Book 5. Chapter 24
Book 5
Chapter 24
1
prasaktāśrumukhīty evaṃ bruvantī janakātmajā
adhomukhamukhī bālā vilaptum upacakrame
2
unmatteva pramatteva bhrāntacitteva śocatī
upāvṛttā kiśorīva viveṣṭantī mahītale
3
rāghavasyāpramattasya rakṣasā kāmarūpiṇā
rāvaṇena pramathyāham ānītā krośatī balāt
4
rākṣasī vaśam āpannā bhartyamānā sudāruṇam
cintayantī suduḥkhārtā nāhaṃ jīvitum utsahe
5
na hi me jīvitenārtho naivārthair na ca bhūṣaṇaiḥ
vasantyā rākṣasī madhye vinā rāmaṃ mahāratham
6
dhiṅ mām anāryām asatīṃ yāhaṃ tena vinā kṛtā
muhūrtam api rakṣāmi jīvitaṃ pāpajīvitā
7
kā ca me jīvite śraddhā sukhe vā taṃ priyaṃ vinā
bhartāraṃ sāgarāntāyā vasudhāyāḥ priyaṃ vadam
8
bhidyatāṃ bhakṣyatāṃ vāpi śarīraṃ visṛjāmy aham
na cāpy ahaṃ ciraṃ duḥkhaṃ saheyaṃ priyavarjitā
9
caraṇenāpi savyena na spṛśeyaṃ niśācaram
rāvaṇaṃ kiṃ punar ahaṃ kāmayeyaṃ vigarhitam
10
pratyākhyātaṃ na jānāti nātmānaṃ nātmanaḥ kulam
yo nṛśaṃsa svabhāvena māṃ prārthayitum icchati
11
chinnā bhinnā vibhaktā vā dīpte vāgnau pradīpitā
rāvaṇaṃ nopatiṣṭheyaṃ kiṃ pralāpena vaś ciram
12
khyātaḥ prājñaḥ kṛtajñaś ca sānukrośaś ca rāghavaḥ
sadvṛtto niranukrośaḥ śaṅke madbhāgyasaṃkṣayāt
13
rākṣasānāṃ janasthāne sahasrāṇi caturdaśa
yenaikena nirastāni sa māṃ kiṃ nābhipadyate
14
niruddhā rāvaṇenāham alpavīryeṇa rakṣasā
samarthaḥ khalu me bhartā rāvaṇaṃ hantum āhave
15
virādho daṇḍakāraṇye yena rākṣasapuṃgavaḥ
raṇe rāmeṇa nihataḥ sa māṃ kiṃ nābhipadyate
16
kāmaṃ madhye samudrasya laṅkeyaṃ duṣpradharṣaṇā
na tu rāghavabāṇānāṃ gatirodhī ha vidyate
17
kiṃ nu tat kāraṇaṃ yena rāmo dṛḍhaparākramaḥ
rakṣasāpahṛtāṃ bhāryām iṣṭāṃ nābhyavapadyate
18
ihasthāṃ māṃ na jānīte śaṅke lakṣmaṇapūrvajaḥ
jānann api hi tejasvī dharṣaṇāṃ marṣayiṣyati
19
hṛteti yo 'dhigatvā māṃ rāghavāya nivedayet
gṛdhrarājo 'pi sa raṇe rāvaṇena nipātitaḥ
20
kṛtaṃ karma mahat tena māṃ tadābhyavapadyatā
tiṣṭhatā rāvaṇadvandve vṛddhenāpi jaṭāyuṣā
21
yadi mām iha jānīyād vartamānāṃ sa rāghavaḥ
adya bāṇair abhikruddhaḥ kuryāl lokam arākṣasaṃ
22
vidhamec ca purīṃ laṅkāṃ śoṣayec ca mahodadhim
rāvaṇasya ca nīcasya kīrtiṃ nāma ca nāśayet
23
tato nihatanathānāṃ rākṣasīnāṃ gṛhe gṛhe
yathāham evaṃ rudatī tathā bhūyo na saṃśayaḥ
anviṣya rakṣasāṃ laṅkāṃ kuryād rāmaḥ salakṣmaṇaḥ
24
na hi tābhyāṃ ripur dṛṣṭo muhūtam api jīvati
citā dhūmākulapathā gṛdhramaṇḍalasaṃkulā
acireṇa tu laṅkeyaṃ śmaśānasadṛśī bhavet
25
acireṇaiva kālena prāpsyāmy eva manoratham
duṣprasthāno 'yam ākhyāti sarveṣāṃ vo viparyayaḥ
26
yādṛśāni tu dṛśyante laṅkāyām aśubhāni tu
acireṇaiva kālena bhaviṣyati hataprabhā
27
nūnaṃ laṅkā hate pāpe rāvaṇe rākṣasādhipe
śoṣaṃ yāsyati durdharṣā pramadā vidhavā yathā
28
puṣyotsavasamṛddhā ca naṣṭabhartrī sarākṣasā
bhaviṣyati purī laṅkā naṣṭabhartrī yathāṅganā
29
nūnaṃ rākṣasakanyānāṃ rudantīnāṃ gṛhe gṛhe
śroṣyāmi nacirād eva duḥkhārtānām iha dhvanim
30
sāndhakārā hatadyotā hatarākṣasapuṃgavā
bhaviṣyati purī laṅkā nirdagdhā rāmasāyakaiḥ
31
yadi nāma sa śūro māṃ rāmo raktāntalocanaḥ
jānīyād vartamānāṃ hi rāvaṇasya niveśane
32
anena tu nṛśaṃsena rāvaṇenādhamena me
samayo yas tu nirdiṣṭas tasya kālo 'yam āgataḥ
33
akāryaṃ ye na jānanti nairṛtāḥ pāpakāriṇaḥ
adharmāt tu mahotpāto bhaviṣyati hi sāmpratam
34
naite dharmaṃ vijānanti rākṣasāḥ piśitāśanāḥ
dhruvaṃ māṃ prātarāśārthe rākṣasaḥ kalpayiṣyati
35
sāhaṃ kathaṃ kariṣyāmi taṃ vinā priyadarśanam
rāmaṃ raktāntanayanam apaśyantī suduḥkhitā
36
yadi kaś cit pradātā me viṣasyādya bhaved iha
kṣipraṃ vaivasvataṃ devaṃ paśyeyaṃ patinā vinā
37
nājānāj jīvatīṃ rāmaḥ sa māṃ lakṣmaṇapūrvajaḥ
jānantau tau na kuryātāṃ norvyāṃ hi mama mārgaṇam
38
nūnaṃ mamaiva śokena sa vīro lakṣmaṇāgrajaḥ
devalokam ito yātas tyaktvā dehaṃ mahītale
39
dhanyā devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ
mama paśyanti ye nāthaṃ rāmaṃ rājīvalocanam
40
atha vā na hi tasyārthe dharmakāmasya dhīmataḥ
mayā rāmasya rājarṣer bhāryayā paramātmanaḥ
41
dṛśyamāne bhavet prītaḥ sauhṛdaṃ nāsty apaśyataḥ
nāśayanti kṛtaghrās tu na rāmo nāśayiṣyati
42
kiṃ nu me na guṇāḥ ke cit kiṃ vā bhāgya kṣayo hi me
yāhaṃ sītā varārheṇa hīnā rāmeṇa bhāminī
43
reyo me jīvitān martuṃ vihīnā yā mahātmanā
rāmād akliṣṭacāritrāc chūrāc chatrunibarhaṇāt
44
atha vā nyastaśastrau tau vane mūlaphalāśanau
bhrātarau hi nara śreṣṭhau carantau vanagocarau
45
atha vā rākṣasendreṇa rāvaṇena durātmanā
chadmanā ghātitau śūrau bhrātarau rāmalakṣmaṇau
46
sāham evaṃgate kāle martum icchāmi sarvathā
na ca me vihito mṛtyur asmin duḥkhe 'pi vartati
47
dhanyāḥ khalu mahātmāno munayaḥ satyasaṃmatāḥ
jitātmāno mahābhāgā yeṣāṃ na staḥ priyāpriye
48
priyān na saṃbhaved duḥkham apriyād adhikaṃ bhayam
tābhyāṃ hi ye viyujyante namas teṣāṃ mahātmanām
49
sāhaṃ tyaktā priyeṇeha rāmeṇa viditātmanā
prāṇāṃs tyakṣyāmi pāpasya rāvaṇasya gatā vaśam
1
परसक्ताश्रुमुखीत्य एवं बरुवन्ती जनकात्मजा
अधॊमुखमुखी बाला विलप्तुम उपचक्रमे
2
उन्मत्तेव परमत्तेव भरान्तचित्तेव शॊचती
उपावृत्ता किशॊरीव विवेष्टन्ती महीतले
3
राघवस्याप्रमत्तस्य रक्षसा कामरूपिणा
रावणेन परमथ्याहम आनीता करॊशती बलात
4
राक्षसी वशम आपन्ना भर्त्यमाना सुदारुणम
चिन्तयन्ती सुदुःखार्ता नाहं जीवितुम उत्सहे
5
न हि मे जीवितेनार्थॊ नैवार्थैर न च भूषणैः
वसन्त्या राक्षसी मध्ये विना रामं महारथम
6
धिङ माम अनार्याम असतीं याहं तेन विना कृता
मुहूर्तम अपि रक्षामि जीवितं पापजीविता
7
का च मे जीविते शरद्धा सुखे वा तं परियं विना
भर्तारं सागरान्ताया वसुधायाः परियं वदम
8
भिद्यतां भक्ष्यतां वापि शरीरं विसृजाम्य अहम
न चाप्य अहं चिरं दुःखं सहेयं परियवर्जिता
9
चरणेनापि सव्येन न सपृशेयं निशाचरम
रावणं किं पुनर अहं कामयेयं विगर्हितम
10
परत्याख्यातं न जानाति नात्मानं नात्मनः कुलम
यॊ नृशंस सवभावेन मां परार्थयितुम इच्छति
11
छिन्ना भिन्ना विभक्ता वा दीप्ते वाग्नौ परदीपिता
रावणं नॊपतिष्ठेयं किं परलापेन वश चिरम
12
खयातः पराज्ञः कृतज्ञश च सानुक्रॊशश च राघवः
सद्वृत्तॊ निरनुक्रॊशः शङ्के मद्भाग्यसंक्षयात
13
राक्षसानां जनस्थाने सहस्राणि चतुर्दश
येनैकेन निरस्तानि स मां किं नाभिपद्यते
14
निरुद्धा रावणेनाहम अल्पवीर्येण रक्षसा
समर्थः खलु मे भर्ता रावणं हन्तुम आहवे
15
विराधॊ दण्डकारण्ये येन राक्षसपुंगवः
रणे रामेण निहतः स मां किं नाभिपद्यते
16
कामं मध्ये समुद्रस्य लङ्केयं दुष्प्रधर्षणा
न तु राघवबाणानां गतिरॊधी ह विद्यते
17
किं नु तत कारणं येन रामॊ दृढपराक्रमः
रक्षसापहृतां भार्याम इष्टां नाभ्यवपद्यते
18
इहस्थां मां न जानीते शङ्के लक्ष्मणपूर्वजः
जानन्न अपि हि तेजस्वी धर्षणां मर्षयिष्यति
19
हृतेति यॊ ऽधिगत्वा मां राघवाय निवेदयेत
गृध्रराजॊ ऽपि स रणे रावणेन निपातितः
20
कृतं कर्म महत तेन मां तदाभ्यवपद्यता
तिष्ठता रावणद्वन्द्वे वृद्धेनापि जटायुषा
21
यदि माम इह जानीयाद वर्तमानां स राघवः
अद्य बाणैर अभिक्रुद्धः कुर्याल लॊकम अराक्षसं
22
विधमेच च पुरीं लङ्कां शॊषयेच च महॊदधिम
रावणस्य च नीचस्य कीर्तिं नाम च नाशयेत
23
ततॊ निहतनथानां राक्षसीनां गृहे गृहे
यथाहम एवं रुदती तथा भूयॊ न संशयः
अन्विष्य रक्षसां लङ्कां कुर्याद रामः सलक्ष्मणः
24
न हि ताभ्यां रिपुर दृष्टॊ मुहूतम अपि जीवति
चिता धूमाकुलपथा गृध्रमण्डलसंकुला
अचिरेण तु लङ्केयं शमशानसदृशी भवेत
25
अचिरेणैव कालेन पराप्स्याम्य एव मनॊरथम
दुष्प्रस्थानॊ ऽयम आख्याति सर्वेषां वॊ विपर्ययः
26
यादृशानि तु दृश्यन्ते लङ्कायाम अशुभानि तु
अचिरेणैव कालेन भविष्यति हतप्रभा
27
नूनं लङ्का हते पापे रावणे राक्षसाधिपे
शॊषं यास्यति दुर्धर्षा परमदा विधवा यथा
28
पुष्यॊत्सवसमृद्धा च नष्टभर्त्री सराक्षसा
भविष्यति पुरी लङ्का नष्टभर्त्री यथाङ्गना
29
नूनं राक्षसकन्यानां रुदन्तीनां गृहे गृहे
शरॊष्यामि नचिराद एव दुःखार्तानाम इह धवनिम
30
सान्धकारा हतद्यॊता हतराक्षसपुंगवा
भविष्यति पुरी लङ्का निर्दग्धा रामसायकैः
31
यदि नाम स शूरॊ मां रामॊ रक्तान्तलॊचनः
जानीयाद वर्तमानां हि रावणस्य निवेशने
32
अनेन तु नृशंसेन रावणेनाधमेन मे
समयॊ यस तु निर्दिष्टस तस्य कालॊ ऽयम आगतः
33
अकार्यं ये न जानन्ति नैरृताः पापकारिणः
अधर्मात तु महॊत्पातॊ भविष्यति हि साम्प्रतम
34
नैते धर्मं विजानन्ति राक्षसाः पिशिताशनाः
धरुवं मां परातराशार्थे राक्षसः कल्पयिष्यति
35
साहं कथं करिष्यामि तं विना परियदर्शनम
रामं रक्तान्तनयनम अपश्यन्ती सुदुःखिता
36
यदि कश चित परदाता मे विषस्याद्य भवेद इह
कषिप्रं वैवस्वतं देवं पश्येयं पतिना विना
37
नाजानाज जीवतीं रामः स मां लक्ष्मणपूर्वजः
जानन्तौ तौ न कुर्यातां नॊर्व्यां हि मम मार्गणम
38
नूनं ममैव शॊकेन स वीरॊ लक्ष्मणाग्रजः
देवलॊकम इतॊ यातस तयक्त्वा देहं महीतले
39
धन्या देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश च परमर्षयः
मम पश्यन्ति ये नाथं रामं राजीवलॊचनम
40
अथ वा न हि तस्यार्थे धर्मकामस्य धीमतः
मया रामस्य राजर्षेर भार्यया परमात्मनः
41
दृश्यमाने भवेत परीतः सौहृदं नास्त्य अपश्यतः
नाशयन्ति कृतघ्रास तु न रामॊ नाशयिष्यति
42
किं नु मे न गुणाः के चित किं वा भाग्य कषयॊ हि मे
याहं सीता वरार्हेण हीना रामेण भामिनी
43
शरेयॊ मे जीवितान मर्तुं विहीना या महात्मना
रामाद अक्लिष्टचारित्राच छूराच छत्रुनिबर्हणात
44
अथ वा नयस्तशस्त्रौ तौ वने मूलफलाशनौ
भरातरौ हि नर शरेष्ठौ चरन्तौ वनगॊचरौ
45
अथ वा राक्षसेन्द्रेण रावणेन दुरात्मना
छद्मना घातितौ शूरौ भरातरौ रामलक्ष्मणौ
46
साहम एवंगते काले मर्तुम इच्छामि सर्वथा
न च मे विहितॊ मृत्युर अस्मिन दुःखे ऽपि वर्तति
47
धन्याः खलु महात्मानॊ मुनयः सत्यसंमताः
जितात्मानॊ महाभागा येषां न सतः परियाप्रिये
48
परियान न संभवेद दुःखम अप्रियाद अधिकं भयम
ताभ्यां हि ये वियुज्यन्ते नमस तेषां महात्मनाम
49
साहं तयक्ता परियेणेह रामेण विदितात्मना
पराणांस तयक्ष्यामि पापस्य रावणस्य गता वश
Chapter 24
1
prasaktāśrumukhīty evaṃ bruvantī janakātmajā
adhomukhamukhī bālā vilaptum upacakrame
2
unmatteva pramatteva bhrāntacitteva śocatī
upāvṛttā kiśorīva viveṣṭantī mahītale
3
rāghavasyāpramattasya rakṣasā kāmarūpiṇā
rāvaṇena pramathyāham ānītā krośatī balāt
4
rākṣasī vaśam āpannā bhartyamānā sudāruṇam
cintayantī suduḥkhārtā nāhaṃ jīvitum utsahe
5
na hi me jīvitenārtho naivārthair na ca bhūṣaṇaiḥ
vasantyā rākṣasī madhye vinā rāmaṃ mahāratham
6
dhiṅ mām anāryām asatīṃ yāhaṃ tena vinā kṛtā
muhūrtam api rakṣāmi jīvitaṃ pāpajīvitā
7
kā ca me jīvite śraddhā sukhe vā taṃ priyaṃ vinā
bhartāraṃ sāgarāntāyā vasudhāyāḥ priyaṃ vadam
8
bhidyatāṃ bhakṣyatāṃ vāpi śarīraṃ visṛjāmy aham
na cāpy ahaṃ ciraṃ duḥkhaṃ saheyaṃ priyavarjitā
9
caraṇenāpi savyena na spṛśeyaṃ niśācaram
rāvaṇaṃ kiṃ punar ahaṃ kāmayeyaṃ vigarhitam
10
pratyākhyātaṃ na jānāti nātmānaṃ nātmanaḥ kulam
yo nṛśaṃsa svabhāvena māṃ prārthayitum icchati
11
chinnā bhinnā vibhaktā vā dīpte vāgnau pradīpitā
rāvaṇaṃ nopatiṣṭheyaṃ kiṃ pralāpena vaś ciram
12
khyātaḥ prājñaḥ kṛtajñaś ca sānukrośaś ca rāghavaḥ
sadvṛtto niranukrośaḥ śaṅke madbhāgyasaṃkṣayāt
13
rākṣasānāṃ janasthāne sahasrāṇi caturdaśa
yenaikena nirastāni sa māṃ kiṃ nābhipadyate
14
niruddhā rāvaṇenāham alpavīryeṇa rakṣasā
samarthaḥ khalu me bhartā rāvaṇaṃ hantum āhave
15
virādho daṇḍakāraṇye yena rākṣasapuṃgavaḥ
raṇe rāmeṇa nihataḥ sa māṃ kiṃ nābhipadyate
16
kāmaṃ madhye samudrasya laṅkeyaṃ duṣpradharṣaṇā
na tu rāghavabāṇānāṃ gatirodhī ha vidyate
17
kiṃ nu tat kāraṇaṃ yena rāmo dṛḍhaparākramaḥ
rakṣasāpahṛtāṃ bhāryām iṣṭāṃ nābhyavapadyate
18
ihasthāṃ māṃ na jānīte śaṅke lakṣmaṇapūrvajaḥ
jānann api hi tejasvī dharṣaṇāṃ marṣayiṣyati
19
hṛteti yo 'dhigatvā māṃ rāghavāya nivedayet
gṛdhrarājo 'pi sa raṇe rāvaṇena nipātitaḥ
20
kṛtaṃ karma mahat tena māṃ tadābhyavapadyatā
tiṣṭhatā rāvaṇadvandve vṛddhenāpi jaṭāyuṣā
21
yadi mām iha jānīyād vartamānāṃ sa rāghavaḥ
adya bāṇair abhikruddhaḥ kuryāl lokam arākṣasaṃ
22
vidhamec ca purīṃ laṅkāṃ śoṣayec ca mahodadhim
rāvaṇasya ca nīcasya kīrtiṃ nāma ca nāśayet
23
tato nihatanathānāṃ rākṣasīnāṃ gṛhe gṛhe
yathāham evaṃ rudatī tathā bhūyo na saṃśayaḥ
anviṣya rakṣasāṃ laṅkāṃ kuryād rāmaḥ salakṣmaṇaḥ
24
na hi tābhyāṃ ripur dṛṣṭo muhūtam api jīvati
citā dhūmākulapathā gṛdhramaṇḍalasaṃkulā
acireṇa tu laṅkeyaṃ śmaśānasadṛśī bhavet
25
acireṇaiva kālena prāpsyāmy eva manoratham
duṣprasthāno 'yam ākhyāti sarveṣāṃ vo viparyayaḥ
26
yādṛśāni tu dṛśyante laṅkāyām aśubhāni tu
acireṇaiva kālena bhaviṣyati hataprabhā
27
nūnaṃ laṅkā hate pāpe rāvaṇe rākṣasādhipe
śoṣaṃ yāsyati durdharṣā pramadā vidhavā yathā
28
puṣyotsavasamṛddhā ca naṣṭabhartrī sarākṣasā
bhaviṣyati purī laṅkā naṣṭabhartrī yathāṅganā
29
nūnaṃ rākṣasakanyānāṃ rudantīnāṃ gṛhe gṛhe
śroṣyāmi nacirād eva duḥkhārtānām iha dhvanim
30
sāndhakārā hatadyotā hatarākṣasapuṃgavā
bhaviṣyati purī laṅkā nirdagdhā rāmasāyakaiḥ
31
yadi nāma sa śūro māṃ rāmo raktāntalocanaḥ
jānīyād vartamānāṃ hi rāvaṇasya niveśane
32
anena tu nṛśaṃsena rāvaṇenādhamena me
samayo yas tu nirdiṣṭas tasya kālo 'yam āgataḥ
33
akāryaṃ ye na jānanti nairṛtāḥ pāpakāriṇaḥ
adharmāt tu mahotpāto bhaviṣyati hi sāmpratam
34
naite dharmaṃ vijānanti rākṣasāḥ piśitāśanāḥ
dhruvaṃ māṃ prātarāśārthe rākṣasaḥ kalpayiṣyati
35
sāhaṃ kathaṃ kariṣyāmi taṃ vinā priyadarśanam
rāmaṃ raktāntanayanam apaśyantī suduḥkhitā
36
yadi kaś cit pradātā me viṣasyādya bhaved iha
kṣipraṃ vaivasvataṃ devaṃ paśyeyaṃ patinā vinā
37
nājānāj jīvatīṃ rāmaḥ sa māṃ lakṣmaṇapūrvajaḥ
jānantau tau na kuryātāṃ norvyāṃ hi mama mārgaṇam
38
nūnaṃ mamaiva śokena sa vīro lakṣmaṇāgrajaḥ
devalokam ito yātas tyaktvā dehaṃ mahītale
39
dhanyā devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ
mama paśyanti ye nāthaṃ rāmaṃ rājīvalocanam
40
atha vā na hi tasyārthe dharmakāmasya dhīmataḥ
mayā rāmasya rājarṣer bhāryayā paramātmanaḥ
41
dṛśyamāne bhavet prītaḥ sauhṛdaṃ nāsty apaśyataḥ
nāśayanti kṛtaghrās tu na rāmo nāśayiṣyati
42
kiṃ nu me na guṇāḥ ke cit kiṃ vā bhāgya kṣayo hi me
yāhaṃ sītā varārheṇa hīnā rāmeṇa bhāminī
43
reyo me jīvitān martuṃ vihīnā yā mahātmanā
rāmād akliṣṭacāritrāc chūrāc chatrunibarhaṇāt
44
atha vā nyastaśastrau tau vane mūlaphalāśanau
bhrātarau hi nara śreṣṭhau carantau vanagocarau
45
atha vā rākṣasendreṇa rāvaṇena durātmanā
chadmanā ghātitau śūrau bhrātarau rāmalakṣmaṇau
46
sāham evaṃgate kāle martum icchāmi sarvathā
na ca me vihito mṛtyur asmin duḥkhe 'pi vartati
47
dhanyāḥ khalu mahātmāno munayaḥ satyasaṃmatāḥ
jitātmāno mahābhāgā yeṣāṃ na staḥ priyāpriye
48
priyān na saṃbhaved duḥkham apriyād adhikaṃ bhayam
tābhyāṃ hi ye viyujyante namas teṣāṃ mahātmanām
49
sāhaṃ tyaktā priyeṇeha rāmeṇa viditātmanā
prāṇāṃs tyakṣyāmi pāpasya rāvaṇasya gatā vaśam
1
परसक्ताश्रुमुखीत्य एवं बरुवन्ती जनकात्मजा
अधॊमुखमुखी बाला विलप्तुम उपचक्रमे
2
उन्मत्तेव परमत्तेव भरान्तचित्तेव शॊचती
उपावृत्ता किशॊरीव विवेष्टन्ती महीतले
3
राघवस्याप्रमत्तस्य रक्षसा कामरूपिणा
रावणेन परमथ्याहम आनीता करॊशती बलात
4
राक्षसी वशम आपन्ना भर्त्यमाना सुदारुणम
चिन्तयन्ती सुदुःखार्ता नाहं जीवितुम उत्सहे
5
न हि मे जीवितेनार्थॊ नैवार्थैर न च भूषणैः
वसन्त्या राक्षसी मध्ये विना रामं महारथम
6
धिङ माम अनार्याम असतीं याहं तेन विना कृता
मुहूर्तम अपि रक्षामि जीवितं पापजीविता
7
का च मे जीविते शरद्धा सुखे वा तं परियं विना
भर्तारं सागरान्ताया वसुधायाः परियं वदम
8
भिद्यतां भक्ष्यतां वापि शरीरं विसृजाम्य अहम
न चाप्य अहं चिरं दुःखं सहेयं परियवर्जिता
9
चरणेनापि सव्येन न सपृशेयं निशाचरम
रावणं किं पुनर अहं कामयेयं विगर्हितम
10
परत्याख्यातं न जानाति नात्मानं नात्मनः कुलम
यॊ नृशंस सवभावेन मां परार्थयितुम इच्छति
11
छिन्ना भिन्ना विभक्ता वा दीप्ते वाग्नौ परदीपिता
रावणं नॊपतिष्ठेयं किं परलापेन वश चिरम
12
खयातः पराज्ञः कृतज्ञश च सानुक्रॊशश च राघवः
सद्वृत्तॊ निरनुक्रॊशः शङ्के मद्भाग्यसंक्षयात
13
राक्षसानां जनस्थाने सहस्राणि चतुर्दश
येनैकेन निरस्तानि स मां किं नाभिपद्यते
14
निरुद्धा रावणेनाहम अल्पवीर्येण रक्षसा
समर्थः खलु मे भर्ता रावणं हन्तुम आहवे
15
विराधॊ दण्डकारण्ये येन राक्षसपुंगवः
रणे रामेण निहतः स मां किं नाभिपद्यते
16
कामं मध्ये समुद्रस्य लङ्केयं दुष्प्रधर्षणा
न तु राघवबाणानां गतिरॊधी ह विद्यते
17
किं नु तत कारणं येन रामॊ दृढपराक्रमः
रक्षसापहृतां भार्याम इष्टां नाभ्यवपद्यते
18
इहस्थां मां न जानीते शङ्के लक्ष्मणपूर्वजः
जानन्न अपि हि तेजस्वी धर्षणां मर्षयिष्यति
19
हृतेति यॊ ऽधिगत्वा मां राघवाय निवेदयेत
गृध्रराजॊ ऽपि स रणे रावणेन निपातितः
20
कृतं कर्म महत तेन मां तदाभ्यवपद्यता
तिष्ठता रावणद्वन्द्वे वृद्धेनापि जटायुषा
21
यदि माम इह जानीयाद वर्तमानां स राघवः
अद्य बाणैर अभिक्रुद्धः कुर्याल लॊकम अराक्षसं
22
विधमेच च पुरीं लङ्कां शॊषयेच च महॊदधिम
रावणस्य च नीचस्य कीर्तिं नाम च नाशयेत
23
ततॊ निहतनथानां राक्षसीनां गृहे गृहे
यथाहम एवं रुदती तथा भूयॊ न संशयः
अन्विष्य रक्षसां लङ्कां कुर्याद रामः सलक्ष्मणः
24
न हि ताभ्यां रिपुर दृष्टॊ मुहूतम अपि जीवति
चिता धूमाकुलपथा गृध्रमण्डलसंकुला
अचिरेण तु लङ्केयं शमशानसदृशी भवेत
25
अचिरेणैव कालेन पराप्स्याम्य एव मनॊरथम
दुष्प्रस्थानॊ ऽयम आख्याति सर्वेषां वॊ विपर्ययः
26
यादृशानि तु दृश्यन्ते लङ्कायाम अशुभानि तु
अचिरेणैव कालेन भविष्यति हतप्रभा
27
नूनं लङ्का हते पापे रावणे राक्षसाधिपे
शॊषं यास्यति दुर्धर्षा परमदा विधवा यथा
28
पुष्यॊत्सवसमृद्धा च नष्टभर्त्री सराक्षसा
भविष्यति पुरी लङ्का नष्टभर्त्री यथाङ्गना
29
नूनं राक्षसकन्यानां रुदन्तीनां गृहे गृहे
शरॊष्यामि नचिराद एव दुःखार्तानाम इह धवनिम
30
सान्धकारा हतद्यॊता हतराक्षसपुंगवा
भविष्यति पुरी लङ्का निर्दग्धा रामसायकैः
31
यदि नाम स शूरॊ मां रामॊ रक्तान्तलॊचनः
जानीयाद वर्तमानां हि रावणस्य निवेशने
32
अनेन तु नृशंसेन रावणेनाधमेन मे
समयॊ यस तु निर्दिष्टस तस्य कालॊ ऽयम आगतः
33
अकार्यं ये न जानन्ति नैरृताः पापकारिणः
अधर्मात तु महॊत्पातॊ भविष्यति हि साम्प्रतम
34
नैते धर्मं विजानन्ति राक्षसाः पिशिताशनाः
धरुवं मां परातराशार्थे राक्षसः कल्पयिष्यति
35
साहं कथं करिष्यामि तं विना परियदर्शनम
रामं रक्तान्तनयनम अपश्यन्ती सुदुःखिता
36
यदि कश चित परदाता मे विषस्याद्य भवेद इह
कषिप्रं वैवस्वतं देवं पश्येयं पतिना विना
37
नाजानाज जीवतीं रामः स मां लक्ष्मणपूर्वजः
जानन्तौ तौ न कुर्यातां नॊर्व्यां हि मम मार्गणम
38
नूनं ममैव शॊकेन स वीरॊ लक्ष्मणाग्रजः
देवलॊकम इतॊ यातस तयक्त्वा देहं महीतले
39
धन्या देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश च परमर्षयः
मम पश्यन्ति ये नाथं रामं राजीवलॊचनम
40
अथ वा न हि तस्यार्थे धर्मकामस्य धीमतः
मया रामस्य राजर्षेर भार्यया परमात्मनः
41
दृश्यमाने भवेत परीतः सौहृदं नास्त्य अपश्यतः
नाशयन्ति कृतघ्रास तु न रामॊ नाशयिष्यति
42
किं नु मे न गुणाः के चित किं वा भाग्य कषयॊ हि मे
याहं सीता वरार्हेण हीना रामेण भामिनी
43
शरेयॊ मे जीवितान मर्तुं विहीना या महात्मना
रामाद अक्लिष्टचारित्राच छूराच छत्रुनिबर्हणात
44
अथ वा नयस्तशस्त्रौ तौ वने मूलफलाशनौ
भरातरौ हि नर शरेष्ठौ चरन्तौ वनगॊचरौ
45
अथ वा राक्षसेन्द्रेण रावणेन दुरात्मना
छद्मना घातितौ शूरौ भरातरौ रामलक्ष्मणौ
46
साहम एवंगते काले मर्तुम इच्छामि सर्वथा
न च मे विहितॊ मृत्युर अस्मिन दुःखे ऽपि वर्तति
47
धन्याः खलु महात्मानॊ मुनयः सत्यसंमताः
जितात्मानॊ महाभागा येषां न सतः परियाप्रिये
48
परियान न संभवेद दुःखम अप्रियाद अधिकं भयम
ताभ्यां हि ये वियुज्यन्ते नमस तेषां महात्मनाम
49
साहं तयक्ता परियेणेह रामेण विदितात्मना
पराणांस तयक्ष्यामि पापस्य रावणस्य गता वश
