Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 9. Chapter 10
Book 9. Chapter 10
The Mahabharata In Sanskrit
Book 9
Chapter
10
1
[स]
तस्मिन विलुलिते सैन्ये वध्यमाने परस्परम
दरवमाणेषु यॊधेषु निनदत्सु च दन्तिषु
2
कूजतां सतनतां चैव पदातीनां महाहवे
विद्रुतेषु महाराज हयेषु बहुधा तदा
3
परक्षये दारुणे जाते संहारे सर्वदेहिनाम
नानाशस्त्रसमावापे वयतिषक्त रथद्विपे
4
हर्षणे युद्धशौण्डानां भीरूणां भयवर्धने
गाहमानेषु यॊधेषु परस्परवधैषिषु
5
पराणादाने महाघॊरे वर्तमाने दुरॊदरे
संग्रामे घॊररूपे तु यम राष्ट्रविवर्धने
6
पाण्डवास तावकं सैन्यं वयधमन निशितैः शरैः
तथैव तावका यॊधा जग्नुः पाण्डवसैनिकान
7
तस्मिंस तथा वर्तमाने युद्धे भीरु भयावहे
पूर्वाह्णे चैव संप्राप्ते भास्करॊदयनं परति
8
लब्धलक्षाः परे राजन रक्षिताश च महात्मना
अयॊधयंस तव बलं मृत्युं कृत्वा निवर्तनम
9
बलिभिः पाण्डवैर दृप्तैर लब्धलक्षैः परहारिभिः
कौरव्य असीदत पृतना मृगीवाग्निसमाकुला
10
तां दृष्ट्वा सीदतीं सेनां पङ्के गाम इव दुर्बलाम
उज्जिहीर्षुस तदा शल्यः परायत पाण्डुचमूं परति
11
मद्रराजस तु संक्रुद्धॊ गृहीत्वा धनुर उत्तमम
अभ्यद्रवत संग्रामे पाण्डवान आततायिनः
12
पाण्डवाश च महाराज समरे जितकाशिनः
मद्रराजं समासाद्य विव्यधुर निशितैः शरैः
13
ततः शरशतैस तीक्ष्णैर मद्रराजॊ महाबलः
अर्दयाम आस तां सेनां धर्मराजस्य पश्यतः
14
परादुरासंस ततॊ राजन नानारूपण्य अनेकशः
चचाल शब्दं कुर्वाणा मही चापि सपर्वता
15
सदण्ड शूला दीप्ताग्राः शीर्यमाणाः समन्ततः
उल्का भूमिं दिवः पेतुर आहत्य रविमण्डलम
16
मृगश च माहिषाश चापि पक्षिणश च विशां पते
अपसव्यं तदा चक्रुः सेनां ते बहुशॊ नृप
17
ततस तद युद्धम अत्युग्रम अभवत संघचारिणाम
तथ सर्वाण्य अनीकानि संनिपत्य जनाधिप
अभ्ययुः कौरवा राजन पाण्डवानाम अनीकिनीम
18
शल्यस तु शरवर्षेण वर्षन्न इव सहस्रदृक
अभ्यवर्षद अदीनात्मा कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम
19
भीमसेनं शरैश चापि रुक्मपुङ्खैः शिलाशितः
दरौपदेयांस तथा सर्वान माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ
20
धृष्टद्युम्नं च शैनेयं शिखण्डिनम अथापि च
एकैकं दशभिर बाणैर विव्याध च महाबलः
ततॊ ऽसृजद बाणवर्षं घर्मान्ते मघवान इव
21
ततः परभद्रका राजन सॊमकाश च सहस्रशः
पतिताः पात्यमानाश च दृश्यन्ते शल्य सायकैः
22
भरमराणाम इव वराताः शलभानाम इव वरजाः
हरादिन्य इव मेघेभ्यः शल्यस्य नयपतञ शराः
23
दविरदास तुरगाश चार्ताः पत्तयॊ रथिनस तथा
शल्यस्य बाणैर नयपतन बभ्रमुर वयनदंस तथा
24
आविष्ट इव मद्रेशॊ मन्युना पौरुषेण च
पराच्छादयद अरीन संख्ये कालसृष्ट इवान्तकः
विनर्दमानॊ मद्रेशॊ मेघह्रादॊ महाबलः
25
स वध्यमाना शल्येन पाण्डवानाम अनीकिनी
अजातशत्रुं कौन्तेयम अभ्यधावद युधिष्ठिरम
26
तां समर्प्य ततः संख्ये लघुहस्तः शितैः शरैः
शरवर्षेण महता युधिष्ठिरम अपीडयत
27
तम आपतन्तं पत्त्यश्वैः करुद्धॊ राजा युधिष्ठिरः
अवारयच छरैस तीक्ष्णैर मत्तं दविपम इवाङ्कुशैः
28
तस्य शल्यः शरं घॊरं मुमॊचाशीविषॊपमम
सॊ ऽभयविध्यन महात्मानं वेगेनाभ्यपतच च गाम
29
ततॊ वृकॊदरः करुद्धः शल्यं विव्याध सप्तभिः
पञ्चभिः सहदेवस तु नकुलॊ दशभिः शरैः
30
दरौपदेयाश च शत्रुघ्नं शूरम आर्तायनिं शरैः
अभ्यवर्षन महाभागं मेघा इव महीधरम
31
ततॊ दृष्ट्वा तुद्यमानं शल्यं पार्थैः समन्ततः
कृतवर्मा कृपश चैव संक्रुद्धाव अभ्यधावताम
32
उलूकश च पतत्री च शकुनिश चापि सौबलः
समयमानश च शनकैर अश्वत्थामा महारथः
तव पुत्राश च कार्त्स्न्येन जुगुपुः शल्यम आहवे
33
भीमसेनं तरिभिर विद्ध्वा कृतवर्मा शिलीमुखैः
बाणवर्णेण महता करुद्ध रूपम अवारयत
34
धृष्टद्युम्नं कृपः करुद्धॊ बाणवर्णैर अपीडयत
दरौपदेयांश च शकुनिर यमौ च दरौणिर अभ्ययात
35
दुर्यॊधनॊ युधां शरेष्ठाव आहवे केशवार्जुनौ
समभ्ययाद उग्रतेजाः शरैश चाभ्यहनद बली
36
एवं दवंद्व शतान्य आसंस तवदीयानां परिः सह
घॊररूपाणि चित्राणि तत्र तत्र विशां पते
37
ऋश्य वर्णाञ जघानाश्वान भॊजॊ भीमस्य संयुगे
सॊ ऽवतीर्य रथॊपस्थाद धताश्वः पाण्डुनन्दनः
कालॊ दण्डम इवॊद्यम्य गदापाणिर अयुध्यत
38
परमुखे सहदेवस्य जघानाश्वांश च मद्रराट
ततः शल्यस्य तनयं सहदेवॊ ऽसिनावधीत
39
गौतमः पुनर आचार्यॊ धृष्टद्युम्नम अयॊधयत
असंभ्रान्तम असंभ्रान्तॊ यत्नवान यत्नवत्तरम
40
दरौपदेयांस तथा वीरान एकैकं दशभिः शरैः
अविध्यद आचार्य सुतॊ नातिक्रुद्धः समयन्न इव
41
शल्यॊ ऽपि राजन संक्रुद्धॊ निघ्नन सॊमक पाण्डवान
पुनर एव शितैर बाणैर युधिष्ठिरम अपीडयत
42
तस्य भीमॊ रणे करुद्धः संदष्ट दशनच छदः
विनाशायाभिसंधाय गदाम आदत्त वीर्यवान
43
यमदण्डप्रतीकाशां कलरात्रिम इवॊद्यताम
गजवाजिमनुष्याणां पराणान्त करणीम अपि
44
हेमपट्ट परिक्षिप्ताम उल्कां परज्वलिताम इव
शैक्यां वयालीम इवात्युग्रां वज्रकल्पाम अयॊ मयीम
45
चन्दनागुरुपङ्काक्तां परमदाम ईप्सिताम इव
वसा मेदॊ मृगादिग्धां जिह्वां वैवस्वतीम इव
46
पटु घण्टा रव शतां वासवीम अशनीम इव
निर्मुक्ताशीविषाकारां पृक्तां गजमदैर अपि
47
तरासनीं रिपुसैन्यानां सवसैन्यपरिहर्षिणीम
मनुष्यलॊके विख्यातां गिरिशृङ्गविदारिणीम
48
यया कौलास भवने महेश्वर सखं बली
आह्वयाम आस कौन्तेयः संक्रुद्धम अलकाधिपम
49
यया मायाविनॊ दृप्तान सुबहून धनदालये
जघान गुह्यकान करुद्धॊ मन्दारार्थे महाबलः
निवार्यमाणॊ बहुभिर दरौपद्याः परियम आस्थितः
50
तां वज्रं मणिरत्नौघाम अष्टाश्रिं वज्रगौरवाम
समुद्यम्य महाबाहुः शल्यम अभ्यद्द्रवद रणे
51
गदया युद्धकुशलस तया दारुणनादया
पॊठयाम आस शल्यस्य चतुरॊ ऽशवान महाजवान
52
ततः शल्यॊ रणे करुद्धः पीने वक्षसि तॊमरम
निचखान नदन वीरॊ वर्म भित्त्वा च सॊ ऽभयगात
53
वृकॊदरस तव अस्मभ्रातस तम एवॊद्धृत्य तॊमरम
यन्तारं मद्रराजस्य निर्बिभेद ततॊ हृदि
54
स भिन्नवर्मा रुधिरं वमन वित्रस्तमानसः
पपाताभिमुहॊ दीनॊ मद्रराजस तव अपाक्रमत
55
कृतप्रतिकृतं दृष्ट्वा शल्यॊ विस्मितमानसः
गदाम आश्रित्य धीरात्मा परत्यमित्रम अवैक्षत
56
ततः सुमनसः पार्था भीमसेनम अपूजयन
तद दृष्ट्वा कर्मसंग्रामे घॊरम अक्लिष्टकर्मणः
1
[s]
tasmin vilulite sainye vadhyamāne parasparam
dravamāṇeṣu yodheṣu ninadatsu ca dantiṣu
2
kūjatāṃ stanatāṃ caiva padātīnāṃ mahāhave
vidruteṣu mahārāja hayeṣu bahudhā tad
ā
3
prakṣaye dāruṇe jāte saṃhāre sarvadehinām
nānāśastrasamāvāpe vyatiṣakta rathadvipe
4
harṣaṇe yuddhaśauṇḍānāṃ bhīr
ūṇāṃ
bhayavardhane
gāhamāneṣu yodheṣu parasparavadhaiṣiṣu
5
prāṇādāne mahāghore vartamāne durodare
saṃgrāme ghorarūpe tu yama rāṣṭravivardhane
6
pāṇḍavās tāvakaṃ sainyaṃ vyadhaman niśitaiḥ śaraiḥ
tathaiva tāvakā yodhā jagnuḥ pāṇḍavasainikān
7
tasmiṃs tathā vartamāne yuddhe bhīru bhayāvahe
pūrvāhṇe caiva saṃprāpte bhāskarodayanaṃ prati
8
labdhalakṣāḥ pare rājan rakṣitāś ca mahātmanā
ayodhayaṃs tava balaṃ mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam
9
balibhiḥ pāṇḍavair dṛptair labdhalakṣaiḥ prahāribhiḥ
kauravy asīdat pṛtanā mṛgīvāgnisamākul
ā
10
tāṃ dṛṣṭvā sīdatīṃ senāṃ paṅke gām iva durbalām
ujjihīrṣus tadā śalyaḥ prāyat pāṇḍucamūṃ prati
11
madrarājas tu saṃkruddho gṛhītvā dhanur uttamam
abhyadravata saṃgrāme pāṇḍavān ātatāyina
ḥ
12
pāṇḍavāś ca mahārāja samare jitakāśinaḥ
madrarājaṃ samāsādya vivyadhur niśitaiḥ śarai
ḥ
13
tataḥ śaraśatais tīkṣṇair madrarājo mahābalaḥ
ardayām āsa tāṃ senāṃ dharmarājasya paśyata
ḥ
14
prādurāsaṃs tato rājan nānārūpaṇy anekaśaḥ
cacāla śabdaṃ kurvāṇā mahī cāpi saparvat
ā
15
sadaṇḍa śūlā dīptāgrāḥ śīryam
āṇāḥ
samantataḥ
ulkā bhūmiṃ divaḥ petur āhatya ravimaṇḍalam
16
mṛgaś ca māhiṣāś cāpi pakṣiṇaś ca viśāṃ pate
apasavyaṃ tadā cakruḥ senāṃ te bahuśo nṛpa
17
tatas tad yuddham atyugram abhavat saṃghacāriṇām
tatha sarvāṇy anīkāni saṃnipatya janādhipa
abhyayuḥ kauravā rājan pāṇḍavānām anīkinīm
18
alyas tu śaravarṣeṇa varṣann iva sahasradṛk
abhyavarṣad adīnātmā kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram
19
bhīmasenaṃ śaraiś cāpi rukmapuṅkhaiḥ śilāśitaḥ
draupadeyāṃs tathā sarvān mādrīputrau ca pāṇḍavau
20
dhṛṣṭadyumnaṃ ca śaineyaṃ śikhaṇḍinam athāpi ca
ekaikaṃ daśabhir bāṇair vivyādha ca mahābalaḥ
tato 'sṛjad bāṇavarṣaṃ gharmānte maghavān iva
21
tataḥ prabhadrakā rājan somakāś ca sahasraśaḥ
patitāḥ pātyamānāś ca dṛśyante śalya sāyakai
ḥ
22
bhramarāṇām iva vrātāḥ śalabhānām iva vrajāḥ
hrādinya iva meghebhyaḥ śalyasya nyapatañ śar
āḥ
23
dviradās turagāś cārtāḥ pattayo rathinas tathā
śalyasya bāṇair nyapatan babhramur vyanadaṃs tath
ā
24
viṣṭa iva madreśo manyunā pauruṣeṇa ca
prācchādayad arīn saṃkhye kālasṛṣṭa ivāntakaḥ
vinardamāno madreśo meghahrādo mahābala
ḥ
25
sa vadhyamānā śalyena pāṇḍavānām anīkinī
ajātaśatruṃ kaunteyam abhyadhāvad yudhiṣṭhiram
26
tāṃ samarpya tataḥ saṃkhye laghuhastaḥ śitaiḥ śaraiḥ
śaravarṣeṇa mahatā yudhiṣṭhiram apīḍayat
27
tam āpatantaṃ pattyaśvaiḥ kruddho rājā yudhiṣṭhiraḥ
avārayac charais tīkṣṇair mattaṃ dvipam ivāṅkuśai
ḥ
28
tasya śalyaḥ śaraṃ ghoraṃ mumocāśīviṣopamam
so 'bhyavidhyan mahātmānaṃ vegenābhyapatac ca gām
29
tato vṛkodaraḥ kruddhaḥ śalyaṃ vivyādha saptabhiḥ
pañcabhiḥ sahadevas tu nakulo daśabhiḥ śarai
ḥ
30
draupadeyāś ca śatrughnaṃ śūram ārtāyaniṃ śaraiḥ
abhyavarṣan mahābhāgaṃ meghā iva mahīdharam
31
tato dṛṣṭvā tudyamānaṃ śalyaṃ pārthaiḥ samantataḥ
kṛtavarmā kṛpaś caiva saṃkruddhāv abhyadhāvatām
32
ulūkaś ca patatrī ca śakuniś cāpi saubalaḥ
smayamānaś ca śanakair aśvatthāmā mahārathaḥ
tava putrāś ca kārtsnyena jugupuḥ śalyam āhave
33
bhīmasenaṃ tribhir viddhvā kṛtavarmā śilīmukhaiḥ
bāṇavarṇeṇa mahatā kruddha rūpam avārayat
34
dhṛṣṭadyumnaṃ kṛpaḥ kruddho bāṇavarṇair apīḍayat
draupadeyāṃś ca śakunir yamau ca drauṇir abhyayāt
35
duryodhano yudhāṃ śreṣṭhāv āhave keśavārjunau
samabhyayād ugratejāḥ śaraiś cābhyahanad bal
ī
36
evaṃ dvaṃdva śatāny āsaṃs tvadīyānāṃ pariḥ saha
ghorarūpāṇi citrāṇi tatra tatra viśāṃ pate
37
ṛ
ya varṇāñ jaghānāśvān bhojo bhīmasya saṃyuge
so 'vatīrya rathopasthād dhatāśvaḥ pāṇḍunandanaḥ
kālo daṇḍam ivodyamya gadāpāṇir ayudhyata
38
pramukhe sahadevasya jaghānāśvāṃś ca madrarāṭ
tataḥ śalyasya tanayaṃ sahadevo 'sināvadhīt
39
gautamaḥ punar ācāryo dhṛṣṭadyumnam ayodhayat
asaṃbhrāntam asaṃbhrānto yatnavān yatnavattaram
40
draupadeyāṃs tathā vīrān ekaikaṃ daśabhiḥ śaraiḥ
avidhyad ācārya suto nātikruddhaḥ smayann iva
41
alyo 'pi rājan saṃkruddho nighnan somaka pāṇḍavān
punar eva śitair bāṇair yudhiṣṭhiram apīḍayat
42
tasya bhīmo raṇe kruddhaḥ saṃdaṣṭa daśanac chadaḥ
vināśāyābhisaṃdhāya gadām ādatta vīryavān
43
yamadaṇḍapratīkāśāṃ kalarātrim ivodyatām
gajavājimanuṣy
āṇāṃ
prāṇānta karaṇīm api
44
hemapaṭṭa parikṣiptām ulkāṃ prajvalitām iva
śaikyāṃ vyālīm ivātyugrāṃ vajrakalpām ayo mayīm
45
candanāgurupaṅkāktāṃ pramadām īpsitām iva
vasā medo mṛgādigdhāṃ jihvāṃ vaivasvatīm iva
46
paṭu ghaṇṭā rava śatāṃ vāsavīm aśanīm iva
nirmuktāśīviṣākārāṃ pṛktāṃ gajamadair api
47
trāsanīṃ ripusainyānāṃ svasainyapariharṣiṇīm
manuṣyaloke vikhyātāṃ giriśṛṅgavidāriṇīm
48
yayā kaulāsa bhavane maheśvara sakhaṃ balī
āhvayām āsa kaunteyaḥ saṃkruddham alakādhipam
49
yayā māyāvino dṛptān subahūn dhanadālaye
jaghāna guhyakān kruddho mandārārthe mahābalaḥ
nivāryamāṇo bahubhir draupadyāḥ priyam āsthita
ḥ
50
tāṃ vajraṃ maṇiratnaughām aṣṭāśriṃ vajragauravām
samudyamya mahābāhuḥ śalyam abhyaddravad raṇe
51
gadayā yuddhakuśalas tayā dāruṇanādayā
poṭhayām āsa śalyasya caturo 'śvān mahājavān
52
tataḥ śalyo raṇe kruddhaḥ pīne vakṣasi tomaram
nicakhāna nadan vīro varma bhittvā ca so 'bhyagāt
53
vṛkodaras tv asmabhrātas tam evoddhṛtya tomaram
yantāraṃ madrarājasya nirbibheda tato hṛdi
54
sa bhinnavarmā rudhiraṃ vaman vitrastamānasaḥ
papātābhimuho dīno madrarājas tv apākramat
55
kṛtapratikṛtaṃ dṛṣṭvā śalyo vismitamānasaḥ
gadām āśritya dhīrātmā pratyamitram avaikṣata
56
tataḥ sumanasaḥ pārthā bhīmasenam apūjayan
tad dṛṣṭvā karmasaṃgrāme ghoram akliṣṭakarmaṇaḥ
book life the third decade
|
book decade guest
Home
>
Library
>
New
>
John Dargavel Smith
>
The Mahabharata In Sanskrit
>
Book 9. Chapter 10