Book 8. Chapter 64
The Mahabharata In Sanskrit
Book 8
Chapter 64
1
[स]
तद देव नागासुरसिद्धसंघैर; गन्धर्वयक्षाप्सरसां च संघैः
बरह्मर्षिराजर्षिसुपर्णजुष्टं; बभौ वियद विस्मयनीय रूपम
2
नानद्यमानं निनदैर मनॊज्ञैर; वादित्रगीतस्तुतिभिश च नृत्तैः
सर्वे ऽनतरिक्षे ददृशुर मनुष्याः; खस्थांश च तान विस्मयनीय रूपान
3
ततः परहृष्टाः कुरु पाण्डुयॊधा; वादित्रपत्रायुध सिंहनादैः
निनादयन्तॊ वसुधां दिशश च; सवनेन सर्वे दविषतॊ निजघ्नुः
4
नानाश्वमातङ्गरथायुताकुलं; वरासि शक्त्यृष्टि निपातदुःसहम
अभीरुजुष्टं हतदेहसंकुलं; रणाजिरं लॊहितरक्तम आबभौ
5
तथा परवृत्ते ऽसत्रभृतां पराभवे; धनंजयश चाधिरथिश च सायकैः
दिशश च सैन्यं च शितैर अजिह्मगैः; परस्परं परॊर्णुवतुः सम दंशितौ
6
ततस तवदीयाश च परे च सायकैः; कृते ऽनधकारे विविदुर न किं चन
भयात तु ताव एव रथौ समाश्रयंस; तमॊनुदौ खे परसृता इवांशवः
7
ततॊ ऽसत्रम अस्त्रेण परस्परस्य तौ; विधूय वाताव इव पूर्वपश्चिमौ
घनान्धकारे वितते तमॊनुदौ; यथॊदितौ तद्वद अतीव रेजतुः
8
न चाभिमन्तव्यम इति परचॊदिताः; परे तवदीयाश च तदावतस्थिरे
महारथौ तौ परिवार्य सर्वतः; सुरासुरा वासव शम्बराव इव
9
मृदङ्गभेरीपणवानकस्वनैर; निनादिते भारत शङ्खनिस्वनैः
ससिंह नादौ बभतुर नरॊत्तमौ; शशाङ्कसूर्याव इव मेघसंप्लवे
10
महाधनुर मण्डला मध्यगाव उभौ; सुवर्चसौ बाणसहस्ररश्मिनौ
दिधक्षमाणौ सचराचरं जगद; युगास्त सूर्याव इव दुःसहौ रणे
11
उभाव अजेयाव अहितान्तकाव उभौ; जिघांसतुस तौ कृतिनौ परस्परम
महाहवे वीर वरौ समीयतुर; यथेन्द्र जम्भाव इव कर्ण पाण्डवौ
12
ततॊ महास्त्राणि महाधनुर्धरौ; विमुञ्चमानाव इषुभिर भयानकैः
नराश्वनागानमितौ निजघ्नतुः; परस्परं जघ्नतुर उत्तमेषुभिः
13
ततॊ विसस्रुः पुनर अर्दिताः शरैर; नरॊत्तमाभ्यां कुरुपाण्डवाश्रयाः
सनागपत्त्यश्वरथा दिशॊ गतास; तथा यथा सिंहभयाद वनौकसः
14
ततस तु दुर्यॊधन भॊजसौबलाः; कृपश च शारद्वत सूनुना सह
महारथाः पञ्च धनंजयाच्युतौ; शरैः शरीरान्तकरैर अताडयन
15
धनूंषि तेषाम इषुधीन हयान धवजान; रथांश च सूतांश च धनंजयः शरैः
समं च चिच्छेद पराभिनच च ताञ; शरॊत्तमैर दवादशभिश च सूतजम
16
अथाभ्यधावंस तवरिताः शतं रथाः; शतं च नागार्जुनम आततायिनः
शकास तुखारा यवनाश च सादिनः; सहैव काम्बॊजवरैर जिघांसवः
17
वरायुधान पाणिगतान करैः सह; कषुरैर नयकृन्तंस तवरिताः शिरांसि च
हयांश च नागांश च रथांश च युध्यतां; धनंजयः शत्रुगणं तम अक्षिणॊत
18
ततॊ ऽनतरिक्षे सुरतूर्य निस्वनाः; ससाधु वादा हृषितैः समीरिताः
निपेतुर अप्य उत्तमपुष्पपृष्टयः; सुरूप गन्धाः पवनेरिताः शिवाः
19
तद अद्भुतं देवमनुष्यसाक्षिकं; समीक्ष्य भूतानि विसिष्मियुर नृप
तवात्मजः सूत सूतश च न वयथां; न विस्मयं जग्मतुर एकनिश्चयौ
20
अथाब्रवीद दरॊणसुतस तवात्मजं; करं करेण परतिपीड्य सान्त्वयन
परसीद दुर्यॊधन शाम्य पाण्डवैर; अलं विरॊधेन धिग अस्तु विग्रहम
21
हतॊ गुरुर बरह्म समॊ महास्त्रवित; तथैव भीष्म परमुखा नरर्षभाः
अहं तव अवध्यॊ मम चापि मातुलः; परशाधि राज्यं साह पाण्डवैर चिरम
22
धनंजयः सथास्यति वारितॊ मया; जनार्दनॊ नैव विरॊधम इच्छति
युधिष्ठिरॊ भूतहिते सदा रतॊ; वृकॊदरस तद्वशगस तथा यमौ
23
तवया च पार्थैश च परस्परेण; परजाः शिवं पराप्नुयुर इच्छति तवयि
वरजन्तु शेषाः सवपुराणि पार्थिवा; निवृत्तवैराश च भवन्तु सैनिकाः
24
न चेद वचः शरॊष्यसि मे नराधिप; धरुवं परतप्तासि हतॊ ऽरिभिर युधि
इदं च दृष्टं जगता सह तवया; कृतं यद एकेन किरीटिमालिना
यथा न कुर्याद बलभिन्न चान्तकॊ; न च परचेता भगवान न यक्षराट
25
अतॊ ऽपि भूयांश च गुणैर धनंजयः; स चाभिपत्स्यत्य अखिलं वचॊ मम
तवानुयात्रां च तथा करिष्यति; परसीद राजञ जगतः शमाय वै
26
ममापि मानः परमः सदा तवयि; बरवीम्य अतस तवां परमाच च सौहृदात
निवारयिष्यामि हि कर्णम अप्य अहं; यदा भवान सप्रणयॊ भविष्यति
27
वदन्ति मित्रं सहजं विचक्षणास; तथैव साम्ना च धनेन चार्जितम
परतापतश चॊपनतं चतुर्विधं; तद अस्ति सर्वं तवयि पाण्डवेषु च
28
निसर्गतस ते तव वीर बान्धवाः; पुनश च साम्ना च समाप्नुहि सथिरम
तवयि परसन्ने यदि मित्रताम इयुर; धरुवं नरेन्द्रेन्द्र तथा तवम आचर
29
स एवम उक्तः सुहृदा वचॊ हितं; विचिन्त्य निःश्वस्य च दुर्मनाब्रवीत
यथा भवान आह सखे तथैव तन; ममापि च जञापयतॊ वचः शृणु
30
निहत्य दुःशासनम उक्तवान बहु; परसह्य शार्दूलवद एष दुर्मतिः
वृकॊदरस तद धृदये मम सथितं; न तत्परॊक्षं भवतः कुतः शमः
31
न चापि कर्णं गुरुपुत्र संस्तवाद; उपारमेत्य अर्हसि वक्तुम अच्युत
शरमेण युक्तॊ महताद्य फल्गुनस; तम एष कर्णः परसाभं हनिष्यति
32
तम एवम उक्त्वाभ्यनुनीय चासकृत; तवात्मजः सवान अनुशास्ति सैनिकान
समाघ्नताभिद्रवताहितान इमान; सबाणशब्दान किम उ जॊषम आस्यते
1
[s]
tad deva nāgāsurasiddhasaṃghair; gandharvayakṣāpsarasāṃ ca saṃghaiḥ
brahmarṣirājarṣisuparṇajuṣṭaṃ; babhau viyad vismayanīya rūpam
2
nānadyamānaṃ ninadair manojñair; vāditragītastutibhiś ca nṛttaiḥ
sarve 'ntarikṣe dadṛśur manuṣyāḥ; khasthāṃś ca tān vismayanīya rūpān
3
tataḥ prahṛṣṭāḥ kuru pāṇḍuyodhā; vāditrapatrāyudha siṃhanādaiḥ
ninādayanto vasudhāṃ diśaś ca; svanena sarve dviṣato nijaghnuḥ
4
nānāśvamātaṅgarathāyutākulaṃ; varāsi śaktyṛṣṭi nipātaduḥsaham
abhīrujuṣṭaṃ hatadehasaṃkulaṃ; raṇājiraṃ lohitaraktam ābabhau
5
tathā pravṛtte 'strabhṛtāṃ parābhave; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca sāyakaiḥ
diśaś ca sainyaṃ ca śitair ajihmagaiḥ; parasparaṃ prorṇuvatuḥ sma daṃśitau
6
tatas tvadīyāś ca pare ca sāyakaiḥ; kṛte 'ndhakāre vividur na kiṃ cana
bhayāt tu tāv eva rathau samāśrayaṃs; tamonudau khe prasṛtā ivāṃśavaḥ
7
tato 'stram astreṇa parasparasya tau; vidhūya vātāv iva pūrvapaścimau
ghanāndhakāre vitate tamonudau; yathoditau tadvad atīva rejatuḥ
8
na cābhimantavyam iti pracoditāḥ; pare tvadīyāś ca tadāvatasthire
mahārathau tau parivārya sarvataḥ; surāsurā vāsava śambarāv iva
9
mṛdaṅgabherīpaṇavānakasvanair; ninādite bhārata śaṅkhanisvanaiḥ
sasiṃha nādau babhatur narottamau; śaśāṅkasūryāv iva meghasaṃplave
10
mahādhanur maṇḍalā madhyagāv ubhau; suvarcasau bāṇasahasraraśminau
didhakṣamāṇau sacarācaraṃ jagad; yugāsta sūryāv iva duḥsahau raṇe
11
ubhāv ajeyāv ahitāntakāv ubhau; jighāṃsatus tau kṛtinau parasparam
mahāhave vīra varau samīyatur; yathendra jambhāv iva karṇa pāṇḍavau
12
tato mahāstrāṇi mahādhanurdharau; vimuñcamānāv iṣubhir bhayānakaiḥ
narāśvanāgānamitau nijaghnatuḥ; parasparaṃ jaghnatur uttameṣubhiḥ
13
tato visasruḥ punar arditāḥ śarair; narottamābhyāṃ kurupāṇḍavāśrayāḥ
sanāgapattyaśvarathā diśo gatās; tathā yathā siṃhabhayād vanaukasaḥ
14
tatas tu duryodhana bhojasaubalāḥ; kṛpaś ca śāradvata sūnunā saha
mahārathāḥ pañca dhanaṃjayācyutau; śaraiḥ śarīrāntakarair atāḍayan
15
dhanūṃṣi teṣām iṣudhīn hayān dhvajān; rathāṃś ca sūtāṃś ca dhanaṃjayaḥ śaraiḥ
samaṃ ca ciccheda parābhinac ca tāñ; śarottamair dvādaśabhiś ca sūtajam
16
athābhyadhāvaṃs tvaritāḥ śataṃ rathāḥ; śataṃ ca nāgārjunam ātatāyinaḥ
śakās tukhārā yavanāś ca sādinaḥ; sahaiva kāmbojavarair jighāṃsavaḥ
17
varāyudhān pāṇigatān karaiḥ saha; kṣurair nyakṛntaṃs tvaritāḥ śirāṃsi ca
hayāṃś ca nāgāṃś ca rathāṃś ca yudhyatāṃ; dhanaṃjayaḥ śatrugaṇaṃ tam akṣiṇot
18
tato 'ntarikṣe suratūrya nisvanāḥ; sasādhu vādā hṛṣitaiḥ samīritāḥ
nipetur apy uttamapuṣpapṛṣṭayaḥ; surūpa gandhāḥ pavaneritāḥ śivāḥ
19
tad adbhutaṃ devamanuṣyasākṣikaṃ; samīkṣya bhūtāni visiṣmiyur nṛpa
tavātmajaḥ sūta sūtaś ca na vyathāṃ; na vismayaṃ jagmatur ekaniścayau
20
athābravīd droṇasutas tavātmajaṃ; karaṃ kareṇa pratipīḍya sāntvayan
prasīda duryodhana śāmya pāṇḍavair; alaṃ virodhena dhig astu vigraham
21
hato gurur brahma samo mahāstravit; tathaiva bhīṣma pramukhā nararṣabhāḥ
ahaṃ tv avadhyo mama cāpi mātulaḥ; praśādhi rājyaṃ sāha pāṇḍavair ciram
22
dhanaṃjayaḥ sthāsyati vārito mayā; janārdano naiva virodham icchati
yudhiṣṭhiro bhūtahite sadā rato; vṛkodaras tadvaśagas tathā yamau
23
tvayā ca pārthaiś ca paraspareṇa; prajāḥ śivaṃ prāpnuyur icchati tvayi
vrajantu śeṣāḥ svapurāṇi pārthivā; nivṛttavairāś ca bhavantu sainikāḥ
24
na ced vacaḥ śroṣyasi me narādhipa; dhruvaṃ prataptāsi hato 'ribhir yudhi
idaṃ ca dṛṣṭaṃ jagatā saha tvayā; kṛtaṃ yad ekena kirīṭimālinā
yathā na kuryād balabhinna cāntako; na ca pracetā bhagavān na yakṣarāṭ
25
ato 'pi bhūyāṃś ca guṇair dhanaṃjayaḥ; sa cābhipatsyaty akhilaṃ vaco mama
tavānuyātrāṃ ca tathā kariṣyati; prasīda rājañ jagataḥ śamāya vai
26
mamāpi mānaḥ paramaḥ sadā tvayi; bravīmy atas tvāṃ paramāc ca sauhṛdāt
nivārayiṣyāmi hi karṇam apy ahaṃ; yadā bhavān sapraṇayo bhaviṣyati
27
vadanti mitraṃ sahajaṃ vicakṣaṇās; tathaiva sāmnā ca dhanena cārjitam
pratāpataś copanataṃ caturvidhaṃ; tad asti sarvaṃ tvayi pāṇḍaveṣu ca
28
nisargatas te tava vīra bāndhavāḥ; punaś ca sāmnā ca samāpnuhi sthiram
tvayi prasanne yadi mitratām iyur; dhruvaṃ narendrendra tathā tvam ācara
29
sa evam uktaḥ suhṛdā vaco hitaṃ; vicintya niḥśvasya ca durmanābravīt
yathā bhavān āha sakhe tathaiva tan; mamāpi ca jñāpayato vacaḥ śṛu
30
nihatya duḥśāsanam uktavān bahu; prasahya śārdūlavad eṣa durmatiḥ
vṛkodaras tad dhṛdaye mama sthitaṃ; na tatparokṣaṃ bhavataḥ kutaḥ śamaḥ
31
na cāpi karṇaṃ guruputra saṃstavād; upāramety arhasi vaktum acyuta
śrameṇa yukto mahatādya phalgunas; tam eṣa karṇaḥ prasābhaṃ haniṣyati
32
tam evam uktvābhyanunīya cāsakṛt; tavātmajaḥ svān anuśāsti sainikān
samāghnatābhidravatāhitān imān; sabāṇaśabdān kim u joṣam āsyate
Book 8
Chapter 64
1
[स]
तद देव नागासुरसिद्धसंघैर; गन्धर्वयक्षाप्सरसां च संघैः
बरह्मर्षिराजर्षिसुपर्णजुष्टं; बभौ वियद विस्मयनीय रूपम
2
नानद्यमानं निनदैर मनॊज्ञैर; वादित्रगीतस्तुतिभिश च नृत्तैः
सर्वे ऽनतरिक्षे ददृशुर मनुष्याः; खस्थांश च तान विस्मयनीय रूपान
3
ततः परहृष्टाः कुरु पाण्डुयॊधा; वादित्रपत्रायुध सिंहनादैः
निनादयन्तॊ वसुधां दिशश च; सवनेन सर्वे दविषतॊ निजघ्नुः
4
नानाश्वमातङ्गरथायुताकुलं; वरासि शक्त्यृष्टि निपातदुःसहम
अभीरुजुष्टं हतदेहसंकुलं; रणाजिरं लॊहितरक्तम आबभौ
5
तथा परवृत्ते ऽसत्रभृतां पराभवे; धनंजयश चाधिरथिश च सायकैः
दिशश च सैन्यं च शितैर अजिह्मगैः; परस्परं परॊर्णुवतुः सम दंशितौ
6
ततस तवदीयाश च परे च सायकैः; कृते ऽनधकारे विविदुर न किं चन
भयात तु ताव एव रथौ समाश्रयंस; तमॊनुदौ खे परसृता इवांशवः
7
ततॊ ऽसत्रम अस्त्रेण परस्परस्य तौ; विधूय वाताव इव पूर्वपश्चिमौ
घनान्धकारे वितते तमॊनुदौ; यथॊदितौ तद्वद अतीव रेजतुः
8
न चाभिमन्तव्यम इति परचॊदिताः; परे तवदीयाश च तदावतस्थिरे
महारथौ तौ परिवार्य सर्वतः; सुरासुरा वासव शम्बराव इव
9
मृदङ्गभेरीपणवानकस्वनैर; निनादिते भारत शङ्खनिस्वनैः
ससिंह नादौ बभतुर नरॊत्तमौ; शशाङ्कसूर्याव इव मेघसंप्लवे
10
महाधनुर मण्डला मध्यगाव उभौ; सुवर्चसौ बाणसहस्ररश्मिनौ
दिधक्षमाणौ सचराचरं जगद; युगास्त सूर्याव इव दुःसहौ रणे
11
उभाव अजेयाव अहितान्तकाव उभौ; जिघांसतुस तौ कृतिनौ परस्परम
महाहवे वीर वरौ समीयतुर; यथेन्द्र जम्भाव इव कर्ण पाण्डवौ
12
ततॊ महास्त्राणि महाधनुर्धरौ; विमुञ्चमानाव इषुभिर भयानकैः
नराश्वनागानमितौ निजघ्नतुः; परस्परं जघ्नतुर उत्तमेषुभिः
13
ततॊ विसस्रुः पुनर अर्दिताः शरैर; नरॊत्तमाभ्यां कुरुपाण्डवाश्रयाः
सनागपत्त्यश्वरथा दिशॊ गतास; तथा यथा सिंहभयाद वनौकसः
14
ततस तु दुर्यॊधन भॊजसौबलाः; कृपश च शारद्वत सूनुना सह
महारथाः पञ्च धनंजयाच्युतौ; शरैः शरीरान्तकरैर अताडयन
15
धनूंषि तेषाम इषुधीन हयान धवजान; रथांश च सूतांश च धनंजयः शरैः
समं च चिच्छेद पराभिनच च ताञ; शरॊत्तमैर दवादशभिश च सूतजम
16
अथाभ्यधावंस तवरिताः शतं रथाः; शतं च नागार्जुनम आततायिनः
शकास तुखारा यवनाश च सादिनः; सहैव काम्बॊजवरैर जिघांसवः
17
वरायुधान पाणिगतान करैः सह; कषुरैर नयकृन्तंस तवरिताः शिरांसि च
हयांश च नागांश च रथांश च युध्यतां; धनंजयः शत्रुगणं तम अक्षिणॊत
18
ततॊ ऽनतरिक्षे सुरतूर्य निस्वनाः; ससाधु वादा हृषितैः समीरिताः
निपेतुर अप्य उत्तमपुष्पपृष्टयः; सुरूप गन्धाः पवनेरिताः शिवाः
19
तद अद्भुतं देवमनुष्यसाक्षिकं; समीक्ष्य भूतानि विसिष्मियुर नृप
तवात्मजः सूत सूतश च न वयथां; न विस्मयं जग्मतुर एकनिश्चयौ
20
अथाब्रवीद दरॊणसुतस तवात्मजं; करं करेण परतिपीड्य सान्त्वयन
परसीद दुर्यॊधन शाम्य पाण्डवैर; अलं विरॊधेन धिग अस्तु विग्रहम
21
हतॊ गुरुर बरह्म समॊ महास्त्रवित; तथैव भीष्म परमुखा नरर्षभाः
अहं तव अवध्यॊ मम चापि मातुलः; परशाधि राज्यं साह पाण्डवैर चिरम
22
धनंजयः सथास्यति वारितॊ मया; जनार्दनॊ नैव विरॊधम इच्छति
युधिष्ठिरॊ भूतहिते सदा रतॊ; वृकॊदरस तद्वशगस तथा यमौ
23
तवया च पार्थैश च परस्परेण; परजाः शिवं पराप्नुयुर इच्छति तवयि
वरजन्तु शेषाः सवपुराणि पार्थिवा; निवृत्तवैराश च भवन्तु सैनिकाः
24
न चेद वचः शरॊष्यसि मे नराधिप; धरुवं परतप्तासि हतॊ ऽरिभिर युधि
इदं च दृष्टं जगता सह तवया; कृतं यद एकेन किरीटिमालिना
यथा न कुर्याद बलभिन्न चान्तकॊ; न च परचेता भगवान न यक्षराट
25
अतॊ ऽपि भूयांश च गुणैर धनंजयः; स चाभिपत्स्यत्य अखिलं वचॊ मम
तवानुयात्रां च तथा करिष्यति; परसीद राजञ जगतः शमाय वै
26
ममापि मानः परमः सदा तवयि; बरवीम्य अतस तवां परमाच च सौहृदात
निवारयिष्यामि हि कर्णम अप्य अहं; यदा भवान सप्रणयॊ भविष्यति
27
वदन्ति मित्रं सहजं विचक्षणास; तथैव साम्ना च धनेन चार्जितम
परतापतश चॊपनतं चतुर्विधं; तद अस्ति सर्वं तवयि पाण्डवेषु च
28
निसर्गतस ते तव वीर बान्धवाः; पुनश च साम्ना च समाप्नुहि सथिरम
तवयि परसन्ने यदि मित्रताम इयुर; धरुवं नरेन्द्रेन्द्र तथा तवम आचर
29
स एवम उक्तः सुहृदा वचॊ हितं; विचिन्त्य निःश्वस्य च दुर्मनाब्रवीत
यथा भवान आह सखे तथैव तन; ममापि च जञापयतॊ वचः शृणु
30
निहत्य दुःशासनम उक्तवान बहु; परसह्य शार्दूलवद एष दुर्मतिः
वृकॊदरस तद धृदये मम सथितं; न तत्परॊक्षं भवतः कुतः शमः
31
न चापि कर्णं गुरुपुत्र संस्तवाद; उपारमेत्य अर्हसि वक्तुम अच्युत
शरमेण युक्तॊ महताद्य फल्गुनस; तम एष कर्णः परसाभं हनिष्यति
32
तम एवम उक्त्वाभ्यनुनीय चासकृत; तवात्मजः सवान अनुशास्ति सैनिकान
समाघ्नताभिद्रवताहितान इमान; सबाणशब्दान किम उ जॊषम आस्यते
1
[s]
tad deva nāgāsurasiddhasaṃghair; gandharvayakṣāpsarasāṃ ca saṃghaiḥ
brahmarṣirājarṣisuparṇajuṣṭaṃ; babhau viyad vismayanīya rūpam
2
nānadyamānaṃ ninadair manojñair; vāditragītastutibhiś ca nṛttaiḥ
sarve 'ntarikṣe dadṛśur manuṣyāḥ; khasthāṃś ca tān vismayanīya rūpān
3
tataḥ prahṛṣṭāḥ kuru pāṇḍuyodhā; vāditrapatrāyudha siṃhanādaiḥ
ninādayanto vasudhāṃ diśaś ca; svanena sarve dviṣato nijaghnuḥ
4
nānāśvamātaṅgarathāyutākulaṃ; varāsi śaktyṛṣṭi nipātaduḥsaham
abhīrujuṣṭaṃ hatadehasaṃkulaṃ; raṇājiraṃ lohitaraktam ābabhau
5
tathā pravṛtte 'strabhṛtāṃ parābhave; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca sāyakaiḥ
diśaś ca sainyaṃ ca śitair ajihmagaiḥ; parasparaṃ prorṇuvatuḥ sma daṃśitau
6
tatas tvadīyāś ca pare ca sāyakaiḥ; kṛte 'ndhakāre vividur na kiṃ cana
bhayāt tu tāv eva rathau samāśrayaṃs; tamonudau khe prasṛtā ivāṃśavaḥ
7
tato 'stram astreṇa parasparasya tau; vidhūya vātāv iva pūrvapaścimau
ghanāndhakāre vitate tamonudau; yathoditau tadvad atīva rejatuḥ
8
na cābhimantavyam iti pracoditāḥ; pare tvadīyāś ca tadāvatasthire
mahārathau tau parivārya sarvataḥ; surāsurā vāsava śambarāv iva
9
mṛdaṅgabherīpaṇavānakasvanair; ninādite bhārata śaṅkhanisvanaiḥ
sasiṃha nādau babhatur narottamau; śaśāṅkasūryāv iva meghasaṃplave
10
mahādhanur maṇḍalā madhyagāv ubhau; suvarcasau bāṇasahasraraśminau
didhakṣamāṇau sacarācaraṃ jagad; yugāsta sūryāv iva duḥsahau raṇe
11
ubhāv ajeyāv ahitāntakāv ubhau; jighāṃsatus tau kṛtinau parasparam
mahāhave vīra varau samīyatur; yathendra jambhāv iva karṇa pāṇḍavau
12
tato mahāstrāṇi mahādhanurdharau; vimuñcamānāv iṣubhir bhayānakaiḥ
narāśvanāgānamitau nijaghnatuḥ; parasparaṃ jaghnatur uttameṣubhiḥ
13
tato visasruḥ punar arditāḥ śarair; narottamābhyāṃ kurupāṇḍavāśrayāḥ
sanāgapattyaśvarathā diśo gatās; tathā yathā siṃhabhayād vanaukasaḥ
14
tatas tu duryodhana bhojasaubalāḥ; kṛpaś ca śāradvata sūnunā saha
mahārathāḥ pañca dhanaṃjayācyutau; śaraiḥ śarīrāntakarair atāḍayan
15
dhanūṃṣi teṣām iṣudhīn hayān dhvajān; rathāṃś ca sūtāṃś ca dhanaṃjayaḥ śaraiḥ
samaṃ ca ciccheda parābhinac ca tāñ; śarottamair dvādaśabhiś ca sūtajam
16
athābhyadhāvaṃs tvaritāḥ śataṃ rathāḥ; śataṃ ca nāgārjunam ātatāyinaḥ
śakās tukhārā yavanāś ca sādinaḥ; sahaiva kāmbojavarair jighāṃsavaḥ
17
varāyudhān pāṇigatān karaiḥ saha; kṣurair nyakṛntaṃs tvaritāḥ śirāṃsi ca
hayāṃś ca nāgāṃś ca rathāṃś ca yudhyatāṃ; dhanaṃjayaḥ śatrugaṇaṃ tam akṣiṇot
18
tato 'ntarikṣe suratūrya nisvanāḥ; sasādhu vādā hṛṣitaiḥ samīritāḥ
nipetur apy uttamapuṣpapṛṣṭayaḥ; surūpa gandhāḥ pavaneritāḥ śivāḥ
19
tad adbhutaṃ devamanuṣyasākṣikaṃ; samīkṣya bhūtāni visiṣmiyur nṛpa
tavātmajaḥ sūta sūtaś ca na vyathāṃ; na vismayaṃ jagmatur ekaniścayau
20
athābravīd droṇasutas tavātmajaṃ; karaṃ kareṇa pratipīḍya sāntvayan
prasīda duryodhana śāmya pāṇḍavair; alaṃ virodhena dhig astu vigraham
21
hato gurur brahma samo mahāstravit; tathaiva bhīṣma pramukhā nararṣabhāḥ
ahaṃ tv avadhyo mama cāpi mātulaḥ; praśādhi rājyaṃ sāha pāṇḍavair ciram
22
dhanaṃjayaḥ sthāsyati vārito mayā; janārdano naiva virodham icchati
yudhiṣṭhiro bhūtahite sadā rato; vṛkodaras tadvaśagas tathā yamau
23
tvayā ca pārthaiś ca paraspareṇa; prajāḥ śivaṃ prāpnuyur icchati tvayi
vrajantu śeṣāḥ svapurāṇi pārthivā; nivṛttavairāś ca bhavantu sainikāḥ
24
na ced vacaḥ śroṣyasi me narādhipa; dhruvaṃ prataptāsi hato 'ribhir yudhi
idaṃ ca dṛṣṭaṃ jagatā saha tvayā; kṛtaṃ yad ekena kirīṭimālinā
yathā na kuryād balabhinna cāntako; na ca pracetā bhagavān na yakṣarāṭ
25
ato 'pi bhūyāṃś ca guṇair dhanaṃjayaḥ; sa cābhipatsyaty akhilaṃ vaco mama
tavānuyātrāṃ ca tathā kariṣyati; prasīda rājañ jagataḥ śamāya vai
26
mamāpi mānaḥ paramaḥ sadā tvayi; bravīmy atas tvāṃ paramāc ca sauhṛdāt
nivārayiṣyāmi hi karṇam apy ahaṃ; yadā bhavān sapraṇayo bhaviṣyati
27
vadanti mitraṃ sahajaṃ vicakṣaṇās; tathaiva sāmnā ca dhanena cārjitam
pratāpataś copanataṃ caturvidhaṃ; tad asti sarvaṃ tvayi pāṇḍaveṣu ca
28
nisargatas te tava vīra bāndhavāḥ; punaś ca sāmnā ca samāpnuhi sthiram
tvayi prasanne yadi mitratām iyur; dhruvaṃ narendrendra tathā tvam ācara
29
sa evam uktaḥ suhṛdā vaco hitaṃ; vicintya niḥśvasya ca durmanābravīt
yathā bhavān āha sakhe tathaiva tan; mamāpi ca jñāpayato vacaḥ śṛu
30
nihatya duḥśāsanam uktavān bahu; prasahya śārdūlavad eṣa durmatiḥ
vṛkodaras tad dhṛdaye mama sthitaṃ; na tatparokṣaṃ bhavataḥ kutaḥ śamaḥ
31
na cāpi karṇaṃ guruputra saṃstavād; upāramety arhasi vaktum acyuta
śrameṇa yukto mahatādya phalgunas; tam eṣa karṇaḥ prasābhaṃ haniṣyati
32
tam evam uktvābhyanunīya cāsakṛt; tavātmajaḥ svān anuśāsti sainikān
samāghnatābhidravatāhitān imān; sabāṇaśabdān kim u joṣam āsyate
