Book 7. Chapter 95
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter 95
1
[स]
ततः स सात्यकिर धीमान महात्मा वृष्णिपुंगवः
सुदर्शनं निहत्याजौ यन्तारम इदम अब्रवीत
2
रथाश्वनागकलिलं शरशक्त्यूर्मिमालिनम
खड्गमत्स्यं गदा गराहं शूरायुध महास्वनम
3
पराणापहारिणं रौद्रं वादित्रॊत्क्रुष्ट नादितम
यॊधानाम असुखस्पर्शं दुर्धर्षम अजयैषिणाम
4
तीर्णाः सम दुस्तरं तात दरॊणानीक महार्णवम
जलसंध बलेनाजौ पुरुषादैर इवावृतम
5
अतॊ ऽनयं पृतना शेषं मन्ये कुनदिकाम इव
तर्तव्याम अल्पसलिलां चेदयाश्वान असंभ्रमम
6
हस्तप्राप्तम अहं मन्ये सांप्रतं सव्यसाचिनम
निर्जित्य दुर्धरं दरॊणं सपदानुगम आहवे
7
हार्दिक्यं यॊधवर्यं च पराप्तं मन्ये धनंजयम
न हि मे जायते तरासॊ दृष्ट्वा सैन्यान्य अनेकशः
वह्नेर इव परदीप्तस्य गरीष्मे शुष्कं तृणॊलपम
8
पश्य पाण्डवमुख्येन यातां भूमिं किरीटिना
पत्त्यश्वरथनागौघैः पतितैर विषमीकृताम
9
अभ्याशस्थम अहं मन्ये शवेताश्वं कृष्णसारथिम
स एष शरूयते शब्दॊ गाण्डीवस्यामितौजसः
10
यादृशानि निमित्तानि मम परादुर्भवन्ति वै
अनस्तं गत आदित्ये हन्ता सैन्धवम अर्जुनः
11
शनैर विश्रम्भयन्न अश्वान याहि यत्तॊ ऽरिवाहिनीम
यत्रैते सतनुत्राणाः सुयॊधनपुरॊगमाः
12
दंशिताः करूरकर्माणः काम्बॊजा युद्धदुर्मदाः
शरबाणासन धरा यवनाश च परहारिणः
13
शकाः किराता दरदा बर्बरास ताम्रलिप्तकाः
अन्ये च बहवॊ मलेच्छा विविधायुधपाणयः
माम एवाभिमुखाः सर्वे तिष्ठन्ति समरार्थिनः
14
एतान सरथनागाश्वान निहत्याजौ स पत्तिनः
इदं दुर्गं महाघॊरं तीर्णम एवॊपधारय
15
[स]
न संभ्रमॊ मे वार्ष्णेय विद्यते सत्यविक्रम
यद्य अपि सयात सुसंक्रुद्धॊ जामदग्न्यॊ ऽगरतः सथितः
16
दरॊणॊ वा रथिनां शरेष्ठः कृपॊ मद्रेश्वरॊ ऽपि वा
तथापि संभ्रमॊ न सयात तवाम आश्रित्य महाभुज
17
तवया सुहववॊ युद्धे निर्जिताः शत्रुसूदन
न च मे संभ्रमः कश चिद भूतपूर्वः कदा चन
किम उ चैतत समासाद्य वीर संयुगगॊष्पदम
18
आयुस्मन कतरेण तवा परापयामि धनंजयम
केषां करुद्धॊ ऽसि वार्ष्णेय केषां मृत्युर उपस्थितः
केषं संयमनीम अद्य गन्तुम उत्सहते मनः
19
के तवां युधि पराक्रान्तं कालान्तकयमॊपमम
दृष्ट्वा विक्रमसंपन्नं विद्रविष्यन्ति संयुगे
केषां वैवस्वतॊ राजा समरते ऽदय महाभुज
20
[स]
मुण्डान एतान हनिष्यामि दानवान इव वासवः
परतिज्ञां पारयिष्यामि काम्बॊजान एव मा वह
अद्यैषां कदनं कृत्वा कषिप्रं यास्यामि पाण्डवम
21
अद्य दरक्ष्यन्ति मे वीर्यं कौरवाः स सुयॊधनाः
मुण्डानीके हते सूत सर्वसैन्येषु चासकृत
22
अद्य कौरव सैन्यस्य दीर्यमाणस्य संयुगे
शरुत्वा विरावं बहुधा संतप्स्यति सुयॊधनः
23
अद्य पाण्डवमुख्यस्य शवेताश्वस्य महात्मनः
आचार्यक कृतं मार्गं दर्शयिष्यामि संयुगे
24
अद्य मद्बाणनिहतान यॊधमुख्यान सहस्रशः
दृष्ट्वा दुर्यॊधनॊ राजा पश्चात तापं गमिष्यति
25
अद्य मे कषिप्रहस्तस्य कषिपतः सायकॊत्तमान
अलातचक्रप्रतिमं धनुर दरक्ष्यन्ति कौरवाः
26
मत्सायकचिताङ्गानां रुधिरं सरवतां बहु
सैनिकानां वधं दृष्ट्वा संतप्स्यति सुयॊधनः
27
अद्य मे करुद्ध रूपस्य निघ्नतश च वरान वरान
दविर अर्जुनम इमं लॊकं मंस्यते स सुयॊधनः
28
अद्य राजसहस्राणि निहतानि मया रणे
दृष्ट्वा दुर्यॊधनॊ राजा संतप्स्यति महामृधे
29
अद्य सनेहं च भक्तिं च पाण्डवेषु महात्मसु
हत्वा राजसहस्राणि दर्शयिष्यामि राजसु
30
[स]
एवम उक्तस तदा सूतः शिक्षितान साधु वाहिनः
शशाङ्कसंनिकाशान वै वाजिनॊ ऽचूचुदद भृशम
31
ते पिबन्त इवाकाशं युयुधानं हयॊत्तमाः
परापयन यवनाञ शीघ्रं मनः पवनरंहसः
32
सात्यकिं ते समासाद्य पृतनास्व अनिवर्तिनम
बहवॊ लघुहस्ताश च शरवर्षैर अवाकिरन
33
तेषाम इषून अथास्त्राणि वेगवन नतपर्वभिः
अच्छिनत सात्यकी राजन नैनं ते पराप्नुवञ शराः
34
रुक्मपुङ्खैः सुनिशितैर गार्ध्रपत्रैर अजिह्मगैः
उच्चकर्त शिरांस्य उग्रॊ यवनानां भुजान अपि
35
शैक्यायसानि वर्माणि कांस्यानि च समन्ततः
भित्त्वा देहांस तथा तेषां शरा जग्मुर महीतलम
36
ते हन्यमाना वीरेण मलेच्छाः सात्यकिना रणे
शतशॊ नयपतंस तत्र वयसवॊ वसुधातले
37
सुपूर्णायत मुक्तैस तान अव्यवच्छिन्न पिण्डितैः
पञ्चषट सप्त चाष्टौ च बिभेद यवनाञ शरैः
38
काम्बॊजानां सहस्रैस तु शकानां च विशां पते
शबराणां किरातानां बर्बराणां तथैव च
39
अगम्यरूपां पृथिवीं मांसशॊणितकर्दमाम
कृतवांस तत्र शैनेयः कषपयंस तावकं बलम
40
दस्यूनां स शिरस तराणैः शिरॊभिर लूनमूर्धजैः
तत्र तत्र मही कीर्णा विबर्हैर अण्डजैर इव
41
रुधिरॊक्षितसर्वाङ्गैस तैस तद आयॊधनं बभौ
कबन्हैः संवृतं सर्वं ताम्राभ्रैः खम इवावृतम
42
वज्राशनिसमस्पर्शैः सुपर्वभिर अजिह्मगैः
ते साश्वयाना निहताः समावव्रुर वसुंधराम
43
अल्पावशिष्टाः संभग्नाः कृच्छ्रप्राणा विचेतसः
जिताः संख्ये महाराज युयुधानेन दंशिताः
44
पार्ष्णिभिश च कशाभिश च ताडयन्तस तुरंगमान
जवम उत्तमम आस्थाय सर्वतः पराद्रवन भयात
45
काम्बॊजसैन्यं विद्राव्य दुर्जयं युधि भारत
यवनानां च तत सैन्यं शकानां च महद बलम
46
स ततः पुरुषव्याघ्रः सात्यकिः सत्यविक्रमः
परहृष्टस तावकाञ जित्वा सूतं याहीत्य अचॊदयत
47
तं यान्तं पृष्ठगॊप्तारम अर्जुनस्य विशां पते
चारणाः परेक्ष्य संहृष्टास तवदीयाश चाप्य अपूजयन
1
[s]
tataḥ sa sātyakir dhīmān mahātmā vṛṣṇipuṃgavaḥ
sudarśanaṃ nihatyājau yantāram idam abravīt
2
rathāśvanāgakalilaṃ śaraśaktyūrmimālinam
khaḍgamatsyaṃ gadā grāhaṃ śūrāyudha mahāsvanam
3
prāṇāpahāriṇaṃ raudraṃ vāditrotkruṣṭa nāditam
yodhānām asukhasparśaṃ durdharṣam ajayaiṣiṇām
4
tīrṇāḥ sma dustaraṃ tāta droṇānīka mahārṇavam
jalasaṃdha balenājau puruṣādair ivāvṛtam
5
ato 'nyaṃ pṛtanā śeṣaṃ manye kunadikām iva
tartavyām alpasalilāṃ cedayāśvān asaṃbhramam
6
hastaprāptam ahaṃ manye sāṃprataṃ savyasācinam
nirjitya durdharaṃ droṇaṃ sapadānugam āhave
7
hārdikyaṃ yodhavaryaṃ ca prāptaṃ manye dhanaṃjayam
na hi me jāyate trāso dṛṣṭvā sainyāny anekaśaḥ
vahner iva pradīptasya grīṣme śuṣkaṃ tṛṇolapam
8
paśya pāṇḍavamukhyena yātāṃ bhūmiṃ kirīṭinā
pattyaśvarathanāgaughaiḥ patitair viṣamīkṛtām
9
abhyāśastham ahaṃ manye śvetāśvaṃ kṛṣṇasārathim
sa eṣa śrūyate śabdo gāṇḍīvasyāmitaujasaḥ
10
yādṛśāni nimittāni mama prādurbhavanti vai
anastaṃ gata āditye hantā saindhavam arjunaḥ
11
anair viśrambhayann aśvān yāhi yatto 'rivāhinīm
yatraite satanutrāṇāḥ suyodhanapurogamāḥ
12
daṃśitāḥ krūrakarmāṇaḥ kāmbojā yuddhadurmadāḥ
arabāṇāsana dharā yavanāś ca prahāriṇaḥ
13
akāḥ kirātā daradā barbarās tāmraliptakāḥ
anye ca bahavo mlecchā vividhāyudhapāṇayaḥ
mām evābhimukhāḥ sarve tiṣṭhanti samarārthinaḥ
14
etān sarathanāgāśvān nihatyājau sa pattinaḥ
idaṃ durgaṃ mahāghoraṃ tīrṇam evopadhāraya
15
[s]
na saṃbhramo me vārṣṇeya vidyate satyavikrama
yady api syāt susaṃkruddho jāmadagnyo 'grataḥ sthitaḥ
16
droṇo vā rathināṃ śreṣṭhaḥ kṛpo madreśvaro 'pi vā
tathāpi saṃbhramo na syāt tvām āśritya mahābhuja
17
tvayā suhavavo yuddhe nirjitāḥ śatrusūdana
na ca me saṃbhramaḥ kaś cid bhūtapūrvaḥ kadā cana
kim u caitat samāsādya vīra saṃyugagoṣpadam
18
yusman katareṇa tvā prāpayāmi dhanaṃjayam
keṣāṃ kruddho 'si vārṣṇeya keṣāṃ mṛtyur upasthitaḥ
keṣaṃ saṃyamanīm adya gantum utsahate manaḥ
19
ke tvāṃ yudhi parākrāntaṃ kālāntakayamopamam
dṛṣṭvā vikramasaṃpannaṃ vidraviṣyanti saṃyuge
keṣāṃ vaivasvato rājā smarate 'dya mahābhuja
20
[s]
muṇḍān etān haniṣyāmi dānavān iva vāsavaḥ
pratijñāṃ pārayiṣyāmi kāmbojān eva mā vaha
adyaiṣāṃ kadanaṃ kṛtvā kṣipraṃ yāsyāmi pāṇḍavam
21
adya drakṣyanti me vīryaṃ kauravāḥ sa suyodhanāḥ
muṇḍānīke hate sūta sarvasainyeṣu cāsakṛt
22
adya kaurava sainyasya dīryamāṇasya saṃyuge
śrutvā virāvaṃ bahudhā saṃtapsyati suyodhanaḥ
23
adya pāṇḍavamukhyasya śvetāśvasya mahātmanaḥ
ācāryaka kṛtaṃ mārgaṃ darśayiṣyāmi saṃyuge
24
adya madbāṇanihatān yodhamukhyān sahasraśaḥ
dṛṣṭvā duryodhano rājā paścāt tāpaṃ gamiṣyati
25
adya me kṣiprahastasya kṣipataḥ sāyakottamān
alātacakrapratimaṃ dhanur drakṣyanti kauravāḥ
26
matsāyakacitāṅgānāṃ rudhiraṃ sravatāṃ bahu
sainikānāṃ vadhaṃ dṛṣṭvā saṃtapsyati suyodhanaḥ
27
adya me kruddha rūpasya nighnataś ca varān varān
dvir arjunam imaṃ lokaṃ maṃsyate sa suyodhanaḥ
28
adya rājasahasrāṇi nihatāni mayā raṇe
dṛṣṭvā duryodhano rājā saṃtapsyati mahāmṛdhe
29
adya snehaṃ ca bhaktiṃ ca pāṇḍaveṣu mahātmasu
hatvā rājasahasrāṇi darśayiṣyāmi rājasu
30
[s]
evam uktas tadā sūtaḥ śikṣitān sādhu vāhinaḥ
śaśāṅkasaṃnikāśān vai vājino 'cūcudad bhṛśam
31
te pibanta ivākāśaṃ yuyudhānaṃ hayottamāḥ
prāpayan yavanāñ śīghraṃ manaḥ pavanaraṃhasaḥ
32
sātyakiṃ te samāsādya pṛtanāsv anivartinam
bahavo laghuhastāś ca śaravarṣair avākiran
33
teṣām iṣūn athāstrāṇi vegavan nataparvabhiḥ
acchinat sātyakī rājan nainaṃ te prāpnuvañ śarāḥ
34
rukmapuṅkhaiḥ suniśitair gārdhrapatrair ajihmagaiḥ
uccakarta śirāṃsy ugro yavanānāṃ bhujān api
35
aikyāyasāni varmāṇi kāṃsyāni ca samantataḥ
bhittvā dehāṃs tathā teṣāṃ arā jagmur mahītalam
36
te hanyamānā vīreṇa mlecchāḥ sātyakinā raṇe
śataśo nyapataṃs tatra vyasavo vasudhātale
37
supūrṇāyata muktais tān avyavacchinna piṇḍitaiḥ
pañcaṣaṭ sapta cāṣṭau ca bibheda yavanāñ śaraiḥ
38
kāmbojānāṃ sahasrais tu śakānāṃ ca viśāṃ pate
śabarāṇāṃ kirātānāṃ barbarāṇāṃ tathaiva ca
39
agamyarūpāṃ pṛthivīṃ māṃsaśoṇitakardamām
kṛtavāṃs tatra śaineyaḥ kṣapayaṃs tāvakaṃ balam
40
dasyūnāṃ sa śiras trāṇaiḥ śirobhir lūnamūrdhajaiḥ
tatra tatra mahī kīrṇā vibarhair aṇḍajair iva
41
rudhirokṣitasarvāṅgais tais tad āyodhanaṃ babhau
kabanhaiḥ saṃvṛtaṃ sarvaṃ tāmrābhraiḥ kham ivāvṛtam
42
vajrāśanisamasparśaiḥ suparvabhir ajihmagaiḥ
te sāśvayānā nihatāḥ samāvavrur vasuṃdharām
43
alpāvaśiṣṭāḥ saṃbhagnāḥ kṛcchraprāṇā vicetasaḥ
jitāḥ saṃkhye mahārāja yuyudhānena daṃśitāḥ
44
pārṣṇibhiś ca kaśābhiś ca tāḍayantas turaṃgamān
javam uttamam āsthāya sarvataḥ prādravan bhayāt
45
kāmbojasainyaṃ vidrāvya durjayaṃ yudhi bhārata
yavanānāṃ ca tat sainyaṃ śakānāṃ ca mahad balam
46
sa tataḥ puruṣavyāghraḥ sātyakiḥ satyavikramaḥ
prahṛṣṭas tāvakāñ jitvā sūtaṃ yāhīty acodayat
47
taṃ yāntaṃ pṛṣṭhagoptāram arjunasya viśāṃ pate
cāraṇāḥ prekṣya saṃhṛṣṭs tvadīyāś cāpy apūjayan
Book 7
Chapter 95
1
[स]
ततः स सात्यकिर धीमान महात्मा वृष्णिपुंगवः
सुदर्शनं निहत्याजौ यन्तारम इदम अब्रवीत
2
रथाश्वनागकलिलं शरशक्त्यूर्मिमालिनम
खड्गमत्स्यं गदा गराहं शूरायुध महास्वनम
3
पराणापहारिणं रौद्रं वादित्रॊत्क्रुष्ट नादितम
यॊधानाम असुखस्पर्शं दुर्धर्षम अजयैषिणाम
4
तीर्णाः सम दुस्तरं तात दरॊणानीक महार्णवम
जलसंध बलेनाजौ पुरुषादैर इवावृतम
5
अतॊ ऽनयं पृतना शेषं मन्ये कुनदिकाम इव
तर्तव्याम अल्पसलिलां चेदयाश्वान असंभ्रमम
6
हस्तप्राप्तम अहं मन्ये सांप्रतं सव्यसाचिनम
निर्जित्य दुर्धरं दरॊणं सपदानुगम आहवे
7
हार्दिक्यं यॊधवर्यं च पराप्तं मन्ये धनंजयम
न हि मे जायते तरासॊ दृष्ट्वा सैन्यान्य अनेकशः
वह्नेर इव परदीप्तस्य गरीष्मे शुष्कं तृणॊलपम
8
पश्य पाण्डवमुख्येन यातां भूमिं किरीटिना
पत्त्यश्वरथनागौघैः पतितैर विषमीकृताम
9
अभ्याशस्थम अहं मन्ये शवेताश्वं कृष्णसारथिम
स एष शरूयते शब्दॊ गाण्डीवस्यामितौजसः
10
यादृशानि निमित्तानि मम परादुर्भवन्ति वै
अनस्तं गत आदित्ये हन्ता सैन्धवम अर्जुनः
11
शनैर विश्रम्भयन्न अश्वान याहि यत्तॊ ऽरिवाहिनीम
यत्रैते सतनुत्राणाः सुयॊधनपुरॊगमाः
12
दंशिताः करूरकर्माणः काम्बॊजा युद्धदुर्मदाः
शरबाणासन धरा यवनाश च परहारिणः
13
शकाः किराता दरदा बर्बरास ताम्रलिप्तकाः
अन्ये च बहवॊ मलेच्छा विविधायुधपाणयः
माम एवाभिमुखाः सर्वे तिष्ठन्ति समरार्थिनः
14
एतान सरथनागाश्वान निहत्याजौ स पत्तिनः
इदं दुर्गं महाघॊरं तीर्णम एवॊपधारय
15
[स]
न संभ्रमॊ मे वार्ष्णेय विद्यते सत्यविक्रम
यद्य अपि सयात सुसंक्रुद्धॊ जामदग्न्यॊ ऽगरतः सथितः
16
दरॊणॊ वा रथिनां शरेष्ठः कृपॊ मद्रेश्वरॊ ऽपि वा
तथापि संभ्रमॊ न सयात तवाम आश्रित्य महाभुज
17
तवया सुहववॊ युद्धे निर्जिताः शत्रुसूदन
न च मे संभ्रमः कश चिद भूतपूर्वः कदा चन
किम उ चैतत समासाद्य वीर संयुगगॊष्पदम
18
आयुस्मन कतरेण तवा परापयामि धनंजयम
केषां करुद्धॊ ऽसि वार्ष्णेय केषां मृत्युर उपस्थितः
केषं संयमनीम अद्य गन्तुम उत्सहते मनः
19
के तवां युधि पराक्रान्तं कालान्तकयमॊपमम
दृष्ट्वा विक्रमसंपन्नं विद्रविष्यन्ति संयुगे
केषां वैवस्वतॊ राजा समरते ऽदय महाभुज
20
[स]
मुण्डान एतान हनिष्यामि दानवान इव वासवः
परतिज्ञां पारयिष्यामि काम्बॊजान एव मा वह
अद्यैषां कदनं कृत्वा कषिप्रं यास्यामि पाण्डवम
21
अद्य दरक्ष्यन्ति मे वीर्यं कौरवाः स सुयॊधनाः
मुण्डानीके हते सूत सर्वसैन्येषु चासकृत
22
अद्य कौरव सैन्यस्य दीर्यमाणस्य संयुगे
शरुत्वा विरावं बहुधा संतप्स्यति सुयॊधनः
23
अद्य पाण्डवमुख्यस्य शवेताश्वस्य महात्मनः
आचार्यक कृतं मार्गं दर्शयिष्यामि संयुगे
24
अद्य मद्बाणनिहतान यॊधमुख्यान सहस्रशः
दृष्ट्वा दुर्यॊधनॊ राजा पश्चात तापं गमिष्यति
25
अद्य मे कषिप्रहस्तस्य कषिपतः सायकॊत्तमान
अलातचक्रप्रतिमं धनुर दरक्ष्यन्ति कौरवाः
26
मत्सायकचिताङ्गानां रुधिरं सरवतां बहु
सैनिकानां वधं दृष्ट्वा संतप्स्यति सुयॊधनः
27
अद्य मे करुद्ध रूपस्य निघ्नतश च वरान वरान
दविर अर्जुनम इमं लॊकं मंस्यते स सुयॊधनः
28
अद्य राजसहस्राणि निहतानि मया रणे
दृष्ट्वा दुर्यॊधनॊ राजा संतप्स्यति महामृधे
29
अद्य सनेहं च भक्तिं च पाण्डवेषु महात्मसु
हत्वा राजसहस्राणि दर्शयिष्यामि राजसु
30
[स]
एवम उक्तस तदा सूतः शिक्षितान साधु वाहिनः
शशाङ्कसंनिकाशान वै वाजिनॊ ऽचूचुदद भृशम
31
ते पिबन्त इवाकाशं युयुधानं हयॊत्तमाः
परापयन यवनाञ शीघ्रं मनः पवनरंहसः
32
सात्यकिं ते समासाद्य पृतनास्व अनिवर्तिनम
बहवॊ लघुहस्ताश च शरवर्षैर अवाकिरन
33
तेषाम इषून अथास्त्राणि वेगवन नतपर्वभिः
अच्छिनत सात्यकी राजन नैनं ते पराप्नुवञ शराः
34
रुक्मपुङ्खैः सुनिशितैर गार्ध्रपत्रैर अजिह्मगैः
उच्चकर्त शिरांस्य उग्रॊ यवनानां भुजान अपि
35
शैक्यायसानि वर्माणि कांस्यानि च समन्ततः
भित्त्वा देहांस तथा तेषां शरा जग्मुर महीतलम
36
ते हन्यमाना वीरेण मलेच्छाः सात्यकिना रणे
शतशॊ नयपतंस तत्र वयसवॊ वसुधातले
37
सुपूर्णायत मुक्तैस तान अव्यवच्छिन्न पिण्डितैः
पञ्चषट सप्त चाष्टौ च बिभेद यवनाञ शरैः
38
काम्बॊजानां सहस्रैस तु शकानां च विशां पते
शबराणां किरातानां बर्बराणां तथैव च
39
अगम्यरूपां पृथिवीं मांसशॊणितकर्दमाम
कृतवांस तत्र शैनेयः कषपयंस तावकं बलम
40
दस्यूनां स शिरस तराणैः शिरॊभिर लूनमूर्धजैः
तत्र तत्र मही कीर्णा विबर्हैर अण्डजैर इव
41
रुधिरॊक्षितसर्वाङ्गैस तैस तद आयॊधनं बभौ
कबन्हैः संवृतं सर्वं ताम्राभ्रैः खम इवावृतम
42
वज्राशनिसमस्पर्शैः सुपर्वभिर अजिह्मगैः
ते साश्वयाना निहताः समावव्रुर वसुंधराम
43
अल्पावशिष्टाः संभग्नाः कृच्छ्रप्राणा विचेतसः
जिताः संख्ये महाराज युयुधानेन दंशिताः
44
पार्ष्णिभिश च कशाभिश च ताडयन्तस तुरंगमान
जवम उत्तमम आस्थाय सर्वतः पराद्रवन भयात
45
काम्बॊजसैन्यं विद्राव्य दुर्जयं युधि भारत
यवनानां च तत सैन्यं शकानां च महद बलम
46
स ततः पुरुषव्याघ्रः सात्यकिः सत्यविक्रमः
परहृष्टस तावकाञ जित्वा सूतं याहीत्य अचॊदयत
47
तं यान्तं पृष्ठगॊप्तारम अर्जुनस्य विशां पते
चारणाः परेक्ष्य संहृष्टास तवदीयाश चाप्य अपूजयन
1
[s]
tataḥ sa sātyakir dhīmān mahātmā vṛṣṇipuṃgavaḥ
sudarśanaṃ nihatyājau yantāram idam abravīt
2
rathāśvanāgakalilaṃ śaraśaktyūrmimālinam
khaḍgamatsyaṃ gadā grāhaṃ śūrāyudha mahāsvanam
3
prāṇāpahāriṇaṃ raudraṃ vāditrotkruṣṭa nāditam
yodhānām asukhasparśaṃ durdharṣam ajayaiṣiṇām
4
tīrṇāḥ sma dustaraṃ tāta droṇānīka mahārṇavam
jalasaṃdha balenājau puruṣādair ivāvṛtam
5
ato 'nyaṃ pṛtanā śeṣaṃ manye kunadikām iva
tartavyām alpasalilāṃ cedayāśvān asaṃbhramam
6
hastaprāptam ahaṃ manye sāṃprataṃ savyasācinam
nirjitya durdharaṃ droṇaṃ sapadānugam āhave
7
hārdikyaṃ yodhavaryaṃ ca prāptaṃ manye dhanaṃjayam
na hi me jāyate trāso dṛṣṭvā sainyāny anekaśaḥ
vahner iva pradīptasya grīṣme śuṣkaṃ tṛṇolapam
8
paśya pāṇḍavamukhyena yātāṃ bhūmiṃ kirīṭinā
pattyaśvarathanāgaughaiḥ patitair viṣamīkṛtām
9
abhyāśastham ahaṃ manye śvetāśvaṃ kṛṣṇasārathim
sa eṣa śrūyate śabdo gāṇḍīvasyāmitaujasaḥ
10
yādṛśāni nimittāni mama prādurbhavanti vai
anastaṃ gata āditye hantā saindhavam arjunaḥ
11
anair viśrambhayann aśvān yāhi yatto 'rivāhinīm
yatraite satanutrāṇāḥ suyodhanapurogamāḥ
12
daṃśitāḥ krūrakarmāṇaḥ kāmbojā yuddhadurmadāḥ
arabāṇāsana dharā yavanāś ca prahāriṇaḥ
13
akāḥ kirātā daradā barbarās tāmraliptakāḥ
anye ca bahavo mlecchā vividhāyudhapāṇayaḥ
mām evābhimukhāḥ sarve tiṣṭhanti samarārthinaḥ
14
etān sarathanāgāśvān nihatyājau sa pattinaḥ
idaṃ durgaṃ mahāghoraṃ tīrṇam evopadhāraya
15
[s]
na saṃbhramo me vārṣṇeya vidyate satyavikrama
yady api syāt susaṃkruddho jāmadagnyo 'grataḥ sthitaḥ
16
droṇo vā rathināṃ śreṣṭhaḥ kṛpo madreśvaro 'pi vā
tathāpi saṃbhramo na syāt tvām āśritya mahābhuja
17
tvayā suhavavo yuddhe nirjitāḥ śatrusūdana
na ca me saṃbhramaḥ kaś cid bhūtapūrvaḥ kadā cana
kim u caitat samāsādya vīra saṃyugagoṣpadam
18
yusman katareṇa tvā prāpayāmi dhanaṃjayam
keṣāṃ kruddho 'si vārṣṇeya keṣāṃ mṛtyur upasthitaḥ
keṣaṃ saṃyamanīm adya gantum utsahate manaḥ
19
ke tvāṃ yudhi parākrāntaṃ kālāntakayamopamam
dṛṣṭvā vikramasaṃpannaṃ vidraviṣyanti saṃyuge
keṣāṃ vaivasvato rājā smarate 'dya mahābhuja
20
[s]
muṇḍān etān haniṣyāmi dānavān iva vāsavaḥ
pratijñāṃ pārayiṣyāmi kāmbojān eva mā vaha
adyaiṣāṃ kadanaṃ kṛtvā kṣipraṃ yāsyāmi pāṇḍavam
21
adya drakṣyanti me vīryaṃ kauravāḥ sa suyodhanāḥ
muṇḍānīke hate sūta sarvasainyeṣu cāsakṛt
22
adya kaurava sainyasya dīryamāṇasya saṃyuge
śrutvā virāvaṃ bahudhā saṃtapsyati suyodhanaḥ
23
adya pāṇḍavamukhyasya śvetāśvasya mahātmanaḥ
ācāryaka kṛtaṃ mārgaṃ darśayiṣyāmi saṃyuge
24
adya madbāṇanihatān yodhamukhyān sahasraśaḥ
dṛṣṭvā duryodhano rājā paścāt tāpaṃ gamiṣyati
25
adya me kṣiprahastasya kṣipataḥ sāyakottamān
alātacakrapratimaṃ dhanur drakṣyanti kauravāḥ
26
matsāyakacitāṅgānāṃ rudhiraṃ sravatāṃ bahu
sainikānāṃ vadhaṃ dṛṣṭvā saṃtapsyati suyodhanaḥ
27
adya me kruddha rūpasya nighnataś ca varān varān
dvir arjunam imaṃ lokaṃ maṃsyate sa suyodhanaḥ
28
adya rājasahasrāṇi nihatāni mayā raṇe
dṛṣṭvā duryodhano rājā saṃtapsyati mahāmṛdhe
29
adya snehaṃ ca bhaktiṃ ca pāṇḍaveṣu mahātmasu
hatvā rājasahasrāṇi darśayiṣyāmi rājasu
30
[s]
evam uktas tadā sūtaḥ śikṣitān sādhu vāhinaḥ
śaśāṅkasaṃnikāśān vai vājino 'cūcudad bhṛśam
31
te pibanta ivākāśaṃ yuyudhānaṃ hayottamāḥ
prāpayan yavanāñ śīghraṃ manaḥ pavanaraṃhasaḥ
32
sātyakiṃ te samāsādya pṛtanāsv anivartinam
bahavo laghuhastāś ca śaravarṣair avākiran
33
teṣām iṣūn athāstrāṇi vegavan nataparvabhiḥ
acchinat sātyakī rājan nainaṃ te prāpnuvañ śarāḥ
34
rukmapuṅkhaiḥ suniśitair gārdhrapatrair ajihmagaiḥ
uccakarta śirāṃsy ugro yavanānāṃ bhujān api
35
aikyāyasāni varmāṇi kāṃsyāni ca samantataḥ
bhittvā dehāṃs tathā teṣāṃ arā jagmur mahītalam
36
te hanyamānā vīreṇa mlecchāḥ sātyakinā raṇe
śataśo nyapataṃs tatra vyasavo vasudhātale
37
supūrṇāyata muktais tān avyavacchinna piṇḍitaiḥ
pañcaṣaṭ sapta cāṣṭau ca bibheda yavanāñ śaraiḥ
38
kāmbojānāṃ sahasrais tu śakānāṃ ca viśāṃ pate
śabarāṇāṃ kirātānāṃ barbarāṇāṃ tathaiva ca
39
agamyarūpāṃ pṛthivīṃ māṃsaśoṇitakardamām
kṛtavāṃs tatra śaineyaḥ kṣapayaṃs tāvakaṃ balam
40
dasyūnāṃ sa śiras trāṇaiḥ śirobhir lūnamūrdhajaiḥ
tatra tatra mahī kīrṇā vibarhair aṇḍajair iva
41
rudhirokṣitasarvāṅgais tais tad āyodhanaṃ babhau
kabanhaiḥ saṃvṛtaṃ sarvaṃ tāmrābhraiḥ kham ivāvṛtam
42
vajrāśanisamasparśaiḥ suparvabhir ajihmagaiḥ
te sāśvayānā nihatāḥ samāvavrur vasuṃdharām
43
alpāvaśiṣṭāḥ saṃbhagnāḥ kṛcchraprāṇā vicetasaḥ
jitāḥ saṃkhye mahārāja yuyudhānena daṃśitāḥ
44
pārṣṇibhiś ca kaśābhiś ca tāḍayantas turaṃgamān
javam uttamam āsthāya sarvataḥ prādravan bhayāt
45
kāmbojasainyaṃ vidrāvya durjayaṃ yudhi bhārata
yavanānāṃ ca tat sainyaṃ śakānāṃ ca mahad balam
46
sa tataḥ puruṣavyāghraḥ sātyakiḥ satyavikramaḥ
prahṛṣṭas tāvakāñ jitvā sūtaṃ yāhīty acodayat
47
taṃ yāntaṃ pṛṣṭhagoptāram arjunasya viśāṃ pate
cāraṇāḥ prekṣya saṃhṛṣṭs tvadīyāś cāpy apūjayan
