Book 1. Chapter 43
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 43
1
[स]
वासुकिस तव अब्रवीद वाक्यं जरत्कारुम ऋषिं तदा
सनामा तव कन्येयं सवसा मे तपसान्विता
2
भरिष्यामि च ते भार्यां परतीच्छेमां दविजॊत्तम
रक्षणं च करिष्ये ऽसयाः सर्वशक्त्या तपॊधन
3
परतिश्रुते तु नागेन भरिष्ये भगिनीम इति
जरत्कारुस तदा वेश्म भुजगस्य जगाम ह
4
तत्र मन्त्रविदां शरेष्ठस तपॊवृद्धॊ महाव्रतः
जग्राह पाणिं धर्मात्मा विधिमन्त्रपुरस्कृतम
5
ततॊ वासगृहं शुभ्रं पन्नगेन्द्रस्य संमतम
जगाम भार्याम आदाय सतूयमानॊ महर्षिभिः
6
शयनं तत्र वै कॢप्तं सपर्ध्यास्तरण संवृतम
तत्र भार्या सहायः स जरत्कारुर उवास ह
7
स तत्र समयं चक्रे भार्यया सह सत्तमः
विप्रियं मे न कर्तव्यं न च वाच्यं कदा चन
8
तयजेयम अप्रिये हि तवां कृते वासं च ते गृहे
एतद गृहाण वचनं मया यत समुदीरितम
9
ततः परमसंविग्ना सवसा नागपतेस तु सा
अतिदुःखान्विता वाचं तम उवाचैवम अस्त्व इति
10
तथैव सा च भर्तारं दुःखशीलम उपाचरत
उपायैः शवेतकाकीयैः परियकामा यशस्विनी
11
ऋतुकाले ततः सनाता कदा चिद वासुकेः सवसा
भर्तारं तं यथान्यायम उपतस्थे महामुनिम
12
तत्र तस्याः समभवद गर्भॊ जवलनसंनिभः
अतीव तपसा युक्तॊ वैश्वानरसमद्युतिः
शुक्लपक्षे यथा सॊमॊ वयवर्धत तथैव सः
13
ततः कतिपयाहस्य जरत्कारुर महातपाः
उत्सङ्गे ऽसयाः शिरः कृत्वा सुष्वाप परिखिन्नवत
14
तस्मिंश च सुप्ते विप्रेन्द्रे सवितास्तम इयाद गिरिम
अह्नः परिक्षये बरह्मंस ततः साचिन्तयत तदा
वासुकेर भगिनी भीता धर्मलॊपान मनस्विनी
15
किं नु मे सुकृतं भूयाद भर्तुर उत्थापनं न वा
दुःखशीलॊ हि धर्मात्मा कथं नास्यापराध्नुयाम
16
कॊपॊ वा धर्मशीलस्य धर्मलॊपॊ ऽथ वा पुनः
धर्मलॊपॊ गरीयान वै सयाद अत्रेत्य अकरॊन मनः
17
उत्थापयिष्ये यद्य एनं धरुवं कॊपं करिष्यति
धर्मलॊपॊ भवेद अस्य संध्यातिक्रमणे धरुवम
18
इति निश्चित्य मनसा जरत्कारुर भुजंगमा
तम ऋषिं दीप्ततपसं शयानम अनलॊपमम
उवाचेदं वचः शलक्ष्णं ततॊ मधुरभाषिणी
19
उत्तिष्ठ तवं महाभाग सूर्यॊ ऽसतम उपगच्छति
संध्याम उपास्स्व भगवन्न अपः सपृष्ट्वा यतव्रतः
20
परादुष्कृताग्निहॊत्रॊ ऽयं मुहूर्तॊ रम्यदारुणः
संध्या परवर्तते चेयं पश्चिमायां दिशि परभॊ
21
एवम उक्तः स भगवाञ जरत्कारुर महातपाः
भार्यां परस्फुरमाणौष्ठ इदं वचनम अब्रवीत
22
अवमानः परयुक्तॊ ऽयं तवया मम भुजंगमे
समीपे ते न वत्स्यामि गमिष्यामि यथागतम
23
न हि तेजॊ ऽसति वामॊरु मयि सुप्ते विभावसॊः
अस्तं गन्तुं यथाकालम इति मे हृदि वर्तते
24
न चाप्य अवमतस्येह वस्तुं रॊचेत कस्य चित
किं पुनर धर्मशीलस्य मम वा मद्विधस्य वा
25
एवम उक्ता जरत्कारुर भर्त्रा हृदयकम्पनम
अब्रवीद भगिनी तत्र वासुकेः संनिवेशने
26
नावमानात कृतवती तवाहं परतिबॊधनम
धर्मलॊपॊ न ते विप्र सयाद इत्य एतत कृतं मया
27
उवाच भार्याम इत्य उक्तॊ जरत्कारुर महातपाः
ऋषिः कॊपसमाविष्टस तयक्तुकामॊ भुजंगमाम
28
न मे वाग अनृतं पराह गमिष्ये ऽहं भुजंगमे
समयॊ हय एष मे पूर्वं तवया सह मिथः कृतः
29
सुखम अस्म्य उषितॊ भद्रे बरूयास तवं भरातरं शुभे
इतॊ मयि गते भीरु गतः स भगवान इति
तवं चापि मयि निष्क्रान्ते न शॊकं कर्तुम अर्हसि
30
इत्य उक्ता सानवद्याङ्गी परत्युवाच पतिं तदा
जरत्कारुं जरत्कारुश चिन्ताशॊकपरायणा
31
बाष्पगद्गदया वाचा मुखेन परिशुष्यता
कृताञ्जलिर वरारॊहा पर्यश्रुनयना ततः
धैर्यम आलम्ब्य वामॊरुर हृदयेन परवेपता
32
न माम अर्हसि धर्मज्ञ परित्यक्तुम अनागसम
धर्मे सथितां सथितॊ धर्मे सदा परियहिते रताम
33
परदाने कारणं यच च मम तुभ्यं दविजॊत्तम
तद अलब्धवतीं मन्दां किं मां वक्ष्यति वासुखिः
34
मातृशापाभिभूतानां जञातीनां मम सत्तम
अपत्यम ईप्षितं तवत्तस तच च तावन न दृश्यते
35
तवत्तॊ हय अपत्यलाभेन जञातीनां मे शिवं भवेत
संप्रयॊगॊ भवेन नायं मम मॊघस तवया दविज
36
जञातीनां हितम इच्छन्ती भगवंस तवां परसादये
इमम अव्यक्तरूपं मे गर्भम आधाय सत्तम
कथं तयक्त्वा महात्मा सन गन्तुम इच्छस्य अनागसम
37
एवम उक्तस तु स मुनिर भार्यां वचनम अब्रवीत
यद्य उक्तम अनुरूपं च जरत्कारुस तपॊधनः
38
अस्त्य एष गर्भः सुभगे तव वैश्वानरॊपमः
ऋषिः परमधर्मात्मा वेदवेदाङ्गपारगः
39
एवम उक्त्वा स धर्मात्मा जरत्कारुर महान ऋषिः
उग्राय तपसे भूयॊ जगाम कृतनिश्चयः
1
[s]
vāsukis tv abravīd vākyaṃ jaratkārum ṛṣiṃ tadā
sanāmā tava kanyeyaṃ svasā me tapasānvitā
2
bhariṣyāmi ca te bhāryāṃ pratīcchemāṃ dvijottama
rakṣaṇaṃ ca kariṣye 'syāḥ sarvaśaktyā tapodhana
3
pratiśrute tu nāgena bhariṣye bhaginīm iti
jaratkārus tadā veśma bhujagasya jagāma ha
4
tatra mantravidāṃ śreṣṭhas tapovṛddho mahāvrataḥ
jagrāha pāṇiṃ dharmātmā vidhimantrapuraskṛtam
5
tato vāsagṛhaṃ śubhraṃ pannagendrasya saṃmatam
jagāma bhāryām ādāya stūyamāno maharṣibhiḥ
6
ayanaṃ tatra vai kḷptaṃ spardhyāstaraṇa saṃvṛtam
tatra bhāryā sahāyaḥ sa jaratkārur uvāsa ha
7
sa tatra samayaṃ cakre bhāryayā saha sattamaḥ
vipriyaṃ me na kartavyaṃ na ca vācyaṃ kadā cana
8
tyajeyam apriye hi tvāṃ kṛte vāsaṃ ca te gṛhe
etad gṛhāṇa vacanaṃ mayā yat samudīritam
9
tataḥ paramasaṃvignā svasā nāgapates tu sā
atiduḥkhānvitā vācaṃ tam uvācaivam astv iti
10
tathaiva sā ca bhartāraṃ duḥkhaśīlam upācarat
upāyaiḥ śvetakākīyaiḥ priyakāmā yaśasvinī
11
tukāle tataḥ snātā kadā cid vāsukeḥ svasā
bhartāraṃ taṃ yathānyāyam upatasthe mahāmunim
12
tatra tasyāḥ samabhavad garbho jvalanasaṃnibhaḥ
atīva tapasā yukto vaiśvānarasamadyutiḥ
śuklapakṣe yathā somo vyavardhata tathaiva saḥ
13
tataḥ katipayāhasya jaratkārur mahātapāḥ
utsaṅge 'syāḥ śiraḥ kṛtvā suṣvāpa parikhinnavat
14
tasmiṃś ca supte viprendre savitāstam iyād girim
ahnaḥ parikṣaye brahmaṃs tataḥ sācintayat tadā
vāsuker bhaginī bhītā dharmalopān manasvinī
15
kiṃ nu me sukṛtaṃ bhūyād bhartur utthāpanaṃ na vā
duḥkhaśīlo hi dharmātmā kathaṃ nāsyāparādhnuyām
16
kopo vā dharmaśīlasya dharmalopo 'tha vā punaḥ
dharmalopo garīyān vai syād atrety akaron manaḥ
17
utthāpayiṣye yady enaṃ dhruvaṃ kopaṃ kariṣyati
dharmalopo bhaved asya saṃdhyātikramaṇe dhruvam
18
iti niścitya manasā jaratkārur bhujaṃgamā
tam ṛṣiṃ dīptatapasaṃ śayānam analopamam
uvācedaṃ vacaḥ ślakṣṇaṃ tato madhurabhāṣiṇī
19
uttiṣṭha tvaṃ mahābhāga sūryo 'stam upagacchati
saṃdhyām upāssva bhagavann apaḥ spṛṣṭvā yatavrataḥ
20
prāduṣkṛtāgnihotro 'yaṃ muhūrto ramyadāruṇaḥ
saṃdhyā pravartate ceyaṃ paścimāyāṃ diśi prabho
21
evam uktaḥ sa bhagavāñ jaratkārur mahātapāḥ
bhāryāṃ prasphuramāṇauṣṭha idaṃ vacanam abravīt
22
avamānaḥ prayukto 'yaṃ tvayā mama bhujaṃgame
samīpe te na vatsyāmi gamiṣyāmi yathāgatam
23
na hi tejo 'sti vāmoru mayi supte vibhāvasoḥ
astaṃ gantuṃ yathākālam iti me hṛdi vartate
24
na cāpy avamatasyeha vastuṃ roceta kasya cit
kiṃ punar dharmaśīlasya mama vā madvidhasya vā
25
evam uktā jaratkārur bhartrā hṛdayakampanam
abravīd bhaginī tatra vāsukeḥ saṃniveśane
26
nāvamānāt kṛtavatī tavāhaṃ pratibodhanam
dharmalopo na te vipra syād ity etat kṛtaṃ mayā
27
uvāca bhāryām ity ukto jaratkārur mahātapāḥ
ṛiḥ kopasamāviṣṭas tyaktukāmo bhujaṃgamām
28
na me vāg anṛtaṃ prāha gamiṣye 'haṃ bhujaṃgame
samayo hy eṣa me pūrvaṃ tvayā saha mithaḥ kṛtaḥ
29
sukham asmy uṣito bhadre brūyās tvaṃ bhrātaraṃ śubhe
ito mayi gate bhīru gataḥ sa bhagavān iti
tvaṃ cāpi mayi niṣkrānte na śokaṃ kartum arhasi
30
ity uktā sānavadyāṅgī pratyuvāca patiṃ tadā
jaratkāruṃ jaratkāruś cintāśokaparāyaṇā
31
bāṣpagadgadayā vācā mukhena pariśuṣyatā
kṛtāñjalir varārohā paryaśrunayanā tataḥ
dhairyam ālambya vāmorur hṛdayena pravepatā
32
na mām arhasi dharmajña parityaktum anāgasam
dharme sthitāṃ sthito dharme sadā priyahite ratām
33
pradāne kāraṇaṃ yac ca mama tubhyaṃ dvijottama
tad alabdhavatīṃ mandāṃ kiṃ māṃ vakṣyati vāsukhiḥ
34
mātṛśāpābhibhūtānāṃ jñātīnāṃ mama sattama
apatyam īpṣitaṃ tvattas tac ca tāvan na dṛśyate
35
tvatto hy apatyalābhena jñātīnāṃ me śivaṃ bhavet
saṃprayogo bhaven nāyaṃ mama moghas tvayā dvija
36
jñātīnāṃ hitam icchantī bhagavaṃs tvāṃ prasādaye
imam avyaktarūpaṃ me garbham ādhāya sattama
kathaṃ tyaktvā mahātmā san gantum icchasy anāgasam
37
evam uktas tu sa munir bhāryāṃ vacanam abravīt
yady uktam anurūpaṃ ca jaratkārus tapodhanaḥ
38
asty eṣa garbhaḥ subhage tava vaiśvānaropamaḥ
ṛiḥ paramadharmātmā vedavedāṅgapāragaḥ
39
evam uktvā sa dharmātmā jaratkārur mahān ṛṣiḥ
ugrāya tapase bhūyo jagāma kṛtaniścayaḥ
Book 1
Chapter 43
1
[स]
वासुकिस तव अब्रवीद वाक्यं जरत्कारुम ऋषिं तदा
सनामा तव कन्येयं सवसा मे तपसान्विता
2
भरिष्यामि च ते भार्यां परतीच्छेमां दविजॊत्तम
रक्षणं च करिष्ये ऽसयाः सर्वशक्त्या तपॊधन
3
परतिश्रुते तु नागेन भरिष्ये भगिनीम इति
जरत्कारुस तदा वेश्म भुजगस्य जगाम ह
4
तत्र मन्त्रविदां शरेष्ठस तपॊवृद्धॊ महाव्रतः
जग्राह पाणिं धर्मात्मा विधिमन्त्रपुरस्कृतम
5
ततॊ वासगृहं शुभ्रं पन्नगेन्द्रस्य संमतम
जगाम भार्याम आदाय सतूयमानॊ महर्षिभिः
6
शयनं तत्र वै कॢप्तं सपर्ध्यास्तरण संवृतम
तत्र भार्या सहायः स जरत्कारुर उवास ह
7
स तत्र समयं चक्रे भार्यया सह सत्तमः
विप्रियं मे न कर्तव्यं न च वाच्यं कदा चन
8
तयजेयम अप्रिये हि तवां कृते वासं च ते गृहे
एतद गृहाण वचनं मया यत समुदीरितम
9
ततः परमसंविग्ना सवसा नागपतेस तु सा
अतिदुःखान्विता वाचं तम उवाचैवम अस्त्व इति
10
तथैव सा च भर्तारं दुःखशीलम उपाचरत
उपायैः शवेतकाकीयैः परियकामा यशस्विनी
11
ऋतुकाले ततः सनाता कदा चिद वासुकेः सवसा
भर्तारं तं यथान्यायम उपतस्थे महामुनिम
12
तत्र तस्याः समभवद गर्भॊ जवलनसंनिभः
अतीव तपसा युक्तॊ वैश्वानरसमद्युतिः
शुक्लपक्षे यथा सॊमॊ वयवर्धत तथैव सः
13
ततः कतिपयाहस्य जरत्कारुर महातपाः
उत्सङ्गे ऽसयाः शिरः कृत्वा सुष्वाप परिखिन्नवत
14
तस्मिंश च सुप्ते विप्रेन्द्रे सवितास्तम इयाद गिरिम
अह्नः परिक्षये बरह्मंस ततः साचिन्तयत तदा
वासुकेर भगिनी भीता धर्मलॊपान मनस्विनी
15
किं नु मे सुकृतं भूयाद भर्तुर उत्थापनं न वा
दुःखशीलॊ हि धर्मात्मा कथं नास्यापराध्नुयाम
16
कॊपॊ वा धर्मशीलस्य धर्मलॊपॊ ऽथ वा पुनः
धर्मलॊपॊ गरीयान वै सयाद अत्रेत्य अकरॊन मनः
17
उत्थापयिष्ये यद्य एनं धरुवं कॊपं करिष्यति
धर्मलॊपॊ भवेद अस्य संध्यातिक्रमणे धरुवम
18
इति निश्चित्य मनसा जरत्कारुर भुजंगमा
तम ऋषिं दीप्ततपसं शयानम अनलॊपमम
उवाचेदं वचः शलक्ष्णं ततॊ मधुरभाषिणी
19
उत्तिष्ठ तवं महाभाग सूर्यॊ ऽसतम उपगच्छति
संध्याम उपास्स्व भगवन्न अपः सपृष्ट्वा यतव्रतः
20
परादुष्कृताग्निहॊत्रॊ ऽयं मुहूर्तॊ रम्यदारुणः
संध्या परवर्तते चेयं पश्चिमायां दिशि परभॊ
21
एवम उक्तः स भगवाञ जरत्कारुर महातपाः
भार्यां परस्फुरमाणौष्ठ इदं वचनम अब्रवीत
22
अवमानः परयुक्तॊ ऽयं तवया मम भुजंगमे
समीपे ते न वत्स्यामि गमिष्यामि यथागतम
23
न हि तेजॊ ऽसति वामॊरु मयि सुप्ते विभावसॊः
अस्तं गन्तुं यथाकालम इति मे हृदि वर्तते
24
न चाप्य अवमतस्येह वस्तुं रॊचेत कस्य चित
किं पुनर धर्मशीलस्य मम वा मद्विधस्य वा
25
एवम उक्ता जरत्कारुर भर्त्रा हृदयकम्पनम
अब्रवीद भगिनी तत्र वासुकेः संनिवेशने
26
नावमानात कृतवती तवाहं परतिबॊधनम
धर्मलॊपॊ न ते विप्र सयाद इत्य एतत कृतं मया
27
उवाच भार्याम इत्य उक्तॊ जरत्कारुर महातपाः
ऋषिः कॊपसमाविष्टस तयक्तुकामॊ भुजंगमाम
28
न मे वाग अनृतं पराह गमिष्ये ऽहं भुजंगमे
समयॊ हय एष मे पूर्वं तवया सह मिथः कृतः
29
सुखम अस्म्य उषितॊ भद्रे बरूयास तवं भरातरं शुभे
इतॊ मयि गते भीरु गतः स भगवान इति
तवं चापि मयि निष्क्रान्ते न शॊकं कर्तुम अर्हसि
30
इत्य उक्ता सानवद्याङ्गी परत्युवाच पतिं तदा
जरत्कारुं जरत्कारुश चिन्ताशॊकपरायणा
31
बाष्पगद्गदया वाचा मुखेन परिशुष्यता
कृताञ्जलिर वरारॊहा पर्यश्रुनयना ततः
धैर्यम आलम्ब्य वामॊरुर हृदयेन परवेपता
32
न माम अर्हसि धर्मज्ञ परित्यक्तुम अनागसम
धर्मे सथितां सथितॊ धर्मे सदा परियहिते रताम
33
परदाने कारणं यच च मम तुभ्यं दविजॊत्तम
तद अलब्धवतीं मन्दां किं मां वक्ष्यति वासुखिः
34
मातृशापाभिभूतानां जञातीनां मम सत्तम
अपत्यम ईप्षितं तवत्तस तच च तावन न दृश्यते
35
तवत्तॊ हय अपत्यलाभेन जञातीनां मे शिवं भवेत
संप्रयॊगॊ भवेन नायं मम मॊघस तवया दविज
36
जञातीनां हितम इच्छन्ती भगवंस तवां परसादये
इमम अव्यक्तरूपं मे गर्भम आधाय सत्तम
कथं तयक्त्वा महात्मा सन गन्तुम इच्छस्य अनागसम
37
एवम उक्तस तु स मुनिर भार्यां वचनम अब्रवीत
यद्य उक्तम अनुरूपं च जरत्कारुस तपॊधनः
38
अस्त्य एष गर्भः सुभगे तव वैश्वानरॊपमः
ऋषिः परमधर्मात्मा वेदवेदाङ्गपारगः
39
एवम उक्त्वा स धर्मात्मा जरत्कारुर महान ऋषिः
उग्राय तपसे भूयॊ जगाम कृतनिश्चयः
1
[s]
vāsukis tv abravīd vākyaṃ jaratkārum ṛṣiṃ tadā
sanāmā tava kanyeyaṃ svasā me tapasānvitā
2
bhariṣyāmi ca te bhāryāṃ pratīcchemāṃ dvijottama
rakṣaṇaṃ ca kariṣye 'syāḥ sarvaśaktyā tapodhana
3
pratiśrute tu nāgena bhariṣye bhaginīm iti
jaratkārus tadā veśma bhujagasya jagāma ha
4
tatra mantravidāṃ śreṣṭhas tapovṛddho mahāvrataḥ
jagrāha pāṇiṃ dharmātmā vidhimantrapuraskṛtam
5
tato vāsagṛhaṃ śubhraṃ pannagendrasya saṃmatam
jagāma bhāryām ādāya stūyamāno maharṣibhiḥ
6
ayanaṃ tatra vai kḷptaṃ spardhyāstaraṇa saṃvṛtam
tatra bhāryā sahāyaḥ sa jaratkārur uvāsa ha
7
sa tatra samayaṃ cakre bhāryayā saha sattamaḥ
vipriyaṃ me na kartavyaṃ na ca vācyaṃ kadā cana
8
tyajeyam apriye hi tvāṃ kṛte vāsaṃ ca te gṛhe
etad gṛhāṇa vacanaṃ mayā yat samudīritam
9
tataḥ paramasaṃvignā svasā nāgapates tu sā
atiduḥkhānvitā vācaṃ tam uvācaivam astv iti
10
tathaiva sā ca bhartāraṃ duḥkhaśīlam upācarat
upāyaiḥ śvetakākīyaiḥ priyakāmā yaśasvinī
11
tukāle tataḥ snātā kadā cid vāsukeḥ svasā
bhartāraṃ taṃ yathānyāyam upatasthe mahāmunim
12
tatra tasyāḥ samabhavad garbho jvalanasaṃnibhaḥ
atīva tapasā yukto vaiśvānarasamadyutiḥ
śuklapakṣe yathā somo vyavardhata tathaiva saḥ
13
tataḥ katipayāhasya jaratkārur mahātapāḥ
utsaṅge 'syāḥ śiraḥ kṛtvā suṣvāpa parikhinnavat
14
tasmiṃś ca supte viprendre savitāstam iyād girim
ahnaḥ parikṣaye brahmaṃs tataḥ sācintayat tadā
vāsuker bhaginī bhītā dharmalopān manasvinī
15
kiṃ nu me sukṛtaṃ bhūyād bhartur utthāpanaṃ na vā
duḥkhaśīlo hi dharmātmā kathaṃ nāsyāparādhnuyām
16
kopo vā dharmaśīlasya dharmalopo 'tha vā punaḥ
dharmalopo garīyān vai syād atrety akaron manaḥ
17
utthāpayiṣye yady enaṃ dhruvaṃ kopaṃ kariṣyati
dharmalopo bhaved asya saṃdhyātikramaṇe dhruvam
18
iti niścitya manasā jaratkārur bhujaṃgamā
tam ṛṣiṃ dīptatapasaṃ śayānam analopamam
uvācedaṃ vacaḥ ślakṣṇaṃ tato madhurabhāṣiṇī
19
uttiṣṭha tvaṃ mahābhāga sūryo 'stam upagacchati
saṃdhyām upāssva bhagavann apaḥ spṛṣṭvā yatavrataḥ
20
prāduṣkṛtāgnihotro 'yaṃ muhūrto ramyadāruṇaḥ
saṃdhyā pravartate ceyaṃ paścimāyāṃ diśi prabho
21
evam uktaḥ sa bhagavāñ jaratkārur mahātapāḥ
bhāryāṃ prasphuramāṇauṣṭha idaṃ vacanam abravīt
22
avamānaḥ prayukto 'yaṃ tvayā mama bhujaṃgame
samīpe te na vatsyāmi gamiṣyāmi yathāgatam
23
na hi tejo 'sti vāmoru mayi supte vibhāvasoḥ
astaṃ gantuṃ yathākālam iti me hṛdi vartate
24
na cāpy avamatasyeha vastuṃ roceta kasya cit
kiṃ punar dharmaśīlasya mama vā madvidhasya vā
25
evam uktā jaratkārur bhartrā hṛdayakampanam
abravīd bhaginī tatra vāsukeḥ saṃniveśane
26
nāvamānāt kṛtavatī tavāhaṃ pratibodhanam
dharmalopo na te vipra syād ity etat kṛtaṃ mayā
27
uvāca bhāryām ity ukto jaratkārur mahātapāḥ
ṛiḥ kopasamāviṣṭas tyaktukāmo bhujaṃgamām
28
na me vāg anṛtaṃ prāha gamiṣye 'haṃ bhujaṃgame
samayo hy eṣa me pūrvaṃ tvayā saha mithaḥ kṛtaḥ
29
sukham asmy uṣito bhadre brūyās tvaṃ bhrātaraṃ śubhe
ito mayi gate bhīru gataḥ sa bhagavān iti
tvaṃ cāpi mayi niṣkrānte na śokaṃ kartum arhasi
30
ity uktā sānavadyāṅgī pratyuvāca patiṃ tadā
jaratkāruṃ jaratkāruś cintāśokaparāyaṇā
31
bāṣpagadgadayā vācā mukhena pariśuṣyatā
kṛtāñjalir varārohā paryaśrunayanā tataḥ
dhairyam ālambya vāmorur hṛdayena pravepatā
32
na mām arhasi dharmajña parityaktum anāgasam
dharme sthitāṃ sthito dharme sadā priyahite ratām
33
pradāne kāraṇaṃ yac ca mama tubhyaṃ dvijottama
tad alabdhavatīṃ mandāṃ kiṃ māṃ vakṣyati vāsukhiḥ
34
mātṛśāpābhibhūtānāṃ jñātīnāṃ mama sattama
apatyam īpṣitaṃ tvattas tac ca tāvan na dṛśyate
35
tvatto hy apatyalābhena jñātīnāṃ me śivaṃ bhavet
saṃprayogo bhaven nāyaṃ mama moghas tvayā dvija
36
jñātīnāṃ hitam icchantī bhagavaṃs tvāṃ prasādaye
imam avyaktarūpaṃ me garbham ādhāya sattama
kathaṃ tyaktvā mahātmā san gantum icchasy anāgasam
37
evam uktas tu sa munir bhāryāṃ vacanam abravīt
yady uktam anurūpaṃ ca jaratkārus tapodhanaḥ
38
asty eṣa garbhaḥ subhage tava vaiśvānaropamaḥ
ṛiḥ paramadharmātmā vedavedāṅgapāragaḥ
39
evam uktvā sa dharmātmā jaratkārur mahān ṛṣiḥ
ugrāya tapase bhūyo jagāma kṛtaniścayaḥ
