Book 9. Chapter 13
The Mahabharata In Sanskrit
Book 9
Chapter 13
1
[स]
अर्जुनॊ दरौणिना विद्धॊ युद्धे बहुभिर आयसैः
तस्य चानुचरैः शूरैस तरिगर्तानां महारथैः
दरौणिं विव्याध समरे तरिभिर एव शिला मुखैः
2
तथेतरान महेष्वासान दवाभ्यां दवाभ्यां धनंजयः
भूयश चैव महाबाहुः शरवर्षैर अवाकिरत
3
शरकण्टकितास ते तु तावका भरतर्षभ
न जाहुः सामरे पार्थं वध्यमानाः शितैः शरैः
4
ते ऽरजुनं रथवंशेन दरॊणपुत्र पुरॊगमाः
अयॊधयन्त समरे परिवार्य महारथाः
5
तैस तु कषिप्ताः शरा राजन कार्तस्वरविभूषिताः
अर्जुनस्य रथॊपस्थं पूरयाम आसुर अञ्जसा
6
तथा कृष्णौ महेष्वासौ वृषभौ सर्वधन्विनाम
शरैर वीक्ष्य वितुन्नाङ्गौ परहृष्टौ युद्धदुर्मदौ
7
कूबरं रथचक्राणि ईषा यॊक्त्राणि चाभिभॊ
युगं चैवानुकर्षं च शरभूतम अभूत तदा
8
नैतादृशं दृष्टपूर्वं राजन नैव च नः शरुतम
यादृशं तत्र पार्थस्य तावकाः संप्रचक्रिरे
9
स रथः सर्वतॊ भाति चित्रपुङ्खैः शितैः शरैः
उल्का शतैः संप्रदीप्तं विमानम इव भूतले
10
ततॊ ऽरजुनॊ महाराज शरैः संनतपर्वभिः
अवाकिरत तां पृतनां मेघॊ वृष्ट्या यथाचलम
11
ते वध्यमानाः समरे पार्था नामाङ्कितैः शरैः
पार्थ भूतम अमन्यन्त परेक्षामाणास तथाविधम
12
ततॊ ऽदभुतशरज्वालॊ धनुः शब्दानिलॊ महान
सेनेन्धनं ददाहाशु तावकं पार्थ पावकः
13
चक्राणां पाततां चैव युगानां च धरातले
तूणीराणां पताकानां धवजानां च रथैः सह
14
ईषाणाम अनुकर्षाणां तरिवेणूनां च भारत
अक्षाणाम अथ यॊक्त्राणां परतॊदानां च सर्वशः
15
शिरसां पततां चैव कुण्डलॊष्णीष धारिणाम
भुजानां च महाराज सकन्धानां च समन्ततः
16
छत्त्राणां वयजनैः सार्धं मुकुटानां च राशयः
समदृश्यन्त पार्थस्य रथमार्गेषु भारत
17
अगम्यरूपा पृथिवी मांसशॊणितकर्दमा
बभूव भरतश्रेष्ठ रुद्रस्याक्रीडनं यथा
भीरूणां तरासजननी शूराणां हर्षवर्धनी
18
हत्वा तु समरे पार्थः सहस्रे दवे परंतप
रथानां सवरूथानां विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन
19
यथा हि भगवान अग्निर जगद दग्ध्वा चराचरम
विधूमॊ दृश्यते राजंस तथा पार्थॊ महारथः
20
दरौणिस तु समरे दृष्ट्वा पाण्डवस्य पराक्रमम
रथेनातिपताकेन पाण्डवं परत्यवारयत
21
ताव उभौ पुरुषव्याघ्रौ शवेताश्वौ धन्विनां वरौ
समीयतुस तदा तूर्णं परस्परवधैषिणौ
22
तयॊर आसीन महाराज बाणवर्षं सुदारुणम
जीमूतानां यथा वृष्टिर तपान्ते भरतर्षभ
23
अन्यॊन्यस्पर्धिनौ तौ तु शरैः संनतपर्वभिः
ततक्षतुर मृधे ऽनयॊन्यं शृङ्गाभ्यां वृषभाव इव
24
तयॊर युद्धं महाराज चिरं समम इवाभवत
अस्त्राणां संगमश चैव घॊरस तत्राभवन महान
25
ततॊ ऽरजुनं दवादशभी रुक्मपुङ्खैः सुतेजनैः
वासुदेवं च दशभिर दरौणिर विव्याध भारत
26
ततः परहस्य बीभत्सुर वयाक्षिपद गाण्डिवं धनुः
मानयित्वा मुहूर्तं च गुरुपुत्रं महाहवे
27
वयश्व सूत रथं चक्रे सव्यसाची महारथः
मृदुपूर्वं ततश चैनं तरिभिर विव्याध सायकैः
28
हताश्वे तु रथे तिष्ठन दरॊणपुत्रस तव अयॊ मयम
मुसलं पाण्डुपुत्राय चिक्षेप परिघॊपमम
29
तम आपतन्तं सहसा हेमपट्ट विभूषितम
चिच्छेद सप्तधा वीरः पार्तः शत्रुनिबर्हणः
30
स चछिन्नं मुसलं दृष्ट्वा दरौणिः परमकॊपनः
आददे परिघं घॊरं नगेन्द्रशिखरॊपमम
चिक्षेप चैव पार्थाय दरौणिर युद्धविशारदः
31
तम अन्तकम इव करुद्धं परिघं परेक्ष्य पाण्डवः
अर्जुनस तवरितॊ जघ्ने पञ्चभिः सायकॊत्तमैः
32
स चछिन्नः पतितॊ भूमौ पार्थ बाणैर महाहवे
दारयन पृथिवीन्द्राणां मनः शब्देन भारत
33
ततॊ ऽपरैस तरिभिर बाणैर दरौणिं विव्याध पाण्डवः
सॊ ऽतिविद्धॊ बलवता पार्थेन सुमहाबलः
न संभ्रान्तस तदा दरौणिः पौरुषे सवे वयवस्थितः
34
सुधर्मा तु ततॊ राजन भारद्वाजं महारथम
अवाकिरच छरव्रातैः सर्वक्षत्रस्य पश्यतः
35
ततस तु सुरथॊ ऽपय आजौ पाञ्चालानां महारथः
रथेन मेघघॊषेण दरौणिम एवाभ्यधावत
36
विकर्षन वै धनुःश्रेष्ठं सर्वभार सहं दृढम
जवलनाशीविषनिभैः शरैश चैनम अवाकिरत
37
सुरथं तु ततः करुद्धम आपतन्तं महारथम
चुकॊप समरे दरौणिर दण्डाहत इवॊरगः
38
तरिशिखां भरुकुटीं कृत्वा सृक्किणी परिलेलिहन
उद्वीक्ष्य सुरथं रॊषाद धनुर्ज्याम अवमृज्य च
मुमॊच तीष्णं नाराचं यमदण्डसमद्युतिम
39
स तस्य हृदयं भित्त्वा परविवेशातिवेगतः
शक्राशनिर इवॊत्सृष्टा विदार्य धरणीतलम
40
ततस तं पतितं भूमौ नाराचेन समाहतम
वज्रेणेव यथा शृङ्गं पर्वतस्य महाधनम
41
तस्मिंस तु निहते वीरे दरॊणपुत्रः परतापवान
आरुरॊह रथं तूर्णं तम एव रथिनां वरः
42
ततः सज्जॊ महाराज दरौणिर आहवदुर्मदः
अर्जुनं यॊधयाम आस संशप्तक वृतॊ रणे
43
तत्र युद्धं महच चासीद अर्जुनस्य परैः सह
मध्यंदिनगते सूर्ये यम राष्ट्रविवर्धनम
44
तत्राश्चर्यम अपश्याम दृष्ट्वा तेषां पराक्रमम
यद एकॊ युगपद वीरान समयॊधयद अर्जुनः
45
विमर्दस तु महान आसीद अर्जुनस्य परैः सह
शतक्रतॊर यथापूर्वं महत्या दैत्य सेनया
1
[s]
arjuno drauṇinā viddho yuddhe bahubhir āyasaiḥ
tasya cānucaraiḥ śūrais trigartānāṃ mahārathaiḥ
drauṇiṃ vivyādha samare tribhir eva śilā mukhaiḥ
2
tathetarān maheṣvāsān dvābhyāṃ dvābhyāṃ dhanaṃjayaḥ
bhūyaś caiva mahābāhuḥ śaravarṣair avākirat
3
arakaṇṭakitās te tu tāvakā bharatarṣabha
na jāhuḥ sāmare pārthaṃ vadhyamānāḥ śitaiḥ śaraiḥ
4
te 'rjunaṃ rathavaṃśena droṇaputra purogamāḥ
ayodhayanta samare parivārya mahārathāḥ
5
tais tu kṣiptāḥ śarā rājan kārtasvaravibhūṣitāḥ
arjunasya rathopasthaṃ pūrayām āsur añjasā
6
tathā kṛṣṇau maheṣvāsau vṛṣabhau sarvadhanvinām
śarair vīkṣya vitunnāṅgau prahṛṣṭau yuddhadurmadau
7
kūbaraṃ rathacakrāṇi īṣā yoktrāṇi cābhibho
yugaṃ caivānukarṣaṃ ca śarabhūtam abhūt tadā
8
naitādṛśaṃ dṛṣṭapūrvaṃ rājan naiva ca naḥ śrutam
yādṛśaṃ tatra pārthasya tāvakāḥ saṃpracakrire
9
sa rathaḥ sarvato bhāti citrapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ
ulkā śataiḥ saṃpradīptaṃ vimānam iva bhūtale
10
tato 'rjuno mahārāja śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
avākirat tāṃ pṛtanāṃ megho vṛṣṭyā yathācalam
11
te vadhyamānāḥ samare pārthā nāmāṅkitaiḥ śaraiḥ
pārtha bhūtam amanyanta prekṣāmāṇās tathāvidham
12
tato 'dbhutaśarajvālo dhanuḥ śabdānilo mahān
senendhanaṃ dadāhāśu tāvakaṃ pārtha pāvakaḥ
13
cakrāṇāṃ pātatāṃ caiva yugānāṃ ca dharātale
tūṇīrāṇāṃ patākānāṃ dhvajānāṃ ca rathaiḥ saha
14
īṣāṇm anukarṣāṇāṃ triveṇūnāṃ ca bhārata
akṣāṇām atha yoktrāṇāṃ pratodānāṃ ca sarvaśaḥ
15
irasāṃ patatāṃ caiva kuṇḍaloṣṇīa dhāriṇām
bhujānāṃ ca mahārāja skandhānāṃ ca samantataḥ
16
chattrāṇāṃ vyajanaiḥ sārdhaṃ mukuṭānāṃ ca rāśayaḥ
samadṛśyanta pārthasya rathamārgeṣu bhārata
17
agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā
babhūva bharataśreṣṭha rudrasyākrīḍanaṃ yathā
bhīrūṇāṃ trāsajananī śūrāṇāṃ harṣavardhanī
18
hatvā tu samare pārthaḥ sahasre dve paraṃtapa
rathānāṃ savarūthānāṃ vidhūmo 'gnir iva jvalan
19
yathā hi bhagavān agnir jagad dagdhvā carācaram
vidhūmo dṛśyate rājaṃs tathā pārtho mahārathaḥ
20
drauṇis tu samare dṛṣṭvā pāṇḍavasya parākramam
rathenātipatākena pāṇḍavaṃ pratyavārayat
21
tāv ubhau puruṣavyāghrau śvetāśvau dhanvināṃ varau
samīyatus tadā tūrṇaṃ parasparavadhaiṣiṇau
22
tayor āsīn mahārāja bāṇavarṣaṃ sudāruṇam
jīmūtānāṃ yathā vṛṣṭir tapānte bharatarṣabha
23
anyonyaspardhinau tau tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
tatakṣatur mṛdhe 'nyonyaṃ śṛgābhyāṃ vṛṣabhāv iva
24
tayor yuddhaṃ mahārāja ciraṃ samam ivābhavat
astrāṇāṃ saṃgamaś caiva ghoras tatrābhavan mahān
25
tato 'rjunaṃ dvādaśabhī rukmapuṅkhaiḥ sutejanaiḥ
vāsudevaṃ ca daśabhir drauṇir vivyādha bhārata
26
tataḥ prahasya bībhatsur vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ
mānayitvā muhūrtaṃ ca guruputraṃ mahāhave
27
vyaśva sūta rathaṃ cakre savyasācī mahārathaḥ
mṛdupūrvaṃ tataś cainaṃ tribhir vivyādha sāyakaiḥ
28
hatāśve tu rathe tiṣṭhan droṇaputras tv ayo mayam
musalaṃ pāṇḍuputrāya cikṣepa parighopamam
29
tam āpatantaṃ sahasā hemapaṭṭa vibhūṣitam
ciccheda saptadhā vīraḥ pārtaḥ śatrunibarhaṇaḥ
30
sa cchinnaṃ musalaṃ dṛṣṭvā drauṇiḥ paramakopanaḥ
ādade parighaṃ ghoraṃ nagendraśikharopamam
cikṣepa caiva pārthāya drauṇir yuddhaviśāradaḥ
31
tam antakam iva kruddhaṃ parighaṃ prekṣya pāṇḍavaḥ
arjunas tvarito jaghne pañcabhiḥ sāyakottamaiḥ
32
sa cchinnaḥ patito bhūmau pārtha bāṇair mahāhave
dārayan pṛthivīndrāṇāṃ manaḥ śabdena bhārata
33
tato 'parais tribhir bāṇair drauṇiṃ vivyādha pāṇḍavaḥ
so 'tividdho balavatā pārthena sumahābalaḥ
na saṃbhrāntas tadā drauṇiḥ pauruṣe sve vyavasthitaḥ
34
sudharmā tu tato rājan bhāradvājaṃ mahāratham
avākirac charavrātaiḥ sarvakṣatrasya paśyataḥ
35
tatas tu suratho 'py ājau pāñcālānāṃ mahārathaḥ
rathena meghaghoṣeṇa drauṇim evābhyadhāvata
36
vikarṣan vai dhanuḥśreṣṭhaṃ sarvabhāra sahaṃ dṛḍham
jvalanāśīviṣanibhaiḥ śaraiś cainam avākirat
37
surathaṃ tu tataḥ kruddham āpatantaṃ mahāratham
cukopa samare drauṇir daṇḍāhata ivoragaḥ
38
triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā sṛkkiṇī parilelihan
udvīkṣya surathaṃ roṣād dhanurjyām avamṛjya ca
mumoca tīṣṇaṃ nārācaṃ yamadaṇḍasamadyutim
39
sa tasya hṛdayaṃ bhittvā praviveśātivegataḥ
śakrāśanir ivotsṛṣṭā vidārya dharaṇītalam
40
tatas taṃ patitaṃ bhūmau nārācena samāhatam
vajreṇeva yathā śṛgaṃ parvatasya mahādhanam
41
tasmiṃs tu nihate vīre droṇaputraḥ pratāpavān
āruroha rathaṃ tūrṇaṃ tam eva rathināṃ varaḥ
42
tataḥ sajjo mahārāja drauṇir āhavadurmadaḥ
arjunaṃ yodhayām āsa saṃśaptaka vṛto raṇe
43
tatra yuddhaṃ mahac cāsīd arjunasya paraiḥ saha
madhyaṃdinagate sūrye yama rāṣṭravivardhanam
44
tatrāścaryam apaśyāma dṛṣṭvā teṣāṃ parākramam
yad eko yugapad vīrān samayodhayad arjunaḥ
45
vimardas tu mahān āsīd arjunasya paraiḥ saha
śatakrator yathāpūrvaṃ mahatyā daitya senayā
Book 9
Chapter 13
1
[स]
अर्जुनॊ दरौणिना विद्धॊ युद्धे बहुभिर आयसैः
तस्य चानुचरैः शूरैस तरिगर्तानां महारथैः
दरौणिं विव्याध समरे तरिभिर एव शिला मुखैः
2
तथेतरान महेष्वासान दवाभ्यां दवाभ्यां धनंजयः
भूयश चैव महाबाहुः शरवर्षैर अवाकिरत
3
शरकण्टकितास ते तु तावका भरतर्षभ
न जाहुः सामरे पार्थं वध्यमानाः शितैः शरैः
4
ते ऽरजुनं रथवंशेन दरॊणपुत्र पुरॊगमाः
अयॊधयन्त समरे परिवार्य महारथाः
5
तैस तु कषिप्ताः शरा राजन कार्तस्वरविभूषिताः
अर्जुनस्य रथॊपस्थं पूरयाम आसुर अञ्जसा
6
तथा कृष्णौ महेष्वासौ वृषभौ सर्वधन्विनाम
शरैर वीक्ष्य वितुन्नाङ्गौ परहृष्टौ युद्धदुर्मदौ
7
कूबरं रथचक्राणि ईषा यॊक्त्राणि चाभिभॊ
युगं चैवानुकर्षं च शरभूतम अभूत तदा
8
नैतादृशं दृष्टपूर्वं राजन नैव च नः शरुतम
यादृशं तत्र पार्थस्य तावकाः संप्रचक्रिरे
9
स रथः सर्वतॊ भाति चित्रपुङ्खैः शितैः शरैः
उल्का शतैः संप्रदीप्तं विमानम इव भूतले
10
ततॊ ऽरजुनॊ महाराज शरैः संनतपर्वभिः
अवाकिरत तां पृतनां मेघॊ वृष्ट्या यथाचलम
11
ते वध्यमानाः समरे पार्था नामाङ्कितैः शरैः
पार्थ भूतम अमन्यन्त परेक्षामाणास तथाविधम
12
ततॊ ऽदभुतशरज्वालॊ धनुः शब्दानिलॊ महान
सेनेन्धनं ददाहाशु तावकं पार्थ पावकः
13
चक्राणां पाततां चैव युगानां च धरातले
तूणीराणां पताकानां धवजानां च रथैः सह
14
ईषाणाम अनुकर्षाणां तरिवेणूनां च भारत
अक्षाणाम अथ यॊक्त्राणां परतॊदानां च सर्वशः
15
शिरसां पततां चैव कुण्डलॊष्णीष धारिणाम
भुजानां च महाराज सकन्धानां च समन्ततः
16
छत्त्राणां वयजनैः सार्धं मुकुटानां च राशयः
समदृश्यन्त पार्थस्य रथमार्गेषु भारत
17
अगम्यरूपा पृथिवी मांसशॊणितकर्दमा
बभूव भरतश्रेष्ठ रुद्रस्याक्रीडनं यथा
भीरूणां तरासजननी शूराणां हर्षवर्धनी
18
हत्वा तु समरे पार्थः सहस्रे दवे परंतप
रथानां सवरूथानां विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन
19
यथा हि भगवान अग्निर जगद दग्ध्वा चराचरम
विधूमॊ दृश्यते राजंस तथा पार्थॊ महारथः
20
दरौणिस तु समरे दृष्ट्वा पाण्डवस्य पराक्रमम
रथेनातिपताकेन पाण्डवं परत्यवारयत
21
ताव उभौ पुरुषव्याघ्रौ शवेताश्वौ धन्विनां वरौ
समीयतुस तदा तूर्णं परस्परवधैषिणौ
22
तयॊर आसीन महाराज बाणवर्षं सुदारुणम
जीमूतानां यथा वृष्टिर तपान्ते भरतर्षभ
23
अन्यॊन्यस्पर्धिनौ तौ तु शरैः संनतपर्वभिः
ततक्षतुर मृधे ऽनयॊन्यं शृङ्गाभ्यां वृषभाव इव
24
तयॊर युद्धं महाराज चिरं समम इवाभवत
अस्त्राणां संगमश चैव घॊरस तत्राभवन महान
25
ततॊ ऽरजुनं दवादशभी रुक्मपुङ्खैः सुतेजनैः
वासुदेवं च दशभिर दरौणिर विव्याध भारत
26
ततः परहस्य बीभत्सुर वयाक्षिपद गाण्डिवं धनुः
मानयित्वा मुहूर्तं च गुरुपुत्रं महाहवे
27
वयश्व सूत रथं चक्रे सव्यसाची महारथः
मृदुपूर्वं ततश चैनं तरिभिर विव्याध सायकैः
28
हताश्वे तु रथे तिष्ठन दरॊणपुत्रस तव अयॊ मयम
मुसलं पाण्डुपुत्राय चिक्षेप परिघॊपमम
29
तम आपतन्तं सहसा हेमपट्ट विभूषितम
चिच्छेद सप्तधा वीरः पार्तः शत्रुनिबर्हणः
30
स चछिन्नं मुसलं दृष्ट्वा दरौणिः परमकॊपनः
आददे परिघं घॊरं नगेन्द्रशिखरॊपमम
चिक्षेप चैव पार्थाय दरौणिर युद्धविशारदः
31
तम अन्तकम इव करुद्धं परिघं परेक्ष्य पाण्डवः
अर्जुनस तवरितॊ जघ्ने पञ्चभिः सायकॊत्तमैः
32
स चछिन्नः पतितॊ भूमौ पार्थ बाणैर महाहवे
दारयन पृथिवीन्द्राणां मनः शब्देन भारत
33
ततॊ ऽपरैस तरिभिर बाणैर दरौणिं विव्याध पाण्डवः
सॊ ऽतिविद्धॊ बलवता पार्थेन सुमहाबलः
न संभ्रान्तस तदा दरौणिः पौरुषे सवे वयवस्थितः
34
सुधर्मा तु ततॊ राजन भारद्वाजं महारथम
अवाकिरच छरव्रातैः सर्वक्षत्रस्य पश्यतः
35
ततस तु सुरथॊ ऽपय आजौ पाञ्चालानां महारथः
रथेन मेघघॊषेण दरौणिम एवाभ्यधावत
36
विकर्षन वै धनुःश्रेष्ठं सर्वभार सहं दृढम
जवलनाशीविषनिभैः शरैश चैनम अवाकिरत
37
सुरथं तु ततः करुद्धम आपतन्तं महारथम
चुकॊप समरे दरौणिर दण्डाहत इवॊरगः
38
तरिशिखां भरुकुटीं कृत्वा सृक्किणी परिलेलिहन
उद्वीक्ष्य सुरथं रॊषाद धनुर्ज्याम अवमृज्य च
मुमॊच तीष्णं नाराचं यमदण्डसमद्युतिम
39
स तस्य हृदयं भित्त्वा परविवेशातिवेगतः
शक्राशनिर इवॊत्सृष्टा विदार्य धरणीतलम
40
ततस तं पतितं भूमौ नाराचेन समाहतम
वज्रेणेव यथा शृङ्गं पर्वतस्य महाधनम
41
तस्मिंस तु निहते वीरे दरॊणपुत्रः परतापवान
आरुरॊह रथं तूर्णं तम एव रथिनां वरः
42
ततः सज्जॊ महाराज दरौणिर आहवदुर्मदः
अर्जुनं यॊधयाम आस संशप्तक वृतॊ रणे
43
तत्र युद्धं महच चासीद अर्जुनस्य परैः सह
मध्यंदिनगते सूर्ये यम राष्ट्रविवर्धनम
44
तत्राश्चर्यम अपश्याम दृष्ट्वा तेषां पराक्रमम
यद एकॊ युगपद वीरान समयॊधयद अर्जुनः
45
विमर्दस तु महान आसीद अर्जुनस्य परैः सह
शतक्रतॊर यथापूर्वं महत्या दैत्य सेनया
1
[s]
arjuno drauṇinā viddho yuddhe bahubhir āyasaiḥ
tasya cānucaraiḥ śūrais trigartānāṃ mahārathaiḥ
drauṇiṃ vivyādha samare tribhir eva śilā mukhaiḥ
2
tathetarān maheṣvāsān dvābhyāṃ dvābhyāṃ dhanaṃjayaḥ
bhūyaś caiva mahābāhuḥ śaravarṣair avākirat
3
arakaṇṭakitās te tu tāvakā bharatarṣabha
na jāhuḥ sāmare pārthaṃ vadhyamānāḥ śitaiḥ śaraiḥ
4
te 'rjunaṃ rathavaṃśena droṇaputra purogamāḥ
ayodhayanta samare parivārya mahārathāḥ
5
tais tu kṣiptāḥ śarā rājan kārtasvaravibhūṣitāḥ
arjunasya rathopasthaṃ pūrayām āsur añjasā
6
tathā kṛṣṇau maheṣvāsau vṛṣabhau sarvadhanvinām
śarair vīkṣya vitunnāṅgau prahṛṣṭau yuddhadurmadau
7
kūbaraṃ rathacakrāṇi īṣā yoktrāṇi cābhibho
yugaṃ caivānukarṣaṃ ca śarabhūtam abhūt tadā
8
naitādṛśaṃ dṛṣṭapūrvaṃ rājan naiva ca naḥ śrutam
yādṛśaṃ tatra pārthasya tāvakāḥ saṃpracakrire
9
sa rathaḥ sarvato bhāti citrapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ
ulkā śataiḥ saṃpradīptaṃ vimānam iva bhūtale
10
tato 'rjuno mahārāja śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
avākirat tāṃ pṛtanāṃ megho vṛṣṭyā yathācalam
11
te vadhyamānāḥ samare pārthā nāmāṅkitaiḥ śaraiḥ
pārtha bhūtam amanyanta prekṣāmāṇās tathāvidham
12
tato 'dbhutaśarajvālo dhanuḥ śabdānilo mahān
senendhanaṃ dadāhāśu tāvakaṃ pārtha pāvakaḥ
13
cakrāṇāṃ pātatāṃ caiva yugānāṃ ca dharātale
tūṇīrāṇāṃ patākānāṃ dhvajānāṃ ca rathaiḥ saha
14
īṣāṇm anukarṣāṇāṃ triveṇūnāṃ ca bhārata
akṣāṇām atha yoktrāṇāṃ pratodānāṃ ca sarvaśaḥ
15
irasāṃ patatāṃ caiva kuṇḍaloṣṇīa dhāriṇām
bhujānāṃ ca mahārāja skandhānāṃ ca samantataḥ
16
chattrāṇāṃ vyajanaiḥ sārdhaṃ mukuṭānāṃ ca rāśayaḥ
samadṛśyanta pārthasya rathamārgeṣu bhārata
17
agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā
babhūva bharataśreṣṭha rudrasyākrīḍanaṃ yathā
bhīrūṇāṃ trāsajananī śūrāṇāṃ harṣavardhanī
18
hatvā tu samare pārthaḥ sahasre dve paraṃtapa
rathānāṃ savarūthānāṃ vidhūmo 'gnir iva jvalan
19
yathā hi bhagavān agnir jagad dagdhvā carācaram
vidhūmo dṛśyate rājaṃs tathā pārtho mahārathaḥ
20
drauṇis tu samare dṛṣṭvā pāṇḍavasya parākramam
rathenātipatākena pāṇḍavaṃ pratyavārayat
21
tāv ubhau puruṣavyāghrau śvetāśvau dhanvināṃ varau
samīyatus tadā tūrṇaṃ parasparavadhaiṣiṇau
22
tayor āsīn mahārāja bāṇavarṣaṃ sudāruṇam
jīmūtānāṃ yathā vṛṣṭir tapānte bharatarṣabha
23
anyonyaspardhinau tau tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
tatakṣatur mṛdhe 'nyonyaṃ śṛgābhyāṃ vṛṣabhāv iva
24
tayor yuddhaṃ mahārāja ciraṃ samam ivābhavat
astrāṇāṃ saṃgamaś caiva ghoras tatrābhavan mahān
25
tato 'rjunaṃ dvādaśabhī rukmapuṅkhaiḥ sutejanaiḥ
vāsudevaṃ ca daśabhir drauṇir vivyādha bhārata
26
tataḥ prahasya bībhatsur vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ
mānayitvā muhūrtaṃ ca guruputraṃ mahāhave
27
vyaśva sūta rathaṃ cakre savyasācī mahārathaḥ
mṛdupūrvaṃ tataś cainaṃ tribhir vivyādha sāyakaiḥ
28
hatāśve tu rathe tiṣṭhan droṇaputras tv ayo mayam
musalaṃ pāṇḍuputrāya cikṣepa parighopamam
29
tam āpatantaṃ sahasā hemapaṭṭa vibhūṣitam
ciccheda saptadhā vīraḥ pārtaḥ śatrunibarhaṇaḥ
30
sa cchinnaṃ musalaṃ dṛṣṭvā drauṇiḥ paramakopanaḥ
ādade parighaṃ ghoraṃ nagendraśikharopamam
cikṣepa caiva pārthāya drauṇir yuddhaviśāradaḥ
31
tam antakam iva kruddhaṃ parighaṃ prekṣya pāṇḍavaḥ
arjunas tvarito jaghne pañcabhiḥ sāyakottamaiḥ
32
sa cchinnaḥ patito bhūmau pārtha bāṇair mahāhave
dārayan pṛthivīndrāṇāṃ manaḥ śabdena bhārata
33
tato 'parais tribhir bāṇair drauṇiṃ vivyādha pāṇḍavaḥ
so 'tividdho balavatā pārthena sumahābalaḥ
na saṃbhrāntas tadā drauṇiḥ pauruṣe sve vyavasthitaḥ
34
sudharmā tu tato rājan bhāradvājaṃ mahāratham
avākirac charavrātaiḥ sarvakṣatrasya paśyataḥ
35
tatas tu suratho 'py ājau pāñcālānāṃ mahārathaḥ
rathena meghaghoṣeṇa drauṇim evābhyadhāvata
36
vikarṣan vai dhanuḥśreṣṭhaṃ sarvabhāra sahaṃ dṛḍham
jvalanāśīviṣanibhaiḥ śaraiś cainam avākirat
37
surathaṃ tu tataḥ kruddham āpatantaṃ mahāratham
cukopa samare drauṇir daṇḍāhata ivoragaḥ
38
triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā sṛkkiṇī parilelihan
udvīkṣya surathaṃ roṣād dhanurjyām avamṛjya ca
mumoca tīṣṇaṃ nārācaṃ yamadaṇḍasamadyutim
39
sa tasya hṛdayaṃ bhittvā praviveśātivegataḥ
śakrāśanir ivotsṛṣṭā vidārya dharaṇītalam
40
tatas taṃ patitaṃ bhūmau nārācena samāhatam
vajreṇeva yathā śṛgaṃ parvatasya mahādhanam
41
tasmiṃs tu nihate vīre droṇaputraḥ pratāpavān
āruroha rathaṃ tūrṇaṃ tam eva rathināṃ varaḥ
42
tataḥ sajjo mahārāja drauṇir āhavadurmadaḥ
arjunaṃ yodhayām āsa saṃśaptaka vṛto raṇe
43
tatra yuddhaṃ mahac cāsīd arjunasya paraiḥ saha
madhyaṃdinagate sūrye yama rāṣṭravivardhanam
44
tatrāścaryam apaśyāma dṛṣṭvā teṣāṃ parākramam
yad eko yugapad vīrān samayodhayad arjunaḥ
45
vimardas tu mahān āsīd arjunasya paraiḥ saha
śatakrator yathāpūrvaṃ mahatyā daitya senayā
