Book 1. Chapter 5
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 5
1
[षौनक]
पुराणम अखिलं तात पिता ते ऽधीतवान पुरा
कच चित तवम अपि तत सर्वम अधीषे लॊमहर्षणे
2
पुराणे हि कथा दिव्या आदिवंशाश च धीमताम
कथ्यन्ते ताः पुरास्माभिः शरुताः पूर्वं पितुस तव
3
तत्र वंशम अहं पूर्वं शरॊतुम इच्छामि भार्गवम
कथयस्व कथाम एतां कल्याः सम शरवणे तव
4
[स]
यद अधीतं पुरा सम्यग दविजश्रेष्ठ महात्मभिः
वैशम्पायन विप्राद्यैस तैश चापि कथितं पुरा
5
यद अधीतं च पित्रा मे सम्यक चैव ततॊ मया
तत तावच छृणु यॊ देवैः सेन्द्रैः साग्निमरुद गणैः
पूजितः परवरॊ वंशॊ भृगूणां भृगुनन्दन
6
इमं वंशम अहं बरह्मन भार्गवं ते महामुने
निगदामि कथा युक्तं पुराणाश्रय संयुतम
7
भृगॊः सुदयितः पुत्रश चयवनॊ नाम भार्गवः
चयवनस्यापि दायादः परमतिर नाम धार्मिकः
परमतेर अप्य अभूत पुत्रॊ घृताच्यां रुरुर इत्य उत
8
रुरॊर अपि सुतॊ जज्ञे शुनकॊ वेदपारगः
परमद्वरायां धर्मात्मा तव पूर्वपितामहात
9
तपस्वी च यशस्वी च शरुतवान बरह्मवित्तमः
धर्मिष्ठः सत्यवादी च नियतॊ नियतेन्द्रियः
10
[ष]
सूतपुत्र यथा तस्य भार्गवस्य महात्मनः
चयवनत्वं परिख्यातं तन ममाचक्ष्व पृच्छतः
11
[स]
भृगॊः सुदयिता भार्या पुलॊमेत्य अभिविश्रुता
तस्यां गर्भः समभवद भृगॊर वीर्यसमुद्भवः
12
तस्मिन गर्भे संभृते ऽथ पुलॊमायां भृगूद्वह
समये समशीलिन्यां धर्मपत्न्यां यशस्विनः
13
अभिषेकाय निष्क्रान्ते भृगौ धर्मभृतां वरे
आश्रमं तस्य रक्षॊ ऽथ पुलॊमाभ्याजगाम ह
14
तं परविश्याश्रमं दृष्ट्वा भृगॊर भार्याम अनिन्दिताम
हृच्छयेन समाविष्टॊ विचेताः समपद्यत
15
अभ्यागतं तु तद रक्षः पुलॊमा चारुदर्शना
नयमन्त्रयत वन्येन फलमूलादिना तदा
16
तां तु रक्षस ततॊ बरह्मन हृच्छयेनाभिपीडितम
दृष्ट्वा हृष्टम अभूत तत्र जिहीर्षुस ताम अनिन्दिताम
17
अथाग्निशरणे ऽपश्यज जवलितं जातवेदसम
तम अपृच्छत ततॊ रक्षः पावकं जवलितं तदा
18
शंस मे कस्य भार्येयम अग्ने पृष्ट ऋतेन वै
सत्यस तवम असि सत्यं मे वद पावकपृच्छते
19
मया हीयं पूर्ववृता भार्यार्थे वरवर्णिनी
पश्चात तव इमां पिता परादाद भृगवे ऽनृतकारिणे
20
सेयं यदि वरारॊहा भृगॊर भार्या रहॊगता
तथा सत्यं समाख्याहि जिहीर्षाम्य आश्रमाद इमाम
21
मन्युर हि हृदयं मे ऽदय परदहन्न इव तिष्ठति
मत पुर्व भार्यां यद इमां भृगुः पराप सुमध्यमाम
22
तद रक्ष एवम आमन्त्र्य जवलितं जातवेदसम
शङ्कमानॊ भृगॊर भार्यां पुनः पुनर अपृच्छत
23
तवम अग्ने सर्वभूतानाम अन्तश चरसि नित्यदा
साक्षिवत पुण्यपापेषु सत्यं बरूहि कवे वचः
24
मत पूर्वभार्यापहृता भृगुणानृत कारिणा
सेयं यदि तथा मे तवं सत्यम आख्यातुम अर्हसि
25
शरुत्वा तवत्तॊ भृगॊर भार्यां हरिष्याम्य अहम आश्रमात
जातवेदः पश्यतस ते वद सत्यां गिरं मम
26
तस्य तद वचनं शरुत्वा सप्तार्चिर दुःखितॊ भृशम
भीतॊ ऽनृताच च शापाच च भृगॊर इत्य अब्रवीच छनैः
1
[aunaka]
purāṇam akhilaṃ tāta pitā te 'dhītavān purā
kac cit tvam api tat sarvam adhīṣe lomaharṣaṇe
2
purāṇe hi kathā divyā ādivaṃśāś ca dhīmatām
kathyante tāḥ purāsmābhiḥ śrutāḥ pūrvaṃ pitus tava
3
tatra vaṃśam ahaṃ pūrvaṃ śrotum icchāmi bhārgavam
kathayasva kathām etāṃ kalyāḥ sma śravaṇe tava
4
[s]
yad adhītaṃ purā samyag dvijaśreṣṭha mahātmabhiḥ
vaiśampāyana viprādyais taiś cāpi kathitaṃ purā
5
yad adhītaṃ ca pitrā me samyak caiva tato mayā
tat tāvac chṛṇu yo devaiḥ sendraiḥ sāgnimarud gaṇaiḥ
pūjitaḥ pravaro vaṃśo bhṛgūṇāṃ bhṛgunandana
6
imaṃ vaṃśam ahaṃ brahman bhārgavaṃ te mahāmune
nigadāmi kathā yuktaṃ purāṇāśraya saṃyutam
7
bhṛgoḥ sudayitaḥ putraś cyavano nāma bhārgavaḥ
cyavanasyāpi dāyādaḥ pramatir nāma dhārmikaḥ
pramater apy abhūt putro ghṛtācyāṃ rurur ity uta
8
ruror api suto jajñe śunako vedapāragaḥ
pramadvarāyāṃ dharmātmā tava pūrvapitāmahāt
9
tapasvī ca yaśasvī ca śrutavān brahmavittamaḥ
dharmiṣṭhaḥ satyavādī ca niyato niyatendriyaḥ
10
[ṣ]
sūtaputra yathā tasya bhārgavasya mahātmanaḥ
cyavanatvaṃ parikhyātaṃ tan mamācakṣva pṛcchataḥ
11
[s]
bhṛgoḥ sudayitā bhāryā pulomety abhiviśrutā
tasyāṃ garbhaḥ samabhavad bhṛgor vīryasamudbhavaḥ
12
tasmin garbhe saṃbhṛte 'tha pulomāyāṃ bhṛgūdvaha
samaye samaśīlinyāṃ dharmapatnyāṃ yaśasvinaḥ
13
abhiṣekāya niṣkrānte bhṛgau dharmabhṛtāṃ vare
āśramaṃ tasya rakṣo 'tha pulomābhyājagāma ha
14
taṃ praviśyāśramaṃ dṛṣṭvā bhṛgor bhāryām aninditām
hṛcchayena samāviṣṭo vicetāḥ samapadyata
15
abhyāgataṃ tu tad rakṣaḥ pulomā cārudarśanā
nyamantrayata vanyena phalamūlādinā tadā
16
tāṃ tu rakṣas tato brahman hṛcchayenābhipīḍitam
dṛṣṭvā hṛṣṭam abhūt tatra jihīrṣus tām aninditām
17
athāgniśaraṇe 'paśyaj jvalitaṃ jātavedasam
tam apṛcchat tato rakṣaḥ pāvakaṃ jvalitaṃ tadā
18
aṃsa me kasya bhāryeyam agne pṛṣṭa ṛtena vai
satyas tvam asi satyaṃ me vada pāvakapṛcchate
19
mayā hīyaṃ pūrvavṛtā bhāryārthe varavarṇinī
paścāt tv imāṃ pitā prādād bhṛgave 'nṛtakāriṇe
20
seyaṃ yadi varārohā bhṛgor bhāryā rahogatā
tathā satyaṃ samākhyāhi jihīrṣāmy āśramād imām
21
manyur hi hṛdayaṃ me 'dya pradahann iva tiṣṭhati
mat purva bhāryāṃ yad imāṃ bhṛguḥ prāpa sumadhyamām
22
tad rakṣa evam āmantrya jvalitaṃ jātavedasam
śaṅkamāno bhṛgor bhāryāṃ punaḥ punar apṛcchata
23
tvam agne sarvabhūtānām antaś carasi nityadā
sākṣivat puṇyapāpeṣu satyaṃ brūhi kave vacaḥ
24
mat pūrvabhāryāpahṛtā bhṛguṇānṛta kāriṇā
seyaṃ yadi tathā me tvaṃ satyam ākhyātum arhasi
25
rutvā tvatto bhṛgor bhāryāṃ hariṣyāmy aham āśramāt
jātavedaḥ paśyatas te vada satyāṃ giraṃ mama
26
tasya tad vacanaṃ śrutvā saptārcir duḥkhito bhṛśam
bhīto 'nṛtāc ca śāpāc ca bhṛgor ity abravīc chanaiḥ
Book 1
Chapter 5
1
[षौनक]
पुराणम अखिलं तात पिता ते ऽधीतवान पुरा
कच चित तवम अपि तत सर्वम अधीषे लॊमहर्षणे
2
पुराणे हि कथा दिव्या आदिवंशाश च धीमताम
कथ्यन्ते ताः पुरास्माभिः शरुताः पूर्वं पितुस तव
3
तत्र वंशम अहं पूर्वं शरॊतुम इच्छामि भार्गवम
कथयस्व कथाम एतां कल्याः सम शरवणे तव
4
[स]
यद अधीतं पुरा सम्यग दविजश्रेष्ठ महात्मभिः
वैशम्पायन विप्राद्यैस तैश चापि कथितं पुरा
5
यद अधीतं च पित्रा मे सम्यक चैव ततॊ मया
तत तावच छृणु यॊ देवैः सेन्द्रैः साग्निमरुद गणैः
पूजितः परवरॊ वंशॊ भृगूणां भृगुनन्दन
6
इमं वंशम अहं बरह्मन भार्गवं ते महामुने
निगदामि कथा युक्तं पुराणाश्रय संयुतम
7
भृगॊः सुदयितः पुत्रश चयवनॊ नाम भार्गवः
चयवनस्यापि दायादः परमतिर नाम धार्मिकः
परमतेर अप्य अभूत पुत्रॊ घृताच्यां रुरुर इत्य उत
8
रुरॊर अपि सुतॊ जज्ञे शुनकॊ वेदपारगः
परमद्वरायां धर्मात्मा तव पूर्वपितामहात
9
तपस्वी च यशस्वी च शरुतवान बरह्मवित्तमः
धर्मिष्ठः सत्यवादी च नियतॊ नियतेन्द्रियः
10
[ष]
सूतपुत्र यथा तस्य भार्गवस्य महात्मनः
चयवनत्वं परिख्यातं तन ममाचक्ष्व पृच्छतः
11
[स]
भृगॊः सुदयिता भार्या पुलॊमेत्य अभिविश्रुता
तस्यां गर्भः समभवद भृगॊर वीर्यसमुद्भवः
12
तस्मिन गर्भे संभृते ऽथ पुलॊमायां भृगूद्वह
समये समशीलिन्यां धर्मपत्न्यां यशस्विनः
13
अभिषेकाय निष्क्रान्ते भृगौ धर्मभृतां वरे
आश्रमं तस्य रक्षॊ ऽथ पुलॊमाभ्याजगाम ह
14
तं परविश्याश्रमं दृष्ट्वा भृगॊर भार्याम अनिन्दिताम
हृच्छयेन समाविष्टॊ विचेताः समपद्यत
15
अभ्यागतं तु तद रक्षः पुलॊमा चारुदर्शना
नयमन्त्रयत वन्येन फलमूलादिना तदा
16
तां तु रक्षस ततॊ बरह्मन हृच्छयेनाभिपीडितम
दृष्ट्वा हृष्टम अभूत तत्र जिहीर्षुस ताम अनिन्दिताम
17
अथाग्निशरणे ऽपश्यज जवलितं जातवेदसम
तम अपृच्छत ततॊ रक्षः पावकं जवलितं तदा
18
शंस मे कस्य भार्येयम अग्ने पृष्ट ऋतेन वै
सत्यस तवम असि सत्यं मे वद पावकपृच्छते
19
मया हीयं पूर्ववृता भार्यार्थे वरवर्णिनी
पश्चात तव इमां पिता परादाद भृगवे ऽनृतकारिणे
20
सेयं यदि वरारॊहा भृगॊर भार्या रहॊगता
तथा सत्यं समाख्याहि जिहीर्षाम्य आश्रमाद इमाम
21
मन्युर हि हृदयं मे ऽदय परदहन्न इव तिष्ठति
मत पुर्व भार्यां यद इमां भृगुः पराप सुमध्यमाम
22
तद रक्ष एवम आमन्त्र्य जवलितं जातवेदसम
शङ्कमानॊ भृगॊर भार्यां पुनः पुनर अपृच्छत
23
तवम अग्ने सर्वभूतानाम अन्तश चरसि नित्यदा
साक्षिवत पुण्यपापेषु सत्यं बरूहि कवे वचः
24
मत पूर्वभार्यापहृता भृगुणानृत कारिणा
सेयं यदि तथा मे तवं सत्यम आख्यातुम अर्हसि
25
शरुत्वा तवत्तॊ भृगॊर भार्यां हरिष्याम्य अहम आश्रमात
जातवेदः पश्यतस ते वद सत्यां गिरं मम
26
तस्य तद वचनं शरुत्वा सप्तार्चिर दुःखितॊ भृशम
भीतॊ ऽनृताच च शापाच च भृगॊर इत्य अब्रवीच छनैः
1
[aunaka]
purāṇam akhilaṃ tāta pitā te 'dhītavān purā
kac cit tvam api tat sarvam adhīṣe lomaharṣaṇe
2
purāṇe hi kathā divyā ādivaṃśāś ca dhīmatām
kathyante tāḥ purāsmābhiḥ śrutāḥ pūrvaṃ pitus tava
3
tatra vaṃśam ahaṃ pūrvaṃ śrotum icchāmi bhārgavam
kathayasva kathām etāṃ kalyāḥ sma śravaṇe tava
4
[s]
yad adhītaṃ purā samyag dvijaśreṣṭha mahātmabhiḥ
vaiśampāyana viprādyais taiś cāpi kathitaṃ purā
5
yad adhītaṃ ca pitrā me samyak caiva tato mayā
tat tāvac chṛṇu yo devaiḥ sendraiḥ sāgnimarud gaṇaiḥ
pūjitaḥ pravaro vaṃśo bhṛgūṇāṃ bhṛgunandana
6
imaṃ vaṃśam ahaṃ brahman bhārgavaṃ te mahāmune
nigadāmi kathā yuktaṃ purāṇāśraya saṃyutam
7
bhṛgoḥ sudayitaḥ putraś cyavano nāma bhārgavaḥ
cyavanasyāpi dāyādaḥ pramatir nāma dhārmikaḥ
pramater apy abhūt putro ghṛtācyāṃ rurur ity uta
8
ruror api suto jajñe śunako vedapāragaḥ
pramadvarāyāṃ dharmātmā tava pūrvapitāmahāt
9
tapasvī ca yaśasvī ca śrutavān brahmavittamaḥ
dharmiṣṭhaḥ satyavādī ca niyato niyatendriyaḥ
10
[ṣ]
sūtaputra yathā tasya bhārgavasya mahātmanaḥ
cyavanatvaṃ parikhyātaṃ tan mamācakṣva pṛcchataḥ
11
[s]
bhṛgoḥ sudayitā bhāryā pulomety abhiviśrutā
tasyāṃ garbhaḥ samabhavad bhṛgor vīryasamudbhavaḥ
12
tasmin garbhe saṃbhṛte 'tha pulomāyāṃ bhṛgūdvaha
samaye samaśīlinyāṃ dharmapatnyāṃ yaśasvinaḥ
13
abhiṣekāya niṣkrānte bhṛgau dharmabhṛtāṃ vare
āśramaṃ tasya rakṣo 'tha pulomābhyājagāma ha
14
taṃ praviśyāśramaṃ dṛṣṭvā bhṛgor bhāryām aninditām
hṛcchayena samāviṣṭo vicetāḥ samapadyata
15
abhyāgataṃ tu tad rakṣaḥ pulomā cārudarśanā
nyamantrayata vanyena phalamūlādinā tadā
16
tāṃ tu rakṣas tato brahman hṛcchayenābhipīḍitam
dṛṣṭvā hṛṣṭam abhūt tatra jihīrṣus tām aninditām
17
athāgniśaraṇe 'paśyaj jvalitaṃ jātavedasam
tam apṛcchat tato rakṣaḥ pāvakaṃ jvalitaṃ tadā
18
aṃsa me kasya bhāryeyam agne pṛṣṭa ṛtena vai
satyas tvam asi satyaṃ me vada pāvakapṛcchate
19
mayā hīyaṃ pūrvavṛtā bhāryārthe varavarṇinī
paścāt tv imāṃ pitā prādād bhṛgave 'nṛtakāriṇe
20
seyaṃ yadi varārohā bhṛgor bhāryā rahogatā
tathā satyaṃ samākhyāhi jihīrṣāmy āśramād imām
21
manyur hi hṛdayaṃ me 'dya pradahann iva tiṣṭhati
mat purva bhāryāṃ yad imāṃ bhṛguḥ prāpa sumadhyamām
22
tad rakṣa evam āmantrya jvalitaṃ jātavedasam
śaṅkamāno bhṛgor bhāryāṃ punaḥ punar apṛcchata
23
tvam agne sarvabhūtānām antaś carasi nityadā
sākṣivat puṇyapāpeṣu satyaṃ brūhi kave vacaḥ
24
mat pūrvabhāryāpahṛtā bhṛguṇānṛta kāriṇā
seyaṃ yadi tathā me tvaṃ satyam ākhyātum arhasi
25
rutvā tvatto bhṛgor bhāryāṃ hariṣyāmy aham āśramāt
jātavedaḥ paśyatas te vada satyāṃ giraṃ mama
26
tasya tad vacanaṃ śrutvā saptārcir duḥkhito bhṛśam
bhīto 'nṛtāc ca śāpāc ca bhṛgor ity abravīc chanaiḥ
