Book 1. Chapter 178
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 178
1
[वै]
ते ऽलंकृताः कुण्डलिनॊ युवानः; परस्परं सपर्धमानाः समेताः
अस्त्रं बलं चात्मनि मन्यमानाः; सर्वे समुत्पेतुर अहं कृतेन
2
रूपेण वीर्येण कुलेन चैव; धर्मेण चैवापि च यौवनेन
समृद्धदर्पा मदवेगभिन्ना; मत्ता यथा हैमवता गजेन्द्राः
3
परस्परं सपर्धया परेक्षमाणाः; संकल्पजेनापि परिप्लुताङ्गाः
कृष्णा ममैषेत्य अभिभाषमाणा; नृपासनेभ्यः सहसॊपतस्थुः
4
ते कषत्रिया रङ्ग गताः समेता; जिगीषमाणा दरुपदात्मजां ताम
चकाशिरे पर्वतराजकन्याम; उमां यथा देवगणाः समेताः
5
कन्दर्प बाणाभिनिपीडिताङ्गाः; कृष्णागतैस ते हृदयैर नरेन्द्राः
रङ्गावतीर्णा दरुपदात्मजार्थं; दवेष्यान हि चक्रुः सुहृदॊ ऽपि तत्र
6
अथाययुर देवगणा विमानै; रुद्रादित्या वसवॊ ऽथाश्विनौ च
साध्याश च सर्वे मरुतस तथैव; यमं पुरस्कृत्य धनेश्वरं च
7
दैत्याः सुपर्णाश च महॊरगश च; देवर्षयॊ गुह्यकाश चारणाश च
विश्वावसुर नारद पर्वतौ च; गन्धर्वमुख्याश च सहाप्सरॊभिः
8
हलायुधस तत्र च केशवश च; वृष्ण्यन्धकाश चैव यथा परधानाः
परेक्षां सम चक्रुर यदुपुंगवास ते; सथिताश च कृष्णस्य मते बभूवुः
9
दृष्ट्वा हि तान मत्तगजेन्द्र रूपान; पञ्चाभिपद्मान इव वारणेन्द्रान
भस्मावृताङ्गान इव हव्यवाहान; पार्थान परदध्यौ स यदुप्रवीरः
10
शशंस रामाय युधिष्ठिरं च; भीमं च जिष्णुं च यमौ च वीरौ
शनैः शनैस तांश च निरीक्ष्य रामॊ; जनार्दनं परीतमना ददर्श
11
अन्ये तु नाना नृपपुत्रपौत्राः; कृष्णा गतैर नेत्रमनः सवभावैः
वयायच्छमाना ददृशुर भरमन्तीं; संदष्ट दन्तच छदताम्रवक्त्राः
12
तथैव पार्थाः पृथु बाहवस ते; वीरौ यमौ चैव महानुभावौ
तां दरौपदीं परेक्ष्य तदा सम सर्वे; कन्दर्प बाणाभिहता बभूवुः
13
देवर्षिगन्धर्वसमाकुलं तत; सुपर्णनागासुरसिद्धजुष्टम
दिव्येन गन्धेन समाकुलं च; दिव्यैश च माल्यैर अवकीर्यमाणम
14
महास्वनैर दुन्दुभिनादितैश च; बभूव तत संकुलम अन्तरिक्षम
विमानसंबाधम अभूत समन्तात; सवेणु वीणा पणवानुनादम
15
ततस तु ते राजगणाः करमेण; कृष्णा निमित्तं नृप विक्रमन्तः
तत कारुमुकं संहननॊपपन्नं; सज्यं न शेकुस तरसापि कर्तुम
16
ते विक्रमन्तः सफुरता दृढेन; निष्कृष्यमाणा धनुषा नरेन्द्राः
विचेष्टमाना धरणीतलस्था; दीना अदृश्यन्त विभग्न चित्ताः
17
हाहाकृतं तद धनुषा दृढेन; निष्पिष्टभग्नाङ्गद कुण्डलं च
कृष्णा निमित्तं विनिवृत्तभावं; राज्ञां तदा मण्डलम आर्तम आसीत
18
तस्मिंस तु संभ्रान्तजने समाजे; निक्षिप्तवादेषु नराधिपेषु
कुन्तीसुतॊ जिष्णुर इयेष कर्तुं; सज्यं धनुस तत सशरं स वीरः
1
[vai]
te 'laṃkṛtāḥ kuṇḍalino yuvānaḥ; parasparaṃ spardhamānāḥ sametāḥ
astraṃ balaṃ cātmani manyamānāḥ; sarve samutpetur ahaṃ kṛtena
2
rūpeṇa vīryeṇa kulena caiva; dharmeṇa caivāpi ca yauvanena
samṛddhadarpā madavegabhinnā; mattā yathā haimavatā gajendrāḥ
3
parasparaṃ spardhayā prekṣamāṇāḥ; saṃkalpajenāpi pariplutāṅgāḥ
kṛṣṇā mamaiṣety abhibhāṣamāṇā; nṛpāsanebhyaḥ sahasopatasthuḥ
4
te kṣatriyā raṅga gatāḥ sametā; jigīṣamāṇā drupadātmajāṃ tām
cakāśire parvatarājakanyām; umāṃ yathā devagaṇāḥ sametāḥ
5
kandarpa bāṇābhinipīḍitāṅgāḥ; kṛṣṇgatais te hṛdayair narendrāḥ
raṅgāvatīrṇā drupadātmajārthaṃ; dveṣyān hi cakruḥ suhṛdo 'pi tatra
6
athāyayur devagaṇā vimānai; rudrādityā vasavo 'thāśvinau ca
sādhyāś ca sarve marutas tathaiva; yamaṃ puraskṛtya dhaneśvaraṃ ca
7
daityāḥ suparṇāś ca mahoragaś ca; devarṣayo guhyakāś cāraṇāś ca
viśvāvasur nārada parvatau ca; gandharvamukhyāś ca sahāpsarobhiḥ
8
halāyudhas tatra ca keśavaś ca; vṛṣṇyandhakāś caiva yathā pradhānāḥ
prekṣāṃ sma cakrur yadupuṃgavās te; sthitāś ca kṛṣṇasya mate babhūvuḥ
9
dṛṣṭvā hi tān mattagajendra rūpān; pañcābhipadmān iva vāraṇendrān
bhasmāvṛtāṅgān iva havyavāhān; pārthān pradadhyau sa yadupravīraḥ
10
aśaṃsa rāmāya yudhiṣṭhiraṃ ca; bhīmaṃ ca jiṣṇuṃ ca yamau ca vīrau
śanaiḥ śanais tāṃś ca nirīkṣya rāmo; janārdanaṃ prītamanā dadarśa
11
anye tu nānā nṛpaputrapautrāḥ; kṛṣṇā gatair netramanaḥ svabhāvaiḥ
vyāyacchamānā dadṛśur bhramantīṃ; saṃdaṣṭa dantac chadatāmravaktrāḥ
12
tathaiva pārthāḥ pṛthu bāhavas te; vīrau yamau caiva mahānubhāvau
tāṃ draupadīṃ prekṣya tadā sma sarve; kandarpa bāṇābhihatā babhūvuḥ
13
devarṣigandharvasamākulaṃ tat; suparṇanāgāsurasiddhajuṣṭam
divyena gandhena samākulaṃ ca; divyaiś ca mālyair avakīryamāṇam
14
mahāsvanair dundubhināditaiś ca; babhūva tat saṃkulam antarikṣam
vimānasaṃbādham abhūt samantāt; saveṇu vīṇā paṇavānunādam
15
tatas tu te rājagaṇāḥ krameṇa; kṛṣṇā nimittaṃ nṛpa vikramantaḥ
tat kārumukaṃ saṃhananopapannaṃ; sajyaṃ na śekus tarasāpi kartum
16
te vikramantaḥ sphuratā dṛḍhena; niṣkṛṣyamāṇā dhanuṣā narendrāḥ
viceṣṭamānā dharaṇītalasthā; dīnā adṛśyanta vibhagna cittāḥ
17
hāhākṛtaṃ tad dhanuṣā dṛḍhena; niṣpiṣṭabhagnāṅgada kuṇḍalaṃ ca
kṛṣṇā nimittaṃ vinivṛttabhāvaṃ; rājñāṃ tadā maṇḍalam ārtam āsīt
18
tasmiṃs tu saṃbhrāntajane samāje; nikṣiptavādeṣu narādhipeṣu
kuntīsuto jiṣṇur iyeṣa kartuṃ; sajyaṃ dhanus tat saśaraṃ sa vīraḥ
Book 1
Chapter 178
1
[वै]
ते ऽलंकृताः कुण्डलिनॊ युवानः; परस्परं सपर्धमानाः समेताः
अस्त्रं बलं चात्मनि मन्यमानाः; सर्वे समुत्पेतुर अहं कृतेन
2
रूपेण वीर्येण कुलेन चैव; धर्मेण चैवापि च यौवनेन
समृद्धदर्पा मदवेगभिन्ना; मत्ता यथा हैमवता गजेन्द्राः
3
परस्परं सपर्धया परेक्षमाणाः; संकल्पजेनापि परिप्लुताङ्गाः
कृष्णा ममैषेत्य अभिभाषमाणा; नृपासनेभ्यः सहसॊपतस्थुः
4
ते कषत्रिया रङ्ग गताः समेता; जिगीषमाणा दरुपदात्मजां ताम
चकाशिरे पर्वतराजकन्याम; उमां यथा देवगणाः समेताः
5
कन्दर्प बाणाभिनिपीडिताङ्गाः; कृष्णागतैस ते हृदयैर नरेन्द्राः
रङ्गावतीर्णा दरुपदात्मजार्थं; दवेष्यान हि चक्रुः सुहृदॊ ऽपि तत्र
6
अथाययुर देवगणा विमानै; रुद्रादित्या वसवॊ ऽथाश्विनौ च
साध्याश च सर्वे मरुतस तथैव; यमं पुरस्कृत्य धनेश्वरं च
7
दैत्याः सुपर्णाश च महॊरगश च; देवर्षयॊ गुह्यकाश चारणाश च
विश्वावसुर नारद पर्वतौ च; गन्धर्वमुख्याश च सहाप्सरॊभिः
8
हलायुधस तत्र च केशवश च; वृष्ण्यन्धकाश चैव यथा परधानाः
परेक्षां सम चक्रुर यदुपुंगवास ते; सथिताश च कृष्णस्य मते बभूवुः
9
दृष्ट्वा हि तान मत्तगजेन्द्र रूपान; पञ्चाभिपद्मान इव वारणेन्द्रान
भस्मावृताङ्गान इव हव्यवाहान; पार्थान परदध्यौ स यदुप्रवीरः
10
शशंस रामाय युधिष्ठिरं च; भीमं च जिष्णुं च यमौ च वीरौ
शनैः शनैस तांश च निरीक्ष्य रामॊ; जनार्दनं परीतमना ददर्श
11
अन्ये तु नाना नृपपुत्रपौत्राः; कृष्णा गतैर नेत्रमनः सवभावैः
वयायच्छमाना ददृशुर भरमन्तीं; संदष्ट दन्तच छदताम्रवक्त्राः
12
तथैव पार्थाः पृथु बाहवस ते; वीरौ यमौ चैव महानुभावौ
तां दरौपदीं परेक्ष्य तदा सम सर्वे; कन्दर्प बाणाभिहता बभूवुः
13
देवर्षिगन्धर्वसमाकुलं तत; सुपर्णनागासुरसिद्धजुष्टम
दिव्येन गन्धेन समाकुलं च; दिव्यैश च माल्यैर अवकीर्यमाणम
14
महास्वनैर दुन्दुभिनादितैश च; बभूव तत संकुलम अन्तरिक्षम
विमानसंबाधम अभूत समन्तात; सवेणु वीणा पणवानुनादम
15
ततस तु ते राजगणाः करमेण; कृष्णा निमित्तं नृप विक्रमन्तः
तत कारुमुकं संहननॊपपन्नं; सज्यं न शेकुस तरसापि कर्तुम
16
ते विक्रमन्तः सफुरता दृढेन; निष्कृष्यमाणा धनुषा नरेन्द्राः
विचेष्टमाना धरणीतलस्था; दीना अदृश्यन्त विभग्न चित्ताः
17
हाहाकृतं तद धनुषा दृढेन; निष्पिष्टभग्नाङ्गद कुण्डलं च
कृष्णा निमित्तं विनिवृत्तभावं; राज्ञां तदा मण्डलम आर्तम आसीत
18
तस्मिंस तु संभ्रान्तजने समाजे; निक्षिप्तवादेषु नराधिपेषु
कुन्तीसुतॊ जिष्णुर इयेष कर्तुं; सज्यं धनुस तत सशरं स वीरः
1
[vai]
te 'laṃkṛtāḥ kuṇḍalino yuvānaḥ; parasparaṃ spardhamānāḥ sametāḥ
astraṃ balaṃ cātmani manyamānāḥ; sarve samutpetur ahaṃ kṛtena
2
rūpeṇa vīryeṇa kulena caiva; dharmeṇa caivāpi ca yauvanena
samṛddhadarpā madavegabhinnā; mattā yathā haimavatā gajendrāḥ
3
parasparaṃ spardhayā prekṣamāṇāḥ; saṃkalpajenāpi pariplutāṅgāḥ
kṛṣṇā mamaiṣety abhibhāṣamāṇā; nṛpāsanebhyaḥ sahasopatasthuḥ
4
te kṣatriyā raṅga gatāḥ sametā; jigīṣamāṇā drupadātmajāṃ tām
cakāśire parvatarājakanyām; umāṃ yathā devagaṇāḥ sametāḥ
5
kandarpa bāṇābhinipīḍitāṅgāḥ; kṛṣṇgatais te hṛdayair narendrāḥ
raṅgāvatīrṇā drupadātmajārthaṃ; dveṣyān hi cakruḥ suhṛdo 'pi tatra
6
athāyayur devagaṇā vimānai; rudrādityā vasavo 'thāśvinau ca
sādhyāś ca sarve marutas tathaiva; yamaṃ puraskṛtya dhaneśvaraṃ ca
7
daityāḥ suparṇāś ca mahoragaś ca; devarṣayo guhyakāś cāraṇāś ca
viśvāvasur nārada parvatau ca; gandharvamukhyāś ca sahāpsarobhiḥ
8
halāyudhas tatra ca keśavaś ca; vṛṣṇyandhakāś caiva yathā pradhānāḥ
prekṣāṃ sma cakrur yadupuṃgavās te; sthitāś ca kṛṣṇasya mate babhūvuḥ
9
dṛṣṭvā hi tān mattagajendra rūpān; pañcābhipadmān iva vāraṇendrān
bhasmāvṛtāṅgān iva havyavāhān; pārthān pradadhyau sa yadupravīraḥ
10
aśaṃsa rāmāya yudhiṣṭhiraṃ ca; bhīmaṃ ca jiṣṇuṃ ca yamau ca vīrau
śanaiḥ śanais tāṃś ca nirīkṣya rāmo; janārdanaṃ prītamanā dadarśa
11
anye tu nānā nṛpaputrapautrāḥ; kṛṣṇā gatair netramanaḥ svabhāvaiḥ
vyāyacchamānā dadṛśur bhramantīṃ; saṃdaṣṭa dantac chadatāmravaktrāḥ
12
tathaiva pārthāḥ pṛthu bāhavas te; vīrau yamau caiva mahānubhāvau
tāṃ draupadīṃ prekṣya tadā sma sarve; kandarpa bāṇābhihatā babhūvuḥ
13
devarṣigandharvasamākulaṃ tat; suparṇanāgāsurasiddhajuṣṭam
divyena gandhena samākulaṃ ca; divyaiś ca mālyair avakīryamāṇam
14
mahāsvanair dundubhināditaiś ca; babhūva tat saṃkulam antarikṣam
vimānasaṃbādham abhūt samantāt; saveṇu vīṇā paṇavānunādam
15
tatas tu te rājagaṇāḥ krameṇa; kṛṣṇā nimittaṃ nṛpa vikramantaḥ
tat kārumukaṃ saṃhananopapannaṃ; sajyaṃ na śekus tarasāpi kartum
16
te vikramantaḥ sphuratā dṛḍhena; niṣkṛṣyamāṇā dhanuṣā narendrāḥ
viceṣṭamānā dharaṇītalasthā; dīnā adṛśyanta vibhagna cittāḥ
17
hāhākṛtaṃ tad dhanuṣā dṛḍhena; niṣpiṣṭabhagnāṅgada kuṇḍalaṃ ca
kṛṣṇā nimittaṃ vinivṛttabhāvaṃ; rājñāṃ tadā maṇḍalam ārtam āsīt
18
tasmiṃs tu saṃbhrāntajane samāje; nikṣiptavādeṣu narādhipeṣu
kuntīsuto jiṣṇur iyeṣa kartuṃ; sajyaṃ dhanus tat saśaraṃ sa vīraḥ
