Book 15. Chapter 32
The Mahabharata In Sanskrit
Book 15
Chapter 32
1
[वै]
स तैः सह नरव्याघ्रैर भरातृभिर भरतर्षभ
राजा रुचिरपद्माक्षैर आसां चक्रे तदाश्रमे
2
तापसैश च महाभागैर नानादेशसमागतैः
दरष्टुं कुरुपतेः पुत्रान पाण्डवान पृथुवक्षसः
3
ते ऽबरुवञ जञातुम इच्छामः कतमॊ ऽतर युधिष्ठिरः
भिमार्जुन यमाश चैव दरौपदी च यशस्विनी
4
तान आचख्यौ तदा सूतः सर्वान नामाभिनामतः
संजयॊ दरौपदीं चैव सर्वाश चान्याः कुरु सत्रियः
5
य एष जाम्बूनदशुद्ध गौर; तनुर महासिंह इव परवृद्धः
परचण्ड घॊणः पृथु दीर्घनेत्रस; ताम्रायतास्यः कुरुराज एषः
6
अयं पुनर मत्तगजेन्द्र गामी; परतप्तचामीकरशुद्धगौरः
पृथ्व आयतांसः पृथु दीर्घबाहुर; वृकॊदरः पश्यत पश्यतैनम
7
यस तव एष पार्श्वे ऽसय महाधनुष्माञ; शयामॊ युवा वारणयूथपाभः
सिंहॊन्नतांसॊ गजखेल गामी; पद्मायताक्षॊ ऽरजुन एष वीरः
8
कुन्ती समीपे पुरुषॊत्तमौ तु; यमाव इमौ विष्णुमहेन्द्र कल्पौ
मनुष्यलॊके सकले समॊ ऽसति; ययॊर न रूपे न बले न शीले
9
इयं पुनः पद्मदलायताक्षी; मध्यं वयः किं चिद इव सपृशन्ती
नीलॊत्पलाभा पुरदेवतेव; कृष्णा सथिता मूर्तिमतीव लक्ष्मीः
10
अस्यास तु पार्श्वे कनकॊत्तमाभा; यैषा परभा मूर्तिमतीव गौरी
मध्ये सथितैषा भगिनी दविजाग्र्या; चक्रायुधस्याप्रतिमस्य तस्य
11
इयं सवसा राजचमू पतेस तु; परवृद्धनीलॊत्पल दाम वर्णा
पस्पर्ध कृष्णेन नृपः सदा यॊ; वृकॊदरस्यैष परिग्ग्रहॊ ऽगर्यः
12
इयं च राज्ञॊ मगधाधिपस्य; सुता जरासंध इति शरुतस्य
यवीयसॊ माद्रवतीसुतस्य; भार्या मता चम्पकदामगौरी
13
इन्दीवरश्याम तनुः सथिता तु; यैषापरासन्न महीतले च
भार्या मता माद्रवतीसुतस्य; जयेष्ठस्य सेयं कमलायताक्षी
14
इयं तु निष्टप्त सुवर्णगौरी; राज्ञॊ विराटस्य सुता सपुत्रा
भार्याभिमन्यॊर निहतॊ रणे यॊ; दरॊणादिभिस तैर विरथॊ रथस्थैः
15
एतास तु सीमन्त शिरॊरुहा या; शुक्लॊत्तरीया नरराज पत्न्यः
राज्ञॊ ऽसय वृद्धस्य परं शताख्याः; सनुषा विवीरा हतपुत्र नाथाः
16
एता यथामुख्यम उदाहृता वॊ; बराह्मण्य भावाद ऋजु बुद्धिसत्त्वाः
सर्वा भवद्भिः परिपृच्छ्यमाना; नरेन्द्रपत्न्यः सुविशुद्धसत्त्वाः
17
एवं स राजा कुरुवृद्ध वर्यः; समागतस तैर नरदेव पुत्रैः
पप्रच्छ सर्वान कुशलं तदानीं; गतेषु सर्वेष्व अथ तापसेषु
18
यॊधेषु चाप्य आश्रममण्डलं तं; मुक्त्वा निविष्टेषु विमुच्य पत्रम
सत्री वृद्धबाले च सुसंनिविष्टे; यथार्हतः कुशलं पर्यपृच्छत
1
[vai]
sa taiḥ saha naravyāghrair bhrātṛbhir bharatarṣabha
rājā rucirapadmākṣair āsāṃ cakre tadāśrame
2
tāpasaiś ca mahābhāgair nānādeśasamāgataiḥ
draṣṭuṃ kurupateḥ putrān pāṇḍavān pṛthuvakṣasaḥ
3
te 'bruvañ jñātum icchāmaḥ katamo 'tra yudhiṣṭhiraḥ
bhimārjuna yamāś caiva draupadī ca yaśasvinī
4
tān ācakhyau tadā sūtaḥ sarvān nāmābhināmataḥ
saṃjayo draupadīṃ caiva sarvāś cānyāḥ kuru striyaḥ
5
ya eṣa jāmbūnadaśuddha gaura; tanur mahāsiṃha iva pravṛddhaḥ
pracaṇḍa ghoṇaḥ pṛthu dīrghanetras; tāmrāyatāsyaḥ kururāja eṣaḥ
6
ayaṃ punar mattagajendra gāmī; prataptacāmīkaraśuddhagauraḥ
pṛthv āyatāṃsaḥ pṛthu dīrghabāhur; vṛkodaraḥ paśyata paśyatainam
7
yas tv eṣa pārśve 'sya mahādhanuṣmāñ; śyāmo yuvā vāraṇayūthapābhaḥ
siṃhonnatāṃso gajakhela gāmī; padmāyatākṣo 'rjuna eṣa vīraḥ
8
kuntī samīpe puruṣottamau tu; yamāv imau viṣṇumahendra kalpau
manuṣyaloke sakale samo 'sti; yayor na rūpe na bale na śīle
9
iyaṃ punaḥ padmadalāyatākṣī; madhyaṃ vayaḥ kiṃ cid iva spṛśantī
nīlotpalābhā puradevateva; kṛṣṇā sthitā mūrtimatīva lakṣmīḥ
10
asyās tu pārśve kanakottamābhā; yaiṣā prabhā mūrtimatīva gaurī
madhye sthitaiṣā bhaginī dvijāgryā; cakrāyudhasyāpratimasya tasya
11
iyaṃ svasā rājacamū pates tu; pravṛddhanīlotpala dāma varṇā
paspardha kṛṣṇena nṛpaḥ sadā yo; vṛkodarasyaiṣa pariggraho 'gryaḥ
12
iyaṃ ca rājño magadhādhipasya; sutā jarāsaṃdha iti śrutasya
yavīyaso mādravatīsutasya; bhāryā matā campakadāmagaurī
13
indīvaraśyāma tanuḥ sthitā tu; yaiṣāparāsanna mahītale ca
bhāryā matā mādravatīsutasya; jyeṣṭhasya seyaṃ kamalāyatākṣī
14
iyaṃ tu niṣṭapta suvarṇagaurī; rājño virāṭasya sutā saputrā
bhāryābhimanyor nihato raṇe yo; droṇādibhis tair viratho rathasthaiḥ
15
etās tu sīmanta śiroruhā yā; śuklottarīyā nararāja patnyaḥ
rājño 'sya vṛddhasya paraṃ śatākhyāḥ; snuṣā vivīrā hataputra nāthāḥ
16
etā yathāmukhyam udāhṛtā vo; brāhmaṇya bhāvād ṛju buddhisattvāḥ
sarvā bhavadbhiḥ paripṛcchyamānā; narendrapatnyaḥ suviśuddhasattvāḥ
17
evaṃ sa rājā kuruvṛddha varyaḥ; samāgatas tair naradeva putraiḥ
papraccha sarvān kuśalaṃ tadānīṃ; gateṣu sarveṣv atha tāpaseṣu
18
yodheṣu cāpy āśramamaṇḍalaṃ taṃ; muktvā niviṣṭeṣu vimucya patram
strī vṛddhabāle ca susaṃniviṣṭe; yathārhataḥ kuśalaṃ paryapṛcchat
Book 15
Chapter 32
1
[वै]
स तैः सह नरव्याघ्रैर भरातृभिर भरतर्षभ
राजा रुचिरपद्माक्षैर आसां चक्रे तदाश्रमे
2
तापसैश च महाभागैर नानादेशसमागतैः
दरष्टुं कुरुपतेः पुत्रान पाण्डवान पृथुवक्षसः
3
ते ऽबरुवञ जञातुम इच्छामः कतमॊ ऽतर युधिष्ठिरः
भिमार्जुन यमाश चैव दरौपदी च यशस्विनी
4
तान आचख्यौ तदा सूतः सर्वान नामाभिनामतः
संजयॊ दरौपदीं चैव सर्वाश चान्याः कुरु सत्रियः
5
य एष जाम्बूनदशुद्ध गौर; तनुर महासिंह इव परवृद्धः
परचण्ड घॊणः पृथु दीर्घनेत्रस; ताम्रायतास्यः कुरुराज एषः
6
अयं पुनर मत्तगजेन्द्र गामी; परतप्तचामीकरशुद्धगौरः
पृथ्व आयतांसः पृथु दीर्घबाहुर; वृकॊदरः पश्यत पश्यतैनम
7
यस तव एष पार्श्वे ऽसय महाधनुष्माञ; शयामॊ युवा वारणयूथपाभः
सिंहॊन्नतांसॊ गजखेल गामी; पद्मायताक्षॊ ऽरजुन एष वीरः
8
कुन्ती समीपे पुरुषॊत्तमौ तु; यमाव इमौ विष्णुमहेन्द्र कल्पौ
मनुष्यलॊके सकले समॊ ऽसति; ययॊर न रूपे न बले न शीले
9
इयं पुनः पद्मदलायताक्षी; मध्यं वयः किं चिद इव सपृशन्ती
नीलॊत्पलाभा पुरदेवतेव; कृष्णा सथिता मूर्तिमतीव लक्ष्मीः
10
अस्यास तु पार्श्वे कनकॊत्तमाभा; यैषा परभा मूर्तिमतीव गौरी
मध्ये सथितैषा भगिनी दविजाग्र्या; चक्रायुधस्याप्रतिमस्य तस्य
11
इयं सवसा राजचमू पतेस तु; परवृद्धनीलॊत्पल दाम वर्णा
पस्पर्ध कृष्णेन नृपः सदा यॊ; वृकॊदरस्यैष परिग्ग्रहॊ ऽगर्यः
12
इयं च राज्ञॊ मगधाधिपस्य; सुता जरासंध इति शरुतस्य
यवीयसॊ माद्रवतीसुतस्य; भार्या मता चम्पकदामगौरी
13
इन्दीवरश्याम तनुः सथिता तु; यैषापरासन्न महीतले च
भार्या मता माद्रवतीसुतस्य; जयेष्ठस्य सेयं कमलायताक्षी
14
इयं तु निष्टप्त सुवर्णगौरी; राज्ञॊ विराटस्य सुता सपुत्रा
भार्याभिमन्यॊर निहतॊ रणे यॊ; दरॊणादिभिस तैर विरथॊ रथस्थैः
15
एतास तु सीमन्त शिरॊरुहा या; शुक्लॊत्तरीया नरराज पत्न्यः
राज्ञॊ ऽसय वृद्धस्य परं शताख्याः; सनुषा विवीरा हतपुत्र नाथाः
16
एता यथामुख्यम उदाहृता वॊ; बराह्मण्य भावाद ऋजु बुद्धिसत्त्वाः
सर्वा भवद्भिः परिपृच्छ्यमाना; नरेन्द्रपत्न्यः सुविशुद्धसत्त्वाः
17
एवं स राजा कुरुवृद्ध वर्यः; समागतस तैर नरदेव पुत्रैः
पप्रच्छ सर्वान कुशलं तदानीं; गतेषु सर्वेष्व अथ तापसेषु
18
यॊधेषु चाप्य आश्रममण्डलं तं; मुक्त्वा निविष्टेषु विमुच्य पत्रम
सत्री वृद्धबाले च सुसंनिविष्टे; यथार्हतः कुशलं पर्यपृच्छत
1
[vai]
sa taiḥ saha naravyāghrair bhrātṛbhir bharatarṣabha
rājā rucirapadmākṣair āsāṃ cakre tadāśrame
2
tāpasaiś ca mahābhāgair nānādeśasamāgataiḥ
draṣṭuṃ kurupateḥ putrān pāṇḍavān pṛthuvakṣasaḥ
3
te 'bruvañ jñātum icchāmaḥ katamo 'tra yudhiṣṭhiraḥ
bhimārjuna yamāś caiva draupadī ca yaśasvinī
4
tān ācakhyau tadā sūtaḥ sarvān nāmābhināmataḥ
saṃjayo draupadīṃ caiva sarvāś cānyāḥ kuru striyaḥ
5
ya eṣa jāmbūnadaśuddha gaura; tanur mahāsiṃha iva pravṛddhaḥ
pracaṇḍa ghoṇaḥ pṛthu dīrghanetras; tāmrāyatāsyaḥ kururāja eṣaḥ
6
ayaṃ punar mattagajendra gāmī; prataptacāmīkaraśuddhagauraḥ
pṛthv āyatāṃsaḥ pṛthu dīrghabāhur; vṛkodaraḥ paśyata paśyatainam
7
yas tv eṣa pārśve 'sya mahādhanuṣmāñ; śyāmo yuvā vāraṇayūthapābhaḥ
siṃhonnatāṃso gajakhela gāmī; padmāyatākṣo 'rjuna eṣa vīraḥ
8
kuntī samīpe puruṣottamau tu; yamāv imau viṣṇumahendra kalpau
manuṣyaloke sakale samo 'sti; yayor na rūpe na bale na śīle
9
iyaṃ punaḥ padmadalāyatākṣī; madhyaṃ vayaḥ kiṃ cid iva spṛśantī
nīlotpalābhā puradevateva; kṛṣṇā sthitā mūrtimatīva lakṣmīḥ
10
asyās tu pārśve kanakottamābhā; yaiṣā prabhā mūrtimatīva gaurī
madhye sthitaiṣā bhaginī dvijāgryā; cakrāyudhasyāpratimasya tasya
11
iyaṃ svasā rājacamū pates tu; pravṛddhanīlotpala dāma varṇā
paspardha kṛṣṇena nṛpaḥ sadā yo; vṛkodarasyaiṣa pariggraho 'gryaḥ
12
iyaṃ ca rājño magadhādhipasya; sutā jarāsaṃdha iti śrutasya
yavīyaso mādravatīsutasya; bhāryā matā campakadāmagaurī
13
indīvaraśyāma tanuḥ sthitā tu; yaiṣāparāsanna mahītale ca
bhāryā matā mādravatīsutasya; jyeṣṭhasya seyaṃ kamalāyatākṣī
14
iyaṃ tu niṣṭapta suvarṇagaurī; rājño virāṭasya sutā saputrā
bhāryābhimanyor nihato raṇe yo; droṇādibhis tair viratho rathasthaiḥ
15
etās tu sīmanta śiroruhā yā; śuklottarīyā nararāja patnyaḥ
rājño 'sya vṛddhasya paraṃ śatākhyāḥ; snuṣā vivīrā hataputra nāthāḥ
16
etā yathāmukhyam udāhṛtā vo; brāhmaṇya bhāvād ṛju buddhisattvāḥ
sarvā bhavadbhiḥ paripṛcchyamānā; narendrapatnyaḥ suviśuddhasattvāḥ
17
evaṃ sa rājā kuruvṛddha varyaḥ; samāgatas tair naradeva putraiḥ
papraccha sarvān kuśalaṃ tadānīṃ; gateṣu sarveṣv atha tāpaseṣu
18
yodheṣu cāpy āśramamaṇḍalaṃ taṃ; muktvā niviṣṭeṣu vimucya patram
strī vṛddhabāle ca susaṃniviṣṭe; yathārhataḥ kuśalaṃ paryapṛcchat
