Book 3. Chapter 132
The Mahabharata In Sanskrit
Book 3
Chapter 132
1
[ल]
यः कथ्यते मन्त्रविद अग्र्यबुद्धिर; औद्दालकिः शवेतकेतुः पृथिव्याम
तस्याश्रमं पश्य नरेन्द्र पुण्यं; सदा फलैर उपपन्नं मही जैः
2
साक्षाद अत्र शवेतकेतुर ददर्श; सरॊ वतीं मानुषदेहरूपाम
वेत्स्यामि वानीम इति संप्रवृत्तां; सरॊ वतीं शवेतकेतुर बभाषे
3
तस्मिन काले बरह्म विदां वरिष्ठाव; आस्तां तदा मातुलभागिनेयौ
अष्टावक्रश चैव कहॊड सूनुर; औद्दालकिः शवेतकेतुश च राजन
4
विदेहराजस्य महीपतेस तौ; विप्राव उभौ मातुलभागिनेयौ
परविश्य यज्ञायतनं विवादे; बन्दिं निजग्राहतुर अप्रमेयम
5
[य]
कथं परभावः स बभूव विप्रस; तथायुक्तं यॊ निजग्राह बन्दिम
अष्टावक्रः केन चासौ बभूव; तत सर्वं मे लॊमश शंस तत्त्वम
6
उद्दालकस्य नियतः शिष्य एकॊ; नाम्ना कहॊडेति बभूव राजन
शुश्रूषुर आचार्य वशानुवर्ती; दीर्घं कालं सॊ ऽधययनं चकार
7
तं वै विप्राः पर्यभवंश च शिष्यास; तं च जञात्वा विप्रकारं गुरुः सः
तस्मै परादात सद्य एव शरुतं च; भार्यां च वै दुहितरं सवां सुजाताम
8
तस्या गर्भः समभवद अग्निकल्पः; सॊ ऽधीयानं पितरम अथाभ्युवाच
सर्वां रात्रिम अध्ययनं करॊषि; नेदं पितः सम्यग इवॊपवर्तते
9
उपालब्धः शिष्यमध्ये महर्षिः; स तं कॊपाद उदर सथं शशाप
यस्मात कुक्षौ वर्तमानॊ बरवीषि; तस्माद वक्रॊ भवितास्य अष्ट कृत्वः
10
स वै तथा वक्र एवाभ्यजायद; अष्टावक्रः परथितॊ वै महर्षिः
तस्यासीद वै मातुलः शवेतकेतुः; स तेन तुल्यॊ वयसा बभूव
11
संपीड्यमाना तु तदा सुजाता; विवर्धमानेन सुतेन कुक्षौ
उवाच भर्तारम इदं रहॊगता; परसाद्य हीनं वसुना धनार्थिनी
12
कथं करिष्याम्य अधना महर्षे; मासश चायं दशमॊ वर्तते मे
न चास्ति ते वसु किं चित परजाता; येनाहम एताम आपदं निस्तरेयम
13
उक्तस तव एवं भार्यया वै कहॊडॊ; वित्तस्यार्थे जनकम अथाभ्यगच्छत
स वै तदा वादविदा निगृह्य; निमज्जितॊ बन्दिनेहाप्सु विप्रः
14
उद्दालकस तं तु तदा निशम्य; सूतेन वादे ऽपसु तथा निमज्जितम
उवाच तां तत्र ततः सुजाताम; अष्टावक्रे गूहितव्यॊ ऽयम अर्थः
15
ररक्ष सा चाप्य अति तं सुमन्त्रं; जातॊ ऽपय एवं न स शुश्राव विप्रः
उद्दालकं पितृवच चापि मेने; अष्टावक्रॊ भरातृवच छवेत केतुम
16
ततॊ वर्षे दवादशे शवेतकेतुर; अष्टावक्रं पितुर अङ्के निसन्नम
अपाकर्षद गृह्य पाणौ रुदन्तं; नायं तवाङ्कः पितुर इत्य उक्तवांश च
17
यत तेनॊक्तं दुर उक्तं तत तदानीं; हृदि सथितं तस्य सुदुःखम आसीत
गृहं गत्वा मातरं रॊदमानः; पप्रच्छेदं कव नु तातॊ ममेति
18
ततः सुजाता परमार्तरूपा; शापाद भीता सर्वम एवाचचक्षे
तद वै तत्त्वं सर्वम आज्ञाय मातुर; इत्य अब्रवीच छवेत केतुं स विप्रः
19
गच्छाव यज्ञं जनकस्य राज्ञॊ; बह्वाश्चर्यः शरूयते तस्य यज्ञः
शरॊष्यावॊ ऽतर बराह्मणानां विवादम; अन्नं चाग्र्यं तत्र भॊक्ष्यावहे च
विचक्षण तवं च भविष्यते नौ; शिवश च सौम्यश च हि बरह्मघॊषः
20
तौ जग्मतुर मातुलभागिनेयौ; यज्ञं समृद्धं जनकस्य राज्ञः
अष्टावक्रः पथि राज्ञा समेत्य; उत्सार्यमाणॊ वाक्यम इदं जगाद
1
[l]
yaḥ kathyate mantravid agryabuddhir; auddālakiḥ śvetaketuḥ pṛthivyām
tasyāśramaṃ paśya narendra puṇyaṃ; sadā phalair upapannaṃ mahī jaiḥ
2
sākṣād atra śvetaketur dadarśa; saro vatīṃ mānuṣadeharūpām
vetsyāmi vānīm iti saṃpravṛttāṃ; saro vatīṃ śvetaketur babhāṣe
3
tasmin kāle brahma vidāṃ variṣṭhāv; āstāṃ tadā mātulabhāgineyau
aṣṭāvakraś caiva kahoḍa sūnur; auddālakiḥ śvetaketuś ca rājan
4
videharājasya mahīpates tau; viprāv ubhau mātulabhāgineyau
praviśya yajñāyatanaṃ vivāde; bandiṃ nijagrāhatur aprameyam
5
[y]
kathaṃ prabhāvaḥ sa babhūva vipras; tathāyuktaṃ yo nijagrāha bandim
aṣṭāvakraḥ kena cāsau babhūva; tat sarvaṃ me lomaśa śaṃsa tattvam
6
uddālakasya niyataḥ śiṣya eko; nāmnā kahoḍeti babhūva rājan
śuśrūṣur ācārya vaśānuvartī; dīrghaṃ kālaṃ so 'dhyayanaṃ cakāra
7
taṃ vai viprāḥ paryabhavaṃś ca śiṣyās; taṃ ca jñātvā viprakāraṃ guruḥ saḥ
tasmai prādāt sadya eva śrutaṃ ca; bhāryāṃ ca vai duhitaraṃ svāṃ sujātām
8
tasyā garbhaḥ samabhavad agnikalpaḥ; so 'dhīyānaṃ pitaram athābhyuvāca
sarvāṃ rātrim adhyayanaṃ karoṣi; nedaṃ pitaḥ samyag ivopavartate
9
upālabdhaḥ śiṣyamadhye maharṣiḥ; sa taṃ kopād udara sthaṃ śaśāpa
yasmāt kukṣau vartamāno bravīṣi; tasmād vakro bhavitāsy aṣṭa kṛtvaḥ
10
sa vai tathā vakra evābhyajāyad; aṣṭāvakraḥ prathito vai maharṣiḥ
tasyāsīd vai mātulaḥ śvetaketuḥ; sa tena tulyo vayasā babhūva
11
saṃpīḍyamānā tu tadā sujātā; vivardhamānena sutena kukṣau
uvāca bhartāram idaṃ rahogatā; prasādya hīnaṃ vasunā dhanārthinī
12
kathaṃ kariṣyāmy adhanā maharṣe; māsaś cāyaṃ daśamo vartate me
na cāsti te vasu kiṃ cit prajātā; yenāham etām āpadaṃ nistareyam
13
uktas tv evaṃ bhāryayā vai kahoḍo; vittasyārthe janakam athābhyagacchat
sa vai tadā vādavidā nigṛhya; nimajjito bandinehāpsu vipraḥ
14
uddālakas taṃ tu tadā niśamya; sūtena vāde 'psu tathā nimajjitam
uvāca tāṃ tatra tataḥ sujātām; aṣṭāvakre gūhitavyo 'yam arthaḥ
15
rarakṣa sā cāpy ati taṃ sumantraṃ; jāto 'py evaṃ na sa śuśrāva vipraḥ
uddālakaṃ pitṛvac cāpi mene; aṣṭāvakro bhrātṛvac chveta ketum
16
tato varṣe dvādaśe śvetaketur; aṣṭāvakraṃ pitur aṅke nisannam
apākarṣad gṛhya pāṇau rudantaṃ; nāyaṃ tavāṅkaḥ pitur ity uktavāṃś ca
17
yat tenoktaṃ dur uktaṃ tat tadānīṃ; hṛdi sthitaṃ tasya suduḥkham āsīt
gṛhaṃ gatvā mātaraṃ rodamānaḥ; papracchedaṃ kva nu tāto mameti
18
tataḥ sujātā paramārtarūpā; śāpād bhītā sarvam evācacakṣe
tad vai tattvaṃ sarvam ājñāya mātur; ity abravīc chveta ketuṃ sa vipraḥ
19
gacchāva yajñaṃ janakasya rājño; bahvāścaryaḥ śrūyate tasya yajñaḥ
śroṣyāvo 'tra brāhmaṇānāṃ vivādam; annaṃ cāgryaṃ tatra bhokṣyāvahe ca
vicakṣaṇa tvaṃ ca bhaviṣyate nau; śivaś ca saumyaś ca hi brahmaghoṣaḥ
20
tau jagmatur mātulabhāgineyau; yajñaṃ samṛddhaṃ janakasya rājñaḥ
aṣṭāvakraḥ pathi rājñā sametya; utsāryamāṇo vākyam idaṃ jagāda
Book 3
Chapter 132
1
[ल]
यः कथ्यते मन्त्रविद अग्र्यबुद्धिर; औद्दालकिः शवेतकेतुः पृथिव्याम
तस्याश्रमं पश्य नरेन्द्र पुण्यं; सदा फलैर उपपन्नं मही जैः
2
साक्षाद अत्र शवेतकेतुर ददर्श; सरॊ वतीं मानुषदेहरूपाम
वेत्स्यामि वानीम इति संप्रवृत्तां; सरॊ वतीं शवेतकेतुर बभाषे
3
तस्मिन काले बरह्म विदां वरिष्ठाव; आस्तां तदा मातुलभागिनेयौ
अष्टावक्रश चैव कहॊड सूनुर; औद्दालकिः शवेतकेतुश च राजन
4
विदेहराजस्य महीपतेस तौ; विप्राव उभौ मातुलभागिनेयौ
परविश्य यज्ञायतनं विवादे; बन्दिं निजग्राहतुर अप्रमेयम
5
[य]
कथं परभावः स बभूव विप्रस; तथायुक्तं यॊ निजग्राह बन्दिम
अष्टावक्रः केन चासौ बभूव; तत सर्वं मे लॊमश शंस तत्त्वम
6
उद्दालकस्य नियतः शिष्य एकॊ; नाम्ना कहॊडेति बभूव राजन
शुश्रूषुर आचार्य वशानुवर्ती; दीर्घं कालं सॊ ऽधययनं चकार
7
तं वै विप्राः पर्यभवंश च शिष्यास; तं च जञात्वा विप्रकारं गुरुः सः
तस्मै परादात सद्य एव शरुतं च; भार्यां च वै दुहितरं सवां सुजाताम
8
तस्या गर्भः समभवद अग्निकल्पः; सॊ ऽधीयानं पितरम अथाभ्युवाच
सर्वां रात्रिम अध्ययनं करॊषि; नेदं पितः सम्यग इवॊपवर्तते
9
उपालब्धः शिष्यमध्ये महर्षिः; स तं कॊपाद उदर सथं शशाप
यस्मात कुक्षौ वर्तमानॊ बरवीषि; तस्माद वक्रॊ भवितास्य अष्ट कृत्वः
10
स वै तथा वक्र एवाभ्यजायद; अष्टावक्रः परथितॊ वै महर्षिः
तस्यासीद वै मातुलः शवेतकेतुः; स तेन तुल्यॊ वयसा बभूव
11
संपीड्यमाना तु तदा सुजाता; विवर्धमानेन सुतेन कुक्षौ
उवाच भर्तारम इदं रहॊगता; परसाद्य हीनं वसुना धनार्थिनी
12
कथं करिष्याम्य अधना महर्षे; मासश चायं दशमॊ वर्तते मे
न चास्ति ते वसु किं चित परजाता; येनाहम एताम आपदं निस्तरेयम
13
उक्तस तव एवं भार्यया वै कहॊडॊ; वित्तस्यार्थे जनकम अथाभ्यगच्छत
स वै तदा वादविदा निगृह्य; निमज्जितॊ बन्दिनेहाप्सु विप्रः
14
उद्दालकस तं तु तदा निशम्य; सूतेन वादे ऽपसु तथा निमज्जितम
उवाच तां तत्र ततः सुजाताम; अष्टावक्रे गूहितव्यॊ ऽयम अर्थः
15
ररक्ष सा चाप्य अति तं सुमन्त्रं; जातॊ ऽपय एवं न स शुश्राव विप्रः
उद्दालकं पितृवच चापि मेने; अष्टावक्रॊ भरातृवच छवेत केतुम
16
ततॊ वर्षे दवादशे शवेतकेतुर; अष्टावक्रं पितुर अङ्के निसन्नम
अपाकर्षद गृह्य पाणौ रुदन्तं; नायं तवाङ्कः पितुर इत्य उक्तवांश च
17
यत तेनॊक्तं दुर उक्तं तत तदानीं; हृदि सथितं तस्य सुदुःखम आसीत
गृहं गत्वा मातरं रॊदमानः; पप्रच्छेदं कव नु तातॊ ममेति
18
ततः सुजाता परमार्तरूपा; शापाद भीता सर्वम एवाचचक्षे
तद वै तत्त्वं सर्वम आज्ञाय मातुर; इत्य अब्रवीच छवेत केतुं स विप्रः
19
गच्छाव यज्ञं जनकस्य राज्ञॊ; बह्वाश्चर्यः शरूयते तस्य यज्ञः
शरॊष्यावॊ ऽतर बराह्मणानां विवादम; अन्नं चाग्र्यं तत्र भॊक्ष्यावहे च
विचक्षण तवं च भविष्यते नौ; शिवश च सौम्यश च हि बरह्मघॊषः
20
तौ जग्मतुर मातुलभागिनेयौ; यज्ञं समृद्धं जनकस्य राज्ञः
अष्टावक्रः पथि राज्ञा समेत्य; उत्सार्यमाणॊ वाक्यम इदं जगाद
1
[l]
yaḥ kathyate mantravid agryabuddhir; auddālakiḥ śvetaketuḥ pṛthivyām
tasyāśramaṃ paśya narendra puṇyaṃ; sadā phalair upapannaṃ mahī jaiḥ
2
sākṣād atra śvetaketur dadarśa; saro vatīṃ mānuṣadeharūpām
vetsyāmi vānīm iti saṃpravṛttāṃ; saro vatīṃ śvetaketur babhāṣe
3
tasmin kāle brahma vidāṃ variṣṭhāv; āstāṃ tadā mātulabhāgineyau
aṣṭāvakraś caiva kahoḍa sūnur; auddālakiḥ śvetaketuś ca rājan
4
videharājasya mahīpates tau; viprāv ubhau mātulabhāgineyau
praviśya yajñāyatanaṃ vivāde; bandiṃ nijagrāhatur aprameyam
5
[y]
kathaṃ prabhāvaḥ sa babhūva vipras; tathāyuktaṃ yo nijagrāha bandim
aṣṭāvakraḥ kena cāsau babhūva; tat sarvaṃ me lomaśa śaṃsa tattvam
6
uddālakasya niyataḥ śiṣya eko; nāmnā kahoḍeti babhūva rājan
śuśrūṣur ācārya vaśānuvartī; dīrghaṃ kālaṃ so 'dhyayanaṃ cakāra
7
taṃ vai viprāḥ paryabhavaṃś ca śiṣyās; taṃ ca jñātvā viprakāraṃ guruḥ saḥ
tasmai prādāt sadya eva śrutaṃ ca; bhāryāṃ ca vai duhitaraṃ svāṃ sujātām
8
tasyā garbhaḥ samabhavad agnikalpaḥ; so 'dhīyānaṃ pitaram athābhyuvāca
sarvāṃ rātrim adhyayanaṃ karoṣi; nedaṃ pitaḥ samyag ivopavartate
9
upālabdhaḥ śiṣyamadhye maharṣiḥ; sa taṃ kopād udara sthaṃ śaśāpa
yasmāt kukṣau vartamāno bravīṣi; tasmād vakro bhavitāsy aṣṭa kṛtvaḥ
10
sa vai tathā vakra evābhyajāyad; aṣṭāvakraḥ prathito vai maharṣiḥ
tasyāsīd vai mātulaḥ śvetaketuḥ; sa tena tulyo vayasā babhūva
11
saṃpīḍyamānā tu tadā sujātā; vivardhamānena sutena kukṣau
uvāca bhartāram idaṃ rahogatā; prasādya hīnaṃ vasunā dhanārthinī
12
kathaṃ kariṣyāmy adhanā maharṣe; māsaś cāyaṃ daśamo vartate me
na cāsti te vasu kiṃ cit prajātā; yenāham etām āpadaṃ nistareyam
13
uktas tv evaṃ bhāryayā vai kahoḍo; vittasyārthe janakam athābhyagacchat
sa vai tadā vādavidā nigṛhya; nimajjito bandinehāpsu vipraḥ
14
uddālakas taṃ tu tadā niśamya; sūtena vāde 'psu tathā nimajjitam
uvāca tāṃ tatra tataḥ sujātām; aṣṭāvakre gūhitavyo 'yam arthaḥ
15
rarakṣa sā cāpy ati taṃ sumantraṃ; jāto 'py evaṃ na sa śuśrāva vipraḥ
uddālakaṃ pitṛvac cāpi mene; aṣṭāvakro bhrātṛvac chveta ketum
16
tato varṣe dvādaśe śvetaketur; aṣṭāvakraṃ pitur aṅke nisannam
apākarṣad gṛhya pāṇau rudantaṃ; nāyaṃ tavāṅkaḥ pitur ity uktavāṃś ca
17
yat tenoktaṃ dur uktaṃ tat tadānīṃ; hṛdi sthitaṃ tasya suduḥkham āsīt
gṛhaṃ gatvā mātaraṃ rodamānaḥ; papracchedaṃ kva nu tāto mameti
18
tataḥ sujātā paramārtarūpā; śāpād bhītā sarvam evācacakṣe
tad vai tattvaṃ sarvam ājñāya mātur; ity abravīc chveta ketuṃ sa vipraḥ
19
gacchāva yajñaṃ janakasya rājño; bahvāścaryaḥ śrūyate tasya yajñaḥ
śroṣyāvo 'tra brāhmaṇānāṃ vivādam; annaṃ cāgryaṃ tatra bhokṣyāvahe ca
vicakṣaṇa tvaṃ ca bhaviṣyate nau; śivaś ca saumyaś ca hi brahmaghoṣaḥ
20
tau jagmatur mātulabhāgineyau; yajñaṃ samṛddhaṃ janakasya rājñaḥ
aṣṭāvakraḥ pathi rājñā sametya; utsāryamāṇo vākyam idaṃ jagāda
