Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 7. Chapter 97
Book 7. Chapter 97
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter
97
1
[धृ]
संप्रमृद्य महत सैन्यं यान्तं शैनेयम अर्जुनम
निर्ह्रीका मम ते पुत्राः किम अकुर्वत संजय
2
कथं चैषां तथा युद्धे धृतिर आसीन मुमूर्षताम
शैनेय चरितं दृष्ट्वा सदृशं सव्यसाचिनः
3
किं नु वक्ष्यन्ति ते कषात्रम ऐन्यमध्ये पराजिताः
कथं च सात्यकिर युद्धे वयतिक्रान्तॊ महायशाः
4
कथं च मम पुत्राणां जीवतां तत्र संजय
शैनेयॊ ऽभिययौ युद्धे तन ममाचक्ष्व तत्त्वतः
5
अत्यद्भुतम इदं तात तवत्सकाशाच छृणॊम्य अहम
एकस्य बहुभिर युद्धं शत्रुभिर वै महारथैः
6
विपरीतम अहं मन्ये मन्दभाग्यान सुतान परति
यत्रावध्यन्त समरे सात्वतेन महात्मना
7
एकस्य हि न पर्याप्तं मत सैन्यं तस्य संजय
करुद्धस्य युयुधानस्य सर्वे तिष्ठन्तु पाण्डवाः
8
निर्जित्य समरे दरॊणं कृतिनं युद्धदुर्मदम
यथा पशुगणान सिंहॊ ऽदवद धन्ता सुतान मम
9
कृतवर्मादिभिः शूरैर यतैर बहुभिर आहवे
युयुधानॊ न शकितॊ हन्तुं यः पुरुषर्षभः
10
नैतद ईदृशकं युद्धं कृतवांस तत्र फल्गुनः
यादृशं कृतवान युद्धं शिनेर नप्ता महायशाः
11
[स]
तव दुर्मन्तिते राजन दुर्यॊधनकृतेन च
शृणुष्वावहितॊ भूत्वा यत्ते वक्ष्यामि भारत
12
ते पुनः संन्यवर्तन्त कृत्वा संशप्तकान मिथः
परां युद्धे पतिं कृत्वा पुत्रस्य तव शासनात
13
तरीणि सादिसहस्राणि दुर्यॊधन पुरॊगमाः
शकाः काम्बॊजबाह्लीका यवनाः पारदास तथा
14
कुणिन्दास तङ्गणाम्बष्ठाः पैशाचाश च स मन्दराः
अभ्यद्रवन्त शैनेयं शलभाः पावकं यथा
15
युक्ताश च पार्वतीयानां रथाः पाषाण यॊधिनाम
शूराः पञ्चशता राजञ शैनेयं समुपाद्रवन
16
ततॊ रथसहस्रेण महारथशतेन च
दविरदानां सहस्रेण दविसाहस्रैश च वाजिभिः
17
शरवर्षाणि मुञ्चन्तॊ विविधानि महारथाः
अभ्यद्रवन्त शैनेयम असंख्येयाश च पत्तयः
18
तांश च संचॊदयन सर्वान घनतैनम इति भारत
दुःशासनॊ महाराज सात्यक्तिं पर्यवारयत
19
तत्राद्भुतम अपश्याम शैनेय चरितं महत
यद एकॊ बहुभिः सार्धम असंभ्रान्तम अयुध्यत
20
अवधीच च रथानीकं दविरदानां च तद बलम
सादिनश चैव तान सर्वान दस्यून अपि च सर्वशः
21
तत्र चक्रैर विमथितैर मग्नैश च परमायुधैः
अक्षैश च बहुधा भग्नैर ईषा दण्डकबन्धुरैः
22
कूबरैर मथितैश चापि धवजैश चापि निपातितैः
वर्मभिश चामरैश चैव वयवकीर्णा वसुंधरा
23
सरग्भिर आभरणैर वस्त्रैर अनुकर्षैश च मारिष
संछन्ना वसुधा तत्र दयौर गरहैर इव भारत
24
गिरिरूपधराश चापि पतिताः कुञ्जरॊत्तमाः
अञ्जनस्य कुले जाता वामनस्य च भारत
सुप्रतीक कुले जाता महापद्मकुले तथा
25
ऐरावण कुले चैव तथान्येषु कुलेषु च
जाता दन्ति वरा राजञ शेरते बहवॊ हताः
26
वनायुजान पार्वतीयान कान्बॊजारट्ट बाल्हिकान
तथा हयवरान राजन निजघ्ने तत्र सात्यकिः
27
नानादेशसमुत्थांश च नाना जात्यांश च पत्तिनः
निजघ्ने तत्र शैनेयः शतशॊ ऽथ सहस्रशः
28
तेषु परकाल्यमानेषु दस्यून दुःशासनॊ ऽबरवीत
निवर्तध्वम अधर्मज्ञा युध्यध्वं किं सृतेन वः
29
तांश चापि सर्वान संप्रेक्ष्य पुत्रॊ दुःशासनस तव
पाषाण यॊधिनः शूरान पार्वतीयान अचॊदयत
30
अश्मयुद्धेषु कुशला नैतज जानाति सात्यकिः
अश्मयुद्धम अजानन्तं घनतैनं युद्धकामुकम
31
तथैव कुरवः सर्वे नाश्म युद्धविशारदाः
अभिद्रवत मा भैष्ट न वः पराप्स्यति सात्यकिः
32
ततॊ गजशिशु परख्यैर उपलैः शैलवासिनः
उद्यतैर युयुधानस्य सथिता मरणकाङ्क्षिणः
33
कषेपणीयैस तथाप्य अन्ये सात्वतस्य वधैषिणः
चॊदितास तव पुत्रेण रुरुधुः सर्वतॊदिशम
34
तेषाम आपतताम एव शिला युद्धं चिकीर्षताम
सात्यकिः पतिसंधाय तरिंशतं पराहिणॊच छरान
35
ताम अश्मवृष्टिं तुमुलां पार्वतीयैः समीरिताम
बिभेदॊरग संकाशैर नाराचैः शिनिपुंगवः
36
तैश अश्मचूर्णैर दीप्यद्भिः खद्यॊतानाम इव वरजैः
परायः सैन्यान्य अवध्यन्त हाहाभूतानि मारिष
37
ततः पञ्चशताः शूराः समुद्यतमहाशिलाः
निकृत्तबाहवॊ राजन निपेतुर धरणीतले
38
पाषाण यॊधिनः शूरान यतमानान अवस्थितान
अवधीद बहुसाहस्रांस तद अद्भुतम इवाभवत
39
ततः पुनर बस्त मुखैर अश्मवृष्टिं समन्ततः
अयॊ हस्तैः शूलहस्तैर दैरदैः खश तङ्गणैः
40
अम्बष्ठैश च कुणिन्दैश च कषिप्तां कषिप्तां स सात्यकिः
नाराचैः परतिविव्याध परेक्षमाणॊ महाबलः
41
अद्रीणां भिद्यमानानाम अन्तरिक्षे शितैः शरैः
शब्देन पराद्रवन राजन गजाश्वरथपत्तयः
42
अश्मपूर्णैः समाकीर्णा मनुष्याश च वयांसि च
नाशक्नुवन्न अवस्थातुं भरमरैर इव दंशिताः
43
हतशिष्टा विरुधिरा भिन्नमस्तक पिण्डिकाः
कुञ्जराः संयवर्तन्त युयुधान रथं परथि
44
ततः शब्दः समभवत तव सैन्यस्य मारिष
माधवेनार्द्यमानस्य सागरस्येव दारुणः
45
तं शब्दं तुमुलं शरुत्वा दरॊणॊ यन्तारम अब्रवीत
एष सूत रणे करुद्धः सात्वतानां महारथः
46
दारयन बहुधा सैन्यं रणे चरति कालवत
यत्रैष शब्दस तुमुलस तत्र सूत रथं नय
47
पाषाण यॊधिभिर नूनं युयुधानः समागतः
तथा हि रथिनः सर्वे हरियन्ते विद्रुतैर हयैः
48
विशस्त्र कवचा रुग्णास तत्र तत्र पतन्ति च
न शक्नुवन्ति यन्तारः संयन्तुं तुमुले हयान
49
इत्य एवं बरुवतॊ राजन भारद्वाजस्य धीमतः
परत्युवाच ततॊ यन्ता दरॊणं शस्त्रभृतां वरम
50
आयुष्मन दरवते सैन्यं कौरवेयं समन्ततः
पश्य यॊधान रणे भिन्नान धावमानांस ततस ततः
51
एते च सहिताः शूराः पाञ्चालाः पाण्डवैः सह
तवाम एव हि जिघांसन्तः पराद्रवन्ति समन्ततः
52
अत्र कार्यं समाधत्स्व पराप्तकालम अरिंदम
सथाने वा गमने वापि दूरं यातश च सात्यकिः
53
तथैवं वदतस तस्य भारद्वाजस्य मारिष
परत्यदृश्यत शैनेयॊ निघ्नन बहुविधान रथान
54
ते वध्यमानाः समरे युयुधानेन तावकाः
युयुधान रथं तयक्त्वा दरॊणानीकाय दुद्रुवुः
55
यैस तु दुःशासनः सार्धं रथैः पूर्वं नयवर्तत
ते भीतास तव अभ्यधावन्त सर्वे दरॊण रथं परति
1
[dhṛ]
saṃpramṛdya mahat sainyaṃ yāntaṃ śaineyam arjunam
nirhrīkā mama te putrāḥ kim akurvata saṃjaya
2
kathaṃ caiṣāṃ tathā yuddhe dhṛtir āsīn mumūrṣatām
śaineya caritaṃ dṛṣṭvā sadṛśaṃ savyasācina
ḥ
3
kiṃ nu vakṣyanti te kṣātram ainyamadhye parājitāḥ
kathaṃ ca sātyakir yuddhe vyatikrānto mahāya
śāḥ
4
kathaṃ ca mama putr
āṇāṃ
jīvatāṃ tatra saṃjaya
śaineyo 'bhiyayau yuddhe tan mamācakṣva tattvata
ḥ
5
atyadbhutam idaṃ tāta tvatsakāśāc chṛṇomy aham
ekasya bahubhir yuddhaṃ śatrubhir vai mahārathai
ḥ
6
viparītam ahaṃ manye mandabhāgyān sutān prati
yatrāvadhyanta samare sātvatena mahātman
ā
7
ekasya hi na paryāptaṃ mat sainyaṃ tasya saṃjaya
kruddhasya yuyudhānasya sarve tiṣṭhantu pāṇḍav
āḥ
8
nirjitya samare droṇaṃ kṛtinaṃ yuddhadurmadam
yathā paśugaṇān siṃho 'dvad dhantā sutān mama
9
kṛtavarmādibhiḥ śūrair yatair bahubhir āhave
yuyudhāno na śakito hantuṃ yaḥ puruṣarṣabha
ḥ
10
naitad īdṛśakaṃ yuddhaṃ kṛtavāṃs tatra phalgunaḥ
yādṛśaṃ kṛtavān yuddhaṃ śiner naptā mahāya
śāḥ
11
[s]
tava durmantite rājan duryodhanakṛtena ca
śṛ
uṣvāvahito bhūtvā yatte vakṣyāmi bhārata
12
te punaḥ saṃnyavartanta kṛtvā saṃśaptakān mithaḥ
parāṃ yuddhe patiṃ kṛtvā putrasya tava śāsanāt
13
trīṇi sādisahasrāṇi duryodhana purogam
āḥ
akāḥ kāmbojabāhlīkā yavanāḥ pāradās tath
ā
14
kuṇindās taṅgaṇāmbaṣṭhāḥ paiśācāś ca sa mandarāḥ
abhyadravanta śaineyaṃ śalabhāḥ pāvakaṃ yath
ā
15
yuktāś ca pārvatīyānāṃ rathāḥ pāṣāṇa yodhinām
śūrāḥ pañcaśatā rājañ śaineyaṃ samupādravan
16
tato rathasahasreṇa mahārathaśatena ca
dviradānāṃ sahasreṇa dvisāhasraiś ca vājibhi
ḥ
17
aravarṣāṇi muñcanto vividhāni mahārathāḥ
abhyadravanta śaineyam asaṃkhyeyāś ca pattaya
ḥ
18
tāṃś ca saṃcodayan sarvān ghnatainam iti bhārata
duḥśāsano mahārāja sātyaktiṃ paryavārayat
19
tatrādbhutam apaśyāma śaineya caritaṃ mahat
yad eko bahubhiḥ sārdham asaṃbhrāntam ayudhyata
20
avadhīc ca rathānīkaṃ dviradānāṃ ca tad balam
sādinaś caiva tān sarvān dasyūn api ca sarvaśa
ḥ
21
tatra cakrair vimathitair magnaiś ca paramāyudhaiḥ
akṣaiś ca bahudhā bhagnair īṣā daṇḍakabandhurai
ḥ
22
kūbarair mathitaiś cāpi dhvajaiś cāpi nipātitaiḥ
varmabhiś cāmaraiś caiva vyavakīrṇā vasuṃdhar
ā
23
sragbhir ābharaṇair vastrair anukarṣaiś ca māriṣa
saṃchannā vasudhā tatra dyaur grahair iva bhārata
24
girirūpadharāś cāpi patitāḥ kuñjarottamāḥ
añjanasya kule jātā vāmanasya ca bhārata
supratīka kule jātā mahāpadmakule tath
ā
25
airāvaṇa kule caiva tathānyeṣu kuleṣu ca
jātā danti varā rājañ śerate bahavo hat
āḥ
26
vanāyujān pārvatīyān kānbojāraṭṭa bālhikān
tathā hayavarān rājan nijaghne tatra sātyaki
ḥ
27
nānādeśasamutthāṃś ca nānā jātyāṃś ca pattinaḥ
nijaghne tatra śaineyaḥ śataśo 'tha sahasraśa
ḥ
28
teṣu prakālyamāneṣu dasyūn duḥśāsano 'bravīt
nivartadhvam adharmajñā yudhyadhvaṃ kiṃ sṛtena va
ḥ
29
tāṃś cāpi sarvān saṃprekṣya putro duḥśāsanas tava
pāṣāṇa yodhinaḥ śūrān pārvatīyān acodayat
30
aśmayuddheṣu kuśalā naitaj jānāti sātyakiḥ
aśmayuddham ajānantaṃ ghnatainaṃ yuddhakāmukam
31
tathaiva kuravaḥ sarve nāśma yuddhaviśāradāḥ
abhidravata mā bhaiṣṭa na vaḥ prāpsyati sātyaki
ḥ
32
tato gajaśiśu prakhyair upalaiḥ śailavāsinaḥ
udyatair yuyudhānasya sthitā maraṇakāṅkṣiṇa
ḥ
33
kṣepaṇīyais tathāpy anye sātvatasya vadhaiṣiṇaḥ
coditās tava putreṇa rurudhuḥ sarvatodiśam
34
teṣām āpatatām eva śilā yuddhaṃ cikīrṣatām
sātyakiḥ patisaṃdhāya triṃśataṃ prāhiṇoc charān
35
tām aśmavṛṣṭiṃ tumulāṃ pārvatīyaiḥ samīritām
bibhedoraga saṃkāśair nārācaiḥ śinipuṃgava
ḥ
36
taiś aśmacūrṇair dīpyadbhiḥ khadyotānām iva vrajaiḥ
prāyaḥ sainyāny avadhyanta hāhābhūtāni māriṣa
37
tataḥ pañcaśatāḥ śūrāḥ samudyatamahāśilāḥ
nikṛttabāhavo rājan nipetur dharaṇītale
38
pāṣāṇa yodhinaḥ śūrān yatamānān avasthitān
avadhīd bahusāhasrāṃs tad adbhutam ivābhavat
39
tataḥ punar basta mukhair aśmavṛṣṭiṃ samantataḥ
ayo hastaiḥ śūlahastair dairadaiḥ khaśa taṅgaṇai
ḥ
40
ambaṣṭhaiś ca kuṇindaiś ca kṣiptāṃ kṣiptāṃ sa sātyakiḥ
nārācaiḥ prativivyādha prekṣamāṇo mahābala
ḥ
41
adr
īṇāṃ
bhidyamānānām antarikṣe śitaiḥ śaraiḥ
śabdena prādravan rājan gajāśvarathapattaya
ḥ
42
aśmapūrṇaiḥ samākīrṇā manuṣyāś ca vayāṃsi ca
nāśaknuvann avasthātuṃ bhramarair iva daṃśit
āḥ
43
hataśiṣṭā virudhirā bhinnamastaka piṇḍikāḥ
kuñjarāḥ saṃyavartanta yuyudhāna rathaṃ prathi
44
tataḥ śabdaḥ samabhavat tava sainyasya māriṣa
mādhavenārdyamānasya sāgarasyeva dāruṇa
ḥ
45
taṃ śabdaṃ tumulaṃ śrutvā droṇo yantāram abravīt
eṣa sūta raṇe kruddhaḥ sātvatānāṃ mahāratha
ḥ
46
dārayan bahudhā sainyaṃ raṇe carati kālavat
yatraiṣa śabdas tumulas tatra sūta rathaṃ naya
47
pāṣāṇa yodhibhir nūnaṃ yuyudhānaḥ samāgataḥ
tathā hi rathinaḥ sarve hriyante vidrutair hayai
ḥ
48
viśastra kavacā rugṇās tatra tatra patanti ca
na śaknuvanti yantāraḥ saṃyantuṃ tumule hayān
49
ity evaṃ bruvato rājan bhāradvājasya dhīmataḥ
pratyuvāca tato yantā droṇaṃ śastrabhṛtāṃ varam
50
yuṣman dravate sainyaṃ kauraveyaṃ samantataḥ
paśya yodhān raṇe bhinnān dhāvamānāṃs tatas tata
ḥ
51
ete ca sahitāḥ śūrāḥ pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha
tvām eva hi jighāṃsantaḥ prādravanti samantata
ḥ
52
atra kāryaṃ samādhatsva prāptakālam ariṃdama
sthāne vā gamane vāpi dūraṃ yātaś ca sātyaki
ḥ
53
tathaivaṃ vadatas tasya bhāradvājasya māriṣa
pratyadṛśyata śaineyo nighnan bahuvidhān rathān
54
te vadhyamānāḥ samare yuyudhānena tāvakāḥ
yuyudhāna rathaṃ tyaktvā droṇānīkāya dudruvu
ḥ
55
yais tu duḥśāsanaḥ sārdhaṃ rathaiḥ pūrvaṃ nyavartata
te bhītās tv abhyadhāvanta sarve droṇa rathaṃ prati
appho poem
|
poems of sappho
Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 7. Chapter 97