Book 15. Chapter 25
The Mahabharata In Sanskrit
Book 15
Chapter 25
1
[वै]
ततॊ भागी रथी तीरे मेध्ये पुण्यजनॊचिते
निवासम अकरॊद राजा विदुरस्या मते सथिताः
2
तत्रैनं पर्युपातिष्ठन बराह्मणा राष्ट्रवासिनः
कषत्रविट शूद्र संघाश च बहवॊ भरतर्षभ
3
स तैः परिवृतॊ राजा कथाभिर अभिनन्द्य तान
अनुजज्ञे सशिष्यान वै विधिवत परतिपूज्य च
4
सायाह्ने स महीपालस ततॊ गङ्गाम उपेत्य ह
चकार विधिवच छौचं गान्धारी च यशस्विनी
5
तथैवान्ये पृथक सर्वे तीर्थेष्व आप्लुत्य भारत
चक्रुः सर्वाः करियास तत्र पुरुषा विदुरादयः
6
कृतशौचं ततॊ वृद्धं शवशुरं कुन्तिभॊजजा
गान्धारीं च पृथा राजन गङ्गातीरम उपानयत
7
राज्ञस तु याजकैस तत्र कृतॊ वेदी परिस्तरः
जुहाव तत्र वह्निं स नृपतिः सत्यसंगरः
8
ततॊ भागी रथी तीरात कुरु कषेत्रं जगाम सः
सानुगॊ नृपतिर विद्वान नियतः संयतेन्द्रियः
9
तत्राश्रमपदं धीमान अभिगम्य स पार्थिवः
आससादाथ राजर्षिः शतयूपं मनीषिणम
10
स हि राजा महान आसीत केकयेषु परंतपः
सपुत्रं मनुजैश्वर्ये निवेश्य वनम आविशत
11
तेनासौ सहितॊ राजा ययौ वयासाश्रमं तदा
तत्रैनं विधिवद राजन परत्यगृह्णात कुरूद्वहम
12
स दीक्षां तत्र संप्राप्य राजा कौरवनन्दनः
शतयूपाश्रमे तस्मिन निवासम अकरॊत तदा
13
तस्मै सर्वं विधिं राजन राजाचख्यौ महामतिः
आरण्यकं महाराज वयासास्यानुमते तदा
14
एवं स तपसा राजा धृतराष्ट्रॊ महामनाः
यॊजयाम आस चात्मानं तांश चाप्य अनुचरांस तदा
15
तथैव देवी गान्धारी वल्कलाजिनवासिनी
कुन्त्या सह महाराज समानव्रतचारिणी
16
कर्मणा मनसा वाचा चक्षुषा चापि ते नृप
संनियम्येन्द्रियग्रामम आस्थिताः परमं तपः
17
तवग अस्थि भूतः परिशुष्कमांसॊ; जटाजिनी वल्कलसंवृताङ्गः
स पार्थिवस तत्र तपश चकार; महर्षिवत तीव्रम अपेतदॊषः
18
कषत्ता च धर्मार्थविद अग्र्यबुद्धिः; ससंजयस तं नृपतिं सदारम
उपाचरद घॊरतपॊ जितात्मा; तदा कृशॊ वल्कलचीरवासाः
1
[vai]
tato bhāgī rathī tīre medhye puṇyajanocite
nivāsam akarod rājā vidurasyā mate sthitāḥ
2
tatrainaṃ paryupātiṣṭhan brāhmaṇā rāṣṭravāsinaḥ
kṣatraviṭ śūdra saṃghāś ca bahavo bharatarṣabha
3
sa taiḥ parivṛto rājā kathābhir abhinandya tān
anujajñe saśiṣyān vai vidhivat pratipūjya ca
4
sāyāhne sa mahīpālas tato gaṅgām upetya ha
cakāra vidhivac chaucaṃ gāndhārī ca yaśasvinī
5
tathaivānye pṛthak sarve tīrtheṣv āplutya bhārata
cakruḥ sarvāḥ kriyās tatra puruṣā vidurādayaḥ
6
kṛtaśaucaṃ tato vṛddhaṃ śvaśuraṃ kuntibhojajā
gāndhārīṃ ca pṛthā rājan gaṅgātīram upānayat
7
rājñas tu yājakais tatra kṛto vedī paristaraḥ
juhāva tatra vahniṃ sa nṛpatiḥ satyasaṃgaraḥ
8
tato bhāgī rathī tīrāt kuru kṣetraṃ jagāma saḥ
sānugo nṛpatir vidvān niyataḥ saṃyatendriyaḥ
9
tatrāśramapadaṃ dhīmān abhigamya sa pārthivaḥ
āsasādātha rājarṣiḥ śatayūpaṃ manīṣiṇam
10
sa hi rājā mahān āsīt kekayeṣu paraṃtapaḥ
saputraṃ manujaiśvarye niveśya vanam āviśat
11
tenāsau sahito rājā yayau vyāsāśramaṃ tadā
tatrainaṃ vidhivad rājan pratyagṛhṇāt kurūdvaham
12
sa dīkṣāṃ tatra saṃprāpya rājā kauravanandanaḥ
śatayūpāśrame tasmin nivāsam akarot tadā
13
tasmai sarvaṃ vidhiṃ rājan rājācakhyau mahāmatiḥ
āraṇyakaṃ mahārāja vyāsāsyānumate tadā
14
evaṃ sa tapasā rājā dhṛtarāṣṭro mahāmanāḥ
yojayām āsa cātmānaṃ tāṃś cāpy anucarāṃs tadā
15
tathaiva devī gāndhārī valkalājinavāsinī
kuntyā saha mahārāja samānavratacāriṇī
16
karmaṇā manasā vācā cakṣuṣā cāpi te nṛpa
saṃniyamyendriyagrāmam āsthitāḥ paramaṃ tapaḥ
17
tvag asthi bhūtaḥ pariśuṣkamāṃso; jaṭājinī valkalasaṃvṛtāṅgaḥ
sa pārthivas tatra tapaś cakāra; maharṣivat tīvram apetadoṣaḥ
18
kṣattā ca dharmārthavid agryabuddhiḥ; sasaṃjayas taṃ nṛpatiṃ sadāram
upācarad ghoratapo jitātmā; tadā kṛśo valkalacīravāsāḥ
Book 15
Chapter 25
1
[वै]
ततॊ भागी रथी तीरे मेध्ये पुण्यजनॊचिते
निवासम अकरॊद राजा विदुरस्या मते सथिताः
2
तत्रैनं पर्युपातिष्ठन बराह्मणा राष्ट्रवासिनः
कषत्रविट शूद्र संघाश च बहवॊ भरतर्षभ
3
स तैः परिवृतॊ राजा कथाभिर अभिनन्द्य तान
अनुजज्ञे सशिष्यान वै विधिवत परतिपूज्य च
4
सायाह्ने स महीपालस ततॊ गङ्गाम उपेत्य ह
चकार विधिवच छौचं गान्धारी च यशस्विनी
5
तथैवान्ये पृथक सर्वे तीर्थेष्व आप्लुत्य भारत
चक्रुः सर्वाः करियास तत्र पुरुषा विदुरादयः
6
कृतशौचं ततॊ वृद्धं शवशुरं कुन्तिभॊजजा
गान्धारीं च पृथा राजन गङ्गातीरम उपानयत
7
राज्ञस तु याजकैस तत्र कृतॊ वेदी परिस्तरः
जुहाव तत्र वह्निं स नृपतिः सत्यसंगरः
8
ततॊ भागी रथी तीरात कुरु कषेत्रं जगाम सः
सानुगॊ नृपतिर विद्वान नियतः संयतेन्द्रियः
9
तत्राश्रमपदं धीमान अभिगम्य स पार्थिवः
आससादाथ राजर्षिः शतयूपं मनीषिणम
10
स हि राजा महान आसीत केकयेषु परंतपः
सपुत्रं मनुजैश्वर्ये निवेश्य वनम आविशत
11
तेनासौ सहितॊ राजा ययौ वयासाश्रमं तदा
तत्रैनं विधिवद राजन परत्यगृह्णात कुरूद्वहम
12
स दीक्षां तत्र संप्राप्य राजा कौरवनन्दनः
शतयूपाश्रमे तस्मिन निवासम अकरॊत तदा
13
तस्मै सर्वं विधिं राजन राजाचख्यौ महामतिः
आरण्यकं महाराज वयासास्यानुमते तदा
14
एवं स तपसा राजा धृतराष्ट्रॊ महामनाः
यॊजयाम आस चात्मानं तांश चाप्य अनुचरांस तदा
15
तथैव देवी गान्धारी वल्कलाजिनवासिनी
कुन्त्या सह महाराज समानव्रतचारिणी
16
कर्मणा मनसा वाचा चक्षुषा चापि ते नृप
संनियम्येन्द्रियग्रामम आस्थिताः परमं तपः
17
तवग अस्थि भूतः परिशुष्कमांसॊ; जटाजिनी वल्कलसंवृताङ्गः
स पार्थिवस तत्र तपश चकार; महर्षिवत तीव्रम अपेतदॊषः
18
कषत्ता च धर्मार्थविद अग्र्यबुद्धिः; ससंजयस तं नृपतिं सदारम
उपाचरद घॊरतपॊ जितात्मा; तदा कृशॊ वल्कलचीरवासाः
1
[vai]
tato bhāgī rathī tīre medhye puṇyajanocite
nivāsam akarod rājā vidurasyā mate sthitāḥ
2
tatrainaṃ paryupātiṣṭhan brāhmaṇā rāṣṭravāsinaḥ
kṣatraviṭ śūdra saṃghāś ca bahavo bharatarṣabha
3
sa taiḥ parivṛto rājā kathābhir abhinandya tān
anujajñe saśiṣyān vai vidhivat pratipūjya ca
4
sāyāhne sa mahīpālas tato gaṅgām upetya ha
cakāra vidhivac chaucaṃ gāndhārī ca yaśasvinī
5
tathaivānye pṛthak sarve tīrtheṣv āplutya bhārata
cakruḥ sarvāḥ kriyās tatra puruṣā vidurādayaḥ
6
kṛtaśaucaṃ tato vṛddhaṃ śvaśuraṃ kuntibhojajā
gāndhārīṃ ca pṛthā rājan gaṅgātīram upānayat
7
rājñas tu yājakais tatra kṛto vedī paristaraḥ
juhāva tatra vahniṃ sa nṛpatiḥ satyasaṃgaraḥ
8
tato bhāgī rathī tīrāt kuru kṣetraṃ jagāma saḥ
sānugo nṛpatir vidvān niyataḥ saṃyatendriyaḥ
9
tatrāśramapadaṃ dhīmān abhigamya sa pārthivaḥ
āsasādātha rājarṣiḥ śatayūpaṃ manīṣiṇam
10
sa hi rājā mahān āsīt kekayeṣu paraṃtapaḥ
saputraṃ manujaiśvarye niveśya vanam āviśat
11
tenāsau sahito rājā yayau vyāsāśramaṃ tadā
tatrainaṃ vidhivad rājan pratyagṛhṇāt kurūdvaham
12
sa dīkṣāṃ tatra saṃprāpya rājā kauravanandanaḥ
śatayūpāśrame tasmin nivāsam akarot tadā
13
tasmai sarvaṃ vidhiṃ rājan rājācakhyau mahāmatiḥ
āraṇyakaṃ mahārāja vyāsāsyānumate tadā
14
evaṃ sa tapasā rājā dhṛtarāṣṭro mahāmanāḥ
yojayām āsa cātmānaṃ tāṃś cāpy anucarāṃs tadā
15
tathaiva devī gāndhārī valkalājinavāsinī
kuntyā saha mahārāja samānavratacāriṇī
16
karmaṇā manasā vācā cakṣuṣā cāpi te nṛpa
saṃniyamyendriyagrāmam āsthitāḥ paramaṃ tapaḥ
17
tvag asthi bhūtaḥ pariśuṣkamāṃso; jaṭājinī valkalasaṃvṛtāṅgaḥ
sa pārthivas tatra tapaś cakāra; maharṣivat tīvram apetadoṣaḥ
18
kṣattā ca dharmārthavid agryabuddhiḥ; sasaṃjayas taṃ nṛpatiṃ sadāram
upācarad ghoratapo jitātmā; tadā kṛśo valkalacīravāsāḥ
