Book 12. Chapter 269
The Mahabharata In Sanskrit
Book 12
Chapter 269
1
[य]
किं शीलः किं समाचारः किं विद्यः किं परायनः
पराप्नॊति बरह्मणः सथानं यत परं परकृतेर धरुवम
2
[भी]
मॊक्षधर्मेषु निरतॊ लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः
पराप्नॊति परमं सथानं यत परं परकृतेर धरुवम
3
सवगृहाद अभिनिःसृत्य लाभालाभे समॊ मुनिः
समुपॊधेषु कामेषु निरपेक्षः परिव्रजेत
4
न चक्षुषा न मनसा न वाचा दूसयेद अपि
न परत्यक्षं परॊक्षं वा दूसनं वयाहरेत कव चित
5
न हिंस्यात सर्वभूतानि मैत्रायण गतिश चरेत
नेदं जीवितम आसाद्य वैरं कुर्वीत केन चित
6
अतिवादांस तितिक्षेत नाभिमन्येत कथं चन
करॊध्यमानः परियं बरूयाद आक्रुष्टः कुशलं वदेत
7
परदक्षिणं परसव्यं च गराममध्ये न चाचरेत
भैक्ष चर्याम अनापन्नॊ न गच्छेत पूर्वकेतितः
8
अविकीर्णः सुगुप्तश च न वाचा हय अप्रियं वदेत
मृदुः सयाद अप्रतिक्रूरॊ विस्रब्धः सयाद अरॊषणः
9
विधूमे नयस्तमुसले वयङ्गारे भुक्तवज जने
अतीते पात्रसंचारे भिक्षां लिप्सेत वै मुनिः
10
अनुयात्रिकम अर्थस्य मात्रा लाभेष्व अनादृतः
अलाभे न विहन्येत लाभश चैनं न हर्षयेत
11
लाभं साधारणं नेच्छेन न भुञ्जीताभिपूजितः
अभिपूजित लाभं हि जुगुप्सेतैव तादृशः
12
न चान्न दॊषान निन्देत न गुणान अभिपूजयेत
शयासने विविक्ते च नित्यम एवाभिपूजयेत
13
शून्यागरं वृक्षमूलम अरण्यम अथ वा गुहाम
अज्ञातचर्यां गत्वान्यां ततॊ ऽनयत्रैव संविशेत
14
अनुरॊध विरॊधाभ्यां समः सयाद अचलॊ धरुवः
सुकृतं दुष्कृतं चॊभे नानुरुध्येत कर्मणि
15
वाचॊ वेगं मनसः करॊधवेगं; विवित्सा वेगम उदरॊपस्थ वेगम
एतान वेगान विनयेद वै तपस्वी; निन्दा चास्य हृदयं नॊपहन्यात
16
मध्यस्थ एव तिष्ठेत परशंसा निन्दयॊः समः
एतत पवित्रं परमं परिव्राजक आश्रमे
17
महात्मा सुव्रतॊ दान्तः सर्वत्रैवानपाश्रितः
अपूर्व चारकः सौम्यॊ अनिकेतः समाहितः
18
वान परस्थगृहस्थाभ्यां न संसृज्येत कर्हि चित
अज्ञातलिप्सां लिप्सेत न चैनं हर्ष आविशेत
19
विजानतां मॊक्ष एष शरमः सयाद अविजानताम
मॊक्षयानम इदं कृत्स्नं विदुषां हारितॊ ऽबरवीत
20
अभयं सर्वभूतेभ्यॊ दत्त्वा यः परव्रजेद गृहात
लॊकास तेजॊमयास तस्य तथानन्त्याय कल्पते
1
[y]
kiṃ śīlaḥ kiṃ samācāraḥ kiṃ vidyaḥ kiṃ parāyanaḥ
prāpnoti brahmaṇaḥ sthānaṃ yat paraṃ prakṛter dhruvam
2
[bhī]
mokṣadharmeṣu nirato laghv āhāro jitendriyaḥ
prāpnoti paramaṃ sthānaṃ yat paraṃ prakṛter dhruvam
3
svagṛhād abhiniḥsṛtya lābhālābhe samo muniḥ
samupodheṣu kāmeṣu nirapekṣaḥ parivrajet
4
na cakṣuṣā na manasā na vācā dūsayed api
na pratyakṣaṃ parokṣaṃ vā dūsanaṃ vyāharet kva cit
5
na hiṃsyāt sarvabhūtāni maitrāyaṇa gatiś caret
nedaṃ jīvitam āsādya vairaṃ kurvīta kena cit
6
ativādāṃs titikṣeta nābhimanyet kathaṃ cana
krodhyamānaḥ priyaṃ brūyād ākruṣṭaḥ kuśalaṃ vadet
7
pradakṣiṇaṃ prasavyaṃ ca grāmamadhye na cācaret
bhaikṣa caryām anāpanno na gacchet pūrvaketitaḥ
8
avikīrṇaḥ suguptaś ca na vācā hy apriyaṃ vadet
mṛduḥ syād apratikrūro visrabdhaḥ syād aroṣaṇaḥ
9
vidhūme nyastamusale vyaṅgāre bhuktavaj jane
atīte pātrasaṃcāre bhikṣāṃ lipseta vai muniḥ
10
anuyātrikam arthasya mātrā lābheṣv anādṛtaḥ
alābhe na vihanyeta lābhaś cainaṃ na harṣayet
11
lābhaṃ sādhāraṇaṃ necchen na bhuñjītābhipūjitaḥ
abhipūjita lābhaṃ hi jugupsetaiva tādṛśaḥ
12
na cānna doṣān nindeta na guṇān abhipūjayet
śayāsane vivikte ca nityam evābhipūjayet
13
śnyāgaraṃ vṛkṣamūlam araṇyam atha vā guhām
ajñātacaryāṃ gatvānyāṃ tato 'nyatraiva saṃviśet
14
anurodha virodhābhyāṃ samaḥ syād acalo dhruvaḥ
sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ cobhe nānurudhyeta karmaṇi
15
vāco vegaṃ manasaḥ krodhavegaṃ; vivitsā vegam udaropastha vegam
etān vegān vinayed vai tapasvī; nindā cāsya hṛdayaṃ nopahanyāt
16
madhyastha eva tiṣṭheta praśaṃsā nindayoḥ samaḥ
etat pavitraṃ paramaṃ parivrājaka āśrame
17
mahātmā suvrato dāntaḥ sarvatraivānapāśritaḥ
apūrva cārakaḥ saumyo aniketaḥ samāhitaḥ
18
vāna prasthagṛhasthābhyāṃ na saṃsṛjyeta karhi cit
ajñātalipsāṃ lipseta na cainaṃ harṣa āviśet
19
vijānatāṃ mokṣa eṣa śramaḥ syād avijānatām
mokṣayānam idaṃ kṛtsnaṃ viduṣāṃ hārito 'bravīt
20
abhayaṃ sarvabhūtebhyo dattvā yaḥ pravrajed gṛhāt
lokās tejomayās tasya tathānantyāya kalpate
Book 12
Chapter 269
1
[य]
किं शीलः किं समाचारः किं विद्यः किं परायनः
पराप्नॊति बरह्मणः सथानं यत परं परकृतेर धरुवम
2
[भी]
मॊक्षधर्मेषु निरतॊ लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः
पराप्नॊति परमं सथानं यत परं परकृतेर धरुवम
3
सवगृहाद अभिनिःसृत्य लाभालाभे समॊ मुनिः
समुपॊधेषु कामेषु निरपेक्षः परिव्रजेत
4
न चक्षुषा न मनसा न वाचा दूसयेद अपि
न परत्यक्षं परॊक्षं वा दूसनं वयाहरेत कव चित
5
न हिंस्यात सर्वभूतानि मैत्रायण गतिश चरेत
नेदं जीवितम आसाद्य वैरं कुर्वीत केन चित
6
अतिवादांस तितिक्षेत नाभिमन्येत कथं चन
करॊध्यमानः परियं बरूयाद आक्रुष्टः कुशलं वदेत
7
परदक्षिणं परसव्यं च गराममध्ये न चाचरेत
भैक्ष चर्याम अनापन्नॊ न गच्छेत पूर्वकेतितः
8
अविकीर्णः सुगुप्तश च न वाचा हय अप्रियं वदेत
मृदुः सयाद अप्रतिक्रूरॊ विस्रब्धः सयाद अरॊषणः
9
विधूमे नयस्तमुसले वयङ्गारे भुक्तवज जने
अतीते पात्रसंचारे भिक्षां लिप्सेत वै मुनिः
10
अनुयात्रिकम अर्थस्य मात्रा लाभेष्व अनादृतः
अलाभे न विहन्येत लाभश चैनं न हर्षयेत
11
लाभं साधारणं नेच्छेन न भुञ्जीताभिपूजितः
अभिपूजित लाभं हि जुगुप्सेतैव तादृशः
12
न चान्न दॊषान निन्देत न गुणान अभिपूजयेत
शयासने विविक्ते च नित्यम एवाभिपूजयेत
13
शून्यागरं वृक्षमूलम अरण्यम अथ वा गुहाम
अज्ञातचर्यां गत्वान्यां ततॊ ऽनयत्रैव संविशेत
14
अनुरॊध विरॊधाभ्यां समः सयाद अचलॊ धरुवः
सुकृतं दुष्कृतं चॊभे नानुरुध्येत कर्मणि
15
वाचॊ वेगं मनसः करॊधवेगं; विवित्सा वेगम उदरॊपस्थ वेगम
एतान वेगान विनयेद वै तपस्वी; निन्दा चास्य हृदयं नॊपहन्यात
16
मध्यस्थ एव तिष्ठेत परशंसा निन्दयॊः समः
एतत पवित्रं परमं परिव्राजक आश्रमे
17
महात्मा सुव्रतॊ दान्तः सर्वत्रैवानपाश्रितः
अपूर्व चारकः सौम्यॊ अनिकेतः समाहितः
18
वान परस्थगृहस्थाभ्यां न संसृज्येत कर्हि चित
अज्ञातलिप्सां लिप्सेत न चैनं हर्ष आविशेत
19
विजानतां मॊक्ष एष शरमः सयाद अविजानताम
मॊक्षयानम इदं कृत्स्नं विदुषां हारितॊ ऽबरवीत
20
अभयं सर्वभूतेभ्यॊ दत्त्वा यः परव्रजेद गृहात
लॊकास तेजॊमयास तस्य तथानन्त्याय कल्पते
1
[y]
kiṃ śīlaḥ kiṃ samācāraḥ kiṃ vidyaḥ kiṃ parāyanaḥ
prāpnoti brahmaṇaḥ sthānaṃ yat paraṃ prakṛter dhruvam
2
[bhī]
mokṣadharmeṣu nirato laghv āhāro jitendriyaḥ
prāpnoti paramaṃ sthānaṃ yat paraṃ prakṛter dhruvam
3
svagṛhād abhiniḥsṛtya lābhālābhe samo muniḥ
samupodheṣu kāmeṣu nirapekṣaḥ parivrajet
4
na cakṣuṣā na manasā na vācā dūsayed api
na pratyakṣaṃ parokṣaṃ vā dūsanaṃ vyāharet kva cit
5
na hiṃsyāt sarvabhūtāni maitrāyaṇa gatiś caret
nedaṃ jīvitam āsādya vairaṃ kurvīta kena cit
6
ativādāṃs titikṣeta nābhimanyet kathaṃ cana
krodhyamānaḥ priyaṃ brūyād ākruṣṭaḥ kuśalaṃ vadet
7
pradakṣiṇaṃ prasavyaṃ ca grāmamadhye na cācaret
bhaikṣa caryām anāpanno na gacchet pūrvaketitaḥ
8
avikīrṇaḥ suguptaś ca na vācā hy apriyaṃ vadet
mṛduḥ syād apratikrūro visrabdhaḥ syād aroṣaṇaḥ
9
vidhūme nyastamusale vyaṅgāre bhuktavaj jane
atīte pātrasaṃcāre bhikṣāṃ lipseta vai muniḥ
10
anuyātrikam arthasya mātrā lābheṣv anādṛtaḥ
alābhe na vihanyeta lābhaś cainaṃ na harṣayet
11
lābhaṃ sādhāraṇaṃ necchen na bhuñjītābhipūjitaḥ
abhipūjita lābhaṃ hi jugupsetaiva tādṛśaḥ
12
na cānna doṣān nindeta na guṇān abhipūjayet
śayāsane vivikte ca nityam evābhipūjayet
13
śnyāgaraṃ vṛkṣamūlam araṇyam atha vā guhām
ajñātacaryāṃ gatvānyāṃ tato 'nyatraiva saṃviśet
14
anurodha virodhābhyāṃ samaḥ syād acalo dhruvaḥ
sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ cobhe nānurudhyeta karmaṇi
15
vāco vegaṃ manasaḥ krodhavegaṃ; vivitsā vegam udaropastha vegam
etān vegān vinayed vai tapasvī; nindā cāsya hṛdayaṃ nopahanyāt
16
madhyastha eva tiṣṭheta praśaṃsā nindayoḥ samaḥ
etat pavitraṃ paramaṃ parivrājaka āśrame
17
mahātmā suvrato dāntaḥ sarvatraivānapāśritaḥ
apūrva cārakaḥ saumyo aniketaḥ samāhitaḥ
18
vāna prasthagṛhasthābhyāṃ na saṃsṛjyeta karhi cit
ajñātalipsāṃ lipseta na cainaṃ harṣa āviśet
19
vijānatāṃ mokṣa eṣa śramaḥ syād avijānatām
mokṣayānam idaṃ kṛtsnaṃ viduṣāṃ hārito 'bravīt
20
abhayaṃ sarvabhūtebhyo dattvā yaḥ pravrajed gṛhāt
lokās tejomayās tasya tathānantyāya kalpate
