Book 1. Chapter 171
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 171
1
[आुर्व]
उक्तवान अस्मि यां करॊधात परतिज्ञां पितरस तदा
सर्वलॊकविनाशाय न सा मे वितथा भवेत
2
वृथा रॊषा परतिज्ञॊ हि नाहं जीवितुम उत्सहे
अनिस्तीर्णॊ हि मां रॊषॊ दहेद अग्निर इवारणिम
3
यॊ हि कारणतः करॊधं संजातं कषन्तुम अर्हति
नालं स मनुजः सम्यक तरिवर्गं परिरक्षितुम
4
अशिष्टानां नियन्ता हि शिष्टानां परिरक्षता
सथाने रॊषः परयुक्तः सयान नृपैः सवर्गजिगीषुभिः
5
अश्रौषम अहम ऊरुस्थॊ गर्भशय्या गतस तदा
आरावं मातृवर्गस्य भृगूणां कषत्रियैर वधे
6
सामरैर हि यदा लॊकैर भृगूणां कषत्रियाधमैः
आगर्भॊत्सादनं कषान्तं तदा मां मन्युर आविषत
7
आपूर्ण कॊशाः किल मे मातरः पितरस तथा
भयात सर्वेषु लॊकेषु नाधिजग्मुः परायणम
8
तान भृगूणां तदा दारान कश चिन नाभ्यवपद्यत
यदा तदा दधारेयम ऊरुणैकेन मां शुभा
9
परतिषेद्धा हि पापस्य यदा लॊकेषु विद्यते
तदा सर्वेषु लॊकेषु पापकृन नॊपपद्यते
10
यदा तु परतिषेद्धारं पापॊ न लभते कव चित
तिष्ठन्ति बहवॊ लॊके तदा पापेषु कर्मसु
11
जानन्न अपि च यन पापं शक्तिमान न नियच्छति
ईशः सन सॊ ऽपि तेनैव कर्मणा संप्रयुज्यते
12
राजभिश चेश्वरैश चैव यदि वै पितरॊ मम
शक्तैर न शकिता तरातुम इष्टं मत्वेह जीवितुम
13
अत एषाम अहं करुद्धॊ लॊकानाम ईश्वरॊ ऽदय सन
भवतां तु वचॊ नाहम अलं समतिवर्तितुम
14
मम चापि भवेद एतद ईश्वरस्य सतॊ महत
उपेक्षमाणस्य पुनर लॊकानां किल्बिषाद भयम
15
यश चायं मन्युजॊ मे ऽगनिर लॊकान आदातुम इच्च्छति
दहेद एष च माम एव निगृहीतः सवतेजसा
16
भवतां च विजानामि सर्वलॊकहितेप्सुताम
तस्माद विदध्वं यच छरेयॊ लॊकानां मम चेश्वराः
17
[पितरह]
य एष मन्युजस ते ऽगनिर लॊकान आदातुम इच्छति
अप्सु तं मुञ्च भद्रं ते लॊका हय अप्सु परतिष्ठिताः
18
आपॊ मयाः सर्वरसाः सर्वम आपॊ मयं जगत
तस्माद अप्सु विमुञ्चेमं करॊधाग्निं दविजसत्तम
19
अयं तिष्ठतु ते विप्र यदीच्छसि महॊदधौ
मन्युजॊ ऽगनिर दहन्न आपॊ लॊका हय आपॊ मयाः समृताः
20
एवं परतिज्ञां सत्येयं तवानघ भविष्यति
न चैव सामरा लॊका गमिष्यन्ति पराभवम
21
[वस]
ततस तं करॊधजं तात और्वॊ ऽगनिं वरुणालये
उत्ससर्ग स चैवाप उपयुङ्क्ते महॊदधौ
22
महद धय शिरॊ भूत्वा यत तद वेदविदॊ विदुः
तम अङ्गिम उद्गिरन वक्त्रात पिबत्य आपॊ महॊदधौ
23
तस्मात तवम अपि भद्रं ते न लॊकान हन्तुम अर्हसि
पराशर परान धर्माञ जानञ जञानवतां वर
1
[urva]
uktavān asmi yāṃ krodhāt pratijñāṃ pitaras tadā
sarvalokavināśāya na sā me vitathā bhavet
2
vṛthā roṣā pratijño hi nāhaṃ jīvitum utsahe
anistīrṇo hi māṃ roṣo dahed agnir ivāraṇim
3
yo hi kāraṇataḥ krodhaṃ saṃjātaṃ kṣantum arhati
nālaṃ sa manujaḥ samyak trivargaṃ parirakṣitum
4
aśiṣṭānāṃ niyantā hi śiṣṭānāṃ parirakṣatā
sthāne roṣaḥ prayuktaḥ syān nṛpaiḥ svargajigīṣubhiḥ
5
aśrauṣam aham ūrustho garbhaśayyā gatas tadā
ārāvaṃ mātṛvargasya bhṛgūṇāṃ kṣatriyair vadhe
6
sāmarair hi yadā lokair bhṛgūṇāṃ kṣatriyādhamaiḥ
āgarbhotsādanaṃ kṣāntaṃ tadā māṃ manyur āviṣat
7
pūrṇa kośāḥ kila me mātaraḥ pitaras tathā
bhayāt sarveṣu lokeṣu nādhijagmuḥ parāyaṇam
8
tān bhṛgūṇāṃ tadā dārān kaś cin nābhyavapadyata
yadā tadā dadhāreyam ūruṇaikena māṃ śubhā
9
pratiṣeddhā hi pāpasya yadā lokeṣu vidyate
tadā sarveṣu lokeṣu pāpakṛn nopapadyate
10
yadā tu pratiṣeddhāraṃ pāpo na labhate kva cit
tiṣṭhanti bahavo loke tadā pāpeṣu karmasu
11
jānann api ca yan pāpaṃ śaktimān na niyacchati
īśaḥ san so 'pi tenaiva karmaṇā saṃprayujyate
12
rājabhiś ceśvaraiś caiva yadi vai pitaro mama
śaktair na śakitā trātum iṣṭaṃ matveha jīvitum
13
ata eṣām ahaṃ kruddho lokānām īśvaro 'dya san
bhavatāṃ tu vaco nāham alaṃ samativartitum
14
mama cāpi bhaved etad īśvarasya sato mahat
upekṣamāṇasya punar lokānāṃ kilbiṣād bhayam
15
yaś cāyaṃ manyujo me 'gnir lokān ādātum iccchati
dahed eṣa ca mām eva nigṛhītaḥ svatejasā
16
bhavatāṃ ca vijānāmi sarvalokahitepsutām
tasmād vidadhvaṃ yac chreyo lokānāṃ mama ceśvarāḥ
17
[pitarah]
ya eṣa manyujas te 'gnir lokān ādātum icchati
apsu taṃ muñca bhadraṃ te lokā hy apsu pratiṣṭhitāḥ
18
po mayāḥ sarvarasāḥ sarvam āpo mayaṃ jagat
tasmād apsu vimuñcemaṃ krodhāgniṃ dvijasattama
19
ayaṃ tiṣṭhatu te vipra yadīcchasi mahodadhau
manyujo 'gnir dahann āpo lokā hy āpo mayāḥ smṛtāḥ
20
evaṃ pratijñāṃ satyeyaṃ tavānagha bhaviṣyati
na caiva sāmarā lokā gamiṣyanti parābhavam
21
[vas]
tatas taṃ krodhajaṃ tāta aurvo 'gniṃ varuṇālaye
utsasarga sa caivāpa upayuṅkte mahodadhau
22
mahad dhaya śiro bhūtvā yat tad vedavido viduḥ
tam aṅgim udgiran vaktrāt pibaty āpo mahodadhau
23
tasmāt tvam api bhadraṃ te na lokān hantum arhasi
parāśara parān dharmāñ jānañ jñānavatāṃ vara
Book 1
Chapter 171
1
[आुर्व]
उक्तवान अस्मि यां करॊधात परतिज्ञां पितरस तदा
सर्वलॊकविनाशाय न सा मे वितथा भवेत
2
वृथा रॊषा परतिज्ञॊ हि नाहं जीवितुम उत्सहे
अनिस्तीर्णॊ हि मां रॊषॊ दहेद अग्निर इवारणिम
3
यॊ हि कारणतः करॊधं संजातं कषन्तुम अर्हति
नालं स मनुजः सम्यक तरिवर्गं परिरक्षितुम
4
अशिष्टानां नियन्ता हि शिष्टानां परिरक्षता
सथाने रॊषः परयुक्तः सयान नृपैः सवर्गजिगीषुभिः
5
अश्रौषम अहम ऊरुस्थॊ गर्भशय्या गतस तदा
आरावं मातृवर्गस्य भृगूणां कषत्रियैर वधे
6
सामरैर हि यदा लॊकैर भृगूणां कषत्रियाधमैः
आगर्भॊत्सादनं कषान्तं तदा मां मन्युर आविषत
7
आपूर्ण कॊशाः किल मे मातरः पितरस तथा
भयात सर्वेषु लॊकेषु नाधिजग्मुः परायणम
8
तान भृगूणां तदा दारान कश चिन नाभ्यवपद्यत
यदा तदा दधारेयम ऊरुणैकेन मां शुभा
9
परतिषेद्धा हि पापस्य यदा लॊकेषु विद्यते
तदा सर्वेषु लॊकेषु पापकृन नॊपपद्यते
10
यदा तु परतिषेद्धारं पापॊ न लभते कव चित
तिष्ठन्ति बहवॊ लॊके तदा पापेषु कर्मसु
11
जानन्न अपि च यन पापं शक्तिमान न नियच्छति
ईशः सन सॊ ऽपि तेनैव कर्मणा संप्रयुज्यते
12
राजभिश चेश्वरैश चैव यदि वै पितरॊ मम
शक्तैर न शकिता तरातुम इष्टं मत्वेह जीवितुम
13
अत एषाम अहं करुद्धॊ लॊकानाम ईश्वरॊ ऽदय सन
भवतां तु वचॊ नाहम अलं समतिवर्तितुम
14
मम चापि भवेद एतद ईश्वरस्य सतॊ महत
उपेक्षमाणस्य पुनर लॊकानां किल्बिषाद भयम
15
यश चायं मन्युजॊ मे ऽगनिर लॊकान आदातुम इच्च्छति
दहेद एष च माम एव निगृहीतः सवतेजसा
16
भवतां च विजानामि सर्वलॊकहितेप्सुताम
तस्माद विदध्वं यच छरेयॊ लॊकानां मम चेश्वराः
17
[पितरह]
य एष मन्युजस ते ऽगनिर लॊकान आदातुम इच्छति
अप्सु तं मुञ्च भद्रं ते लॊका हय अप्सु परतिष्ठिताः
18
आपॊ मयाः सर्वरसाः सर्वम आपॊ मयं जगत
तस्माद अप्सु विमुञ्चेमं करॊधाग्निं दविजसत्तम
19
अयं तिष्ठतु ते विप्र यदीच्छसि महॊदधौ
मन्युजॊ ऽगनिर दहन्न आपॊ लॊका हय आपॊ मयाः समृताः
20
एवं परतिज्ञां सत्येयं तवानघ भविष्यति
न चैव सामरा लॊका गमिष्यन्ति पराभवम
21
[वस]
ततस तं करॊधजं तात और्वॊ ऽगनिं वरुणालये
उत्ससर्ग स चैवाप उपयुङ्क्ते महॊदधौ
22
महद धय शिरॊ भूत्वा यत तद वेदविदॊ विदुः
तम अङ्गिम उद्गिरन वक्त्रात पिबत्य आपॊ महॊदधौ
23
तस्मात तवम अपि भद्रं ते न लॊकान हन्तुम अर्हसि
पराशर परान धर्माञ जानञ जञानवतां वर
1
[urva]
uktavān asmi yāṃ krodhāt pratijñāṃ pitaras tadā
sarvalokavināśāya na sā me vitathā bhavet
2
vṛthā roṣā pratijño hi nāhaṃ jīvitum utsahe
anistīrṇo hi māṃ roṣo dahed agnir ivāraṇim
3
yo hi kāraṇataḥ krodhaṃ saṃjātaṃ kṣantum arhati
nālaṃ sa manujaḥ samyak trivargaṃ parirakṣitum
4
aśiṣṭānāṃ niyantā hi śiṣṭānāṃ parirakṣatā
sthāne roṣaḥ prayuktaḥ syān nṛpaiḥ svargajigīṣubhiḥ
5
aśrauṣam aham ūrustho garbhaśayyā gatas tadā
ārāvaṃ mātṛvargasya bhṛgūṇāṃ kṣatriyair vadhe
6
sāmarair hi yadā lokair bhṛgūṇāṃ kṣatriyādhamaiḥ
āgarbhotsādanaṃ kṣāntaṃ tadā māṃ manyur āviṣat
7
pūrṇa kośāḥ kila me mātaraḥ pitaras tathā
bhayāt sarveṣu lokeṣu nādhijagmuḥ parāyaṇam
8
tān bhṛgūṇāṃ tadā dārān kaś cin nābhyavapadyata
yadā tadā dadhāreyam ūruṇaikena māṃ śubhā
9
pratiṣeddhā hi pāpasya yadā lokeṣu vidyate
tadā sarveṣu lokeṣu pāpakṛn nopapadyate
10
yadā tu pratiṣeddhāraṃ pāpo na labhate kva cit
tiṣṭhanti bahavo loke tadā pāpeṣu karmasu
11
jānann api ca yan pāpaṃ śaktimān na niyacchati
īśaḥ san so 'pi tenaiva karmaṇā saṃprayujyate
12
rājabhiś ceśvaraiś caiva yadi vai pitaro mama
śaktair na śakitā trātum iṣṭaṃ matveha jīvitum
13
ata eṣām ahaṃ kruddho lokānām īśvaro 'dya san
bhavatāṃ tu vaco nāham alaṃ samativartitum
14
mama cāpi bhaved etad īśvarasya sato mahat
upekṣamāṇasya punar lokānāṃ kilbiṣād bhayam
15
yaś cāyaṃ manyujo me 'gnir lokān ādātum iccchati
dahed eṣa ca mām eva nigṛhītaḥ svatejasā
16
bhavatāṃ ca vijānāmi sarvalokahitepsutām
tasmād vidadhvaṃ yac chreyo lokānāṃ mama ceśvarāḥ
17
[pitarah]
ya eṣa manyujas te 'gnir lokān ādātum icchati
apsu taṃ muñca bhadraṃ te lokā hy apsu pratiṣṭhitāḥ
18
po mayāḥ sarvarasāḥ sarvam āpo mayaṃ jagat
tasmād apsu vimuñcemaṃ krodhāgniṃ dvijasattama
19
ayaṃ tiṣṭhatu te vipra yadīcchasi mahodadhau
manyujo 'gnir dahann āpo lokā hy āpo mayāḥ smṛtāḥ
20
evaṃ pratijñāṃ satyeyaṃ tavānagha bhaviṣyati
na caiva sāmarā lokā gamiṣyanti parābhavam
21
[vas]
tatas taṃ krodhajaṃ tāta aurvo 'gniṃ varuṇālaye
utsasarga sa caivāpa upayuṅkte mahodadhau
22
mahad dhaya śiro bhūtvā yat tad vedavido viduḥ
tam aṅgim udgiran vaktrāt pibaty āpo mahodadhau
23
tasmāt tvam api bhadraṃ te na lokān hantum arhasi
parāśara parān dharmāñ jānañ jñānavatāṃ vara
