Book 1. Chapter 83
The Mahabharata In Sanskrit
Book 1
Chapter 83
1
[ईन्द्र]
सर्वाणि कर्माणि समाप्य राजन; गृहान परित्यज्य वनं गतॊ ऽसि
तत तवां पृच्छामि नहुषस्य पुत्र; केनासि तुल्यस तपसा ययाते
2
[य]
नाहं देवमनुष्येषु न गन्धर्वमहर्षिषु
आत्मनस तपसा तुल्यं कं चित पश्यामि वासव
3
[ई]
यदावमंस्थाः सदृशः शरेयसश च; पापीयसश चाविदित परभावः
तस्माल लॊका अन्तवन्तस तवेमे; कषीणे पुण्ये पतितास्य अद्य राजन
4
[य]
सुरर्षिगन्धर्वनरावमानात; कषयं गता मे यदि शक्र लॊकाः
इच्छेयं वै सुरलॊकाद विहीनः; सतां मध्ये पतितुं देवराज
5
[ई]
सतां सकाशे पतितासि राजंश; चयुतः परतिष्ठां यत्र लब्धासि भूयः
एवं विदित्वा तु पुनर ययाते; न ते ऽवमान्याः सदृशः शरेयसश च
6
[व]
ततः परहायामर राजजुष्टान; पुण्याँल लॊकान पतमानं ययातिम
संप्रेक्ष्य राजर्षिवरॊ ऽषटकस तम; उवाच सद धर्मविधानगॊप्ता
7
कस तवं युवा वासवतुल्यरूपः; सवतेजसा दीप्यमानॊ यथाग्निः
पतस्य उदीर्णाम्बुधरान्ध कारात खात; खेचराणां परवरॊ यथार्कः
8
दृष्ट्वा च तवां सूर्यपथात पतन्तं; वैश्वानरार्क दयुतिम अप्रमेयम
किं नु सविद एतत पततीति सर्वे; वितर्कयन्तः परिमॊहिताः समः
9
दृष्ट्वा च तवां विष्ठितं देवमार्गे; शक्रार्क विष्णुप्रतिम परभावम
अभ्युद्गतास तवां वयम अद्य सर्वे; तत्त्वं पाते तव जिज्ञासमानाः
10
न चापि तवां धृष्णुमः परष्टुम अग्रे; न च तवम अस्मान पृच्छसि ये वयं समः
तत तवां पृच्छामः सपृहणीय रूपं; कस्य तवं वा किंनिमित्तं तवम आगाः
11
भयं तु ते वयेतु विषादमॊहौ; तयजाशु देवेन्द्र समानरूप
तवां वर्तमानं हि सतां सकाशे; नालं परसॊढुं बलहापि शक्रः
12
सन्तः परतिष्ठा हि सुखच्युतानां; सतां सदैवामर राजकल्प
ते संगताः सथवर जङ्गमेशाः; परतिष्ठितस तवं सदृशेषु सत्सु
13
परभुर अग्निः परतपने भूमिर आवपने परभुः
परभुः सूर्यः परकाशित्वे सतां चाभ्यागतः परभुः
1
[ndra]
sarvāṇi karmāṇi samāpya rājan; gṛhān parityajya vanaṃ gato 'si
tat tvāṃ pṛcchāmi nahuṣasya putra; kenāsi tulyas tapasā yayāte
2
[y]
nāhaṃ devamanuṣyeṣu na gandharvamaharṣiṣu
ātmanas tapasā tulyaṃ kaṃ cit paśyāmi vāsava
3
[ī]
yadāvamaṃsthāḥ sadṛśaḥ śreyasaś ca; pāpīyasaś cāvidita prabhāvaḥ
tasmāl lokā antavantas taveme; kṣīṇe puṇye patitāsy adya rājan
4
[y]
surarṣigandharvanarāvamānāt; kṣayaṃ gatā me yadi śakra lokāḥ
iccheyaṃ vai suralokād vihīnaḥ; satāṃ madhye patituṃ devarāja
5
[ī]
satāṃ sakāśe patitāsi rājaṃś; cyutaḥ pratiṣṭhāṃ yatra labdhāsi bhūyaḥ
evaṃ viditvā tu punar yayāte; na te 'vamānyāḥ sadṛśaḥ śreyasaś ca
6
[v]
tataḥ prahāyāmara rājajuṣṭān; puṇyāṁl lokān patamānaṃ yayātim
saṃprekṣya rājarṣivaro 'ṣṭakas tam; uvāca sad dharmavidhānagoptā
7
kas tvaṃ yuvā vāsavatulyarūpaḥ; svatejasā dīpyamāno yathāgniḥ
patasy udīrṇāmbudharāndha kārāt khāt; khecarāṇāṃ pravaro yathārkaḥ
8
dṛṣṭvā ca tvāṃ sūryapathāt patantaṃ; vaiśvānarārka dyutim aprameyam
kiṃ nu svid etat patatīti sarve; vitarkayantaḥ parimohitāḥ smaḥ
9
dṛṣṭvā ca tvāṃ viṣṭhitaṃ devamārge; śakrārka viṣṇupratima prabhāvam
abhyudgatās tvāṃ vayam adya sarve; tattvaṃ pāte tava jijñāsamānāḥ
10
na cāpi tvāṃ dhṛṣṇumaḥ praṣṭum agre; na ca tvam asmān pṛcchasi ye vayaṃ smaḥ
tat tvāṃ pṛcchāmaḥ spṛhaṇīya rūpaṃ; kasya tvaṃ vā kiṃnimittaṃ tvam āgāḥ
11
bhayaṃ tu te vyetu viṣādamohau; tyajāśu devendra samānarūpa
tvāṃ vartamānaṃ hi satāṃ sakāśe; nālaṃ prasoḍhuṃ balahāpi śakraḥ
12
santaḥ pratiṣṭhā hi sukhacyutānāṃ; satāṃ sadaivāmara rājakalpa
te saṃgatāḥ sthavara jaṅgameśāḥ; pratiṣṭhitas tvaṃ sadṛśeṣu satsu
13
prabhur agniḥ pratapane bhūmir āvapane prabhuḥ
prabhuḥ sūryaḥ prakāśitve satāṃ cābhyāgataḥ prabhuḥ
Book 1
Chapter 83
1
[ईन्द्र]
सर्वाणि कर्माणि समाप्य राजन; गृहान परित्यज्य वनं गतॊ ऽसि
तत तवां पृच्छामि नहुषस्य पुत्र; केनासि तुल्यस तपसा ययाते
2
[य]
नाहं देवमनुष्येषु न गन्धर्वमहर्षिषु
आत्मनस तपसा तुल्यं कं चित पश्यामि वासव
3
[ई]
यदावमंस्थाः सदृशः शरेयसश च; पापीयसश चाविदित परभावः
तस्माल लॊका अन्तवन्तस तवेमे; कषीणे पुण्ये पतितास्य अद्य राजन
4
[य]
सुरर्षिगन्धर्वनरावमानात; कषयं गता मे यदि शक्र लॊकाः
इच्छेयं वै सुरलॊकाद विहीनः; सतां मध्ये पतितुं देवराज
5
[ई]
सतां सकाशे पतितासि राजंश; चयुतः परतिष्ठां यत्र लब्धासि भूयः
एवं विदित्वा तु पुनर ययाते; न ते ऽवमान्याः सदृशः शरेयसश च
6
[व]
ततः परहायामर राजजुष्टान; पुण्याँल लॊकान पतमानं ययातिम
संप्रेक्ष्य राजर्षिवरॊ ऽषटकस तम; उवाच सद धर्मविधानगॊप्ता
7
कस तवं युवा वासवतुल्यरूपः; सवतेजसा दीप्यमानॊ यथाग्निः
पतस्य उदीर्णाम्बुधरान्ध कारात खात; खेचराणां परवरॊ यथार्कः
8
दृष्ट्वा च तवां सूर्यपथात पतन्तं; वैश्वानरार्क दयुतिम अप्रमेयम
किं नु सविद एतत पततीति सर्वे; वितर्कयन्तः परिमॊहिताः समः
9
दृष्ट्वा च तवां विष्ठितं देवमार्गे; शक्रार्क विष्णुप्रतिम परभावम
अभ्युद्गतास तवां वयम अद्य सर्वे; तत्त्वं पाते तव जिज्ञासमानाः
10
न चापि तवां धृष्णुमः परष्टुम अग्रे; न च तवम अस्मान पृच्छसि ये वयं समः
तत तवां पृच्छामः सपृहणीय रूपं; कस्य तवं वा किंनिमित्तं तवम आगाः
11
भयं तु ते वयेतु विषादमॊहौ; तयजाशु देवेन्द्र समानरूप
तवां वर्तमानं हि सतां सकाशे; नालं परसॊढुं बलहापि शक्रः
12
सन्तः परतिष्ठा हि सुखच्युतानां; सतां सदैवामर राजकल्प
ते संगताः सथवर जङ्गमेशाः; परतिष्ठितस तवं सदृशेषु सत्सु
13
परभुर अग्निः परतपने भूमिर आवपने परभुः
परभुः सूर्यः परकाशित्वे सतां चाभ्यागतः परभुः
1
[ndra]
sarvāṇi karmāṇi samāpya rājan; gṛhān parityajya vanaṃ gato 'si
tat tvāṃ pṛcchāmi nahuṣasya putra; kenāsi tulyas tapasā yayāte
2
[y]
nāhaṃ devamanuṣyeṣu na gandharvamaharṣiṣu
ātmanas tapasā tulyaṃ kaṃ cit paśyāmi vāsava
3
[ī]
yadāvamaṃsthāḥ sadṛśaḥ śreyasaś ca; pāpīyasaś cāvidita prabhāvaḥ
tasmāl lokā antavantas taveme; kṣīṇe puṇye patitāsy adya rājan
4
[y]
surarṣigandharvanarāvamānāt; kṣayaṃ gatā me yadi śakra lokāḥ
iccheyaṃ vai suralokād vihīnaḥ; satāṃ madhye patituṃ devarāja
5
[ī]
satāṃ sakāśe patitāsi rājaṃś; cyutaḥ pratiṣṭhāṃ yatra labdhāsi bhūyaḥ
evaṃ viditvā tu punar yayāte; na te 'vamānyāḥ sadṛśaḥ śreyasaś ca
6
[v]
tataḥ prahāyāmara rājajuṣṭān; puṇyāṁl lokān patamānaṃ yayātim
saṃprekṣya rājarṣivaro 'ṣṭakas tam; uvāca sad dharmavidhānagoptā
7
kas tvaṃ yuvā vāsavatulyarūpaḥ; svatejasā dīpyamāno yathāgniḥ
patasy udīrṇāmbudharāndha kārāt khāt; khecarāṇāṃ pravaro yathārkaḥ
8
dṛṣṭvā ca tvāṃ sūryapathāt patantaṃ; vaiśvānarārka dyutim aprameyam
kiṃ nu svid etat patatīti sarve; vitarkayantaḥ parimohitāḥ smaḥ
9
dṛṣṭvā ca tvāṃ viṣṭhitaṃ devamārge; śakrārka viṣṇupratima prabhāvam
abhyudgatās tvāṃ vayam adya sarve; tattvaṃ pāte tava jijñāsamānāḥ
10
na cāpi tvāṃ dhṛṣṇumaḥ praṣṭum agre; na ca tvam asmān pṛcchasi ye vayaṃ smaḥ
tat tvāṃ pṛcchāmaḥ spṛhaṇīya rūpaṃ; kasya tvaṃ vā kiṃnimittaṃ tvam āgāḥ
11
bhayaṃ tu te vyetu viṣādamohau; tyajāśu devendra samānarūpa
tvāṃ vartamānaṃ hi satāṃ sakāśe; nālaṃ prasoḍhuṃ balahāpi śakraḥ
12
santaḥ pratiṣṭhā hi sukhacyutānāṃ; satāṃ sadaivāmara rājakalpa
te saṃgatāḥ sthavara jaṅgameśāḥ; pratiṣṭhitas tvaṃ sadṛśeṣu satsu
13
prabhur agniḥ pratapane bhūmir āvapane prabhuḥ
prabhuḥ sūryaḥ prakāśitve satāṃ cābhyāgataḥ prabhuḥ
