Book 15. Chapter 14
The Mahabharata In Sanskrit
Book 15
Chapter 14
1
[धृ]
शंतनुः पालयाम आस यथावत पृथिवीम इमाम
तथा विचित्रवीर्यश च भीष्मेण परिपालितः
पालयाम आस वस तातॊ विदितं वॊ नसंशयः
2
यथा च पाण्डुर भराता मे दयितॊ भवताम अभूत
स चापि पालयाम आस यथावत तच च वेत्थ ह
3
मया च भवतां सम्यक शुश्रूषा या कृतानघाः
असम्यग वा महाभागास तत कषन्तव्यम अतन्द्रितैः
4
यच च दुर्यॊधनेनेदं राज्यं भुक्तम अकण्टलम
अपि तत्र न वॊ मन्दॊ दुर्बुद्धिर अपराद्धवान
5
तस्यापराधाद दुर्बुद्धेर अभिमानान महीक्षिताम
विमर्दः सुमहान आसीद अनयान मत्कृताद अथ
6
तन मया साधु वापीदं यदि वासाधु वै कृतम
तद वॊ हृदि न कर्तव्यं माम अनुज्ञातुम अर्हथ
7
वृद्धॊ ऽयं हतपुत्रॊ ऽयं दुःखितॊ ऽयं जनाधिपः
पूर्वराज्ञां च पुत्रॊ ऽयम इति कृत्वानुजानत
8
इयं च कृपणा वृद्धा हतपुत्रा तपस्विनी
गान्धारी पुत्रशॊकार्ता तुल्यं याचति वॊ मया
9
हतपुत्राव इमौ वृद्धौ विदित्वा दुःखितौ तथा
अनुजानीत भद्रं वॊ वरजावः शरणं च वः
10
अयं च कौरवॊ राजा कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः
सर्वैर भवद्भिर दरष्टव्यः समेषु विषमेषु च
न जातु विषमं चैव गमिष्यति कदा चन
11
चत्वारः सचिवा यस्य भरातरॊ विपुलौजसः
लॊकपालॊपमा हय एते सर्वे धर्मार्थदर्शिनः
12
बरह्मेव भगवान एष सर्वभूतजगत्पतिः
युधिष्ठिरॊ महातेजा भवतः पालयिष्यति
13
अवश्यम एव वक्तव्यम इति कृत्वा बरवीमि वः
एष नयासॊ मया दत्तः सर्वेषां वॊ युधिष्ठिरः
भवन्तॊ ऽसय च वीरस्य नयासभूता मया कृताः
14
यद्य एव तैः कृतं किं चिद वयलीकं वा सुतैर मम
यद्य अन्येन मदीयेन तदनुज्ञातुम अर्हथ
15
भवद्भिर हि न मे मन्युः कृतपूर्वः कथं चन
अत्यन्तगुरु भक्तानाम एषॊ ऽञजलिर इदं नमः
16
तेषाम अस्थिरबुद्धीनां लुब्धानां कामचारिणाम
कृते याचामि वः सर्वान गान्धारी सहितॊ ऽनघाः
17
इत्य उक्तास तेन ते राज्ञा पौरजानपदा जनाः
नॊचुर बाष्पकलाः किं चिद वीक्षां चक्रुः परस्परम
1
[dhṛ]
aṃtanuḥ pālayām āsa yathāvat pṛthivīm imām
tathā vicitravīryaś ca bhīṣmeṇa paripālitaḥ
pālayām āsa vas tāto viditaṃ vo nasaṃśayaḥ
2
yathā ca pāṇḍur bhrātā me dayito bhavatām abhūt
sa cāpi pālayām āsa yathāvat tac ca vettha ha
3
mayā ca bhavatāṃ samyak śuśrūṣā yā kṛtānaghāḥ
asamyag vā mahābhāgās tat kṣantavyam atandritaiḥ
4
yac ca duryodhanenedaṃ rājyaṃ bhuktam akaṇṭalam
api tatra na vo mando durbuddhir aparāddhavān
5
tasyāparādhād durbuddher abhimānān mahīkṣitām
vimardaḥ sumahān āsīd anayān matkṛtād atha
6
tan mayā sādhu vāpīdaṃ yadi vāsādhu vai kṛtam
tad vo hṛdi na kartavyaṃ mām anujñātum arhatha
7
vṛddho 'yaṃ hataputro 'yaṃ duḥkhito 'yaṃ janādhipaḥ
pūrvarājñāṃ ca putro 'yam iti kṛtvānujānata
8
iyaṃ ca kṛpaṇā vṛddhā hataputrā tapasvinī
gāndhārī putraśokārtā tulyaṃ yācati vo mayā
9
hataputrāv imau vṛddhau viditvā duḥkhitau tathā
anujānīta bhadraṃ vo vrajāvaḥ śaraṇaṃ ca vaḥ
10
ayaṃ ca kauravo rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
sarvair bhavadbhir draṣṭavyaḥ sameṣu viṣameṣu ca
na jātu viṣamaṃ caiva gamiṣyati kadā cana
11
catvāraḥ sacivā yasya bhrātaro vipulaujasaḥ
lokapālopamā hy ete sarve dharmārthadarśinaḥ
12
brahmeva bhagavān eṣa sarvabhūtajagatpatiḥ
yudhiṣṭhiro mahātejā bhavataḥ pālayiṣyati
13
avaśyam eva vaktavyam iti kṛtvā bravīmi vaḥ
eṣa nyāso mayā dattaḥ sarveṣāṃ vo yudhiṣṭhiraḥ
bhavanto 'sya ca vīrasya nyāsabhūtā mayā kṛtāḥ
14
yady eva taiḥ kṛtaṃ kiṃ cid vyalīkaṃ vā sutair mama
yady anyena madīyena tadanujñātum arhatha
15
bhavadbhir hi na me manyuḥ kṛtapūrvaḥ kathaṃ cana
atyantaguru bhaktānām eṣo 'ñjalir idaṃ namaḥ
16
teṣām asthirabuddhīnāṃ lubdhānāṃ kāmacāriṇām
kṛte yācāmi vaḥ sarvān gāndhārī sahito 'naghāḥ
17
ity uktās tena te rājñā paurajānapadā janāḥ
nocur bāṣpakalāḥ kiṃ cid vīkṣāṃ cakruḥ parasparam
Book 15
Chapter 14
1
[धृ]
शंतनुः पालयाम आस यथावत पृथिवीम इमाम
तथा विचित्रवीर्यश च भीष्मेण परिपालितः
पालयाम आस वस तातॊ विदितं वॊ नसंशयः
2
यथा च पाण्डुर भराता मे दयितॊ भवताम अभूत
स चापि पालयाम आस यथावत तच च वेत्थ ह
3
मया च भवतां सम्यक शुश्रूषा या कृतानघाः
असम्यग वा महाभागास तत कषन्तव्यम अतन्द्रितैः
4
यच च दुर्यॊधनेनेदं राज्यं भुक्तम अकण्टलम
अपि तत्र न वॊ मन्दॊ दुर्बुद्धिर अपराद्धवान
5
तस्यापराधाद दुर्बुद्धेर अभिमानान महीक्षिताम
विमर्दः सुमहान आसीद अनयान मत्कृताद अथ
6
तन मया साधु वापीदं यदि वासाधु वै कृतम
तद वॊ हृदि न कर्तव्यं माम अनुज्ञातुम अर्हथ
7
वृद्धॊ ऽयं हतपुत्रॊ ऽयं दुःखितॊ ऽयं जनाधिपः
पूर्वराज्ञां च पुत्रॊ ऽयम इति कृत्वानुजानत
8
इयं च कृपणा वृद्धा हतपुत्रा तपस्विनी
गान्धारी पुत्रशॊकार्ता तुल्यं याचति वॊ मया
9
हतपुत्राव इमौ वृद्धौ विदित्वा दुःखितौ तथा
अनुजानीत भद्रं वॊ वरजावः शरणं च वः
10
अयं च कौरवॊ राजा कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः
सर्वैर भवद्भिर दरष्टव्यः समेषु विषमेषु च
न जातु विषमं चैव गमिष्यति कदा चन
11
चत्वारः सचिवा यस्य भरातरॊ विपुलौजसः
लॊकपालॊपमा हय एते सर्वे धर्मार्थदर्शिनः
12
बरह्मेव भगवान एष सर्वभूतजगत्पतिः
युधिष्ठिरॊ महातेजा भवतः पालयिष्यति
13
अवश्यम एव वक्तव्यम इति कृत्वा बरवीमि वः
एष नयासॊ मया दत्तः सर्वेषां वॊ युधिष्ठिरः
भवन्तॊ ऽसय च वीरस्य नयासभूता मया कृताः
14
यद्य एव तैः कृतं किं चिद वयलीकं वा सुतैर मम
यद्य अन्येन मदीयेन तदनुज्ञातुम अर्हथ
15
भवद्भिर हि न मे मन्युः कृतपूर्वः कथं चन
अत्यन्तगुरु भक्तानाम एषॊ ऽञजलिर इदं नमः
16
तेषाम अस्थिरबुद्धीनां लुब्धानां कामचारिणाम
कृते याचामि वः सर्वान गान्धारी सहितॊ ऽनघाः
17
इत्य उक्तास तेन ते राज्ञा पौरजानपदा जनाः
नॊचुर बाष्पकलाः किं चिद वीक्षां चक्रुः परस्परम
1
[dhṛ]
aṃtanuḥ pālayām āsa yathāvat pṛthivīm imām
tathā vicitravīryaś ca bhīṣmeṇa paripālitaḥ
pālayām āsa vas tāto viditaṃ vo nasaṃśayaḥ
2
yathā ca pāṇḍur bhrātā me dayito bhavatām abhūt
sa cāpi pālayām āsa yathāvat tac ca vettha ha
3
mayā ca bhavatāṃ samyak śuśrūṣā yā kṛtānaghāḥ
asamyag vā mahābhāgās tat kṣantavyam atandritaiḥ
4
yac ca duryodhanenedaṃ rājyaṃ bhuktam akaṇṭalam
api tatra na vo mando durbuddhir aparāddhavān
5
tasyāparādhād durbuddher abhimānān mahīkṣitām
vimardaḥ sumahān āsīd anayān matkṛtād atha
6
tan mayā sādhu vāpīdaṃ yadi vāsādhu vai kṛtam
tad vo hṛdi na kartavyaṃ mām anujñātum arhatha
7
vṛddho 'yaṃ hataputro 'yaṃ duḥkhito 'yaṃ janādhipaḥ
pūrvarājñāṃ ca putro 'yam iti kṛtvānujānata
8
iyaṃ ca kṛpaṇā vṛddhā hataputrā tapasvinī
gāndhārī putraśokārtā tulyaṃ yācati vo mayā
9
hataputrāv imau vṛddhau viditvā duḥkhitau tathā
anujānīta bhadraṃ vo vrajāvaḥ śaraṇaṃ ca vaḥ
10
ayaṃ ca kauravo rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
sarvair bhavadbhir draṣṭavyaḥ sameṣu viṣameṣu ca
na jātu viṣamaṃ caiva gamiṣyati kadā cana
11
catvāraḥ sacivā yasya bhrātaro vipulaujasaḥ
lokapālopamā hy ete sarve dharmārthadarśinaḥ
12
brahmeva bhagavān eṣa sarvabhūtajagatpatiḥ
yudhiṣṭhiro mahātejā bhavataḥ pālayiṣyati
13
avaśyam eva vaktavyam iti kṛtvā bravīmi vaḥ
eṣa nyāso mayā dattaḥ sarveṣāṃ vo yudhiṣṭhiraḥ
bhavanto 'sya ca vīrasya nyāsabhūtā mayā kṛtāḥ
14
yady eva taiḥ kṛtaṃ kiṃ cid vyalīkaṃ vā sutair mama
yady anyena madīyena tadanujñātum arhatha
15
bhavadbhir hi na me manyuḥ kṛtapūrvaḥ kathaṃ cana
atyantaguru bhaktānām eṣo 'ñjalir idaṃ namaḥ
16
teṣām asthirabuddhīnāṃ lubdhānāṃ kāmacāriṇām
kṛte yācāmi vaḥ sarvān gāndhārī sahito 'naghāḥ
17
ity uktās tena te rājñā paurajānapadā janāḥ
nocur bāṣpakalāḥ kiṃ cid vīkṣāṃ cakruḥ parasparam
