Book 15. Chapter 38
The Mahabharata In Sanskrit
Book 15
Chapter 38
1
[कुन्ती]
भगवञ शवशुरॊ मे ऽसि दैवतस्यापि दैवतम
सा मे देवातिदेवस तवां शृणु सत्यां गिरं मम
2
तपस्वी कॊपनॊ विप्रॊ दुर्वासा नाम मे पितुः
भिक्षाम उपागतॊ भॊक्तुं तम अहं पर्यतॊषयम
3
शौचेन तव आगसस तयागैः शुद्धेन मनसा तथा
कॊपस्थानेष्व अपि महत्स्व अकुप्यं न कदा चन
4
स मे वरम अदात परीतः कृतम इत्य अहम अब्रुवम
अवश्यं ते गृहीतव्यम इति मां सॊ ऽबरवीद वचः
5
ततः शापभयाद विप्रम अवॊचं पुनर एव तम
एवम अस्त्व इति च पराह पुनर एव स मां दविजः
6
धर्मस्य जननी भद्रे भवित्री तवं वरानने
वशे सथास्यन्ति ते देवा यांस तवम आवाहयिष्यसि
7
इत्य उक्त्वान्तर हितॊ विप्रस ततॊ ऽहं विस्मिताभवम
न च सार्वास्व अवस्थासु समृतिर मे विप्रणश्यति
8
अथ हर्म्यतलस्थाहं रविम उद्यन्तम ईक्षती
संस्मृत्य तद ऋषेर वाक्यं सपृहयन्ती दिवाकरम
सथिताहं बालभावेन तत्र दॊषम अबुध्यती
9
अथ देवः सहस्रांशुर मत्समीप गतॊ ऽभवत
दविधाकृत्वात्मनॊ देहं भूमौ च गगने ऽपि च
तताप लॊकान एकेन दवितीयेनागमच च माम
10
स माम उवाच वेपन्तीं वरं मत्तॊ वृणीष्व ह
गम्यताम इति तं चाहं परणम्य शिरसावदम
11
स माम उवाच तिग्मांशुर वृथाह्वानं न ते कषमम
धक्ष्यामि तवां च विप्रं च येन दत्तॊ वरस तव
12
तम अहं रक्षती विप्रं शापाद अनपराधिनम
पुत्रॊ मे तवत्समॊ देव भवेद इति ततॊ ऽबरुवम
13
ततॊ मां तेजसाविश्य मॊहयित्वा च भानुमान
उवाच भविता पुत्रस तवेत्य अभ्यगमद दिवम
14
ततॊ ऽहम अन्तर्भवने पितुर वृत्तान्तरक्षिणी
गूढॊत्पन्नं सुतं बालं जले कर्णम अवासृजम
15
नूनं तस्यैव देवस्य परसादात पुनर एव तु
कन्याहम अभवं विप्र यथा पराह स माम ऋषिः
16
स मया मूढया पुत्रॊ जञायमानॊ ऽपय उपेक्षितः
तन मां दहति विप्रर्षे यथा सुविदितं तव
17
यदि पापम अपापं वा तद एतद विवृतं मया
तन मे भयं तवं भगवन वयपनॊतुम इहार्हसि
18
यच चास्य राज्ञॊ विदितं हृदिस्थं भवतॊ ऽनघ
तं चायं लभतां कामम अद्यैव मुनिसात्तम
19
इत्य उक्तः परत्युवाचेदं वयासॊ वेदविदां वरः
साधु सर्वम इदं तथ्यम एवम एव यथात्थ माम
20
अपराधश च ते नास्ति कन्या भावं गता हय असि
देवाश चैश्वर्यवन्तॊ वै शरीराण्य आविशन्ति वै
21
सन्ति देव निकायाश च संकल्पाञ जनयन्ति ये
वाचा दृष्ट्या तथा सपर्शात संघर्षेणेति पञ्चधा
22
मनुष्यधर्मॊ दैवेन धर्मेण न हि युज्यते
इति कुन्ति वयजानीहि वयेतु ते मानसॊ जवरः
23
सर्वं बलवतां पथ्यं सर्वं बलवतां शुचि
सर्वं बलवतां धर्मः सर्वं बलवतां सवकम
1
[kuntī]
bhagavañ śvaśuro me 'si daivatasyāpi daivatam
sā me devātidevas tvāṃ śṛu satyāṃ giraṃ mama
2
tapasvī kopano vipro durvāsā nāma me pituḥ
bhikṣām upāgato bhoktuṃ tam ahaṃ paryatoṣayam
3
aucena tv āgasas tyāgaiḥ śuddhena manasā tathā
kopasthāneṣv api mahatsv akupyaṃ na kadā cana
4
sa me varam adāt prītaḥ kṛtam ity aham abruvam
avaśyaṃ te gṛhītavyam iti māṃ so 'bravīd vacaḥ
5
tataḥ śāpabhayād vipram avocaṃ punar eva tam
evam astv iti ca prāha punar eva sa māṃ dvijaḥ
6
dharmasya jananī bhadre bhavitrī tvaṃ varānane
vaśe sthāsyanti te devā yāṃs tvam āvāhayiṣyasi
7
ity uktvāntar hito vipras tato 'haṃ vismitābhavam
na ca sārvāsv avasthāsu smṛtir me vipraṇaśyati
8
atha harmyatalasthāhaṃ ravim udyantam īkṣatī
saṃsmṛtya tad ṛṣer vākyaṃ spṛhayantī divākaram
sthitāhaṃ bālabhāvena tatra doṣam abudhyatī
9
atha devaḥ sahasrāṃśur matsamīpa gato 'bhavat
dvidhākṛtvātmano dehaṃ bhūmau ca gagane 'pi ca
tatāpa lokān ekena dvitīyenāgamac ca mām
10
sa mām uvāca vepantīṃ varaṃ matto vṛṇīva ha
gamyatām iti taṃ cāhaṃ praṇamya śirasāvadam
11
sa mām uvāca tigmāṃśur vṛthāhvānaṃ na te kṣamam
dhakṣyāmi tvāṃ ca vipraṃ ca yena datto varas tava
12
tam ahaṃ rakṣatī vipraṃ śāpād anaparādhinam
putro me tvatsamo deva bhaved iti tato 'bruvam
13
tato māṃ tejasāviśya mohayitvā ca bhānumān
uvāca bhavitā putras tavety abhyagamad divam
14
tato 'ham antarbhavane pitur vṛttāntarakṣiṇī
gūḍhotpannaṃ sutaṃ bālaṃ jale karṇam avāsṛjam
15
nūnaṃ tasyaiva devasya prasādāt punar eva tu
kanyāham abhavaṃ vipra yathā prāha sa mām ṛṣiḥ
16
sa mayā mūḍhayā putro jñāyamāno 'py upekṣitaḥ
tan māṃ dahati viprarṣe yathā suviditaṃ tava
17
yadi pāpam apāpaṃ vā tad etad vivṛtaṃ mayā
tan me bhayaṃ tvaṃ bhagavan vyapanotum ihārhasi
18
yac cāsya rājño viditaṃ hṛdisthaṃ bhavato 'nagha
taṃ cāyaṃ labhatāṃ kāmam adyaiva munisāttama
19
ity uktaḥ pratyuvācedaṃ vyāso vedavidāṃ varaḥ
sādhu sarvam idaṃ tathyam evam eva yathāttha mām
20
aparādhaś ca te nāsti kanyā bhāvaṃ gatā hy asi
devāś caiśvaryavanto vai śarīrāṇy āviśanti vai
21
santi deva nikāyāś ca saṃkalpāñ janayanti ye
vācā dṛṣṭyā tathā sparśāt saṃgharṣeṇeti pañcadhā
22
manuṣyadharmo daivena dharmeṇa na hi yujyate
iti kunti vyajānīhi vyetu te mānaso jvaraḥ
23
sarvaṃ balavatāṃ pathyaṃ sarvaṃ balavatāṃ śuci
sarvaṃ balavatāṃ dharmaḥ sarvaṃ balavatāṃ svakam
Book 15
Chapter 38
1
[कुन्ती]
भगवञ शवशुरॊ मे ऽसि दैवतस्यापि दैवतम
सा मे देवातिदेवस तवां शृणु सत्यां गिरं मम
2
तपस्वी कॊपनॊ विप्रॊ दुर्वासा नाम मे पितुः
भिक्षाम उपागतॊ भॊक्तुं तम अहं पर्यतॊषयम
3
शौचेन तव आगसस तयागैः शुद्धेन मनसा तथा
कॊपस्थानेष्व अपि महत्स्व अकुप्यं न कदा चन
4
स मे वरम अदात परीतः कृतम इत्य अहम अब्रुवम
अवश्यं ते गृहीतव्यम इति मां सॊ ऽबरवीद वचः
5
ततः शापभयाद विप्रम अवॊचं पुनर एव तम
एवम अस्त्व इति च पराह पुनर एव स मां दविजः
6
धर्मस्य जननी भद्रे भवित्री तवं वरानने
वशे सथास्यन्ति ते देवा यांस तवम आवाहयिष्यसि
7
इत्य उक्त्वान्तर हितॊ विप्रस ततॊ ऽहं विस्मिताभवम
न च सार्वास्व अवस्थासु समृतिर मे विप्रणश्यति
8
अथ हर्म्यतलस्थाहं रविम उद्यन्तम ईक्षती
संस्मृत्य तद ऋषेर वाक्यं सपृहयन्ती दिवाकरम
सथिताहं बालभावेन तत्र दॊषम अबुध्यती
9
अथ देवः सहस्रांशुर मत्समीप गतॊ ऽभवत
दविधाकृत्वात्मनॊ देहं भूमौ च गगने ऽपि च
तताप लॊकान एकेन दवितीयेनागमच च माम
10
स माम उवाच वेपन्तीं वरं मत्तॊ वृणीष्व ह
गम्यताम इति तं चाहं परणम्य शिरसावदम
11
स माम उवाच तिग्मांशुर वृथाह्वानं न ते कषमम
धक्ष्यामि तवां च विप्रं च येन दत्तॊ वरस तव
12
तम अहं रक्षती विप्रं शापाद अनपराधिनम
पुत्रॊ मे तवत्समॊ देव भवेद इति ततॊ ऽबरुवम
13
ततॊ मां तेजसाविश्य मॊहयित्वा च भानुमान
उवाच भविता पुत्रस तवेत्य अभ्यगमद दिवम
14
ततॊ ऽहम अन्तर्भवने पितुर वृत्तान्तरक्षिणी
गूढॊत्पन्नं सुतं बालं जले कर्णम अवासृजम
15
नूनं तस्यैव देवस्य परसादात पुनर एव तु
कन्याहम अभवं विप्र यथा पराह स माम ऋषिः
16
स मया मूढया पुत्रॊ जञायमानॊ ऽपय उपेक्षितः
तन मां दहति विप्रर्षे यथा सुविदितं तव
17
यदि पापम अपापं वा तद एतद विवृतं मया
तन मे भयं तवं भगवन वयपनॊतुम इहार्हसि
18
यच चास्य राज्ञॊ विदितं हृदिस्थं भवतॊ ऽनघ
तं चायं लभतां कामम अद्यैव मुनिसात्तम
19
इत्य उक्तः परत्युवाचेदं वयासॊ वेदविदां वरः
साधु सर्वम इदं तथ्यम एवम एव यथात्थ माम
20
अपराधश च ते नास्ति कन्या भावं गता हय असि
देवाश चैश्वर्यवन्तॊ वै शरीराण्य आविशन्ति वै
21
सन्ति देव निकायाश च संकल्पाञ जनयन्ति ये
वाचा दृष्ट्या तथा सपर्शात संघर्षेणेति पञ्चधा
22
मनुष्यधर्मॊ दैवेन धर्मेण न हि युज्यते
इति कुन्ति वयजानीहि वयेतु ते मानसॊ जवरः
23
सर्वं बलवतां पथ्यं सर्वं बलवतां शुचि
सर्वं बलवतां धर्मः सर्वं बलवतां सवकम
1
[kuntī]
bhagavañ śvaśuro me 'si daivatasyāpi daivatam
sā me devātidevas tvāṃ śṛu satyāṃ giraṃ mama
2
tapasvī kopano vipro durvāsā nāma me pituḥ
bhikṣām upāgato bhoktuṃ tam ahaṃ paryatoṣayam
3
aucena tv āgasas tyāgaiḥ śuddhena manasā tathā
kopasthāneṣv api mahatsv akupyaṃ na kadā cana
4
sa me varam adāt prītaḥ kṛtam ity aham abruvam
avaśyaṃ te gṛhītavyam iti māṃ so 'bravīd vacaḥ
5
tataḥ śāpabhayād vipram avocaṃ punar eva tam
evam astv iti ca prāha punar eva sa māṃ dvijaḥ
6
dharmasya jananī bhadre bhavitrī tvaṃ varānane
vaśe sthāsyanti te devā yāṃs tvam āvāhayiṣyasi
7
ity uktvāntar hito vipras tato 'haṃ vismitābhavam
na ca sārvāsv avasthāsu smṛtir me vipraṇaśyati
8
atha harmyatalasthāhaṃ ravim udyantam īkṣatī
saṃsmṛtya tad ṛṣer vākyaṃ spṛhayantī divākaram
sthitāhaṃ bālabhāvena tatra doṣam abudhyatī
9
atha devaḥ sahasrāṃśur matsamīpa gato 'bhavat
dvidhākṛtvātmano dehaṃ bhūmau ca gagane 'pi ca
tatāpa lokān ekena dvitīyenāgamac ca mām
10
sa mām uvāca vepantīṃ varaṃ matto vṛṇīva ha
gamyatām iti taṃ cāhaṃ praṇamya śirasāvadam
11
sa mām uvāca tigmāṃśur vṛthāhvānaṃ na te kṣamam
dhakṣyāmi tvāṃ ca vipraṃ ca yena datto varas tava
12
tam ahaṃ rakṣatī vipraṃ śāpād anaparādhinam
putro me tvatsamo deva bhaved iti tato 'bruvam
13
tato māṃ tejasāviśya mohayitvā ca bhānumān
uvāca bhavitā putras tavety abhyagamad divam
14
tato 'ham antarbhavane pitur vṛttāntarakṣiṇī
gūḍhotpannaṃ sutaṃ bālaṃ jale karṇam avāsṛjam
15
nūnaṃ tasyaiva devasya prasādāt punar eva tu
kanyāham abhavaṃ vipra yathā prāha sa mām ṛṣiḥ
16
sa mayā mūḍhayā putro jñāyamāno 'py upekṣitaḥ
tan māṃ dahati viprarṣe yathā suviditaṃ tava
17
yadi pāpam apāpaṃ vā tad etad vivṛtaṃ mayā
tan me bhayaṃ tvaṃ bhagavan vyapanotum ihārhasi
18
yac cāsya rājño viditaṃ hṛdisthaṃ bhavato 'nagha
taṃ cāyaṃ labhatāṃ kāmam adyaiva munisāttama
19
ity uktaḥ pratyuvācedaṃ vyāso vedavidāṃ varaḥ
sādhu sarvam idaṃ tathyam evam eva yathāttha mām
20
aparādhaś ca te nāsti kanyā bhāvaṃ gatā hy asi
devāś caiśvaryavanto vai śarīrāṇy āviśanti vai
21
santi deva nikāyāś ca saṃkalpāñ janayanti ye
vācā dṛṣṭyā tathā sparśāt saṃgharṣeṇeti pañcadhā
22
manuṣyadharmo daivena dharmeṇa na hi yujyate
iti kunti vyajānīhi vyetu te mānaso jvaraḥ
23
sarvaṃ balavatāṃ pathyaṃ sarvaṃ balavatāṃ śuci
sarvaṃ balavatāṃ dharmaḥ sarvaṃ balavatāṃ svakam
