Book 8. Chapter 65
The Mahabharata In Sanskrit
Book 8
Chapter 65
1
[स]
तौ शङ्खभेरी निनदे समृद्धे; समीयतुः शवेतहयौ नराग्र्यौ
वैकर्तनः सूतपुत्रॊ ऽरजुनश च; दुर्मन्त्रिते तव पुत्रस्य राजन
2
यथा गजौ हैमवतौ परभिन्नौ; परगृह्य दन्ताव इव वाशितार्थे
तथा समाजग्मतुर उग्रवेगौ; धनंजयश चाधिरथिश च वीरौ
3
बलाहकेनेव यथाबलाहकॊ; यदृच्छया वा गिरिणा गिरिर यथा
तथा धनुर्ज्यातलनेमि निस्वनौ; समीयतुस ताव इषुवर्षवर्षिणौ
4
परवृद्धशृङ्गद्रुम वीरुद ओषधी; परवृद्धनानाविध पर्वतौकसौ
यथाचलौ वा गलितौ महाबलौ; तथा महास्त्रैर इतरेतरं घनतः
5
स संनिपातस तु तयॊर महान अभूत; सुरेश वैरॊच्चनयॊर यथा पुरा
शरैर विभुग्नाङ्गनियन्तृवाहनः; सुदुःसहॊ ऽनयैः पटु शॊणितॊदकः
6
परभूतपद्मॊत्पल मत्स्यकच्छपौ; महाह्रदौ पण्षि गणानुनादितौ
सुसंनिकृष्टाव अनिलॊद्धतौ यथा; तथा रथौ तौ धवजिनौ समीयतुः
7
उभौ महेन्द्रस्य सामान विक्रमाव; उभौ महेन्द्रप्रतिमौ महारथौ
महेन्द्रवज्रप्रतिमैश च सायकैर; महेन्द्र वृत्राव इव संप्रजह्रतुः
8
सनागपत्त्यश्वरथे उभे बले; विचित्रवर्णाभरणाम्बर सरजे
चकम्पतुश चॊन्नमतः सम विस्मयाद; वियद गताश चार्जुन कर्ण संयुगे
9
भुजाः सवज्राङ्गुलयः समुच्छ्रिताः; ससिंह नादा हृषितैर दिदृक्षुभिः
यदार्जुनं मत्तम इव दविपॊ दविपं; समभ्ययाद आधिरथिर जिघांसया
10
अभ्यक्रॊशन सॊमकास तत्र पार्थं; वरस्व याह्य अर्जुन विध्य कर्णम
छिन्ध्य अस्य मूर्धानम अलं चिरेण; शरद्धां च राज्याद धृतराष्ट्र सूनॊः
11
तथास्माकं बहवस तत्र यॊधाः; कर्णं तदा याहि याहीत्य अवॊचन
जह्य अर्जुनं कर्ण ततः सचीराः; पुनर वनं यान्तु चिराय पार्थाः
12
ततः कर्णः परथमं तत्र पार्थं; महेषुभिर दशभिः पर्यविध्यत
तम अर्जुनः परत्यविध्यच छिताग्रैः; कक्षान्तरे दशभिर अतीव करुद्धः
13
परस्परं तौ विशिखैः सुतीक्ष्णैस; ततक्षतुः सूतपुत्रॊ ऽरजुनश च
परस्परस्यान्तरेप्सू विमर्दे; सुभीमम अभ्याययतुः परहृष्टौ
14
अमृष्यमाणश च महाविमर्दे; तत्राक्रुध्यद भीमसेनॊ महात्मा
अथाब्रवीत पाणिना पाणिम आघ्नन; संदष्टौष्ठ नृत्यति वादयन्न इव
कथं नु तवां सूतपुत्रः किरीटिन; महेषुभिर दशभिर अविध्यद अग्रे
15
यया धृत्या सर्वभूतान्य अजैषीर; गरासं ददद वह्नये खाण्डवे तवम
तया धृत्या सूतपुत्रं जहि तवम; अहं वैनं गदया पॊथयिष्ये
16
अथाब्रवीद वासुदेवॊऽपि पार्थं; दृष्ट्वा रथेषून परतिहन्यमानान
अमीमृदत सर्वथा ते ऽदय कर्णॊ; हय अस्त्रैर अस्त्राणि किम इदं किरीटिन
17
स वीर किं मुह्यसि नावधीयसे; नदन्त्य एते कुरवः संप्रहृष्टाः
कर्णं पुरस्कृत्य विदुर हि सर्वे; तवद अस्त्रम अस्त्रैर विनिपात्यमानम
18
यया धृत्या निहतं तामसास्त्रं; युगे युगे राक्षसाश चापि घॊराः
दम्भॊद्भवाश चासुराश चाहवेषु; तया धृत्या तवं जहि सूतपुत्रम
19
अनेना वास्य कषुर नेमिनाद्य; संछिन्द्धि मूर्धानम अरेः परसह्य
मया निसृष्टेन सुदर्शनेन; वज्रेण शक्रॊ नमुचेर इवारेः
20
किरात रूपी भगवान यया च; तवया महत्या परितॊषितॊ ऽभूत
तां तवं धृतिं वीर पुनर गृहीत्वा; सहानुबन्धं जहि सूतपुत्रम
21
ततॊ महीं सागरमेखलां तं; सपत्तनां गरामवतीं समृद्धाम
परयच्छ राज्ञे निहतारि सांघां; यशश च पार्थातुलम आप्नुहि तवम
22
संचॊदितॊ भीम जनार्दनभ्यं; समृत्वा तदात्मानम अवेक्ष्य सत्त्वम
महात्मनश चागमने विदित्वा; परयॊजनं केशवम इत्य उवाच
23
परादुष्करॊम्य एष महास्त्रम उग्रं; शिवाय लॊकस्य वधाय सौतेः
तन मे ऽनुजनातु भवान सुराश च; बरह्मा भुवॊ बरह्म विदश च सर्वे
24
इत्य ऊचिवान बराह्मम असह्यम अस्त्रं; परादुश्चक्रे मनसा संविधेयम
ततॊ दिशश च परदिशश च सर्वाः; समावृणॊत सायकैर भूरि तेजाः
स सर्जबाणान भरतर्षभॊ ऽपि; शतं शतानेकवद आशु वेगान
25
वैकर्तनेनापि तथाजिमध्ये; सहस्रशॊ बाणगणा विसृष्टाः
ते घॊषिणः पाण्डवम अभ्युपेयुः; पजन्य मुक्ता इव वारिधाराः
26
स भीमासेनं च जनार्दनं च; किरीटिनं चाप्य अमनुष्यकर्मा
तरिभिस तरिभिर भीमबलॊ निहत्या; ननाद घॊरं महता सवरेण
27
स कर्ण बाणाभिहतः किरीटी; भीमं तथा परेक्ष्य जनार्दनं च
अमृष्यमाणः पुनार एव पार्थः; शरान दशाष्टौ च समुद्बबर्ह
28
सुषेणम एकेन शरेण विद्ध्वा शल्यां; चतुर्भिस तरिभिर एव कर्णम
ततः सुमुक्तैर दशभिर जघान; सभा पतिं काञ्चनवर्म नाद्धम
29
सा राजपुत्रॊ विशिरा विबाहुर; विवाजि सूतॊ विधनुर विकेतुः
ततॊ रथाग्राद अपतत परभग्नः; परश्वधैः शाल इवाभिकृत्तः
30
पुनश च कर्णं तरिभिर अष्टभिश च; दवाभ्यां चतुर्भिर दशभिश च विद्ध्वा
चातुः शतन दविरदान सायुधीयान; हत्वा रथान अष्ट शतं जघान
सहस्रम अश्वांश च पुनश च सादीन; अष्टौ सहस्राणि च पात्ति वीरान
31
दृष्ट्वाजि मुख्याव अथ युध्यमानौ; दिदृक्षवः शूर वराव अरिघ्नौ
कर्णं च पार्थं च नियाम्य वाहान; खस्था महीस्थाश च जनावतस्थुः
32
ततॊ धनुर्ज्या सहसातिकृष्टा; सुघॊषम आच्छिद्यत पाण्डवस्य
तस्मिन कषणे सूतपुत्रस तु पार्थं; समाच्चिनॊत कषुद्रकाणां शतेन
33
निर्मुक्तसर्पप्रतिमैश च तीक्ष्णैस; तैलप्रधौतैः खग पात्रवाजैः
षष्ट्या नाराचैर वासुदेवं बिभेद; तदन्तरं सॊमकाः पराद्रवन्त
34
ततॊ धनुर्ज्याम अवधम्य शीघ्रं; शरान अस्तान आधिरथेर विधम्य
सुसंरब्धः कर्ण शरक्षताङ्गॊ; रणे पार्थः सॊमकान परत्यगृह्णात
न पक्षिणः साम्पतन्त्य अन्तरिक्षे; कषेपीयसास्त्रेण कृते ऽनधकारे
35
शल्यं च पार्थॊ दशभिः पृषत्कैर; भृशं तनुत्रे परहसन्न अविध्यत
ततः कार्णं दवादशभिः सुमुक्तैर; विद्ध्वा पुनः सप्तभिर अभ्यविध्यत
36
स पार्थ बाणासनवेगनुन्नैर; दृढाहतः पत्रिभिर उग्रवेगैः
विभिन्नगात्रः कषतजॊक्षिताङ्गः; कर्णॊ बभौ रुद्र इवाततेषुः
37
ततस तरिभिश च तरिदाशाधिपॊपमं; शरैर बिभेदाधिरथिर धनंजयम
शरांस तु पञ्च जवलितान इवॊरगान; परवीरयाम आस जिघांसुर अच्च्युते
38
ते वर्म भित्त्वा पुरुषॊत्तमस्य; सुवर्णचित्रं नयपतन सुमुक्ताः
वेगेन गाम आविविशुः सुवेगाः; सनात्वा च कर्णाभिमुखाः परतीयुः
39
तान पञ्च भल्लैस तवरितैः सुमुक्तैस; तरिधा तरिधैकैकम अथॊच्चकर्त
धनंजयस ते नयपतन पृथिव्यां; महाहयस तक्षक पुत्र पक्षाः
40
ततः परजज्वाल किरीटमाली; करॊधेन कक्षं परदहन्न इवाग्निः
स कर्णम आकर्णविकृष्टसृष्टैः; शरैः शरीरान्तकरैर जवलद्भिः
मर्मस्व अविध्यत स चचाल दुःखाद; धैर्यात तु तस्थाव अतिमात्रधैर्यः
41
ततः शरौघैः परदिशॊ दिशश च; रविप्रभा कर्ण रथश च राजन
अदृश्य आसीत कुपिते धनंजये; तुषारनीहारवृतं यथा नभः
42
सचक्ररक्षान अथ पादरक्षान; पुरःसरान पृष्ठगॊपांश च सर्वान
दुर्यॊधनेनानुमतान अरिघ्नान; समुच्चितान सुरथान सारभूतान
43
दविसाहस्रान समरे सव्यसाची; कुरुप्रवीरान ऋषभः कुरूणाम
कषणेन सर्वान सरथाश्वसूतान; निनाय राजन कषायम एकवीरः
44
अथापलायन्त विहाय कर्णं; तवात्मजाः कुरवश चावशिष्टाः
हतान अवकीर्य शरक्षतांश च; लालप्यमानांस तनयान पितॄंश च
45
सा सर्वतः परेक्ष्य दिशॊ विशून्या; भयावदीर्णैः कुरुभिर विहीनः
न विव्यथे भारत तत्र कर्णः; परतीपम एवार्जुनम अभ्यधावत
1
[s]
tau śaṅkhabherī ninade samṛddhe; samīyatuḥ śvetahayau narāgryau
vaikartanaḥ sūtaputro 'rjunaś ca; durmantrite tava putrasya rājan
2
yathā gajau haimavatau prabhinnau; pragṛhya dantāv iva vāśitārthe
tathā samājagmatur ugravegau; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca vīrau
3
balāhakeneva yathābalāhako; yadṛcchayā vā giriṇā girir yathā
tathā dhanurjyātalanemi nisvanau; samīyatus tāv iṣuvarṣavarṣiṇau
4
pravṛddhaśṛṅgadruma vīrud oṣadhī; pravṛddhanānāvidha parvataukasau
yathācalau vā galitau mahābalau; tathā mahāstrair itaretaraṃ ghnataḥ
5
sa saṃnipātas tu tayor mahān abhūt; sureśa vairoccanayor yathā purā
śarair vibhugnāṅganiyantṛvāhanaḥ; suduḥsaho 'nyaiḥ paṭu śoṇitodakaḥ
6
prabhūtapadmotpala matsyakacchapau; mahāhradau paṇṣi gaṇānunāditau
susaṃnikṛṣṭv aniloddhatau yathā; tathā rathau tau dhvajinau samīyatuḥ
7
ubhau mahendrasya sāmāna vikramāv; ubhau mahendrapratimau mahārathau
mahendravajrapratimaiś ca sāyakair; mahendra vṛtrāv iva saṃprajahratuḥ
8
sanāgapattyaśvarathe ubhe bale; vicitravarṇābharaṇāmbara sraje
cakampatuś connamataḥ sma vismayād; viyad gatāś cārjuna karṇa saṃyuge
9
bhujāḥ savajrāṅgulayaḥ samucchritāḥ; sasiṃha nādā hṛṣitair didṛkṣubhiḥ
yadārjunaṃ mattam iva dvipo dvipaṃ; samabhyayād ādhirathir jighāṃsayā
10
abhyakrośan somakās tatra pārthaṃ; varasva yāhy arjuna vidhya karṇam
chindhy asya mūrdhānam alaṃ cireṇa; śraddhāṃ ca rājyād dhṛtarāṣṭra sūnoḥ
11
tathāsmākaṃ bahavas tatra yodhāḥ; karṇaṃ tadā yāhi yāhīty avocan
jahy arjunaṃ karṇa tataḥ sacīrāḥ; punar vanaṃ yāntu cirāya pārthāḥ
12
tataḥ karṇaḥ prathamaṃ tatra pārthaṃ; maheṣubhir daśabhiḥ paryavidhyat
tam arjunaḥ pratyavidhyac chitāgraiḥ; kakṣāntare daśabhir atīva kruddhaḥ
13
parasparaṃ tau viśikhaiḥ sutīkṣṇais; tatakṣatuḥ sūtaputro 'rjunaś ca
parasparasyāntarepsū vimarde; subhīmam abhyāyayatuḥ prahṛṣṭau
14
amṛṣyamāṇaś ca mahāvimarde; tatrākrudhyad bhīmaseno mahātmā
athābravīt pāṇinā pāṇim āghnan; saṃdaṣṭauṣṭha nṛtyati vādayann iva
kathaṃ nu tvāṃ sūtaputraḥ kirīṭin; maheṣubhir daśabhir avidhyad agre
15
yayā dhṛtyā sarvabhūtāny ajaiṣīr; grāsaṃ dadad vahnaye khāṇḍave tvam
tayā dhṛtyā sūtaputraṃ jahi tvam; ahaṃ vainaṃ gadayā pothayiṣye
16
athābravīd vāsudevo'pi pārthaṃ; dṛṣṭvā ratheṣūn pratihanyamānān
amīmṛdat sarvathā te 'dya karṇo; hy astrair astrāṇi kim idaṃ kirīṭin
17
sa vīra kiṃ muhyasi nāvadhīyase; nadanty ete kuravaḥ saṃprahṛṣṭāḥ
karṇaṃ puraskṛtya vidur hi sarve; tvad astram astrair vinipātyamānam
18
yayā dhṛtyā nihataṃ tāmasāstraṃ; yuge yuge rākṣasāś cāpi ghorāḥ
dambhodbhavāś cāsurāś cāhaveṣu; tayā dhṛtyā tvaṃ jahi sūtaputram
19
anenā vāsya kṣura neminādya; saṃchinddhi mūrdhānam areḥ prasahya
mayā nisṛṣṭena sudarśanena; vajreṇa śakro namucer ivāreḥ
20
kirāta rūpī bhagavān yayā ca; tvayā mahatyā paritoṣito 'bhūt
tāṃ tvaṃ dhṛtiṃ vīra punar gṛhītvā; sahānubandhaṃ jahi sūtaputram
21
tato mahīṃ sāgaramekhalāṃ taṃ; sapattanāṃ grāmavatīṃ samṛddhām
prayaccha rājñe nihatāri sāṃghāṃ; yaśaś ca pārthātulam āpnuhi tvam
22
saṃcodito bhīma janārdanabhyaṃ; smṛtvā tadātmānam avekṣya sattvam
mahātmanaś cāgamane viditvā; prayojanaṃ keśavam ity uvāca
23
prāduṣkaromy eṣa mahāstram ugraṃ; śivāya lokasya vadhāya sauteḥ
tan me 'nujanātu bhavān surāś ca; brahmā bhuvo brahma vidaś ca sarve
24
ity ūcivān brāhmam asahyam astraṃ; prāduścakre manasā saṃvidheyam
tato diśaś ca pradiśaś ca sarvāḥ; samāvṛṇot sāyakair bhūri tejāḥ
sa sarjabāṇān bharatarṣabho 'pi; śataṃ śatānekavad āśu vegān
25
vaikartanenāpi tathājimadhye; sahasraśo bāṇagaṇā visṛṣṭāḥ
te ghoṣiṇaḥ pāṇḍavam abhyupeyuḥ; pajanya muktā iva vāridhārāḥ
26
sa bhīmāsenaṃ ca janārdanaṃ ca; kirīṭinaṃ cāpy amanuṣyakarmā
tribhis tribhir bhīmabalo nihatyā; nanāda ghoraṃ mahatā svareṇa
27
sa karṇa bāṇābhihataḥ kirīṭī; bhīmaṃ tathā prekṣya janārdanaṃ ca
amṛṣyamāṇaḥ punār eva pārthaḥ; śarān daśāṣṭau ca samudbabarha
28
suṣeṇam ekena śareṇa viddhvā śalyāṃ; caturbhis tribhir eva karṇam
tataḥ sumuktair daśabhir jaghāna; sabhā patiṃ kāñcanavarma nāddham
29
sā rājaputro viśirā vibāhur; vivāji sūto vidhanur viketuḥ
tato rathāgrād apatat prabhagnaḥ; paraśvadhaiḥ śāla ivābhikṛttaḥ
30
punaś ca karṇaṃ tribhir aṣṭabhiś ca; dvābhyāṃ caturbhir daśabhiś ca viddhvā
cātuḥ śatan dviradān sāyudhīyān; hatvā rathān aṣṭa śataṃ jaghāna
sahasram aśvāṃś ca punaś ca sādīn; aṣṭau sahasrāṇi ca pātti vīrān
31
dṛṣṭvāji mukhyāv atha yudhyamānau; didṛkṣavaḥ śūra varāv arighnau
karṇaṃ ca pārthaṃ ca niyāmya vāhān; khasthā mahīsthāś ca janāvatasthuḥ
32
tato dhanurjyā sahasātikṛṣṭā; sughoṣam ācchidyata pāṇḍavasya
tasmin kṣaṇe sūtaputras tu pārthaṃ; samāccinot kṣudrakāṇāṃ atena
33
nirmuktasarpapratimaiś ca tīkṣṇais; tailapradhautaiḥ khaga pātravājaiḥ
aṣṭyā nārācair vāsudevaṃ bibheda; tadantaraṃ somakāḥ prādravanta
34
tato dhanurjyām avadhamya śīghraṃ; śarān astān ādhirather vidhamya
susaṃrabdhaḥ karṇa śarakṣatāṅgo; raṇe pārthaḥ somakān pratyagṛhṇāt
na pakṣiṇaḥ sāmpatanty antarikṣe; kṣepīyasāstreṇa kṛte 'ndhakāre
35
alyaṃ ca pārtho daśabhiḥ pṛṣatkair; bhṛśaṃ tanutre prahasann avidhyat
tataḥ kārṇaṃ dvādaśabhiḥ sumuktair; viddhvā punaḥ saptabhir abhyavidhyat
36
sa pārtha bāṇāsanaveganunnair; dṛḍhāhataḥ patribhir ugravegaiḥ
vibhinnagātraḥ kṣatajokṣitāṅgaḥ; karṇo babhau rudra ivātateṣuḥ
37
tatas tribhiś ca tridāśādhipopamaṃ; śarair bibhedādhirathir dhanaṃjayam
śarāṃs tu pañca jvalitān ivoragān; pravīrayām āsa jighāṃsur accyute
38
te varma bhittvā puruṣottamasya; suvarṇacitraṃ nyapatan sumuktāḥ
vegena gām āviviśuḥ suvegāḥ; snātvā ca karṇābhimukhāḥ pratīyuḥ
39
tān pañca bhallais tvaritaiḥ sumuktais; tridhā tridhaikaikam athoccakarta
dhanaṃjayas te nyapatan pṛthivyāṃ; mahāhayas takṣaka putra pakṣāḥ
40
tataḥ prajajvāla kirīṭamālī; krodhena kakṣaṃ pradahann ivāgniḥ
sa karṇam ākarṇavikṛṣṭasṛṣṭaiḥ; śaraiḥ śarīrāntakarair jvaladbhiḥ
marmasv avidhyat sa cacāla duḥkhād; dhairyāt tu tasthāv atimātradhairyaḥ
41
tataḥ śaraughaiḥ pradiśo diśaś ca; raviprabhā karṇa rathaś ca rājan
adṛśya āsīt kupite dhanaṃjaye; tuṣāranīhāravṛtaṃ yathā nabhaḥ
42
sacakrarakṣān atha pādarakṣān; puraḥsarān pṛṣṭhagopāṃś ca sarvān
duryodhanenānumatān arighnān; samuccitān surathān sārabhūtān
43
dvisāhasrān samare savyasācī; kurupravīrān ṛṣabhaḥ kurūṇām
kṣaṇena sarvān sarathāśvasūtān; nināya rājan kṣāyam ekavīraḥ
44
athāpalāyanta vihāya karṇaṃ; tavātmajāḥ kuravaś cāvaśiṣṭāḥ
hatān avakīrya śarakṣatāṃś ca; lālapyamānāṃs tanayān pitṝṃś ca
45
sā sarvataḥ prekṣya diśo viśūnyā; bhayāvadīrṇaiḥ kurubhir vihīnaḥ
na vivyathe bhārata tatra karṇaḥ; pratīpam evārjunam abhyadhāvat
Book 8
Chapter 65
1
[स]
तौ शङ्खभेरी निनदे समृद्धे; समीयतुः शवेतहयौ नराग्र्यौ
वैकर्तनः सूतपुत्रॊ ऽरजुनश च; दुर्मन्त्रिते तव पुत्रस्य राजन
2
यथा गजौ हैमवतौ परभिन्नौ; परगृह्य दन्ताव इव वाशितार्थे
तथा समाजग्मतुर उग्रवेगौ; धनंजयश चाधिरथिश च वीरौ
3
बलाहकेनेव यथाबलाहकॊ; यदृच्छया वा गिरिणा गिरिर यथा
तथा धनुर्ज्यातलनेमि निस्वनौ; समीयतुस ताव इषुवर्षवर्षिणौ
4
परवृद्धशृङ्गद्रुम वीरुद ओषधी; परवृद्धनानाविध पर्वतौकसौ
यथाचलौ वा गलितौ महाबलौ; तथा महास्त्रैर इतरेतरं घनतः
5
स संनिपातस तु तयॊर महान अभूत; सुरेश वैरॊच्चनयॊर यथा पुरा
शरैर विभुग्नाङ्गनियन्तृवाहनः; सुदुःसहॊ ऽनयैः पटु शॊणितॊदकः
6
परभूतपद्मॊत्पल मत्स्यकच्छपौ; महाह्रदौ पण्षि गणानुनादितौ
सुसंनिकृष्टाव अनिलॊद्धतौ यथा; तथा रथौ तौ धवजिनौ समीयतुः
7
उभौ महेन्द्रस्य सामान विक्रमाव; उभौ महेन्द्रप्रतिमौ महारथौ
महेन्द्रवज्रप्रतिमैश च सायकैर; महेन्द्र वृत्राव इव संप्रजह्रतुः
8
सनागपत्त्यश्वरथे उभे बले; विचित्रवर्णाभरणाम्बर सरजे
चकम्पतुश चॊन्नमतः सम विस्मयाद; वियद गताश चार्जुन कर्ण संयुगे
9
भुजाः सवज्राङ्गुलयः समुच्छ्रिताः; ससिंह नादा हृषितैर दिदृक्षुभिः
यदार्जुनं मत्तम इव दविपॊ दविपं; समभ्ययाद आधिरथिर जिघांसया
10
अभ्यक्रॊशन सॊमकास तत्र पार्थं; वरस्व याह्य अर्जुन विध्य कर्णम
छिन्ध्य अस्य मूर्धानम अलं चिरेण; शरद्धां च राज्याद धृतराष्ट्र सूनॊः
11
तथास्माकं बहवस तत्र यॊधाः; कर्णं तदा याहि याहीत्य अवॊचन
जह्य अर्जुनं कर्ण ततः सचीराः; पुनर वनं यान्तु चिराय पार्थाः
12
ततः कर्णः परथमं तत्र पार्थं; महेषुभिर दशभिः पर्यविध्यत
तम अर्जुनः परत्यविध्यच छिताग्रैः; कक्षान्तरे दशभिर अतीव करुद्धः
13
परस्परं तौ विशिखैः सुतीक्ष्णैस; ततक्षतुः सूतपुत्रॊ ऽरजुनश च
परस्परस्यान्तरेप्सू विमर्दे; सुभीमम अभ्याययतुः परहृष्टौ
14
अमृष्यमाणश च महाविमर्दे; तत्राक्रुध्यद भीमसेनॊ महात्मा
अथाब्रवीत पाणिना पाणिम आघ्नन; संदष्टौष्ठ नृत्यति वादयन्न इव
कथं नु तवां सूतपुत्रः किरीटिन; महेषुभिर दशभिर अविध्यद अग्रे
15
यया धृत्या सर्वभूतान्य अजैषीर; गरासं ददद वह्नये खाण्डवे तवम
तया धृत्या सूतपुत्रं जहि तवम; अहं वैनं गदया पॊथयिष्ये
16
अथाब्रवीद वासुदेवॊऽपि पार्थं; दृष्ट्वा रथेषून परतिहन्यमानान
अमीमृदत सर्वथा ते ऽदय कर्णॊ; हय अस्त्रैर अस्त्राणि किम इदं किरीटिन
17
स वीर किं मुह्यसि नावधीयसे; नदन्त्य एते कुरवः संप्रहृष्टाः
कर्णं पुरस्कृत्य विदुर हि सर्वे; तवद अस्त्रम अस्त्रैर विनिपात्यमानम
18
यया धृत्या निहतं तामसास्त्रं; युगे युगे राक्षसाश चापि घॊराः
दम्भॊद्भवाश चासुराश चाहवेषु; तया धृत्या तवं जहि सूतपुत्रम
19
अनेना वास्य कषुर नेमिनाद्य; संछिन्द्धि मूर्धानम अरेः परसह्य
मया निसृष्टेन सुदर्शनेन; वज्रेण शक्रॊ नमुचेर इवारेः
20
किरात रूपी भगवान यया च; तवया महत्या परितॊषितॊ ऽभूत
तां तवं धृतिं वीर पुनर गृहीत्वा; सहानुबन्धं जहि सूतपुत्रम
21
ततॊ महीं सागरमेखलां तं; सपत्तनां गरामवतीं समृद्धाम
परयच्छ राज्ञे निहतारि सांघां; यशश च पार्थातुलम आप्नुहि तवम
22
संचॊदितॊ भीम जनार्दनभ्यं; समृत्वा तदात्मानम अवेक्ष्य सत्त्वम
महात्मनश चागमने विदित्वा; परयॊजनं केशवम इत्य उवाच
23
परादुष्करॊम्य एष महास्त्रम उग्रं; शिवाय लॊकस्य वधाय सौतेः
तन मे ऽनुजनातु भवान सुराश च; बरह्मा भुवॊ बरह्म विदश च सर्वे
24
इत्य ऊचिवान बराह्मम असह्यम अस्त्रं; परादुश्चक्रे मनसा संविधेयम
ततॊ दिशश च परदिशश च सर्वाः; समावृणॊत सायकैर भूरि तेजाः
स सर्जबाणान भरतर्षभॊ ऽपि; शतं शतानेकवद आशु वेगान
25
वैकर्तनेनापि तथाजिमध्ये; सहस्रशॊ बाणगणा विसृष्टाः
ते घॊषिणः पाण्डवम अभ्युपेयुः; पजन्य मुक्ता इव वारिधाराः
26
स भीमासेनं च जनार्दनं च; किरीटिनं चाप्य अमनुष्यकर्मा
तरिभिस तरिभिर भीमबलॊ निहत्या; ननाद घॊरं महता सवरेण
27
स कर्ण बाणाभिहतः किरीटी; भीमं तथा परेक्ष्य जनार्दनं च
अमृष्यमाणः पुनार एव पार्थः; शरान दशाष्टौ च समुद्बबर्ह
28
सुषेणम एकेन शरेण विद्ध्वा शल्यां; चतुर्भिस तरिभिर एव कर्णम
ततः सुमुक्तैर दशभिर जघान; सभा पतिं काञ्चनवर्म नाद्धम
29
सा राजपुत्रॊ विशिरा विबाहुर; विवाजि सूतॊ विधनुर विकेतुः
ततॊ रथाग्राद अपतत परभग्नः; परश्वधैः शाल इवाभिकृत्तः
30
पुनश च कर्णं तरिभिर अष्टभिश च; दवाभ्यां चतुर्भिर दशभिश च विद्ध्वा
चातुः शतन दविरदान सायुधीयान; हत्वा रथान अष्ट शतं जघान
सहस्रम अश्वांश च पुनश च सादीन; अष्टौ सहस्राणि च पात्ति वीरान
31
दृष्ट्वाजि मुख्याव अथ युध्यमानौ; दिदृक्षवः शूर वराव अरिघ्नौ
कर्णं च पार्थं च नियाम्य वाहान; खस्था महीस्थाश च जनावतस्थुः
32
ततॊ धनुर्ज्या सहसातिकृष्टा; सुघॊषम आच्छिद्यत पाण्डवस्य
तस्मिन कषणे सूतपुत्रस तु पार्थं; समाच्चिनॊत कषुद्रकाणां शतेन
33
निर्मुक्तसर्पप्रतिमैश च तीक्ष्णैस; तैलप्रधौतैः खग पात्रवाजैः
षष्ट्या नाराचैर वासुदेवं बिभेद; तदन्तरं सॊमकाः पराद्रवन्त
34
ततॊ धनुर्ज्याम अवधम्य शीघ्रं; शरान अस्तान आधिरथेर विधम्य
सुसंरब्धः कर्ण शरक्षताङ्गॊ; रणे पार्थः सॊमकान परत्यगृह्णात
न पक्षिणः साम्पतन्त्य अन्तरिक्षे; कषेपीयसास्त्रेण कृते ऽनधकारे
35
शल्यं च पार्थॊ दशभिः पृषत्कैर; भृशं तनुत्रे परहसन्न अविध्यत
ततः कार्णं दवादशभिः सुमुक्तैर; विद्ध्वा पुनः सप्तभिर अभ्यविध्यत
36
स पार्थ बाणासनवेगनुन्नैर; दृढाहतः पत्रिभिर उग्रवेगैः
विभिन्नगात्रः कषतजॊक्षिताङ्गः; कर्णॊ बभौ रुद्र इवाततेषुः
37
ततस तरिभिश च तरिदाशाधिपॊपमं; शरैर बिभेदाधिरथिर धनंजयम
शरांस तु पञ्च जवलितान इवॊरगान; परवीरयाम आस जिघांसुर अच्च्युते
38
ते वर्म भित्त्वा पुरुषॊत्तमस्य; सुवर्णचित्रं नयपतन सुमुक्ताः
वेगेन गाम आविविशुः सुवेगाः; सनात्वा च कर्णाभिमुखाः परतीयुः
39
तान पञ्च भल्लैस तवरितैः सुमुक्तैस; तरिधा तरिधैकैकम अथॊच्चकर्त
धनंजयस ते नयपतन पृथिव्यां; महाहयस तक्षक पुत्र पक्षाः
40
ततः परजज्वाल किरीटमाली; करॊधेन कक्षं परदहन्न इवाग्निः
स कर्णम आकर्णविकृष्टसृष्टैः; शरैः शरीरान्तकरैर जवलद्भिः
मर्मस्व अविध्यत स चचाल दुःखाद; धैर्यात तु तस्थाव अतिमात्रधैर्यः
41
ततः शरौघैः परदिशॊ दिशश च; रविप्रभा कर्ण रथश च राजन
अदृश्य आसीत कुपिते धनंजये; तुषारनीहारवृतं यथा नभः
42
सचक्ररक्षान अथ पादरक्षान; पुरःसरान पृष्ठगॊपांश च सर्वान
दुर्यॊधनेनानुमतान अरिघ्नान; समुच्चितान सुरथान सारभूतान
43
दविसाहस्रान समरे सव्यसाची; कुरुप्रवीरान ऋषभः कुरूणाम
कषणेन सर्वान सरथाश्वसूतान; निनाय राजन कषायम एकवीरः
44
अथापलायन्त विहाय कर्णं; तवात्मजाः कुरवश चावशिष्टाः
हतान अवकीर्य शरक्षतांश च; लालप्यमानांस तनयान पितॄंश च
45
सा सर्वतः परेक्ष्य दिशॊ विशून्या; भयावदीर्णैः कुरुभिर विहीनः
न विव्यथे भारत तत्र कर्णः; परतीपम एवार्जुनम अभ्यधावत
1
[s]
tau śaṅkhabherī ninade samṛddhe; samīyatuḥ śvetahayau narāgryau
vaikartanaḥ sūtaputro 'rjunaś ca; durmantrite tava putrasya rājan
2
yathā gajau haimavatau prabhinnau; pragṛhya dantāv iva vāśitārthe
tathā samājagmatur ugravegau; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca vīrau
3
balāhakeneva yathābalāhako; yadṛcchayā vā giriṇā girir yathā
tathā dhanurjyātalanemi nisvanau; samīyatus tāv iṣuvarṣavarṣiṇau
4
pravṛddhaśṛṅgadruma vīrud oṣadhī; pravṛddhanānāvidha parvataukasau
yathācalau vā galitau mahābalau; tathā mahāstrair itaretaraṃ ghnataḥ
5
sa saṃnipātas tu tayor mahān abhūt; sureśa vairoccanayor yathā purā
śarair vibhugnāṅganiyantṛvāhanaḥ; suduḥsaho 'nyaiḥ paṭu śoṇitodakaḥ
6
prabhūtapadmotpala matsyakacchapau; mahāhradau paṇṣi gaṇānunāditau
susaṃnikṛṣṭv aniloddhatau yathā; tathā rathau tau dhvajinau samīyatuḥ
7
ubhau mahendrasya sāmāna vikramāv; ubhau mahendrapratimau mahārathau
mahendravajrapratimaiś ca sāyakair; mahendra vṛtrāv iva saṃprajahratuḥ
8
sanāgapattyaśvarathe ubhe bale; vicitravarṇābharaṇāmbara sraje
cakampatuś connamataḥ sma vismayād; viyad gatāś cārjuna karṇa saṃyuge
9
bhujāḥ savajrāṅgulayaḥ samucchritāḥ; sasiṃha nādā hṛṣitair didṛkṣubhiḥ
yadārjunaṃ mattam iva dvipo dvipaṃ; samabhyayād ādhirathir jighāṃsayā
10
abhyakrośan somakās tatra pārthaṃ; varasva yāhy arjuna vidhya karṇam
chindhy asya mūrdhānam alaṃ cireṇa; śraddhāṃ ca rājyād dhṛtarāṣṭra sūnoḥ
11
tathāsmākaṃ bahavas tatra yodhāḥ; karṇaṃ tadā yāhi yāhīty avocan
jahy arjunaṃ karṇa tataḥ sacīrāḥ; punar vanaṃ yāntu cirāya pārthāḥ
12
tataḥ karṇaḥ prathamaṃ tatra pārthaṃ; maheṣubhir daśabhiḥ paryavidhyat
tam arjunaḥ pratyavidhyac chitāgraiḥ; kakṣāntare daśabhir atīva kruddhaḥ
13
parasparaṃ tau viśikhaiḥ sutīkṣṇais; tatakṣatuḥ sūtaputro 'rjunaś ca
parasparasyāntarepsū vimarde; subhīmam abhyāyayatuḥ prahṛṣṭau
14
amṛṣyamāṇaś ca mahāvimarde; tatrākrudhyad bhīmaseno mahātmā
athābravīt pāṇinā pāṇim āghnan; saṃdaṣṭauṣṭha nṛtyati vādayann iva
kathaṃ nu tvāṃ sūtaputraḥ kirīṭin; maheṣubhir daśabhir avidhyad agre
15
yayā dhṛtyā sarvabhūtāny ajaiṣīr; grāsaṃ dadad vahnaye khāṇḍave tvam
tayā dhṛtyā sūtaputraṃ jahi tvam; ahaṃ vainaṃ gadayā pothayiṣye
16
athābravīd vāsudevo'pi pārthaṃ; dṛṣṭvā ratheṣūn pratihanyamānān
amīmṛdat sarvathā te 'dya karṇo; hy astrair astrāṇi kim idaṃ kirīṭin
17
sa vīra kiṃ muhyasi nāvadhīyase; nadanty ete kuravaḥ saṃprahṛṣṭāḥ
karṇaṃ puraskṛtya vidur hi sarve; tvad astram astrair vinipātyamānam
18
yayā dhṛtyā nihataṃ tāmasāstraṃ; yuge yuge rākṣasāś cāpi ghorāḥ
dambhodbhavāś cāsurāś cāhaveṣu; tayā dhṛtyā tvaṃ jahi sūtaputram
19
anenā vāsya kṣura neminādya; saṃchinddhi mūrdhānam areḥ prasahya
mayā nisṛṣṭena sudarśanena; vajreṇa śakro namucer ivāreḥ
20
kirāta rūpī bhagavān yayā ca; tvayā mahatyā paritoṣito 'bhūt
tāṃ tvaṃ dhṛtiṃ vīra punar gṛhītvā; sahānubandhaṃ jahi sūtaputram
21
tato mahīṃ sāgaramekhalāṃ taṃ; sapattanāṃ grāmavatīṃ samṛddhām
prayaccha rājñe nihatāri sāṃghāṃ; yaśaś ca pārthātulam āpnuhi tvam
22
saṃcodito bhīma janārdanabhyaṃ; smṛtvā tadātmānam avekṣya sattvam
mahātmanaś cāgamane viditvā; prayojanaṃ keśavam ity uvāca
23
prāduṣkaromy eṣa mahāstram ugraṃ; śivāya lokasya vadhāya sauteḥ
tan me 'nujanātu bhavān surāś ca; brahmā bhuvo brahma vidaś ca sarve
24
ity ūcivān brāhmam asahyam astraṃ; prāduścakre manasā saṃvidheyam
tato diśaś ca pradiśaś ca sarvāḥ; samāvṛṇot sāyakair bhūri tejāḥ
sa sarjabāṇān bharatarṣabho 'pi; śataṃ śatānekavad āśu vegān
25
vaikartanenāpi tathājimadhye; sahasraśo bāṇagaṇā visṛṣṭāḥ
te ghoṣiṇaḥ pāṇḍavam abhyupeyuḥ; pajanya muktā iva vāridhārāḥ
26
sa bhīmāsenaṃ ca janārdanaṃ ca; kirīṭinaṃ cāpy amanuṣyakarmā
tribhis tribhir bhīmabalo nihatyā; nanāda ghoraṃ mahatā svareṇa
27
sa karṇa bāṇābhihataḥ kirīṭī; bhīmaṃ tathā prekṣya janārdanaṃ ca
amṛṣyamāṇaḥ punār eva pārthaḥ; śarān daśāṣṭau ca samudbabarha
28
suṣeṇam ekena śareṇa viddhvā śalyāṃ; caturbhis tribhir eva karṇam
tataḥ sumuktair daśabhir jaghāna; sabhā patiṃ kāñcanavarma nāddham
29
sā rājaputro viśirā vibāhur; vivāji sūto vidhanur viketuḥ
tato rathāgrād apatat prabhagnaḥ; paraśvadhaiḥ śāla ivābhikṛttaḥ
30
punaś ca karṇaṃ tribhir aṣṭabhiś ca; dvābhyāṃ caturbhir daśabhiś ca viddhvā
cātuḥ śatan dviradān sāyudhīyān; hatvā rathān aṣṭa śataṃ jaghāna
sahasram aśvāṃś ca punaś ca sādīn; aṣṭau sahasrāṇi ca pātti vīrān
31
dṛṣṭvāji mukhyāv atha yudhyamānau; didṛkṣavaḥ śūra varāv arighnau
karṇaṃ ca pārthaṃ ca niyāmya vāhān; khasthā mahīsthāś ca janāvatasthuḥ
32
tato dhanurjyā sahasātikṛṣṭā; sughoṣam ācchidyata pāṇḍavasya
tasmin kṣaṇe sūtaputras tu pārthaṃ; samāccinot kṣudrakāṇāṃ atena
33
nirmuktasarpapratimaiś ca tīkṣṇais; tailapradhautaiḥ khaga pātravājaiḥ
aṣṭyā nārācair vāsudevaṃ bibheda; tadantaraṃ somakāḥ prādravanta
34
tato dhanurjyām avadhamya śīghraṃ; śarān astān ādhirather vidhamya
susaṃrabdhaḥ karṇa śarakṣatāṅgo; raṇe pārthaḥ somakān pratyagṛhṇāt
na pakṣiṇaḥ sāmpatanty antarikṣe; kṣepīyasāstreṇa kṛte 'ndhakāre
35
alyaṃ ca pārtho daśabhiḥ pṛṣatkair; bhṛśaṃ tanutre prahasann avidhyat
tataḥ kārṇaṃ dvādaśabhiḥ sumuktair; viddhvā punaḥ saptabhir abhyavidhyat
36
sa pārtha bāṇāsanaveganunnair; dṛḍhāhataḥ patribhir ugravegaiḥ
vibhinnagātraḥ kṣatajokṣitāṅgaḥ; karṇo babhau rudra ivātateṣuḥ
37
tatas tribhiś ca tridāśādhipopamaṃ; śarair bibhedādhirathir dhanaṃjayam
śarāṃs tu pañca jvalitān ivoragān; pravīrayām āsa jighāṃsur accyute
38
te varma bhittvā puruṣottamasya; suvarṇacitraṃ nyapatan sumuktāḥ
vegena gām āviviśuḥ suvegāḥ; snātvā ca karṇābhimukhāḥ pratīyuḥ
39
tān pañca bhallais tvaritaiḥ sumuktais; tridhā tridhaikaikam athoccakarta
dhanaṃjayas te nyapatan pṛthivyāṃ; mahāhayas takṣaka putra pakṣāḥ
40
tataḥ prajajvāla kirīṭamālī; krodhena kakṣaṃ pradahann ivāgniḥ
sa karṇam ākarṇavikṛṣṭasṛṣṭaiḥ; śaraiḥ śarīrāntakarair jvaladbhiḥ
marmasv avidhyat sa cacāla duḥkhād; dhairyāt tu tasthāv atimātradhairyaḥ
41
tataḥ śaraughaiḥ pradiśo diśaś ca; raviprabhā karṇa rathaś ca rājan
adṛśya āsīt kupite dhanaṃjaye; tuṣāranīhāravṛtaṃ yathā nabhaḥ
42
sacakrarakṣān atha pādarakṣān; puraḥsarān pṛṣṭhagopāṃś ca sarvān
duryodhanenānumatān arighnān; samuccitān surathān sārabhūtān
43
dvisāhasrān samare savyasācī; kurupravīrān ṛṣabhaḥ kurūṇām
kṣaṇena sarvān sarathāśvasūtān; nināya rājan kṣāyam ekavīraḥ
44
athāpalāyanta vihāya karṇaṃ; tavātmajāḥ kuravaś cāvaśiṣṭāḥ
hatān avakīrya śarakṣatāṃś ca; lālapyamānāṃs tanayān pitṝṃś ca
45
sā sarvataḥ prekṣya diśo viśūnyā; bhayāvadīrṇaiḥ kurubhir vihīnaḥ
na vivyathe bhārata tatra karṇaḥ; pratīpam evārjunam abhyadhāvat
