Book 15. Chapter 47
The Mahabharata In Sanskrit
Book 15
Chapter 47
1
[नारद]
नासौ वृथाग्निना दग्धॊ यथा तत्र शरुतं मया
वैचित्रवीर्यॊ नृपतिस तत ते वक्ष्यामि भारत
2
वनं परविशता तेन वायुभक्षेण धीमता
अग्नयः कारयित्वेष्टिम उत्सृष्टा इति नः शरुतम
3
याजकास तु ततस तस्य तान अग्नीन निर्जने वने
समुत्सृज्य यथाकामं जग्मुर भरतसत्तम
4
स विवृद्धस तदा वह्निर वने तस्मिन्न अभूत किल
तेन तद वनम आदीप्तम इति मे तापसाब्रुवन
5
स राजा जाह्नवी कच्छे यथा ते कथितं मया
तेनाङ्गिना समायुक्तः सवेनैव भरतर्षभ
6
एवम आवेदयाम आसुर मुनयस ते ममानघ
ये ते भागीरथी तीरे मया दृष्टा युधिष्ठिर
7
एवं सवेनाग्निना राजा समायुक्तॊ महीपते
मा शॊचिथास तवं नृपतिं गतः स परमां गतिम
8
गुरुशुश्रूषया चैव जननी तव पाण्डव
पराप्ता सुमहतीं सिद्धिम इति मे नात्र संशयः
9
कर्तुम अर्हसि कौरव्य तेषां तवम उदकक्रियाम
भरातृभिः सहितः सर्वैर एतद अत्र विधीयताम
10
[वै]
तथा स पृथिवीपालः पाण्डवानां धुरंधरः
निर्ययौ सह सॊदर्यैः सदारॊ भरतर्षभ
11
पौरजान पदाश चैव राजभक्तिपुरस्कृताः
गङ्गां परजग्मुर अभितॊ वाससैकेन संवृताः
12
ततॊ ऽवगाह्य सलिलं सर्वे ते कुरुपुंगवाः
युयुत्सुम अग्रतः कृत्वा ददुस तॊयं महात्मने
13
गान्धार्याश च पृथायाश च विधिवन नामगॊत्रतः
शौचं निवर्तयन्तस ते तत्रॊषुर नगराद बहिः
14
परेषयाम आस स नरान विधिज्ञानाप्त कारिणः
गङ्गा दवारं कुरुश्रेष्ठॊ यत्र दग्धॊ ऽभवन नृपः
15
तत्रैव तेषां कुल्यानि गङ्गा दवारे ऽनवशात तदा
कर्तव्यानीति पुरुषान दत्तदेयान महीपतिः
16
दवादशे ऽहनि तेभ्यः स कृतशौचॊ नराधिपः
ददौ शराद्धानि विधिवद दक्षिणावन्ति पाण्डवः
17
धृतराष्ट्रं समुद्दिश्य ददौ स पृथिवीपतिः
सुवर्णं रजतं गाश च शय्याश च सुमहाधनाः
18
गान्धार्याश चैव तेजस्वी पृथायाश च पृथक पृथक
संकीर्त्य नामनी राजा ददौ दानम अनुत्तमम
19
यॊ यद इच्छति यावच च तावत स लभते दविजः
शयनं भॊजनं यानं मणिरत्नम अथॊ धनम
20
यानम आच्छादनं भॊगान दासीश च परिचारिकाः
ददौ राजा समुद्दिश्य तयॊर मात्रॊर महीपतिः
21
ततः स पृथिवीपालॊ दत्त्वा शराद्धान्य अनेकशः
परविवेश पुनर धीमान नगरं वारणाह्वयम
22
ते चापि राजवचनात पुरुषा ये गताभवन
संकल्प्य तेषां कुल्यानि पुनः परत्यागमंस ततः
23
माल्यैर गन्धैश च विविधैः पूजयित्वा यथाविधि
कुल्यानि तेषां संयॊज्य तदाचख्युर महीपतेः
24
समाश्वास्य च राजानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम
नारदॊ ऽपय अगमद राजन परमर्षिर यथेप्सितम
25
एवं वर्षाण्य अतीतानि धृतराष्ट्रस्य धीमतः
वनवासे तदा तरीणि नगरे दश पञ्च च
26
हतपुत्रस्य संग्रामे दानानि ददतः सदा
जञातिसंबन्धिमित्राणां भरातॄणां सवजनस्य च
27
युधिष्ठिरस तु नृपतिर नातिप्रीत मनास तदा
धारयाम आस तद राज्यं निहतज्ञातिबान्धवः
1
[nārada]
nāsau vṛthāgninā dagdho yathā tatra śrutaṃ mayā
vaicitravīryo nṛpatis tat te vakṣyāmi bhārata
2
vanaṃ praviśatā tena vāyubhakṣeṇa dhīmatā
agnayaḥ kārayitveṣṭim utsṛṣṭā iti naḥ śrutam
3
yājakās tu tatas tasya tān agnīn nirjane vane
samutsṛjya yathākāmaṃ jagmur bharatasattama
4
sa vivṛddhas tadā vahnir vane tasminn abhūt kila
tena tad vanam ādīptam iti me tāpasābruvan
5
sa rājā jāhnavī kacche yathā te kathitaṃ mayā
tenāṅginā samāyuktaḥ svenaiva bharatarṣabha
6
evam āvedayām āsur munayas te mamānagha
ye te bhāgīrathī tīre mayā dṛṣṭā yudhiṣṭhira
7
evaṃ svenāgninā rājā samāyukto mahīpate
mā śocithās tvaṃ nṛpatiṃ gataḥ sa paramāṃ gatim
8
guruśuśrūṣayā caiva jananī tava pāṇḍava
prāptā sumahatīṃ siddhim iti me nātra saṃśayaḥ
9
kartum arhasi kauravya teṣāṃ tvam udakakriyām
bhrātṛbhiḥ sahitaḥ sarvair etad atra vidhīyatām
10
[vai]
tathā sa pṛthivīpālaḥ pāṇḍavānāṃ dhuraṃdharaḥ
niryayau saha sodaryaiḥ sadāro bharatarṣabha
11
paurajāna padāś caiva rājabhaktipuraskṛtāḥ
gaṅgāṃ prajagmur abhito vāsasaikena saṃvṛtāḥ
12
tato 'vagāhya salilaṃ sarve te kurupuṃgavāḥ
yuyutsum agrataḥ kṛtvā dadus toyaṃ mahātmane
13
gāndhāryāś ca pṛthāyāś ca vidhivan nāmagotrataḥ
śaucaṃ nivartayantas te tatroṣur nagarād bahiḥ
14
preṣayām āsa sa narān vidhijñānāpta kāriṇaḥ
gaṅgā dvāraṃ kuruśreṣṭho yatra dagdho 'bhavan nṛpaḥ
15
tatraiva teṣāṃ kulyāni gaṅgā dvāre 'nvaśāt tadā
kartavyānīti puruṣān dattadeyān mahīpatiḥ
16
dvādaśe 'hani tebhyaḥ sa kṛtaśauco narādhipaḥ
dadau śrāddhāni vidhivad dakṣiṇāvanti pāṇḍavaḥ
17
dhṛtarāṣṭraṃ samuddiśya dadau sa pṛthivīpatiḥ
suvarṇaṃ rajataṃ gāś ca śayyāś ca sumahādhanāḥ
18
gāndhāryāś caiva tejasvī pṛthāyāś ca pṛthak pṛthak
saṃkīrtya nāmanī rājā dadau dānam anuttamam
19
yo yad icchati yāvac ca tāvat sa labhate dvijaḥ
śayanaṃ bhojanaṃ yānaṃ maṇiratnam atho dhanam
20
yānam ācchādanaṃ bhogān dāsīś ca paricārikāḥ
dadau rājā samuddiśya tayor mātror mahīpatiḥ
21
tataḥ sa pṛthivīpālo dattvā śrāddhāny anekaśaḥ
praviveśa punar dhīmān nagaraṃ vāraṇāhvayam
22
te cāpi rājavacanāt puruṣā ye gatābhavan
saṃkalpya teṣāṃ kulyāni punaḥ pratyāgamaṃs tataḥ
23
mālyair gandhaiś ca vividhaiḥ pūjayitvā yathāvidhi
kulyāni teṣāṃ saṃyojya tadācakhyur mahīpateḥ
24
samāśvāsya ca rājānaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram
nārado 'py agamad rājan paramarṣir yathepsitam
25
evaṃ varṣāṇy atītāni dhṛtarāṣṭrasya dhīmataḥ
vanavāse tadā trīṇi nagare daśa pañca ca
26
hataputrasya saṃgrāme dānāni dadataḥ sadā
jñātisaṃbandhimitrāṇāṃ bhrātṝṇāṃ svajanasya ca
27
yudhiṣṭhiras tu nṛpatir nātiprīta manās tadā
dhārayām āsa tad rājyaṃ nihatajñātibāndhavaḥ
Book 15
Chapter 47
1
[नारद]
नासौ वृथाग्निना दग्धॊ यथा तत्र शरुतं मया
वैचित्रवीर्यॊ नृपतिस तत ते वक्ष्यामि भारत
2
वनं परविशता तेन वायुभक्षेण धीमता
अग्नयः कारयित्वेष्टिम उत्सृष्टा इति नः शरुतम
3
याजकास तु ततस तस्य तान अग्नीन निर्जने वने
समुत्सृज्य यथाकामं जग्मुर भरतसत्तम
4
स विवृद्धस तदा वह्निर वने तस्मिन्न अभूत किल
तेन तद वनम आदीप्तम इति मे तापसाब्रुवन
5
स राजा जाह्नवी कच्छे यथा ते कथितं मया
तेनाङ्गिना समायुक्तः सवेनैव भरतर्षभ
6
एवम आवेदयाम आसुर मुनयस ते ममानघ
ये ते भागीरथी तीरे मया दृष्टा युधिष्ठिर
7
एवं सवेनाग्निना राजा समायुक्तॊ महीपते
मा शॊचिथास तवं नृपतिं गतः स परमां गतिम
8
गुरुशुश्रूषया चैव जननी तव पाण्डव
पराप्ता सुमहतीं सिद्धिम इति मे नात्र संशयः
9
कर्तुम अर्हसि कौरव्य तेषां तवम उदकक्रियाम
भरातृभिः सहितः सर्वैर एतद अत्र विधीयताम
10
[वै]
तथा स पृथिवीपालः पाण्डवानां धुरंधरः
निर्ययौ सह सॊदर्यैः सदारॊ भरतर्षभ
11
पौरजान पदाश चैव राजभक्तिपुरस्कृताः
गङ्गां परजग्मुर अभितॊ वाससैकेन संवृताः
12
ततॊ ऽवगाह्य सलिलं सर्वे ते कुरुपुंगवाः
युयुत्सुम अग्रतः कृत्वा ददुस तॊयं महात्मने
13
गान्धार्याश च पृथायाश च विधिवन नामगॊत्रतः
शौचं निवर्तयन्तस ते तत्रॊषुर नगराद बहिः
14
परेषयाम आस स नरान विधिज्ञानाप्त कारिणः
गङ्गा दवारं कुरुश्रेष्ठॊ यत्र दग्धॊ ऽभवन नृपः
15
तत्रैव तेषां कुल्यानि गङ्गा दवारे ऽनवशात तदा
कर्तव्यानीति पुरुषान दत्तदेयान महीपतिः
16
दवादशे ऽहनि तेभ्यः स कृतशौचॊ नराधिपः
ददौ शराद्धानि विधिवद दक्षिणावन्ति पाण्डवः
17
धृतराष्ट्रं समुद्दिश्य ददौ स पृथिवीपतिः
सुवर्णं रजतं गाश च शय्याश च सुमहाधनाः
18
गान्धार्याश चैव तेजस्वी पृथायाश च पृथक पृथक
संकीर्त्य नामनी राजा ददौ दानम अनुत्तमम
19
यॊ यद इच्छति यावच च तावत स लभते दविजः
शयनं भॊजनं यानं मणिरत्नम अथॊ धनम
20
यानम आच्छादनं भॊगान दासीश च परिचारिकाः
ददौ राजा समुद्दिश्य तयॊर मात्रॊर महीपतिः
21
ततः स पृथिवीपालॊ दत्त्वा शराद्धान्य अनेकशः
परविवेश पुनर धीमान नगरं वारणाह्वयम
22
ते चापि राजवचनात पुरुषा ये गताभवन
संकल्प्य तेषां कुल्यानि पुनः परत्यागमंस ततः
23
माल्यैर गन्धैश च विविधैः पूजयित्वा यथाविधि
कुल्यानि तेषां संयॊज्य तदाचख्युर महीपतेः
24
समाश्वास्य च राजानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम
नारदॊ ऽपय अगमद राजन परमर्षिर यथेप्सितम
25
एवं वर्षाण्य अतीतानि धृतराष्ट्रस्य धीमतः
वनवासे तदा तरीणि नगरे दश पञ्च च
26
हतपुत्रस्य संग्रामे दानानि ददतः सदा
जञातिसंबन्धिमित्राणां भरातॄणां सवजनस्य च
27
युधिष्ठिरस तु नृपतिर नातिप्रीत मनास तदा
धारयाम आस तद राज्यं निहतज्ञातिबान्धवः
1
[nārada]
nāsau vṛthāgninā dagdho yathā tatra śrutaṃ mayā
vaicitravīryo nṛpatis tat te vakṣyāmi bhārata
2
vanaṃ praviśatā tena vāyubhakṣeṇa dhīmatā
agnayaḥ kārayitveṣṭim utsṛṣṭā iti naḥ śrutam
3
yājakās tu tatas tasya tān agnīn nirjane vane
samutsṛjya yathākāmaṃ jagmur bharatasattama
4
sa vivṛddhas tadā vahnir vane tasminn abhūt kila
tena tad vanam ādīptam iti me tāpasābruvan
5
sa rājā jāhnavī kacche yathā te kathitaṃ mayā
tenāṅginā samāyuktaḥ svenaiva bharatarṣabha
6
evam āvedayām āsur munayas te mamānagha
ye te bhāgīrathī tīre mayā dṛṣṭā yudhiṣṭhira
7
evaṃ svenāgninā rājā samāyukto mahīpate
mā śocithās tvaṃ nṛpatiṃ gataḥ sa paramāṃ gatim
8
guruśuśrūṣayā caiva jananī tava pāṇḍava
prāptā sumahatīṃ siddhim iti me nātra saṃśayaḥ
9
kartum arhasi kauravya teṣāṃ tvam udakakriyām
bhrātṛbhiḥ sahitaḥ sarvair etad atra vidhīyatām
10
[vai]
tathā sa pṛthivīpālaḥ pāṇḍavānāṃ dhuraṃdharaḥ
niryayau saha sodaryaiḥ sadāro bharatarṣabha
11
paurajāna padāś caiva rājabhaktipuraskṛtāḥ
gaṅgāṃ prajagmur abhito vāsasaikena saṃvṛtāḥ
12
tato 'vagāhya salilaṃ sarve te kurupuṃgavāḥ
yuyutsum agrataḥ kṛtvā dadus toyaṃ mahātmane
13
gāndhāryāś ca pṛthāyāś ca vidhivan nāmagotrataḥ
śaucaṃ nivartayantas te tatroṣur nagarād bahiḥ
14
preṣayām āsa sa narān vidhijñānāpta kāriṇaḥ
gaṅgā dvāraṃ kuruśreṣṭho yatra dagdho 'bhavan nṛpaḥ
15
tatraiva teṣāṃ kulyāni gaṅgā dvāre 'nvaśāt tadā
kartavyānīti puruṣān dattadeyān mahīpatiḥ
16
dvādaśe 'hani tebhyaḥ sa kṛtaśauco narādhipaḥ
dadau śrāddhāni vidhivad dakṣiṇāvanti pāṇḍavaḥ
17
dhṛtarāṣṭraṃ samuddiśya dadau sa pṛthivīpatiḥ
suvarṇaṃ rajataṃ gāś ca śayyāś ca sumahādhanāḥ
18
gāndhāryāś caiva tejasvī pṛthāyāś ca pṛthak pṛthak
saṃkīrtya nāmanī rājā dadau dānam anuttamam
19
yo yad icchati yāvac ca tāvat sa labhate dvijaḥ
śayanaṃ bhojanaṃ yānaṃ maṇiratnam atho dhanam
20
yānam ācchādanaṃ bhogān dāsīś ca paricārikāḥ
dadau rājā samuddiśya tayor mātror mahīpatiḥ
21
tataḥ sa pṛthivīpālo dattvā śrāddhāny anekaśaḥ
praviveśa punar dhīmān nagaraṃ vāraṇāhvayam
22
te cāpi rājavacanāt puruṣā ye gatābhavan
saṃkalpya teṣāṃ kulyāni punaḥ pratyāgamaṃs tataḥ
23
mālyair gandhaiś ca vividhaiḥ pūjayitvā yathāvidhi
kulyāni teṣāṃ saṃyojya tadācakhyur mahīpateḥ
24
samāśvāsya ca rājānaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram
nārado 'py agamad rājan paramarṣir yathepsitam
25
evaṃ varṣāṇy atītāni dhṛtarāṣṭrasya dhīmataḥ
vanavāse tadā trīṇi nagare daśa pañca ca
26
hataputrasya saṃgrāme dānāni dadataḥ sadā
jñātisaṃbandhimitrāṇāṃ bhrātṝṇāṃ svajanasya ca
27
yudhiṣṭhiras tu nṛpatir nātiprīta manās tadā
dhārayām āsa tad rājyaṃ nihatajñātibāndhavaḥ
