Book 3. Chapter 18
The Mahabharata In Sanskrit
Book 3
Chapter 18
1
[वा]
एवम उक्त्वा रौक्मिणेयॊ यादवान भरतर्षभ
दंशितैर हरिभिर युक्तं रथम आस्थाय काञ्चनम
2
उच्छ्रित्य मकरं केतुं वयात्ताननम अलंकृतम
उत्पतद्भिर इवाकाशं तैर हयैर अन्वयात परान
3
विक्षिपन नादयंश चापि धनुःश्रेष्ठं महाबलः
तूणखड्गधरः शूरॊ बद्धगॊधाङ्गुलि तरवान
4
स विद्युच्चलितं चापं विहरन वै तलात तलम
मॊहयाम आस दैतेयान सर्वान सौभनिवासिनः
5
नास्य विक्षिपतश चापं संदधानस्य चासकृत
अन्तरं ददृशे कश चिन निघ्नतः शात्रवान रणे
6
मुखस्य वर्णॊ न विकल्पते ऽसय; चेलुश च गात्राणि न चापि तस्य
सिंहॊन्नतं चाप्य अभिगर्जतॊ ऽसय; शुश्राव लॊकॊ ऽदभुतरूपम अग्र्यम
7
जले चरः काञ्चनयष्टि संस्थॊ; वयात्ताननः सर्वतिमि परमाथी
वित्रासयन राजति वाहमुख्ये; शाल्वस्य सेना परमुखे धवजाग्र्यः
8
ततः स तूर्णं निष्पत्य परद्युम्नः शत्रुकर्शनः
शाल्वम एवाभिदुद्राव विधास्यन कलहं नृप
9
अभियानं तु वीरेण परद्युम्नेन महाहवे
नामर्षयत संक्रुद्धः शाल्वः कुरुकुलॊद्वह
10
स रॊममदमत्तॊ वै कामगाद अवरुह्य च
परद्युम्नं यॊधयाम आस शाल्वः परपुरंजयः
11
तयॊः सुतुमुलं युद्धं शाल्व वृष्णिप्रवीरयॊः
समेता ददृशुर लॊका बलिवासवयॊर इव
12
तस्य मायामयॊ वीर रथॊ हेमपरिष्कृतः
सध्वजः सपताकश च सानुकर्षः सतूणवान
13
स तं रथवरं शरीमान समारुह्य किल परभॊ
मुमॊच बाणान कौरव्य परद्युम्नाय महाबलः
14
ततॊ बाणमयं वर्षं वयसृजत तरसा रणे
परद्युम्नॊ भुजवेगेन शाल्वं संमॊहयन्न इव
15
स तैर अभिहतः संख्ये नामर्षयत सौभराट
शरान दीप्ताग्निसंकाशान मुमॊच तनये मम
16
स शाल्व बाणै राजेन्द्र विद्धॊ रुक्मिणिनन्दनः
मुमॊच बाणं तवरितॊ मर्मभेदिनम आहवे
17
तस्य वर्म विभिद्याशु स बाणॊ मत सुतेरितः
बिभेद हृदयं पत्री स पपात मुमॊह च
18
तस्मिन निपतिते वीरे शाल्वराजे विचेतसि
संप्राद्रवन दानवेन्द्रा दारयन्तॊ वसुंधराम
19
हाहाकृतम अभूत सैन्यं शाल्वस्य पृथिवीपते
नष्टसंज्ञे निपतिते तदा सौभपतौ नृप
20
तत उत्थाय कौरव्य परतिलभ्य च चेतनम
मुमॊच बाणं तरसा परद्युम्नाय महाबलः
21
तेन विद्धॊ महाबाहुः परद्युम्नः समरे सथितः
जत्रु देशे भृशं वीरॊ वयवासीदद रथे तदा
22
तं स विद्ध्वा महाराज शाल्वॊ रुक्मिणिनन्दनम
ननाद सिंहनादं वै नादेनापूरयन महीम
23
ततॊ मॊहं समापन्ने तनये मम भारत
मुमॊच बाणांस तवरितः पुनर अन्यान दुरासदान
24
स तैर अभिहतॊ बाणैर बहुभिस तेन मॊहितः
निश्चेष्टः कौरवश्रेष्ठ परद्युम्नॊ ऽभूद रणाजिरम
1
[vā]
evam uktvā raukmiṇeyo yādavān bharatarṣabha
daṃśitair haribhir yuktaṃ ratham āsthāya kāñcanam
2
ucchritya makaraṃ ketuṃ vyāttānanam alaṃkṛtam
utpatadbhir ivākāśaṃ tair hayair anvayāt parān
3
vikṣipan nādayaṃś cāpi dhanuḥśreṣṭhaṃ mahābalaḥ
tūṇakhaḍgadharaḥ śūro baddhagodhāṅguli travān
4
sa vidyuccalitaṃ cāpaṃ viharan vai talāt talam
mohayām āsa daiteyān sarvān saubhanivāsinaḥ
5
nāsya vikṣipataś cāpaṃ saṃdadhānasya cāsakṛt
antaraṃ dadṛśe kaś cin nighnataḥ śātravān raṇe
6
mukhasya varṇo na vikalpate 'sya; celuś ca gātrāṇi na cāpi tasya
siṃhonnataṃ cāpy abhigarjato 'sya; śuśrāva loko 'dbhutarūpam agryam
7
jale caraḥ kāñcanayaṣṭi saṃstho; vyāttānanaḥ sarvatimi pramāthī
vitrāsayan rājati vāhamukhye; śālvasya senā pramukhe dhvajāgryaḥ
8
tataḥ sa tūrṇaṃ niṣpatya pradyumnaḥ śatrukarśanaḥ
ślvam evābhidudrāva vidhāsyan kalahaṃ nṛpa
9
abhiyānaṃ tu vīreṇa pradyumnena mahāhave
nāmarṣayata saṃkruddhaḥ śālvaḥ kurukulodvaha
10
sa romamadamatto vai kāmagād avaruhya ca
pradyumnaṃ yodhayām āsa śālvaḥ parapuraṃjayaḥ
11
tayoḥ sutumulaṃ yuddhaṃ śālva vṛṣṇipravīrayoḥ
sametā dadṛśur lokā balivāsavayor iva
12
tasya māyāmayo vīra ratho hemapariṣkṛtaḥ
sadhvajaḥ sapatākaś ca sānukarṣaḥ satūṇavān
13
sa taṃ rathavaraṃ śrīmān samāruhya kila prabho
mumoca bāṇān kauravya pradyumnāya mahābalaḥ
14
tato bāṇamayaṃ varṣaṃ vyasṛjat tarasā raṇe
pradyumno bhujavegena śālvaṃ saṃmohayann iva
15
sa tair abhihataḥ saṃkhye nāmarṣayata saubharāṭ
arān dīptāgnisaṃkāśān mumoca tanaye mama
16
sa śālva bāṇai rājendra viddho rukmiṇinandanaḥ
mumoca bāṇaṃ tvarito marmabhedinam āhave
17
tasya varma vibhidyāśu sa bāṇo mat suteritaḥ
bibheda hṛdayaṃ patrī sa papāta mumoha ca
18
tasmin nipatite vīre śālvarāje vicetasi
saṃprādravan dānavendrā dārayanto vasuṃdharām
19
hāhākṛtam abhūt sainyaṃ śālvasya pṛthivīpate
naṣṭasaṃjñe nipatite tadā saubhapatau nṛpa
20
tata utthāya kauravya pratilabhya ca cetanam
mumoca bāṇaṃ tarasā pradyumnāya mahābalaḥ
21
tena viddho mahābāhuḥ pradyumnaḥ samare sthitaḥ
jatru deśe bhṛśaṃ vīro vyavāsīdad rathe tadā
22
taṃ sa viddhvā mahārāja śālvo rukmiṇinandanam
nanāda siṃhanādaṃ vai nādenāpūrayan mahīm
23
tato mohaṃ samāpanne tanaye mama bhārata
mumoca bāṇāṃs tvaritaḥ punar anyān durāsadān
24
sa tair abhihato bāṇair bahubhis tena mohitaḥ
niśceṣṭaḥ kauravaśreṣṭha pradyumno 'bhūd raṇājiram
Book 3
Chapter 18
1
[वा]
एवम उक्त्वा रौक्मिणेयॊ यादवान भरतर्षभ
दंशितैर हरिभिर युक्तं रथम आस्थाय काञ्चनम
2
उच्छ्रित्य मकरं केतुं वयात्ताननम अलंकृतम
उत्पतद्भिर इवाकाशं तैर हयैर अन्वयात परान
3
विक्षिपन नादयंश चापि धनुःश्रेष्ठं महाबलः
तूणखड्गधरः शूरॊ बद्धगॊधाङ्गुलि तरवान
4
स विद्युच्चलितं चापं विहरन वै तलात तलम
मॊहयाम आस दैतेयान सर्वान सौभनिवासिनः
5
नास्य विक्षिपतश चापं संदधानस्य चासकृत
अन्तरं ददृशे कश चिन निघ्नतः शात्रवान रणे
6
मुखस्य वर्णॊ न विकल्पते ऽसय; चेलुश च गात्राणि न चापि तस्य
सिंहॊन्नतं चाप्य अभिगर्जतॊ ऽसय; शुश्राव लॊकॊ ऽदभुतरूपम अग्र्यम
7
जले चरः काञ्चनयष्टि संस्थॊ; वयात्ताननः सर्वतिमि परमाथी
वित्रासयन राजति वाहमुख्ये; शाल्वस्य सेना परमुखे धवजाग्र्यः
8
ततः स तूर्णं निष्पत्य परद्युम्नः शत्रुकर्शनः
शाल्वम एवाभिदुद्राव विधास्यन कलहं नृप
9
अभियानं तु वीरेण परद्युम्नेन महाहवे
नामर्षयत संक्रुद्धः शाल्वः कुरुकुलॊद्वह
10
स रॊममदमत्तॊ वै कामगाद अवरुह्य च
परद्युम्नं यॊधयाम आस शाल्वः परपुरंजयः
11
तयॊः सुतुमुलं युद्धं शाल्व वृष्णिप्रवीरयॊः
समेता ददृशुर लॊका बलिवासवयॊर इव
12
तस्य मायामयॊ वीर रथॊ हेमपरिष्कृतः
सध्वजः सपताकश च सानुकर्षः सतूणवान
13
स तं रथवरं शरीमान समारुह्य किल परभॊ
मुमॊच बाणान कौरव्य परद्युम्नाय महाबलः
14
ततॊ बाणमयं वर्षं वयसृजत तरसा रणे
परद्युम्नॊ भुजवेगेन शाल्वं संमॊहयन्न इव
15
स तैर अभिहतः संख्ये नामर्षयत सौभराट
शरान दीप्ताग्निसंकाशान मुमॊच तनये मम
16
स शाल्व बाणै राजेन्द्र विद्धॊ रुक्मिणिनन्दनः
मुमॊच बाणं तवरितॊ मर्मभेदिनम आहवे
17
तस्य वर्म विभिद्याशु स बाणॊ मत सुतेरितः
बिभेद हृदयं पत्री स पपात मुमॊह च
18
तस्मिन निपतिते वीरे शाल्वराजे विचेतसि
संप्राद्रवन दानवेन्द्रा दारयन्तॊ वसुंधराम
19
हाहाकृतम अभूत सैन्यं शाल्वस्य पृथिवीपते
नष्टसंज्ञे निपतिते तदा सौभपतौ नृप
20
तत उत्थाय कौरव्य परतिलभ्य च चेतनम
मुमॊच बाणं तरसा परद्युम्नाय महाबलः
21
तेन विद्धॊ महाबाहुः परद्युम्नः समरे सथितः
जत्रु देशे भृशं वीरॊ वयवासीदद रथे तदा
22
तं स विद्ध्वा महाराज शाल्वॊ रुक्मिणिनन्दनम
ननाद सिंहनादं वै नादेनापूरयन महीम
23
ततॊ मॊहं समापन्ने तनये मम भारत
मुमॊच बाणांस तवरितः पुनर अन्यान दुरासदान
24
स तैर अभिहतॊ बाणैर बहुभिस तेन मॊहितः
निश्चेष्टः कौरवश्रेष्ठ परद्युम्नॊ ऽभूद रणाजिरम
1
[vā]
evam uktvā raukmiṇeyo yādavān bharatarṣabha
daṃśitair haribhir yuktaṃ ratham āsthāya kāñcanam
2
ucchritya makaraṃ ketuṃ vyāttānanam alaṃkṛtam
utpatadbhir ivākāśaṃ tair hayair anvayāt parān
3
vikṣipan nādayaṃś cāpi dhanuḥśreṣṭhaṃ mahābalaḥ
tūṇakhaḍgadharaḥ śūro baddhagodhāṅguli travān
4
sa vidyuccalitaṃ cāpaṃ viharan vai talāt talam
mohayām āsa daiteyān sarvān saubhanivāsinaḥ
5
nāsya vikṣipataś cāpaṃ saṃdadhānasya cāsakṛt
antaraṃ dadṛśe kaś cin nighnataḥ śātravān raṇe
6
mukhasya varṇo na vikalpate 'sya; celuś ca gātrāṇi na cāpi tasya
siṃhonnataṃ cāpy abhigarjato 'sya; śuśrāva loko 'dbhutarūpam agryam
7
jale caraḥ kāñcanayaṣṭi saṃstho; vyāttānanaḥ sarvatimi pramāthī
vitrāsayan rājati vāhamukhye; śālvasya senā pramukhe dhvajāgryaḥ
8
tataḥ sa tūrṇaṃ niṣpatya pradyumnaḥ śatrukarśanaḥ
ślvam evābhidudrāva vidhāsyan kalahaṃ nṛpa
9
abhiyānaṃ tu vīreṇa pradyumnena mahāhave
nāmarṣayata saṃkruddhaḥ śālvaḥ kurukulodvaha
10
sa romamadamatto vai kāmagād avaruhya ca
pradyumnaṃ yodhayām āsa śālvaḥ parapuraṃjayaḥ
11
tayoḥ sutumulaṃ yuddhaṃ śālva vṛṣṇipravīrayoḥ
sametā dadṛśur lokā balivāsavayor iva
12
tasya māyāmayo vīra ratho hemapariṣkṛtaḥ
sadhvajaḥ sapatākaś ca sānukarṣaḥ satūṇavān
13
sa taṃ rathavaraṃ śrīmān samāruhya kila prabho
mumoca bāṇān kauravya pradyumnāya mahābalaḥ
14
tato bāṇamayaṃ varṣaṃ vyasṛjat tarasā raṇe
pradyumno bhujavegena śālvaṃ saṃmohayann iva
15
sa tair abhihataḥ saṃkhye nāmarṣayata saubharāṭ
arān dīptāgnisaṃkāśān mumoca tanaye mama
16
sa śālva bāṇai rājendra viddho rukmiṇinandanaḥ
mumoca bāṇaṃ tvarito marmabhedinam āhave
17
tasya varma vibhidyāśu sa bāṇo mat suteritaḥ
bibheda hṛdayaṃ patrī sa papāta mumoha ca
18
tasmin nipatite vīre śālvarāje vicetasi
saṃprādravan dānavendrā dārayanto vasuṃdharām
19
hāhākṛtam abhūt sainyaṃ śālvasya pṛthivīpate
naṣṭasaṃjñe nipatite tadā saubhapatau nṛpa
20
tata utthāya kauravya pratilabhya ca cetanam
mumoca bāṇaṃ tarasā pradyumnāya mahābalaḥ
21
tena viddho mahābāhuḥ pradyumnaḥ samare sthitaḥ
jatru deśe bhṛśaṃ vīro vyavāsīdad rathe tadā
22
taṃ sa viddhvā mahārāja śālvo rukmiṇinandanam
nanāda siṃhanādaṃ vai nādenāpūrayan mahīm
23
tato mohaṃ samāpanne tanaye mama bhārata
mumoca bāṇāṃs tvaritaḥ punar anyān durāsadān
24
sa tair abhihato bāṇair bahubhis tena mohitaḥ
niśceṣṭaḥ kauravaśreṣṭha pradyumno 'bhūd raṇājiram
