Rig Veda Book 10. Hymn 97
Rig Veda Book 10 Hymn 97
या ओषधीः पूर्वा जाता देवेभ्यस्त्रियुगं पुरा
मनैनु बभ्रूणामहं शतं धामानि सप्त च
शतं वो अम्ब धामानि सहस्रमुत वो रुहः
अधाशतक्रत्वो यूयमिमं मे अगदं कर्त
ओषधीः परति मोदध्वं पुष्पवतीः परसूवरीः
अश्वािव सजित्वरीर्वीरुधः पारयिष्ण्वः
ओषधीरिति मातरस्तद वो देवीरुप बरुवे
सनेयमश्वंगां वास आत्मानं तव पूरुष
अश्वत्थे वो निषदनं पर्णे वो वसतिष कर्ता
गोभाज इत्किलासथ यत सनवथ पूरुषम
यत्रौषधीः समग्मत राजानः समिताविव
विप्रः सौच्यते भिषग रक्षोहामीवचातनः
अश्वावतीं सोमावतीमूर्जयन्तीमुदोजसम
आवित्सिसर्वा ओषधीरस्मा अरिष्टतातये
उच्छुष्मा ओषधीनां गावो गोष्ठादिवेरते
धनंसनिष्यन्तीनामात्मानं तव पूरुष
इष्क्र्तिर्नाम वो माताथो यूयं सथ निष्क्र्तीः
सीराःपतत्र्णी सथन यदामयति निष कर्थ
अति विश्वाः परिष्ठा सतेन इव वरजमक्रमुः
ओषधीःप्राचुच्यवुर्यत किं च तन्वो रपः
यदिमा वाजयन्नहमोषधीर्हस्त आदधे
आत्मायक्ष्मस्य नश्यति पुरा जीवग्र्भो यथा
यस्यौषधीः परसर्पथाङगम-अञ्गं परुष-परुः
ततोयक्ष्मं वि बाधध्व उग्रो मध्यमशीरिव
साकं यक्ष्म पर पत चाषेण किकिदीविना
साकंवातस्य धराज्या साकं नश्य निहाकया
अन्या वो अन्यामवत्वन्यान्यस्या उपावत
ताः सर्वाःसंविदाना इदं मे परावता वचः
याः फलिनीर्या अफला अपुष्पा याश्च पुष्पिणीः
बर्हस्पतिप्रसूतास्ता नो मुञ्चन्त्वंहसः
मुञ्चन्तु मा शपथ्यादथो वरुण्यादुत
अथो यमस्यपड्बीशात सर्वस्माद देवकिल्बिषात
अवपतन्तीरवदन दिव ओषधयस परि
यं जीवमश्नवामहै न स रिष्याति पूरुषः
या ओषधीः सोमराज्ञीर्बह्वीः शतविचक्षणाः
तासां तवमस्युत्तमारं कामाय शं हर्दे
या ओषधीः सोमराज्ञीर्विष्ठिताः पर्थिवीमनु
बर्हस्पतिप्रसूता अस्यै सं दत्त वीर्यम
मा वो रिषत खनिता यस्मै चाहं खनामि वः
दविपच्चतुष्पदस्माकं सर्वमस्त्वनातुरम
याश्चेदमुपश्र्ण्वन्ति याश्च दूरं परागताः
सर्वाः संगत्य वीरुधो.अस्यै सं दत्त वीर्यम
ओषधयः सं वदन्ते सोमेन सह राज्ञा
यस्मै कर्णोतिब्राह्मणस्तं राजन पारयामसि
तवमुत्तमास्योषधे तव वर्क्षा उपस्तयः
उपस्तिरस्तुसो.अस्माकं यो अस्मानभिदासति
yā oṣadhīḥ pūrvā jātā devebhyastriyughaṃ purā
manainu babhrūṇāmahaṃ śataṃ dhāmāni sapta ca
śataṃ vo amba dhāmāni sahasramuta vo ruhaḥ
adhāśatakratvo yūyamimaṃ me aghadaṃ kṛta
oṣadhīḥ prati modadhvaṃ puṣpavatīḥ prasūvarīḥ
aśvāiva sajitvarīrvīrudhaḥ pārayiṣṇvaḥ
oṣadhīriti mātarastad vo devīrupa bruve
saneyamaśvaṃghāṃ vāsa ātmānaṃ tava pūruṣa
aśvatthe vo niṣadanaṃ parṇe vo vasatiṣ kṛtā
ghobhāja itkilāsatha yat sanavatha pūruṣam
yatrauṣadhīḥ samaghmata rājānaḥ samitāviva
vipraḥ saucyate bhiṣagh rakṣohāmīvacātanaḥ
aśvāvatīṃ somāvatīmūrjayantīmudojasam
āvitsisarvā oṣadhīrasmā ariṣṭatātaye
ucchuṣmā oṣadhīnāṃ ghāvo ghoṣṭhādiverate
dhanaṃsaniṣyantīnāmātmānaṃ tava pūruṣa
iṣkṛtirnāma vo mātātho yūyaṃ stha niṣkṛtīḥ
sīrāḥpatatṛṇī sthana yadāmayati niṣ kṛtha
ati viśvāḥ pariṣṭhā stena iva vrajamakramuḥ
oṣadhīḥprācucyavuryat kiṃ ca tanvo rapaḥ
yadimā vājayannahamoṣadhīrhasta ādadhe
ātmāyakṣmasya naśyati purā jīvaghṛbho yathā
yasyauṣadhīḥ prasarpathāṅgham-añghaṃ paruṣ-paruḥ
tatoyakṣmaṃ vi bādhadhva ughro madhyamaśīriva
sākaṃ yakṣma pra pata cāṣeṇa kikidīvinā
sākaṃvātasya dhrājyā sākaṃ naśya nihākayā
anyā vo anyāmavatvanyānyasyā upāvata
tāḥ sarvāḥsaṃvidānā idaṃ me prāvatā vacaḥ
yāḥ phalinīryā aphalā apuṣpā yāśca puṣpiṇīḥ
bṛhaspatiprasūtāstā no muñcantvaṃhasaḥ
muñcantu mā śapathyādatho varuṇyāduta
atho yamasyapaḍbīśāt sarvasmād devakilbiṣāt
avapatantīravadan diva oṣadhayas pari
yaṃ jīvamaśnavāmahai na sa riṣyāti pūruṣaḥ
yā oṣadhīḥ somarājñīrbahvīḥ śatavicakṣaṇāḥ
tāsāṃ tvamasyuttamāraṃ kāmāya śaṃ hṛde
yā oṣadhīḥ somarājñīrviṣṭhitāḥ pṛthivīmanu
bṛhaspatiprasūtā asyai saṃ datta vīryam
mā vo riṣat khanitā yasmai cāhaṃ khanāmi vaḥ
dvipaccatuṣpadasmākaṃ sarvamastvanāturam
yāścedamupaśṛṇvanti yāśca dūraṃ parāghatāḥ
sarvāḥ saṃghatya vīrudho.asyai saṃ datta vīryam
oṣadhayaḥ saṃ vadante somena saha rājñā
yasmai kṛṇotibrāhmaṇastaṃ rājan pārayāmasi
tvamuttamāsyoṣadhe tava vṛkṣā upastayaḥ
upastirastuso.asmākaṃ yo asmānabhidāsati
या ओषधीः पूर्वा जाता देवेभ्यस्त्रियुगं पुरा
मनैनु बभ्रूणामहं शतं धामानि सप्त च
शतं वो अम्ब धामानि सहस्रमुत वो रुहः
अधाशतक्रत्वो यूयमिमं मे अगदं कर्त
ओषधीः परति मोदध्वं पुष्पवतीः परसूवरीः
अश्वािव सजित्वरीर्वीरुधः पारयिष्ण्वः
ओषधीरिति मातरस्तद वो देवीरुप बरुवे
सनेयमश्वंगां वास आत्मानं तव पूरुष
अश्वत्थे वो निषदनं पर्णे वो वसतिष कर्ता
गोभाज इत्किलासथ यत सनवथ पूरुषम
यत्रौषधीः समग्मत राजानः समिताविव
विप्रः सौच्यते भिषग रक्षोहामीवचातनः
अश्वावतीं सोमावतीमूर्जयन्तीमुदोजसम
आवित्सिसर्वा ओषधीरस्मा अरिष्टतातये
उच्छुष्मा ओषधीनां गावो गोष्ठादिवेरते
धनंसनिष्यन्तीनामात्मानं तव पूरुष
इष्क्र्तिर्नाम वो माताथो यूयं सथ निष्क्र्तीः
सीराःपतत्र्णी सथन यदामयति निष कर्थ
अति विश्वाः परिष्ठा सतेन इव वरजमक्रमुः
ओषधीःप्राचुच्यवुर्यत किं च तन्वो रपः
यदिमा वाजयन्नहमोषधीर्हस्त आदधे
आत्मायक्ष्मस्य नश्यति पुरा जीवग्र्भो यथा
यस्यौषधीः परसर्पथाङगम-अञ्गं परुष-परुः
ततोयक्ष्मं वि बाधध्व उग्रो मध्यमशीरिव
साकं यक्ष्म पर पत चाषेण किकिदीविना
साकंवातस्य धराज्या साकं नश्य निहाकया
अन्या वो अन्यामवत्वन्यान्यस्या उपावत
ताः सर्वाःसंविदाना इदं मे परावता वचः
याः फलिनीर्या अफला अपुष्पा याश्च पुष्पिणीः
बर्हस्पतिप्रसूतास्ता नो मुञ्चन्त्वंहसः
मुञ्चन्तु मा शपथ्यादथो वरुण्यादुत
अथो यमस्यपड्बीशात सर्वस्माद देवकिल्बिषात
अवपतन्तीरवदन दिव ओषधयस परि
यं जीवमश्नवामहै न स रिष्याति पूरुषः
या ओषधीः सोमराज्ञीर्बह्वीः शतविचक्षणाः
तासां तवमस्युत्तमारं कामाय शं हर्दे
या ओषधीः सोमराज्ञीर्विष्ठिताः पर्थिवीमनु
बर्हस्पतिप्रसूता अस्यै सं दत्त वीर्यम
मा वो रिषत खनिता यस्मै चाहं खनामि वः
दविपच्चतुष्पदस्माकं सर्वमस्त्वनातुरम
याश्चेदमुपश्र्ण्वन्ति याश्च दूरं परागताः
सर्वाः संगत्य वीरुधो.अस्यै सं दत्त वीर्यम
ओषधयः सं वदन्ते सोमेन सह राज्ञा
यस्मै कर्णोतिब्राह्मणस्तं राजन पारयामसि
तवमुत्तमास्योषधे तव वर्क्षा उपस्तयः
उपस्तिरस्तुसो.अस्माकं यो अस्मानभिदासति
yā oṣadhīḥ pūrvā jātā devebhyastriyughaṃ purā
manainu babhrūṇāmahaṃ śataṃ dhāmāni sapta ca
śataṃ vo amba dhāmāni sahasramuta vo ruhaḥ
adhāśatakratvo yūyamimaṃ me aghadaṃ kṛta
oṣadhīḥ prati modadhvaṃ puṣpavatīḥ prasūvarīḥ
aśvāiva sajitvarīrvīrudhaḥ pārayiṣṇvaḥ
oṣadhīriti mātarastad vo devīrupa bruve
saneyamaśvaṃghāṃ vāsa ātmānaṃ tava pūruṣa
aśvatthe vo niṣadanaṃ parṇe vo vasatiṣ kṛtā
ghobhāja itkilāsatha yat sanavatha pūruṣam
yatrauṣadhīḥ samaghmata rājānaḥ samitāviva
vipraḥ saucyate bhiṣagh rakṣohāmīvacātanaḥ
aśvāvatīṃ somāvatīmūrjayantīmudojasam
āvitsisarvā oṣadhīrasmā ariṣṭatātaye
ucchuṣmā oṣadhīnāṃ ghāvo ghoṣṭhādiverate
dhanaṃsaniṣyantīnāmātmānaṃ tava pūruṣa
iṣkṛtirnāma vo mātātho yūyaṃ stha niṣkṛtīḥ
sīrāḥpatatṛṇī sthana yadāmayati niṣ kṛtha
ati viśvāḥ pariṣṭhā stena iva vrajamakramuḥ
oṣadhīḥprācucyavuryat kiṃ ca tanvo rapaḥ
yadimā vājayannahamoṣadhīrhasta ādadhe
ātmāyakṣmasya naśyati purā jīvaghṛbho yathā
yasyauṣadhīḥ prasarpathāṅgham-añghaṃ paruṣ-paruḥ
tatoyakṣmaṃ vi bādhadhva ughro madhyamaśīriva
sākaṃ yakṣma pra pata cāṣeṇa kikidīvinā
sākaṃvātasya dhrājyā sākaṃ naśya nihākayā
anyā vo anyāmavatvanyānyasyā upāvata
tāḥ sarvāḥsaṃvidānā idaṃ me prāvatā vacaḥ
yāḥ phalinīryā aphalā apuṣpā yāśca puṣpiṇīḥ
bṛhaspatiprasūtāstā no muñcantvaṃhasaḥ
muñcantu mā śapathyādatho varuṇyāduta
atho yamasyapaḍbīśāt sarvasmād devakilbiṣāt
avapatantīravadan diva oṣadhayas pari
yaṃ jīvamaśnavāmahai na sa riṣyāti pūruṣaḥ
yā oṣadhīḥ somarājñīrbahvīḥ śatavicakṣaṇāḥ
tāsāṃ tvamasyuttamāraṃ kāmāya śaṃ hṛde
yā oṣadhīḥ somarājñīrviṣṭhitāḥ pṛthivīmanu
bṛhaspatiprasūtā asyai saṃ datta vīryam
mā vo riṣat khanitā yasmai cāhaṃ khanāmi vaḥ
dvipaccatuṣpadasmākaṃ sarvamastvanāturam
yāścedamupaśṛṇvanti yāśca dūraṃ parāghatāḥ
sarvāḥ saṃghatya vīrudho.asyai saṃ datta vīryam
oṣadhayaḥ saṃ vadante somena saha rājñā
yasmai kṛṇotibrāhmaṇastaṃ rājan pārayāmasi
tvamuttamāsyoṣadhe tava vṛkṣā upastayaḥ
upastirastuso.asmākaṃ yo asmānabhidāsati
