punar anāryeṇa pūrvaṃ pārthena nirjitaḥ
yadā tadā hataḥ śūraḥ saumadattiḥ pratāpavān
29
yatra yatra tu pāṇḍūnāṃ droṇo drāvayate camūm
kirañ śarasahasrāṇi tatra tatra prayāmy aham
30
sa tvam evaṃvidhaṃ kṛtvā karma cāṇḍālavat svayam
vaktum icchasi vaktavyaḥ kasmān māṃ paruṣāṇy atha
31
kartā tvaṃ karmaṇograsya nāhaṃ vṛṣṇikulādhama
pāpānāṃ ca tvam āvāsaḥ karmaṇāṃ mā punar vada
32
joṣam āssva na māṃ bhūyo vaktum arhasy ataḥ param
adharottaram etad dhi yan mā tvaṃ vaktum icchasi
33
atha vakṣyasi māṃ maurkhyād bhūyaḥ paruṣam īdṛśam
gamayiṣyāmi bāṇais tvāṃ yudhi vaivasvatakṣayam
34
na caiva mūrkha dharmeṇa kevalenaiva śakyate
teṣām api hy adharmeṇa ceṣṭita
ṃ śṛ
u yādṛśam
35
vañcitaḥ pāṇḍavaḥ parvam adharmeṇa yudhiṣṭhiraḥ
draupadī ca parikliṣṭā tathādharmeṇa sātyake
36
pravrājitā vanaṃ sarve pāṇḍavāḥ saha kṛṣṇayā
sarvasvam apakṛṣṭaṃ ca tathādharmeṇa bāliśa
37
adharmeṇāpakṛṣṭaś ca madrarājaḥ parair itaḥ
ito 'py adharmeṇa hato bhīṣmaḥ kurupitāmahaḥ
bhūriśravā hy adharmeṇa tvayā dharmavidā hata
ḥ
38
evaṃ parair ācaritaṃ pāṇḍaveyaiś ca saṃyuge
rakṣamāṇair jayaṃ vīrair dharmajñair api sātvata
39
durjñeyaḥ paramo dharmas tathādharmaḥ sudurvidaḥ
yudhyasva kauravaiḥ sārdhaṃ mā gāḥ pitṛniveśanam
40
evamādīni vākyāni krūrāṇi paruṣāṇi ca
śrāvitaḥ sātyakiḥ śrīmān ākampita ivābhavat
41
tac chrutvā krodhatāmrākṣaḥ sātyakis tv ādade gadām
viniḥśvasya yathā sarpaḥ praṇidhāya rathe dhanu
ḥ
42
tato 'bhipatya pāñcālyaṃ saṃrambheṇedam abravīt
na tvāṃ vakṣyāmi paruṣaṃ haniṣye tvāṃ vadhakṣamam
43
tam āpatantaṃ sahasā mahābalam amarṣaṇam
pāñcālyāyābhisaṃkruddham antakāyāntakopamam
44
codito vāsudevena bhīmaseno mahābalaḥ
avaplutya rathāt tūrṇaṃ bāhubhyāṃ samavārayat
45
dravamāṇaṃ tathā kruddhaṃ sātyakiṃ pāṇḍavo balī
praskandamānam ādāya jagāma balinaṃ balāt
46
sthitvā viṣṭabhya caraṇau bhīmena śinipuṃgavaḥ
nigṛhītaḥ pade ṣaṣṭhe balena balināṃ vara
ḥ
47
avaruhya rathāt taṃ tu hriyamāṇaṃ balīyasā
uvāca ślakṣṇayā vācā sahadevo viśāṃ pate
48
asmākaṃ puruṣavyāghra mitram anyan na vidyate
param andhakavṛṣṇibhyaḥ pāñcālebhyaś ca mādhava
49
tathaivāndhakav
ṛṣṇ
nāṃ tava caiva viśeṣataḥ
kṛṣṇasya ca tathāsmatto mitram anyan na vidyate
50
pāñcālānāṃ ca vārṣṇeya samudrāntāṃ vicinvatām
nānyad asti paraṃ mitraṃ manyate ca yathā bhavān
51
sa bhavān īdṛśaṃ mitraṃ manyate ca yathā bhavān
bhavantaś ca yathāsmākaṃ bhavatāṃ ca tathā vayam
52
sa evaṃ sarvadharmajño mitra dharmam anusmaran
niyaccha manyuṃ pāñcālyāt praśāmya śinipuṃgava
53
pārṣatasya kṣama tvaṃ vai kṣamatāṃ tava pārṣataḥ
vayaṃ kṣamayitāraś ca kim anyatra śamād bhavet
54
praśāmyamāne śaineye sahadevena māriṣa
pāñcālarājasya sutaḥ prahasann idam abravīt
55
muñca muñca śineḥ pautraṃ bhīma yuddhamadānvitam
āsādayatu mām eṣa dharādharam ivānila
ḥ
56
yāvad asya śitair bāṇaiḥ saṃrambhaṃ vinayāmy aham
yuddhaśraddhāṃ ca kaunteya jīvitasya ca saṃyuge
57
kiṃ nu śakyaṃ mayā kartuṃ kāryaṃ yad idam udyatam
sumahat pāṇḍuputrāṇām āyānty ete hi kaurav
āḥ
58
atha vā phalgunaḥ sarvān vārayiṣyati saṃyuge
aham apy asya mūrdhānaṃ pātayiṣyāmi sāyakai
ḥ
59
manyate chinnabāhuṃ māṃ bhūriśravasam āhave
utsṛjainam ahaṃ vainam eṣa māṃ vā haniṣyati
60
śṛ
van pāñcāla vākyāni sātyakiḥ sarpavac chvasan
bhīma bāhvantare sakto visphuraty aniśaṃ bal
ī
61
tvarayā vāsudevaś ca dharmarājaś ca māriṣa
yatnena mahatā vīrau vārayām āsatus tata
ḥ
62
nivārya parameṣvāsau krodhasaṃraktalocanau
yuyutsavaḥ parān saṃkhye pratīyuḥ kṣatriyarṣabhāḥ
the jataka
|
of the jataka
Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 7. Chapter 169